Rapport Wonen boven winkels 2015

Transcriptie

1 Rapport Wonen boven winkels oktober 2015, versie 1.5 1

2 Inhoud 1. MANAGEMENTSAMENVATTING INLEIDING ONDERZOEKSOPZET ONDERZOEKSRESULTATEN CONCLUSIE AANBEVELINGEN... 9 BIJLAGEN

3 1. Managementsamenvatting Op 2 juli 2014 verscheen het evaluatierapport van de Inspectie Veiligheid en Justitie over de zeer grote brand aan de Kelders in Leeuwarden op 19 oktober Bij de brand kwam een bewoner om het leven. De Inspectie concludeert in haar onderzoek dat de bouwkundige (brandpreventieve) situatie van de getroffen panden tijdens het uitbreken van de felle brand aan de Kelders in Leeuwarden niet voldeed aan het wettelijk minimum kwaliteitsniveau. Vuur en rook verspreidden zich hierdoor veel sneller dan had gemogen. Doel Antwoord geven op de vraag wat het huidige brandveiligheidsniveau is van winkels en bovenwoningen in de dorps-/stadskernen. Hiervoor heeft een steekproef plaatsgevonden in de gemeenten Arnhem, Doesburg en Wageningen. Dit geeft een goede afspiegeling van de situatie in de Veiligheidsregio Gelderland-Midden. Onderzoeksvragen a. Voldoet de brandcompartimentering en (beschermde) subbrandcompartimentering? b. Voldoet het gebouw aan veilig vluchten bij brand? c. Zijn de minimaal noodzakelijke brandbeveiligingsinstallaties aanwezig? d. Zijn in de woning werkende rookmelders aanwezig? Antwoorden op de onderzoeksvragen Er is niet één gebouw aangetroffen dat volledig voldoet aan het wettelijk kwaliteitsniveau (brandveiligheidsniveau) conform het Bouwbesluit 2012 bestaande bouwniveau. Gezien de leeftijd van de gebouwen is dit geen verassende uitkomst. Nuancerend zijn de verschillen groot: er zijn drie levensgevaarlijke situaties aangetroffen, waar overigens direct op gehandeld is, en er zijn ook gebouwen aangetroffen waar de tekortkoming beperkt blijft tot het ontbreken van een blusser. Het is van belang te benadrukken dat de onderzoeksresultaten in winkels zijn verkregen middels steekproefsgewijs uitgevoerde zichtinspecties. Daarnaast is bij veel woningen, vanwege de privacy van de bewoner en het feit dat de brandweer geen titel heeft om woningen op brandveiligheid te controleren, het onderzoek beperkt tot een interview aan de voordeur. Daar waar de woning is betreden werd het bezoek hoofdzakelijk beperkt tot de gang of overloop. De resultaten zijn dan ook niet uitputtend, maar vooral indicatief. De casus Leeuwarden, waarop het onderzoek is gebaseerd, kan qua brandomvang en onbeheersbaarheid in iedere dorps-/stadskern voorkomen. Gezien de complexiteit van sommige zeer oude gebouwen en het ontbreken van brandwerendheid naar belendingen in de onderzochte gemeenten, is een afbrandscenario realistisch. a. Voldoet de brandcompartimentering en (beschermde) subbrandcompartimentering? De beoordeling van de brandwerende scheidingsconstructies is uitgesplitst naar de kwaliteit van wanden, vloeren, doorvoeringen en belendingen. Totaal kan worden gesteld dat 25% tot 50% van de brandwerende scheidingsconstructies niet voldoet. Het is overigens geen objectief waardeoordeel aangezien een groot deel van de kwaliteit van de scheidingsconstructies onzichtbaar is en een groot deel van de woningen niet fysiek kon worden onderzocht. 3

4 b. Voldoet het gebouw aan veilig vluchten bij brand? De beoordeling is gericht op de aanwezigheid en de uitvoering van voorgeschreven vluchtroutes. Afhankelijk van gebouwtype en gebouwhoogte zijn verschillende niveaus te onderscheiden. Totaal kan worden gesteld dat in alle onderzochte gebouwen de geëiste vluchtmogelijkheden aanwezig zijn. Een score van bijna 100%. Een belangrijke nuancering is echter op zijn plaats. Bij portiekwoningen ontstaat een groter probleem veroorzaakt door de vaak slechte brandwerendheid van voordeuren. Tevens is er een aantal winkels waarvan de gebruiker/eigenaar tevens de bewoner is van de bovengelegen woning, en een verbinding binnendoor heeft. In een aantal gevallen is dit tevens de enige vluchtroute vanuit de woning door de winkel. In drie gevallen is de situatie als direct levensbedreigend beoordeeld en zijn direct maatregelen getroffen. c. Zijn de minimaal noodzakelijke brandbeveiligingsinstallaties aanwezig? Binnen de onderzochte gebouwen wordt alleen in de winkels een draagbaar blustoestel voorgeschreven. Meer dan 80% van de winkels heeft een blusser. Nagenoeg alle blustoestellen worden adequaat onderhouden. d. Zijn in de woning werkende rookmelders aanwezig? In 66% van de onderzochte woningen is een of meer werkende rookmelders aanwezig, waarvan 47% juist is geprojecteerd. Uiteindelijk is er sprake van ongeveer 30% werkende en correct gemonteerde rookmelders in woningen. Aanbevelingen De aanbevelingen uit de brief van de Inspectie Veiligheid & Justitie (Kenmerk: / dd. 5 september 2014), naar aanleiding van de zeer grote brand in Leeuwarden, worden op grond van de onderzoeksresultaten bevestigd. 1. Spreek eigenaren van bouwwerken nadrukkelijk aan op hun verantwoordelijkheid en zorgplicht voor brandveiligheid en help hen deze verantwoordelijkheid te kunnen dragen. Geadviseerd wordt om op de website van de gemeente en de website van Brandweer Gelderland- Midden informatie voor gebouweigenaren te plaatsen. Hiertoe kan de informatie achter de link worden gebruikt. Tevens kunnen de gemeenten informatiebijeenkomsten voor gebouweigenaren organiseren. Brandweer Gelderland-Midden kan aan deze informatiebijeenkomsten een bijdrage leveren. 2. Neem een voorlichtende, stimulerende en adviserende rol in met betrekking tot brandveiligheid en gebouweigenaren. Geadviseerd wordt om aan de bewoners een brief te sturen met daarin aangegeven wat men met name zelf kan doen aan brandveiligheid. Een voorbeeldbrief is opgenomen in bijlage Inventariseer de brandveiligheidsrisico s in de bestaande bouw en betrek de uitkomst daarvan bij de opstelling en uitvoering van het handhavingsbeleid in de gemeente. Met deze rapportage zijn de brandveiligheidsrisico s geïnventariseerd. De rapportage van de bevindingen van deze steekproef wordt overgedragen aan de omgevingsdiensten respectievelijk de gemeentelijke afdelingen handhaving (indien de betreffende gemeente de handhavingstaken in het kader van de bouwregelgeving niet heeft overgedragen aan de omgevingsdienst). Geadviseerd wordt om met hen af te stemmen hoe de handhaving verder vormgegeven kan worden. 4

5 2. Inleiding Op 2 juli 2014 verscheen het evaluatierapport van de Inspectie Veiligheid en Justitie over de zeer grote brand aan de Kelders in Leeuwarden op 19 oktober Bij de brand kwam een bewoner om het leven. De inspectie concludeert in haar onderzoek dat de bouwkundige (brandpreventieve) situatie van de getroffen panden tijdens het uitbreken van de felle brand aan de Kelders in Leeuwarden niet voldeed aan het wettelijk minimum kwaliteitsniveau. Vuur en rook verspreidden zich hierdoor veel sneller dan had gemogen. De Inspectie meent, omdat wettelijke brandveiligheidseisen vaak niet worden gehaald, dat eigenaren nadrukkelijk moeten worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid, maar wel moeten worden geholpen om deze verantwoordelijkheid te kunnen dragen. Gemeenten zijn de aangewezen instanties om hierin een voorlichtende, stimulerende en adviserende rol te kunnen vervullen. Gelet op de risico s vindt de Inspectie Veiligheid en Justitie, dat gemeenten deze risico s moet inventariseren. Brandweer Gelderland-Midden heeft, eind 2014, het bestuur van de deelnemende gemeenten van de VGGM geadviseerd de aanbevelingen van de Inspectie over te nemen. Dit betreft met name de gemeenten die een oude dorps-/stadskern (winkels en bovenwoningen) hebben. De aanbevelingen zijn: 1. Spreek eigenaren van bouwwerken nadrukkelijk aan op hun verantwoordelijkheid en zorgplicht voor brandveiligheid en help hen deze verantwoordelijkheid te kunnen dragen. 2. Neem een voorlichtende, stimulerende en adviserende rol in met betrekking tot brandveiligheid en gebouweigenaren. 3. Inventariseer de brandveiligheidsrisico s in de bestaande bouw en betrek de uitkomst daarvan bij de opstelling en uitvoering van het handhavingsbeleid in de gemeente, zoals ook in Leeuwarden al voor een belangrijk deel is gedaan. Brandweer Gelderland-Midden heeft de brandveiligheidsrisico s geïnventariseerd middels een onderzoek naar het huidige brandveiligheidsniveau van winkels en bovenwoningen in de dorps-/stadskern. Hiervoor heeft een steekproef plaatsgevonden in de gemeenten Arnhem, Doesburg en Wageningen. Dit geeft een goede afspiegeling van de situatie in de Veiligheidsregio Gelderland-Midden. In bijlage 1 treft u een overzicht aan van het totaal aantal woningen boven winkels per gemeente. Voor u ligt de onderzoeksrapportage met de bevindingen. Doel Het doel van het onderzoek richt zich op het eerste deel van de derde bovenstaande aanbeveling, de brandveiligheidsrisico s in de bestaande bouw te inventariseren. Concreet: een antwoord geven op de vraag wat het huidige brandveiligheidsniveau is van winkels en bovenwoningen in de dorps-/stadskernen. Hiervoor heeft een steekproef plaatsgevonden in de gemeenten Arnhem, Doesburg en Wageningen. Dit geeft een goede afspiegeling van de situatie in de Veiligheidsregio Gelderland-Midden. 5

6 3. Onderzoeksopzet 3.1 Uitvoering van het onderzoek Om een goede afspiegeling te krijgen van de brandveiligheidsrisico s in de veiligheidsregio Gelderland-Midden is gehoor gegeven aan de verzoeken van de gemeenten Arnhem, Doesburg en Wageningen om een steekproef te houden. Het onderzoek is, onder verantwoording van de teammanagers brandveiligheidszorg, uitgevoerd door een medewerker van brandweer Gelderland-Midden van de afdeling Risicobeheersing. Voorafgaand aan de onderzoeken per locatie heeft er geen dossieronderzoek plaatsgevonden. Tijdens het onderzoek is er geen beschikking geweest over bouwvergunningstekeningen. De onderzoeken zijn op zicht en steekproefsgewijs uitgevoerd. Waar mogelijk is in de winkels boven de systeemplafonds gekeken. Er is geen destructief onderzoek uitgevoerd. De kwaliteit van de brandwerende scheidingsconstructies en aanwezigheid van kanalen en schachten, kon niet objectief worden vastgesteld. Op iedere locatie heeft de medewerker zich ongevraagd gelegitimeerd en na uitleg van het doel, toestemming gevraagd het gebouw te mogen onderzoeken. In de winkels heeft iedereen hier volledige medewerking aan verleend. De meeste bewoners waren echter terughoudend, waarna het onderzoek zich beperkte tot een gericht interview bij de voordeur. Vooral in de winkels werd het onderzoek toegejuicht en er werd dankbaar gereageerd op de gegeven adviezen. De reden en wijze van uitvoering van het onderzoek werd als waardevol beschouwd. Waarschijnlijk vanwege het feit dat het onderzoek tijdens de vakantieperiode is uitgevoerd zijn er ondanks het versturen van brieven en herhaald bezoek aan woningen ( s ochtends, s middags en s avonds) een beperkt aantal bewoners thuis aangetroffen. De rol van brandweer Gelderland-Midden is beperkt tot de inventarisatie van de brandveiligheidsrisico s en richt zich op advisering in hoofdlijnen. 3.2 Uitgangspunten De te inventariseren doelgroep betreft een steekproef van winkels en bovenwoningen, gebouwd voor Hiervoor zijn steekproefsgewijs totaal 106 gebouwen geselecteerd. Het kwaliteitsniveau waarop de gebouwen zijn getoetst is het Bouwbesluit 2012 bestaande bouw niveau. Het onderzoek is uitgevoerd met behulp van een checklist 1 ; De gebouwen zijn in het kader van brandveilig gebruik niet meldings- of vergunningsplichtig; De gebouwselectie is uitgevoerd door de coördinatoren afdeling risicobeheersing; Bij het vaststellen van een levensbedreigende situatie is gehandeld volgens een vastgesteld protocol (PRIS, preventie informatie systeem). 3.3 Onderzoeksvragen 1 Bijlage 2: Checklist project Wonen boven winkels

7 De onderzoeksvragen zijn: 1. Voldoet de brandcompartimentering en (beschermde) subbrandcompartimentering? 2. Voldoet het gebouw aan veilig vluchten bij brand? 3. Zijn de minimaal noodzakelijke brandbeveiligingsinstallaties aanwezig? 4. Zijn in de woning werkende rookmelders aanwezig? 4. Onderzoeksresultaten De onderzoeksresultaten zijn opgenomen in bijlage 3. Hierin wordt de vraagstelling beschreven en het belang van het voorschrift toegelicht. Een conclusie schetst een algemeen beeld van de resultaten. 5. Algemeen Er is niet één gebouw aangetroffen dat volledig voldoet aan het wettelijk kwaliteitsniveau (brandveiligheidsniveau) conform het Bouwbesluit 2012 bestaande bouwniveau. Gezien de leeftijd van de gebouwen is dit geen verassende uitkomst. Nuancerend zijn de verschillen groot: er zijn drie levensgevaarlijke situaties aangetroffen, en er zijn ook gebouwen waar de tekortkoming beperkt blijft tot het ontbreken van een blusser. Het is van belang te benadrukken dat de onderzoeksresultaten in winkels zijn verkregen middels steekproefsgewijs uitgevoerde zichtinspecties. Daarnaast is bij veel woningen, vanwege de privacy van de bewoner en het feit dat de brandweer geen titel heeft om woningen op brandveiligheid te controleren, het onderzoek beperkt tot een interview aan de voordeur. Daar waar de woning is betreden werd het bezoek hoofdzakelijk beperkt tot de gang of overloop. De resultaten zijn dan ook niet uitputtend, maar vooral indicatief. Tijdens het onderzoek is, naast de aspecten binnen de onderzoeksvragen, tevens overige aspecten beoordeeld zoals elektriciteit, CV-ketels, stoffering, versiering, afval en brandgevaarlijke stoffen. De beschreven conclusies maken geen deel uit van de beantwoording van de onderzoeksvragen. De casus Leeuwarden, waarop het onderzoek is gebaseerd, kan qua brandomvang en onbeheersbaarheid in iedere dorps-/stadskern voorkomen. Gezien de complexiteit van sommige zeer oude gebouwen en het ontbreken van brandwerendheid naar belendingen in de onderzochte gemeenten, is een afbrandscenario realistisch. De kennis die is opgedaan tijdens deze steekproef wordt overgedragen aan de omgevingsdiensten. Indien betreffende gemeente de handhavingstaken in het kader van de bouwregelgeving niet heeft overgedragen aan de omgevingsdienst, wordt de kennis overgedragen aan de afdelingen handhaving van de gemeenten. 7

8 5.1 Voldoet de brandcompartimentering en (beschermde) subbrandcompartimentering? De beoordeling van de brandwerende scheidingsconstructies is uitgesplitst naar de kwaliteit van wanden, vloeren, doorvoeringen en belendingen. Totaal kan worden gesteld dat 25% tot 50% van de brandwerende scheidingsconstructies niet voldoet. Het is overigens geen objectief waardeoordeel aangezien een groot deel van de kwaliteit van de scheidingsconstructies onzichtbaar is en een groot deel van de woningen niet fysiek kon worden onderzocht. Het verschil in resultaten per gemeente wordt veroorzaakt door het verschil in type bouwwerk en de leeftijd. 5.2 Voldoet het gebouw aan veilig vluchten bij brand? De beoordeling is gericht op de aanwezigheid en de uitvoering van voorgeschreven vluchtroutes. Afhankelijk van gebouwtype en gebouwhoogte zijn verschillende niveaus te onderscheiden. Totaal kan worden gesteld dat in alle onderzochte gebouwen de geëiste vluchtmogelijkheden aanwezig zijn. Een score van bijna 100%. Een belangrijke nuancering is echter op zijn plaats. De vluchtmogelijkheid in de kleinere winkels voldoet altijd: dat is immers de winkeldeur. Bij portiekwoningen ontstaat een groter probleem veroorzaakt door de vaak slechte brandwerendheid van voordeuren. Een portiekwoning is een woongebouw met meer dan één bouwlaag, met maar één trap en dus maar één vluchtroute. De faalkans bij het vluchten vanuit een portiekwoning is per definitie groot. Er moet immers langs andere woningen (lees: brandcompartimenten) worden gevlucht. Als de deur van de brandruimte open blijft staan of de brandwerendheid van de voordeuren ontbreekt, kan er niet meer worden gevlucht. Eén vluchtmogelijkheid in een portiekwoning voldoet aan de voorschriften, waarbij echter een grote faalkans ontstaat door het gebouwontwerp, menselijk handelen en concreet bij de onderzochte woningen de vaak slechte kwaliteit van de voordeuren. Een tweede nuancering is op zijn plaats bij woningen met betrekking tot het gebruik van sleutels. In een woning mag een voordeur afgesloten zijn, waarbij een sleutel nodig is om deze te ontsluiten. Alle woningen voldoen hiermee aan het voorschrift veilig vluchten, maar helaas is de praktijk anders. Er zijn genoeg voorbeelden bekend dat bewoners bij brand de sleutel niet kunnen vinden of in de paniek niet in het slot krijgen en later door de brandweer achter de voordeur worden gevonden. Ondanks deze maatschappelijk onwenselijke situatie kan toch een score van 100% worden behaald. Tot slot zijn er een aantal winkels waarvan de gebruiker/eigenaar tevens de bewoner is van de bovengelegen woning, en een verbinding binnendoor heeft. In een aantal gevallen is dit tevens de enige vluchtroute vanuit de woning door de winkel. In drie gevallen is de situatie als direct levensbedreigend beoordeeld en zijn direct maatregelen getroffen. Conform protocol PRIS is de gebouweigenaar en het bevoegd gezag over de tekortkomingen geïnformeerd. 5.3 Zijn de minimaal noodzakelijke brandbeveiligingsinstallaties aanwezig? De beoordeling van de brandbeveiligingsinstallaties binnen de onderzochte gebouwen is beperkt en richt zich op rookmelders en blusmiddelen. Rookmelders zijn afzonderlijk onderzocht (zie 5.4, zijn in de woning werkende rookmelders aanwezig). Binnen de onderzochte gebouwen wordt alleen in de winkels een draagbaar blustoestel voorgeschreven. Meer dan 80% van de winkels heeft een blusser. Nagenoeg alle blustoestellen worden adequaat onderhouden. 8

9 5.4 Zijn in de woning werkende rookmelders aanwezig? De beoordeling van de aanwezigheid en juiste werking van rookmelders binnen de onderzochte gebouwen is beperkt tot de woningen. In de onderzochte woningen worden wettelijk geen rookmelders voorgeschreven en is het een vrije keuze van de bewoner melders aan te schaffen en op te hangen. In een beperkt aantal gevallen is door de verhuurder rookmelders aangebracht. In 66% van de onderzochte woningen is een of meer werkende rookmelders aanwezig, waarvan 47% juist is geprojecteerd. Uiteindelijk is er sprake van ongeveer 30% werkende en correct gemonteerde rookmelders in woningen. De verschillen in de resultaten tussen de gemeentes onderling wordt mede bepaald door het verschil in woningtype. Nagenoeg niemand is bekend met gekoppelde rookmelders of draadloze gekoppelde rookmelders. Bij doorgekoppelde rookmelders gaan alle rookmelders gelijktijdig in alarm en geven een alarmsignaal. Juist gekoppelde rookmelders zijn van groot belang in situaties waarbij de vluchtroute van de woning door de winkel loopt. Ook in portiekwoningen kunnen gekoppelde rookmelders tussen de woning en het trappenhuis levens redden. 6. Aanbevelingen De aanbevelingen uit de brief van de Inspectie Veiligheid & Justitie (Kenmerk: / dd. 5 september 2014), naar aanleiding van de zeer grote brand in Leeuwarden, worden op grond van de onderzoeksresultaten bevestigd. 1. Spreek eigenaren van bouwwerken nadrukkelijk aan op hun verantwoordelijkheid en zorgplicht voor brandveiligheid en help hen deze verantwoordelijkheid te kunnen dragen. Geadviseerd wordt om op de website van de gemeente en de website van Brandweer Gelderland- Midden informatie voor gebouweigenaren te plaatsen. Hiertoe kan de informatie achter de link worden gebruikt. Tevens kunnen de gemeenten informatiebijeenkomsten voor gebouweigenaren organiseren. Brandweer Gelderland-Midden kan aan deze informatiebijeenkomsten een bijdrage leveren. 2. Neem een voorlichtende, stimulerende en adviserende rol in met betrekking tot brandveiligheid en gebouweigenaren. Geadviseerd wordt om aan de bewoners een brief te sturen met daarin aangegeven wat men met name zelf kan doen aan brandveiligheid. Een voorbeeldbrief is opgenomen in bijlage Inventariseer de brandveiligheidsrisico s in de bestaande bouw en betrek de uitkomst daarvan bij de opstelling en uitvoering van het handhavingsbeleid in de gemeente. Met deze rapportage zijn de brandveiligheidsrisico s geïnventariseerd. De rapportage van de bevindingen van deze steekproef wordt overgedragen aan de omgevingsdiensten respectievelijk de gemeentelijke afdelingen handhaving (indien de betreffende gemeente de handhavingstaken in het kader van de bouwregelgeving niet heeft overgedragen aan de omgevingsdienst). Geadviseerd wordt om met hen af te stemmen hoe de handhaving verder vormgegeven kan worden. 9

10 Bijlagen Bijlage 1: Overzicht totaal aantal objecten wonen boven winkels Bijlage 2: Checklist project Wonen boven winkels 2015 Bijlage 3: Onderzoeksresultaten Bijlage 4: Voorbeeldbrief gebouweigenaren, gebruikers en bewoners 10

11 Bijlage 1 Overzicht objecten Wonen boven winkels in 2015 winkels en bovenwoningen, gebouwd vóór 1992 Gemeente Aantal objecten Arnhem 716 Barneveld 95 Doesburg 71 Duiven 16 Ede 266 Lingewaard 138 Nijkerk 134 Overbetuwe 136 Renkum 102 Rheden 160 Rijnwaarden 30 Rozendaal 1 Scherpenzeel 21 Wageningen 135 Westervoort 11 Zevenaar 95 11

12 Bijlage 2 Checklist project 'Wonen boven winkels 2015' Postbus EJ Arnhem Gemeente: Controledatum: Naam controleur: Naam object: Adres: Gebruiksfunctie: Contactpersoon gebruiker: Bijzonderheden: 12

13 1. Brandcompartimentering en beperking van ontwikkeling van brand en rook Nr. Vraag BB akk. niet akk. 1.1 Voldoen de brand- en rookwerende scheidingen nog aan de gestelde eisen? (Wanden, deuren, constructies) 1.2 Zijn de vereiste brandwerende vloeren / plafonds nog in orde? 1.3 Wordt nog voldaan aan de vereiste brandwerendheden t.o.v. belendingen? 1.4 Voldoen de doorvoeringen (incl. brandkleppen) in de brand- en rookwerende scheidingen nog aan de gestelde eisen? lid 2 nvt Toelichting 1.5 Worden rook- en brandwerende scheidingen gesloten gehouden? 1.6 Voldoen de zijde van de extra beschermde vluchtroutes, welke grenzen aan de binnenlucht, aan brandklasse 2 en een rookdichtheid van ten hoogste 5,4-1? 1.7 Voldoen de zijde van beschermde route, welke grenzen aan de binnenlucht, aan brandklasse 4 en een rookdichtheid van ten hoogste 5,4-1? 1.8 Voldoen de zijde van de overige routes, welke grenzen aan de binnenlucht, aan brandklasse 4 en een rookdichtheid van ten hoogste 10-1? 6.26 jo jo jo jo

14 2. Ontvluchting Nr. Vraag BB akk. niet akk. 2.1 Zijn de vereiste vluchtmogelijkheden aanwezig? - vluchtroute - beschermde vluchtroute - extra beschermde vluchtroute - veiligheidsvluchtroute - tweede vluchtroute jo lid b nvt Toelichting 2.2 Zijn de vluchtdeuren onmiddellijk op de voorgeschreven wijze te openen? (zonder sleutels of andere losse voorwerpen) Geldt niet voor: - Niet gemeenschappelijke vluchtroute - Vluchtroute logiesverblijf 7.12 lid Is de tekst NOODDEUR VRIJHOUDEN of NOODUITGANG (conform NEN 3011) aangebracht op de aan de buitenlucht grenzende zijde van een nooddeur of nooduitgang? 2.4 Belemmeren automatisch werkende deuren en een voorziening voor toegangs- en uitgangscontrole niet de ontvluchting? 2.5 Zijn de deuren in vluchtroutes over ten minste vereiste breedte te openen? 6.25 lid lid lid 1 14

15 3. Ontvluchting obstakelvrij Nr. Vraag BB akk. niet akk. 3.1 Worden alle vluchtroutes te allen tijde over de vereiste breedte voldoende vrijgehouden van obstakels? (ook buiten) 3.2 Zijn eventueel aanwezige kabels/ snoeren voldoende vastgeplakt? 3.3 Zijn vloeren in vluchtroutes voldoende stroef en/of begaanbaar? 7.16 lid 1b 7.16 lid 1b 7.16 lid 1b nvt Toelichting 4. Rookmelders Nr. Vraag BB akk. niet akk. 4.1 Zijn er in de woning rookmelders aanwezig: 4.2 Is de projectering van de rookmelders in overeenstemming met NEN 2555:2008? nvt Toelichting 5. Elektrische installatie Nr. Vraag BB akk. niet akk. 5.1 Geeft de elektrische installatie geen gevaar tot het ontstaan van brand? 6.8 lid 1 jo lid 1c nvt Toelichting 15

16 6. Blusmiddelen Nr. Vraag BB akk. niet akk. 6.1 Zijn de vereiste draagbare blustoestellen 6.31 lid 1 aanwezig? 6.2 Worden verborgen blusmiddelen met de 6.33 juiste pictogrammen, conform NEN 3011, duidelijk weergegeven? nvt Toelichting 7. Verwarming, koken en rookgasafvoer Nr. Vraag BB akk. niet akk. 7.2 Zijn m.b.t. de opstelling of het gebruik van het 7.9 lid 2 verbrandingstoestel en de voorziening voor de afvoer van rookgas voldoende voorzieningen getroffen tegen het ontstaan van brand? 7.3 Zijn de vereiste (ventilatie)openingen voor de 7.9 lid 1a toevoer van verbrandingslucht of afvoer van rook nog aanwezig? 7.4 Worden de rookkanalen regelmatig doeltreffend gereinigd? 7.5 Is de omgeving van de stooktoestellen vrij van brandbare materialen? 7.9 lid 1d 7.10 lid a nvt Toelichting 16

17 8. Stoffering, versiering en aankleding Nr. Vraag BB akk. niet akk. 8.1 Voldoen materialen ter plaatse van of nabij 7.4 lid 3 apparatuur en installaties die warmte ontwikkelen aan brandklasse A1, als bedoeld in NEN-EN of zijn onbrandbaar volgens NEN 6064, indien: - Op materiaal een warmestraling > 2 kw/m² - In materiaal > 90 C nvt Toelichting 8.4 Is tegen of onder het plafond aangebracht glas veiligheidsglas of glas voorzien van een ingegoten kruisbewapening met een maximale maaswijdte van 0,016 m? 8.5 Is textiel, folie of papier aangebracht in horizontale toepassing onderspannen met metaaldraad op een onderlinge afstand van ten hoogste 0,35 m of metaaldraad in twee richtingen met een maximale maaswijdte van 0,7 m? 7.15 lid lid 2 9. Afval Nr. Vraag BB akk. niet akk. 9.1 Wordt afval buiten veilig opgeslagen? 7.10 lid a nvt Toelichting 17

18 10. Brandgevaarlijke stoffen Nr. Vraag BB akk. niet akk Zijn er in het gebouw brandgevaarlijke stoffen 7.6 lid 1 aanwezig die vallen binnen de reikwijdte van het Bouwbesluit 2012? 10.2 Is er een veilige situatie bij de opslag van brandgevaarlijke stoffen? 10.3 Is er een veilige situatie bij de bedrijfsmatige opslag van brandbare niet-milieugevaarlijke stoffen? 7.6 lid 2 t/m lid 1 nvt Toelichting 18

19 Onderzoeksresultaten Bijlage Inleiding In dit hoofdstuk worden de onderzoeksresultaten behandeld en gepresenteerd. Eerst wordt de vraagstelling beschreven en het belang van het voorschrift toegelicht. Een conclusie schetst een algemeen beeld van de resultaten. De resultaten zijn een uitwerking van de gehanteerde checklist. Hiervoor zijn vragen samengesteld waarop het antwoord wel of niet in overeenstemming is met het wettelijk minimum brandveiligheidsniveau. 1.2 Algemeen De geïnventariseerde doelgroep betreft een steekproef van winkels en bovenwoningen, gebouwd voor Hiervoor zijn steekproefsgewijs totaal 95 gebouwen (95 winkels met 54 bovenwoningen) onderzocht. 1.3 Brandcompartimentering en beperking van ontwikkeling van brand en rook Het doel van de brandveiligheidsvoorschriften in het Bouwbesluit is tweeledig. Voorop staat het voorkomen van slachtoffers (doden en gewonden) en vervolgens het voorkomen dat brand zich uitbreidt naar een ander perceel. Feitelijk is een brandcompartiment het gedeelte van een bouwwerk dat bestemd is als maximaal uitbreidingsgebied van brand. Hiermee wordt beoogd om gedurende een bepaalde tijd te voorkomen dat de brand zich verder kan uitbreiden dan het brandcompartiment waarin de brand is ontstaan. Bewoners of gebruikers kunnen binnen de gestelde tijd van 20 minuten (bestaande bouwniveau) deze benutten om zich buiten het brandcompartiment, waarin de brand is, in veiligheid te stellen. 1. Voldoen de brand- en rookwerende scheidingen nog aan de gestelde eisen? (Wanden, deuren, constructies) Bouwbesluit 2012, Met deze vraag zijn de wanden ter plaatse van de begrenzingen van het brandcompartiment en de bouwconstructie en de bouwconstructie getoetst. Vrij vertaald is gekeken naar de kwaliteit van de wanden tussen de winkel en de woning. Veelal is dat de wand tussen de winkel en de trapopgang van de woning. Dit kan bijvoorbeeld de onderzijde van de trap zijn 19

20 die zichtbaar in de winkel aanwezig is. Vaak is er, waar de gebruiker van de winkel en de bewoner een en dezelfde is, ook een verbinding middels een deur tussen de winkel en de bovenliggende woning. De bouwconstructie bestaat uit bijvoorbeeld houten, stalen en betonnen kolommen en liggers, maar ook dragende wanden maken onderdeel uit van de bouwconstructie. De brandwerendheid van deze constructies bepalen mede de feitelijke brandwerendheid van een brandcompartiment, maar is vooral gericht dat het gebouw bij brand binnen redelijke tijd kan worden verlaten en doorzocht zonder dat er gevaar voor instorting is. De voorgeschreven brandwerend van de bouwconstructie is 20 minuten op bezwijken. Gezien de gemiddelde hoge leeftijd van de beoordeelde gebouwen, sommige met een monumentenstatus, is de brandcompartimentering veelal niet op orde. Hierbij moet vooral worden gedacht aan houten vloeren en trappen als brandwerende scheidingsconstructie. De oorspronkelijke wanden zijn overwegend steenachtig en daarmee ook brandwerend. Wandaansluitingen en de aanwezigheid van kieren is op zicht niet beoordeelbaar geweest. Waar in de resultaten niet van toepassing is vermeld, kon de kwaliteit niet worden beoordeeld. Winkels waarvan de gebruiker/eigenaar tevens de bewoner is van de bovengelegen woning, heeft in alle gevallen een verbinding binnendoor. Deze verbinding (puiconstructie met deur) is meestal niet, of onvoldoende, brandwerend uitgevoerd. In een aantal gevallen is dit tevens de enige vluchtroute vanuit de winkel. Uitzonderlijk is in een tweetal situaties, dat de bewoner de woningtoegang in de winkel heeft zonder relatie met de exploitant van de winkel. In deze gevallen zijn direct maatregelen getroffen: er zijn direct rookmelders aangebracht, de gebouweigenaar en het bevoegd gezag zijn over de tekortkomingen geïnformeerd (conform protocol PRIS). De aangetroffen kwaliteit van de bouwconstructie lijkt, waar zichtbaar, overwegend voldoende. Houten en betonnen constructies hebben overwegend voldoende brandwerendheid op bezwijken. Aangetroffen staalconstructies zijn nagenoeg allen brandwerend bekleed. De kwaliteit van de bekleding kan echter zonder destructief onderzoek niet worden vastgesteld. 2. Zijn de vereiste brandwerende vloeren / plafonds nog in orde? Bouwbesluit 2012, De vloerconstructie tussen de winkel en de woning is een brandwerende scheidingsconstructie met een voorgeschreven brandwerendheid van 20 minuten. Bij een brand in de winkel maakt de kwaliteit van de vloer een belangrijk onderdeel uit van de voorzieningen. Immers vindt aan de onderzijde van de vloer de meeste warmteopbouw plaats. Met name in de oudere gebouwen en alle gebouwen met een monumentenstatus is sprake van houten vloeren tussen de winkel en de woning. In de monumenten, waarvan de onderzijde van de vloer niet is bedekt en de vloer zichtbaar is kon de kwaliteit van de vloer niet altijd worden vastgesteld. In sommige gevallen is sprake van kiervorming tussen de planken. Van de aanwezigheid van systeemplafonds wordt 20

21 door de gebruikers veelal aangegeven dat deze brandwerend zijn. Het brandwerend uitvoeren van systeemplafonds is per definitie moeilijk en de aangetroffen systeemplafonds is echter overal onvoldoende gebleken. In gebouwen die recent zijn verbouwd is vaak de onderkant van de vloer brandwerend bekleed met gipskarton of calciumsilicaat. De onderzijde van de trap naar de woning heeft een brandwerende functie. In een aantal gevallen is de onderzijde van een houten trap brandwerend bekleed, maar in bijna alle gevallen onjuist uitgevoerd met kieren en de toepassing van PUR-schuim. Vaak is de onderzijde van de houten trap niet bekleed en als geheel onvoldoende brandwerend. 3. Wordt nog voldaan aan de vereiste brandwerendheden t.o.v. belendingen? Bouwbesluit 2012, Belendingen, zoals aangrenzende woningen, winkels of percelen, liggen in een ander brandcompartiment. Branddoorslag via scheidingsconstructies of brandoverslag via de buitenlucht mag binnen de voorgeschreven tijd van 20 minuten niet plaatsvinden. De scheidingsconstructies tussen de gebouwen zijn zonder destructief onderzoek niet te beoordelen. De muren zijn over het algemeen afgewerkt of in de winkels voorzien displays e.d. waardoor de kwaliteit niet is vast te stellen. Een vaak voorkomende tekortkoming is raamopeningen zonder brandwerende voorziening in gevels van verschillende percelen die in hoeken te dicht bij elkaar liggen. Ook uitbouwen van winkels met een plat dak grenzend aan een opgaande gevel van de bovenwoning komt vaak voor. De noodzakelijke brandwerendheid in de dakconstructie ontbreekt structureel of het dak is voorzien van lichtkoepels e.d. zonder brandwerende voorziening. Brandoverslag naar belendingen is bij een ontwikkelde brand in de winkel in die situaties een realistisch scenario. 4. Voldoen de doorvoeringen (incl. brandkleppen) in de brand- en rookwerende scheidingen nog aan de gestelde eisen? Bouwbesluit 2012, artikel 1.16, lid 2 Als een wand of vloer waardoor buizen, kanalen of leidingen gaan brandwerend moet worden uitgevoerd, geldt dat ook voor de doorvoeringen. De uitvoering kan afhankelijk van het type verschillen. Het is belangrijk dat doorvoeringen goed worden uitgevoerd, mede omdat ze vaak niet zichtbaar zijn. Brand of rook kan zich ongemerkt via brandwerende scheidingsconstructies verspreiden als de brandwerende voorzieningen aan doorvoeringen ontbreken of niet goed zijn uitgevoerd. Brandwerende voorzieningen aan doorvoeringen van leidingen (riolering, waterleiding, gas, kabels) ontbreken nagenoeg volledig. In een groot aantal situaties zijn de doorvoeringen niet zichtbaar of is de aanwezigheid van schachten onduidelijk. In een enkele situatie zijn brandwerende voorzieningen aan doorvoeringen aangetroffen. Waar niet van toepassing staat vermeld, kon niet worden geïnspecteerd. 21

22 5. Worden rook- en brandwerende scheidingen gesloten gehouden? Bouwbesluit 2012, artikel 6.26 juncto 7.3 Openstaande deuren in een scheidingsconstructie tussen twee brandcompartimenten zouden de weerstand van zo een constructie tegen branddoorslag en rookverspreiding teniet doen. Daarom is het noodzakelijk dat een deur in een brandwerende scheiding voorzien is van een dranger en niet open wordt vastgezet met een haakje of door een wig. De noodzaak van zelfsluitende deuren is alleen aangetroffen in situaties met een verbindingsdeur tussen de winkel en de woning. Op een uitzondering na, zijn geen zelfsluitende deuren aangetroffen. Daarnaast hebben de voordeuren van de portiekwoningen tevens een brand- en rookwerende functie. Bewoners hebben per definitie, bij normaal gebruik, hun voordeur gesloten. In de meeste gevallen betreft het winkels waarvan de gebruiker/eigenaar tevens de bewoner is van de bovengelegen woning met een verbinding binnendoor, zoals bovenstaand beschreven. Hier ontbreekt veelal de voorgeschreven brandcompartimentering tussen de winkel en de woning. 6. Voldoen de zijde van de (extra beschermde) vluchtroutes, welke grenzen aan de binnenlucht, aan brandklasse 2, respectievelijk 4 en een rookdichtheid van ten hoogste 5,4-1, respectievelijk 10-1? Bouwbesluit 2012, artikel 2.75 juncto 2.76 Het is evident dat vanuit ieder gebouw bij brand dusdanig kan worden gevlucht, dat tijdig een veilige plaats kan worden bereikt. Afhankelijk van de gebruiksfunctie, indeling en hoogte van een gebouw kennen we voor vluchtroutes verschillende veiligheidsniveaus. Bij ieder niveau worden voorschriften gesteld aan de afwerking van wanden en plafonds. De voorschriften zijn gericht op het voorkomen dat een beginnende brand zich (te) snel uitbreidt of teveel rook ontwikkelt en hebben een belangrijke rol in het veilig kunnen vluchten. In winkels zijn geen afwijkingen aangetroffen. In een aantal woningen zijn zachtboardplafonds aangetroffen. Zowel in verblijfsruimtes, maar ook in de vluchtroutes. Zachtboard kan in brandklasse 4 (goed brandbaar) of in brandklasse 5 (zeer brandbaar) worden aangetroffen. De toepassing van zachtboard in brandklasse 4 voldoet aan de voorschriften van het Bouwbesluit, terwijl brandklasse 5 niet is toegestaan. Wanneer de gebruiker/eigenaar stelt dat het aangetroffen zachtboard voldoet aan de voorschriften, dan is het noodzakelijk dat dit door de gebruiker of eigenaar wordt aangetoond. 1.5 Ontvluchting Binnen de systematiek voor het vluchten is het uitgangspunt dat kan worden volstaan met één vluchtroute die start op de plaats waar het vluchten begint en eindigt op een veilige plaats. Uiteraard is het mogelijk dat er twee vluchtroutes aanwezig zijn. Met twee vluchtroutes zijn de voorschriften minder zwaar dan bij één vluchtroute. De systematiek kent verdere verschillende veiligheidsniveaus van veiligheidsvluchtroute (zwaarste voorschrift) tot vluchtroute (minst zware voorschriften). De voorschriften hebben vooral betrekking op de aanwezigheid van 22

23 vluchtroutes en de maximale loopafstanden. Binnen de onderzochte woningen en winkels is hoofdzakelijk sprake van het niveau vluchtroute. 7. Zijn de vereiste vluchtmogelijkheden aanwezig? Vluchtroute, beschermde vluchtroute, extra beschermde vluchtroute, veiligheidsvluchtroute, tweede vluchtroute? Bouwbesluit 2012, artikel t/m 2.116, juncto artikel 7.16 Binnen de systematiek voor het vluchten is het uitgangspunt dat kan worden volstaan met één vluchtroute die start op de plaats waar het vluchten begint en eindigt op een veilige plaats. Uiteraard is het mogelijk dat er twee vluchtroutes aanwezig zijn. Met twee vluchtroutes zijn de voorschriften minder zwaar dan bij één vluchtroute. Binnen de onderzochte woningen en winkels is, gezien de beperkte omvang en hoogte, hoofdzakelijk sprake van het niveau vluchtroute. In een beperkt aantal situaties is sprake van een portiekflat of galerijflat, waar sprake kan zijn van een (extra) beschermde vluchtroute. Met uitzondering van een aantal woningen die door de winkel moeten vluchten, waren de vereiste vluchtmogelijkheden aanwezig. Winkels waarvan de gebruiker/eigenaar tevens de bewoner is van de bovengelegen woning, heeft in alle gevallen een verbinding binnendoor. Deze verbinding (puiconstructie met deur) is meestal niet, of onvoldoende, brandwerend uitgevoerd. In een aantal gevallen is dit tevens de enige vluchtroute vanuit de winkel. Uitzonderlijk is in een tweetal situaties, dat de bewoner de woningtoegang in de winkel heeft zonder relatie met de exploitant van de winkel. In deze gevallen zijn direct maatregelen getroffen: er zijn direct rookmelders aangebracht, de gebouweigenaar en het bevoegd gezag zijn over de tekortkomingen geïnformeerd (conform protocol PRIS). Opvallend is de vaak slechte brandwerendheid van voordeuren in portiekwoningen. Een portiekwoning is een woongebouw met meer dan één bouwlaag, met maar één trap en dus maar één vluchtroute. De faalkans bij het vluchten vanuit een portiekwoning is per definitie groot. Er moet immers langs andere woningen (lees: brandcompartimenten) worden gevlucht. Als een vluchtende bewoner uit een brandende woning de voordeur in de paniek open laat staan, kunnen de, vanaf een hoger gelegen bouwlaag, vluchtende bewoners niet meer via de enige trap vluchten. Indien de brandwerendheid van de voordeuren ontbreekt, kan er überhaupt niet meer worden gevlucht. De ingesloten bovenburen kunnen niet anders dan een afwachtingspositie kiezen op een balkon of achter een raam en hopen dat de brandweer ze snel genoeg kan redden. 8. Zijn de vluchtdeuren onmiddellijk op de voorgeschreven wijze te openen? (zonder sleutels of andere losse voorwerpen) Geldt niet voor: niet gemeenschappelijke vluchtroute. Bouwbesluit 2012, artikel 7.12, lid 1 Als mensen in een gebouw aanwezig zijn mogen deuren in een vluchtroute niet op slot zijn, zodat het niet nodig is een sleutel te gebruiken. Een knopcilinder of grendel is wel toegestaan. Een woning is niet gemeenschappelijk en hier geldt dit voorschrift niet; de voordeur mag afgesloten zijn. Het wordt gezien als eigen verantwoordelijkheid. Op één winkel na, waar de nooduitgang was afgesloten, voldeden alle vluchtroutes aan het voorschrift. Het merendeel van de oudere woningen hebben oplegsloten aan de binnenzijde van de voordeur. Deze sloten 23

24 hebben een trekknop, waardoor het niet nodig is een sleutel te gebruiken. De bewoners met een profielcilinder is geadviseerd deze te vervangen door een knopcilinder. 9. Is de tekst NOODDEUR VRIJHOUDEN of NOODUITGANG (conform NEN 3011) aangebracht op de aan de buitenlucht grenzende zijde van een nooddeur of nooduitgang? Bouwbesluit 2012, artikel 6.25, lid 10 Om voor iedereen duidelijk te maken dat de nooddeur aan de buitenkant moet worden vrijgehouden, is het noodzakelijk het opschrift nooduitgang op de buitenkant van de deur aan te brengen. Bij de onderzochte winkels is de noodzaak niet aangetroffen. Bij winkels met een nooduitgang, bijvoorbeeld in de achterzijde van het gebouw, kwam deze uitgang vaak uit op eigen terrein. 10. Belemmeren automatisch werkende deuren en een voorziening voor toegangs- en uitgangscontrole niet de ontvluchting? Bouwbesluit 2012, artikel 6.25, lid 8 Het is noodzakelijk dat automatische (schuif)deuren en voorzieningen voor uitgangs- en toegangscontrole bij stroomuitval vanzelf opengaan of zonder gebruik van een sleutel kunnen worden geopend. Automatische (schuif)deuren en voorzieningen voor uitgangs- en toegangscontrole zijn niet aangetroffen. 11. Zijn de deuren in vluchtroutes over ten minste de vereiste breedte te openen? Bouwbesluit 2012, artikel 7.12, lid 1 Goederen mogen niet dusdanig zijn geplaatst, dat zij een belemmering vormen voor het (onmiddellijk) openen van de vluchtdeur over de vereiste breedte. Er zijn weinig situaties aangetroffen met geblokkeerde vluchtdeuren. In de kleinere winkels speelt vooral het probleem met tekort aan opslagruimte, waardoor emballage e.d. soms de vrije breedte van een vluchtdeur beperkte. 1.6 Ontvluchting obstakelvrij Het vrijhouden van vluchtroutes van obstakels/belemmeringen en het voldoende stroef zijn van vloeren wordt geregeld middels een zogenaamd kapstokartikel. Er worden geen objectieve waardes gegeven wanneer een vluchtroute wel of niet voldoet. In de praktijk staan altijd wel goederen of inventaris in de vluchtroute. Een onveilige situatie is vaak subjectief en wordt gemeten op basis van ervaring en gezond boeren verstand. Van belang is dat er snel en veilig kan worden gevlucht. 24

25 12. Worden alle vluchtroutes te allen tijde over de vereiste breedte voldoende vrijgehouden van obstakels? (ook buiten) Bouwbesluit 2012, artikel 7.16, lid 1b Goederen of inventaris mogen niet dusdanig in de vluchtroute zijn geplaatst, dat zij een belemmering vormen voor het snel en veilig vluchten. De grenswaarde voor bestaande bouw is een vrije breedte van ten minste 50 centimeter. Er zijn weinig situaties aangetroffen met geblokkeerde vluchtroutes. In de kleinere winkels speelt vooral het probleem met tekort aan opslagruimte, waardoor emballage e.d. soms de vrije breedte van een vluchtroute beperkt. 13. Zijn eventueel aanwezige kabels/ snoeren voldoende vastgeplakt? Bouwbesluit 2012, artikel 7.16, lid 1b Het is noodzakelijk dat kabels en losse snoeren die in de vluchtroute over de lopen, met goede plakstrips worden vastgeplakt, zodanig dat struikelen en/of vallen wordt voorkomen. Er zijn nauwelijks situaties met kabels en losse snoeren aangetroffen. 14. Zijn vloeren in vluchtroutes voldoende stroef en/of begaanbaar? Bouwbesluit 2012, artikel 7.16, lid 1b Het is noodzakelijk dat vloeren in vluchtroutes voldoende stroef en/of begaanbaar zijn om uitglijden, struikelen en/of vallen te voorkomen. Het betreft bijvoorbeeld vluchtroutes die over een gladde ondergrond lopen, zoals houten vlonders. Er zijn geen situaties met een gladde en/of slecht begaanbare ondergrond aangetroffen. 1.7 Rookmelders De meeste slachtoffers bij brand vallen door het inademen van rook. Tijdens het slapen ruiken we niets. We worden niet wakker van de rooklucht. Doordat de rook veel giftige gassen bevat, raakt iemand al snel in een diepe bewusteloosheid. Vaak al binnen enkele minuten. Rookmelders in woningen zijn dus van levensbelang. De onderzochte woningen zijn allemaal van voor In tegenstelling tot nieuwbouw is er geen wettelijk voorschrift dat rookmelders in bestaande woningen eist. Het is gezien het belang altijd een dringend advies. In de onderzochte winkels is geen wettelijk voorschrift voor rookmelders. De winkels zijn beperkt van omvang en de aanwezige personen zijn in staat een beginnende brand direct te ontdekken. Een uitzondering geldt voor 25

26 de winkels waardoor een vluchtroute vanuit de bovenliggende woning loopt. In die situatie is het van levensbelang. 15. Zijn er in de woning rookmelders aanwezig? Bouwbesluit 2012, geen voorschrift Rookmelders zijn niet voorgeschreven in de geselecteerde groep woningen. Rookmelders worden alleen bij nieuwbouw woningen voorgeschreven. Bij de onderzochte woningen is het aanbrengen van rookmelders eigen verantwoordelijkheid van de bewoner. Het belang is echter overduidelijk: mensen ruiken niet in de slaap en worden niet wakker van de rooklucht. Rookmelders redden aantoonbaar levens. De meeste bewoners onderschrijven het belang van rookmelders. Toch heeft maar tweederde van de onderzochte woningen werkende rookmelders, waarvan uiteindelijk iets minder dan de helft juist is geprojecteerd, bijvoorbeeld op de wand gemonteerd, in plaats van aan het plafond. Veelal wordt het risico onderschat of is het gemakzucht met een rookmelder die nog steeds in de kast ligt, of al een jaar wacht op het vervangen van de batterij. Nagenoeg niemand is bekend met gekoppelde rookmelders of draadloze gekoppelde rookmelders. Bij doorgekoppelde rookmelders gaan alle rookmelders gelijktijdig in alarm en geven een alarmsignaal. Juist gekoppelde rookmelders zijn van groot belang in situaties waarbij de vluchtroute van de woning door de winkel loopt. Maar ook in portiekwoningen kunnen gekoppelde rookmelders tussen de woning en het trappenhuis levens redden. 16. Is de projectering van de rookmelders in overeenstemming met NEN 2555: 2008? Bouwbesluit 2012, geen voorschrift De projectering van rookmelders is niet alleen gericht op het bewaken van de vluchtroute over verschillende bouwlagen, maar bijvoorbeeld ook de juiste plaats van de rookmelder aan het plafond. In minder dan de helft van de aangetroffen rookmelders zijn deze onjuist geprojecteerd. Bijvoorbeeld aan de rand van een trapgat, te dicht bij de muur, of op de muur in plaats van aan het plafond. Het gevolg is dat de rook de melder later zal bereiken, dan dat deze correct aan het plafond is gemonteerd. 1.8 Elektrische installatie Een elektriciteitsvoorziening dient te voldoen aan veiligheidsvoorschriften, zoals NEN Elektriciteit is echter vaak de oorzaak van een brand. Bijna alle elektrische apparaten worden warm bij gebruik. Indien de warmte niet weg kan, bestaat de kans dat er brand ontstaat. Maar ook door onzorgvuldige aangelegde installaties of overdadig gebruik van verlengsnoeren kan brand veroorzaken. 17. Geeft de elektrische installatie geen gevaar tot het ontstaan van brand? Bouwbesluit 2012, artikel 6.8, lid 1 juncto artikel 1.16, lid 1c 26

27 Naast dat een elektriciteitsvoorziening dient te voldoen aan veiligheidsvoorschriften, zoals NEN 1010 speelt ook een algemene zorgplicht een belangrijke rol met betrekking tot noodzakelijk onderhoud. Het onderzoek heeft zich vooral gericht op de inrichting van de groepenkast. Opgemerkt dient te worden is dat het onderzoek alleen op zicht is uitgevoerd en in een aantal woningen geen toegang is verleend. Voor zover het op zicht kon worden beoordeeld zijn er weinig situaties geconstateerd die kunnen leiden tot een gevaarlijke situaties. In een enkel geval werden veel verlengsnoeren en open lasdozen met kroonsteentjes aangetroffen, maar ook losse snoeren zonder stekker in een stopcontact. 1.9 Blusmiddelen Een blusmiddel is bedoeld om een beginnende brand te kunnen bestrijden. Met blusmiddelen wordt in het kader van het onderzoek draagbare blustoestellen bedoeld. Brandslanghaspels worden in winkels pas boven een oppervlak van 500 m2 voorgeschreven. De onderzochte winkels zijn veelal kleiner. In woningen worden geen blusmiddelen voorgeschreven. 18. Zijn de vereiste draagbare blustoestellen aanwezig? Bouwbesluit 2012, artikel 6.31, lid 1 In winkels kleiner dan 500 m 2 is een blustoestel voorschrift. Het aantal en type is afhankelijk van oppervlakte en de aard van een mogelijke brand. Het meest gebruikelijk is een sproeischuimblusser en/of een CO2 blusser of blusdeken in een professionele keuken. In woningen is een blustoestel of een blusdeken een pré. In de meeste winkels is een blustoestel aangetroffen. In de meeste gevallen betreft het een sproeischuimblusser van 6 liter. De grotere winkels hebben vaker een brandslanghaspel. In een beperkt aan gevallen ontbrak een blusmiddel volledig. Als reden werd opgegeven dat men er nooit bij stil heeft gestaan een blusser aan te schaffen, of de uitspraak: wat kan er nou branden. In woningen zijn in een beperkt aantal gevallen blusmiddelen aangetroffen bij bewoners met een hoog veiligheidsbewustzijn. 19. Worden verborgen blusmiddelen met de juiste pictogrammen, conform NEN 3011 duidelijk weergegeven? Bouwbesluit 2012, artikel 6.33 Blusmiddelen die bijvoorbeeld zijn opgeborgen in een kast moeten worden aangeduid met een pictogram. In de kleinere winkels met een overdaad aan goederen kan het voorkomen dat een blustoestel verstopt is opgesteld. 27

28 1.10 Verwarming, koken en rookgasafvoer Het veilig gebruik van verbrandingstoestellen is gericht op de toevoer van verbrandingslucht en de afvoer van rookgassen. Tevens is de opstelling van belang, zoals plaats en omgeving. Maar ook de opslag van brandbare materialen in de directe omgeving kan in sommige gevallen tot een brandgevaarlijke situatie leiden. 20. Zijn m.b.t. de opstelling of het gebruik van het verbrandingstoestel en de voorziening voor de afvoer van rookgas voldoende voorzieningen getroffen tegen het ontstaan van brand? Bouwbesluit 2012, artikel 7.9, lid 2 Het vermogen van het verbrandingstoestel bepaalt feitelijk de voorschriften die aan de opstelling wordt gesteld. Bij een groot nominaal vermogen wordt bijvoorbeeld voorgeschreven dat het verbrandingstoestel in een apart brandcompartiment behoort te liggen. Bij huis-tuin en keuken situaties worden er voorschriften gesteld. Met een enkele uitzondering zijn alle aangetroffen verbrandingstoestellen zogenaamde gesloten CV ketels. Deze toestellen halen hun verbrandingslucht via een pijp rechtstreeks uit de buitenlucht. De ketel is afgesloten van de opstellingsruimte, waardoor er geen vuurcontact kan zijn met de omgeving. Een goed onderhouden ketel levert geen risico op. In een enkel geval werd bij een wasserij een ketelhuis aangetroffen met een hoog nominaal vermogen. De ketels stonden niet in een apart brandcompartiment opgesteld. In één woning is een oude open ketel aangetroffen, die structureel wordt onderhouden en qua opstelling geen risico vormt. 21. Zijn de vereiste (ventilatie)openingen voor de toevoer van verbrandingslucht of afvoer van rook nog aanwezig? Bouwbesluit 2012, artikel 7.9, lid 1a Zie 20 Zie Worden de rookkanalen regelmatig doeltreffend gereinigd? Bouwbesluit 2012, artikel 7.9, lid 1d Dit voorschrift heeft betrekking op schoorstenen van open haarden e.d.. Afhankelijk van het gebruik wordt met relmatig, eenmaal per jaar bedoeld. Tijdens het onderzoek zijn geen open haarden of houtkachels aangetroffen. 28