stadsmagazine Harelbeke editie november 2014 Wereldoorlog I Poëziewedstrijd Storm op komst

Transcriptie

1 blad stadsmagazine Harelbeke editie november 2014 Wereldoorlog I Poëziewedstrijd Storm op komst

2 Ook Harelbeke pakt in 2015 uit met een programma dat de Eerste Wereldoorlog herdenkt. Wat heeft Harelbeke met die oorlog te maken en waarom moeten we die nu nog eens herdenken? We vroegen het aan Wim Opbrouck, artistieke duizendpoot en Fhilip Vannieuwenhuyze, auteur van het boek over Harelbeke in de Eerste Wereldoorlog. De Eerste Wereldoorlog en Harelbeke Op pagina 11 vind je een overzicht van de activiteiten over de Eerste Wereldoorlog. Bekijk het volledige programma op Fhilip: De Eerste Wereldoorlog heeft eigenlijk alles in zich om het verhaal van elke oorlog te brengen zonder dat je er een andere oorlog voor nodig hebt. Alle mogelijke aspecten komen aan bod: het menselijke, de techniek, de breuk met het verleden. WO I was een totale omwenteling met wat we hier in Vlaanderen aan oorlogen kenden. Terugkijkend zien we een geromantiseerd beeld dat soms ver af staat van de feiten. We kijken er naar, drinken iets en gaan terug naar huis. Stel je voor dat men nu zou zeggen: de bus is kapot, we moeten hier slapen, de gsm s doen het niet meer en voedsel is er ook al niet meer. Je kunt je dat niet meer voorstellen. Niettegenstaande we er heel ver vanaf staan, willen we toch terugkeren, niet meer naar wat het geweest is, maar we willen zien hoe anders het was. Hoe hebben onze voorouders dat overleefd? Wim: Van de rechtstreekse overlevering ben ik vooral benieuwd naar de lokale verhalen. Of verslagen van Harelbekenaren in de loopgraven. In mijn onderzoek voor theater ben ik daar veel op gebotst. Eigenlijk weet ik niet zo goed hoeveel gesneuvelden we in Harelbeke hadden, waar en hoe ze herinnerd worden. Nu wil ik die geschiedenis van Harelbeke uitspitten, wil ik die Harelbeekse verhalen boven halen. Fhilip: Er zijn veel feiten over de gebeurtenissen tijdens WO I gekend, ook voor Harelbeke. Zo heb je het vliegveld van Bavikhove met de Rode Baron of de overnachting van Winston Churchill in Harelbeke. In Hulste maakte Roland Garros een noodlanding en het is daar dat de Duitsers zijn geheim ontdekten. Door zijn vliegtuig te bestuderen ontdekten ze hoe hij door zijn schroef kon schieten. Die ontdekking betekende een omwenteling in het vervolg van de oorlog in de lucht. Wim: Mijn grootmoeder vertelde keer op keer over de schrik die men had in Harelbeke toen de Duitsers de stad bin- 8

3 nen trokken. Ze vertelde hoe ze het zich herinnerde: het gekraak van de lederen, perfect gepoetste laarzen in het stof dat resulteerde in een mengeling van angst en aantrekkingskracht. Ik probeer waar ik kan dat verhaal tussen goed en kwaad bij te stellen. Ik geloof niet in de goede en de slechte in de Eerste Wereldoorlog. Op school hoorde ik altijd dat de Duitsers de slechteriken waren. De Engelsen, Fransen of Belgen waren echter op bepaalde vlakken niet veel beter. Stuk voor stuk waren het landen die kolonialiseerden op een schandalige manier waardoor we niet veel beter waren dan die slechte Duitsers. Er werd mij op school nooit geleerd dat oorlog ook een kans was om de industrie te doen draaien, om gepantserd staal te produceren, om te experimenteren met nieuwe technieken. Van veel van de ontdekkingen tijdens een oorlog plukken we nu nog altijd de vruchten. Dat aspect van de oorlog is te veel ondergesneeuwd. Pas op, begrijp mij niet verkeerd. Oorlog is altijd erg en Van de rechtstreeks overlevering ben ik vooral benieuwd naar de lokale verhalen Wim Opbrouck het lijden dat daarmee gepaard gaat eveneens. Harelbeke was een bevoorradingsgebied en is voor het overgrote deel gespaard van de oorlog, maar het is wel interessant om te zien wat er hier, op deze morzel grond, is gebeurd. Fhilip: Het echte oorlogsgebeuren is pas helemaal op het einde van de oorlog naar Harelbeke gekomen. Pas op, in het begin van de oorlog werd er ook wel wat geschoten, maar pas in 1918 kwam het front naar de Leiestreek. Op het einde, in september 1918, werden de Duitse stellingen doorbroken en trokken de Belgische, Franse en Britse soldaten richting Harelbeke en al snel stonden ze aan de boorden van de Leie. De Duitsers hadden zich teruggetrokken achter de spoorweg en bliezen op 16 oktober 1918 de Hogebrug op. De Engelsen zagen van aan de overkant hoe de Duitsers zich in allerijl terugtrokken richting Gent en om hen dat te beletten staken ze de Leie over via meerdere smalle houten brugjes waar er maar één man 9

4 In Hulste maakte Roland Garros een noodlanding en het is daar dat de Duitsers zijn geheim ontdekten Fhilip Vannieuwenhuyze per keer over kon. De kleine brugjes werden door de Duitsers kapot geschoten waardoor de Britten vast kwamen te zitten. Daar zijn toen heel wat doden gevallen die later op het oorlogskerkhof in Harelbeke begraven werden. Later zijn Schotten, Belgen en New-Foundlanders op verschillende plaatsen tussen Ooigem en Kortrijk toch overgestoken. Wim: Hoe herdenk je als stad je eigen rijke oorlogsgeschiedenis? Dat is een moeilijke vraag. Persoonlijk denk ik dat een herdenking uit verschillend aspecten moet bestaan. Naast een meer academische herdenking met bijvoorbeeld een lezing van een historicus pleit ik ervoor om ook kunstenaars te betrekken. Zelf ben ik enorm betrokken bij Gone West (het cultureel herdenkingsprogramma van de provincie, nvdr.) omdat ik geloof dat artistieke projecten een kans bieden om door onderzoek, of soms zelfs puur als artistiek statement, iets kunnen bijbrengen. Kunstenaars zorgen op hun manier voor overlevering en bestendiging. Enkel droogweg aangeven en opsommen wat er in die periode gebeurde in Harelbeke is onvoldoende. Harelbeke was nu ook niet het grote theater tijdens WO I, maar wat er gebeurde is belangrijk genoeg om te herdenken. Ik moet eerlijk toegeven dat ik in mijn opzoekingswerk mijn eigen achtertuin wat overgeslagen heb, maar ik ben er zeker van dat de verborgen geschiedenis van Harelbeke tijdens WO I genoeg stof bevat om er mee aan de slag te gaan. Als stad Harelbeke iets wil doen in het licht van die grote gebeurtenissen, waarom zou ze dan niet inzoomen op zichzelf? Veel Britten komen naar hier om hun gesneuvelde voorouders te zoeken. Zelfs Aboriginals vinden hier graven van familieleden. Jammer genoeg staat het kerkhof aan de Deerlijksesteenweg tussen twee gebouwen met de spoorweg op de achtergrond. Ook dat is Harelbeke en daar ligt misschien ook wat werk voor de stad. 10

5 Programma Eerste Wereldoorlog herdenking Harelbeke herdenkt de Eerste Wereldoorlog in het voorjaar van 2015 en het najaar van Dat gebeurt met een uitgebreid programma waarbij niet alleen het historische verhaal aan bod komt, maar ook de artistieke interpretatie ervan. In Hulste wordt in het weekend van 18 en 19 april het feit herdacht dat Roland Garros er exact 100 jaar geleden een noodlanding maakte. Er zijn verschillende activiteiten gepland. Wim Opbrouck maakte heel wat werken bij oorlogsgedichten. Hij exposeert gedurende de maand mei in de bibliotheek. In april kan je in de bib terecht voor een tentoonstelling over de rol van de vrouw in de oorlog. Je kan er ook een set uit de serie In Vlaamse Velden bekijken. Er is ook stof genoeg voor een aantal lezingen. Compagnie Cecilia brengt De soldaatfacteur en Rachel, een toneelstuk waarin acteurs Johan Heldenbergh en Mieke Dobbels hun verhaal van na de oorlog vertellen. Erik Desimpelaere componeerde het oratorium De klank van een traan. Leerlingen van de SAMWD brengen de cantate op 24 en 25 april. Met twee exposities geven de leerlingen van de SABV ook hun indrukken van oorlog. Artfields en Diepzart zijn twee tentoonstellingen die je kan gaan bekijken. In Harelbeke kan je deelnemen aan een wandeling waarop je alles te weten komt over de Eerste Wereldoorlog in het centrum van onze stad. Bekijk het volledige programma op 11