Landgoed Tongeren Ontwerp bestemmingsplan Landgoed Tongeren d.d. september 2012

Transcriptie

1 Landgoed Tongeren Ontwerp bestemmingsplan Landgoed Tongeren d.d. september 2012

2 Opdrachtgever: Landgoed Tongeren BV contactpersoon: mw. J.B.Ch. Rauwenhoff - directeur Postbus AA MAARN Adviseur: Adviesbureau Haver Droeze Muurhuizen EG AMERSFOORT T F i.s.m. (verbeelding) Document informatie: Titel : bestemmingsplan Landgoed Tongeren, Gemeente Epe Rapporttype : toelichting, regels, verbeelding Rapportnummer: NL.IMRO.0232.BG026LdgdTongeren-OBP1 Datum : 21 maart 2012 Voorontwerp : april 2012 Ontwerp : juli 2012 Vaststelling : Beknopte inhoud: partiële herziening van het bestemmingsplan Buitengebied gemeente Epe ten behoeve van realisatie functieverandering in het kader beleid functieverandering, de bouw van een recreatief steunpunt in het kader van de recreatieve zonering en het herschikken van de agrarische functie op Tongeren met het realiseren van een nieuw te vestigen agrarisch bedrijf voor het behoud van het agrarisch cultuurlandschap. 2 bestemmingsplan Landgoed Tongeren (ontwerp)

3 Inhoudsopgave Toelichting 7 Hoofdstuk 1 Inleiding Aanleiding voor de bestemmingsplan herziening Inhoud bestemmingsplan Vigerend bestemmingsplan en doel planherziening Leeswijzer 10 Hoofdstuk 2 De huidige situatie Ontstaansgeschiedenis Landschap Landbouw Natuur Recreatie Conclusie 17 Hoofdstuk 3 Planbeschrijving Doel - Duurzame instandhouding Ontwikkelingsvisie 2006 en Ruimtelijke Onderbouwing Duurzame landbouwbedrijven Nieuwe woonerven Nieuwe natuur Recreatie Conclusie 28 Hoofdstuk 4 Ruimtelijk beleidskader Rijksbeleid Provinciaal Beleid Gemeentelijk beleid Conclusie 43 Hoofdstuk 5 Cultuurhistorische aspecten Algemeen Epe, historisch centrum van de Veluwe - Cultuurhistorisch beleid Archeologisch bureauonderzoek Conclusie 48 Hoofdstuk 6 Ecologische aspecten Algemeen Natuurbeschermingswet Strategische milieubeoordeling Ecologische hoofdstructuur Nee, tenzij toets Flora- en faunawet Conclusie 52 Hoofdstuk 7 Milieu-aspecten Geluid Luchtkwaliteit Bodem Externe veiligheid en andere risico's Effecten omringende agrarische bedrijven Conclusie 58 Adviesbureau Haver Droeze BNT 3

4 Hoofdstuk 8 Waterparagraaf Europese Kaderrichtlijn Water Nationaal Waterplan Waterplan Gelderland Waterberheersplan Veluwe Voorontwerp GGOR herstelplan Infiltratieproject Epe Water in relatie tot nieuwbouw Conclusie 65 Hoofdstuk 9 Juridisch bestuurlijke aspecten Algemeen Methodiek Opzet regels Plankaart Bestemmingen Handhaving 75 Hoofdstuk 10 Economische uitvoerbaarheid Financiering 76 Hoofdstuk 11 Inspraak en vooroverleg Voorontwerp Bestuurlijk vooroverleg Zienswijzen 77 Bijlagen 78 Bijlage 1 Ontwikkelingsvisie Bijlage 2 Ruimtelijke Onderbouwing 80 Bijlage 3 Advies nieuw landbouwbedrijf Land & Co 81 Bijlage 4 Beeldkwaliteitplan Tongeren 82 Bijlage 5 Overzicht invulling functieverandering 83 Bijlage 6 RAAP rapport Onderzoeksgebied Groot Soerel, een archeologisch, landschappelijk en historisch geografisch onderzoek 84 Bijlage 7 Kaarten Groot Soerel - RAAP 1 85 Bijlage 8 Kaarten Groot Soerel - RAAP 2 86 Bijlage 9 Kaarten bij Groot Soerel - RAAP 3 87 Bijlage 10 Overzicht monumenten 88 Bijlage 11 Natuurwaardenonderzoek 89 Bijlage 12 Nb-wet vergunning 90 Bijlage 13 Resultaten verkeerstellingen 91 Bijlage 14 Akoestisch onderzoek 92 Bijlage 15 Bodemonderzoeken 93 Bijlage 16 Inspraaknota Gemeente Epe 94 4 bestemmingsplan Landgoed Tongeren (ontwerp)

5 Regels 96 Hoofdstuk 1 Inleidende regels 97 Artikel 1 Begrippen 97 Artikel 2 Wijze van meten 104 Hoofdstuk 2 Bestemmingsregels 105 Artikel 3 Agrarisch - Agrarisch Bedrijf 105 Artikel 4 Agrarisch met waarden - Natuur en Landschap 108 Artikel 5 Bos 111 Artikel 6 Maatschappelijk 112 Artikel 7 Natuur 114 Artikel 8 Verkeer 115 Artikel 9 Verkeer - Verblijfsgebied 116 Artikel 10 Water 117 Artikel 11 Wonen 118 Artikel 12 Waarde - Archeologie Artikel 13 Waarde - Archeologie Artikel 14 Waarde - Archeologie Artikel 15 Waarde - Archeologie Artikel 16 Waarde - Bufferzone natte land-natuur 128 Artikel 17 Waarde - Landgoed 130 Hoofdstuk 3 Algemene regels 132 Artikel 18 Algemene aanduidingsregels 132 Artikel 19 Anti-dubbeltelregel 133 Artikel 20 Algemene afwijkingsregels 134 Hoofdstuk 4 Overgangs- en slotregels 136 Artikel 21 Overgangsrecht 136 Artikel 22 Slotregel 137 Adviesbureau Haver Droeze BNT 5

6 6 bestemmingsplan Landgoed Tongeren (ontwerp)

7 Toelichting Adviesbureau Haver Droeze BNT 7

8 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding voor de bestemmingsplan herziening Voorliggend bestemmingsplan Landgoed Tongeren is een partiële herziening van het Bestemmingsplan Buitengebied van de gemeente Epe (2005). Aanleiding van de herziening is de in 2006 door Landgoed Tongeren BV opgestelde Ontwikkelingsvisie waarin de acties zijn beschreven die nodig zijn om het landgoed Tongeren als particulier bezit duurzaam in stand te houden als landschappelijke en economische eenheid. Met de Ontwikkelingsvisie wordt een impuls aan de leefbaarheid, vitaliteit en de ruimtelijke kwaliteit van het landgoed gegeven. Daarnaast beoogt het landgoed nieuwe economische dragers te creëren omdat de historische dragers, landbouw en bosbouw, steeds minder inkomsten genereren, terwijl natuurbeheer en recreatief medegebruik steeds meer geld vragen. Concreet bestaan de plannen uit: het plaats bieden aan één nieuw te vestigen agrarisch toekomstbedrijf in het kader van een herschikking van de agrarische functie op Tongeren om zodoende het agrarisch cultuurlandschap in stand te houden; opheffen en functieverandering van 4 agrarische bedrijfspercelen naar nieuwe woonerven in het kader van functieverandering; het vestigen van een recreatief steunpunt in het zuidelijke deel van het landgoed om zo de recreatieve druk in het zuidelijk deel van Tongeren in goede banen te leiden; de ontwikkeling van nieuwe (natte) natuur en landschapsherstel. Deze aanpassingen en ontwikkelingen krijgen een plek in dit bestemmingsplan. Voorliggende partiële herziening biedt daarmee het samenhangende kader waarbinnen de beoogde ontwikkelingen kunnen plaatsvinden. Buiten deze ontwikkelingen is het bestemmingsplan hoofdzakelijk conserverend van aard Bestemmingsplan en Stad en Milieu Van de beoogde ontwikkelingen vraagt met name de nieuwvestiging van een agrarisch bedrijf (melkrundveehouderij) binnen de beschermingszone van 250 meter rond voor verzuring gevoelig gebied een nadere toelichting vanwege de wettelijke (milieu)bepalingen. Deze nadere toelichting vindt plaats in het kader van de procedure voor het toepassen van de Stad en Milieubenadering. Deze procedure loopt parallel aan het bestemmingsplan. De agrarische functie op landgoed Tongeren is in sterke mate bepalend voor de verschijningsvorm van het landschap en daarmee de ruimtelijke kwaliteit van het gebied. Herschikking van de aanwezige agrarische locaties tot een bedrijf op een nieuwe locatie met toekomstwaarde is essentieel voor het behoud van deze functie op het landgoed. Gelet op de fysieke omstandigheden, wettelijke beperkingen en de grote investeringsachterstand is het niet mogelijk om op één van de bestaande agrarische bedrijfspercelen een bedrijf met toekomstwaarde te realiseren. Reden waarom binnen het landgoed is gezocht naar een nieuwe vestigingslocatie voor een agrarisch bedrijf. Gelet op de bepalingen in de Wet ammoniak en veehouderij is nieuwvestiging alleen mogelijk door toepassing van de mogelijkheden die de Interim-wet Stad en Milieubenadering biedt. 1.2 Inhoud bestemmingsplan Het plangebied beslaat het totale grondgebied van landgoed Tongeren (afbeelding 1). Landgoed Tongeren ligt binnen de gemeente Epe, ten westen van de kern van Epe (afbeelding 2). Het bestemmingsplan is opgebouwd uit een toelichting, regels en een verbeelding. Het bestemmingsplan is opgesteld volgens de RO standaarden Het bestemmingsplan heeft een globaal karakter waarbij binnen de verschillende bestemmingen de belangrijkste structuurbepalende elementen zijn vastgelegd en binnen aangegeven kaders ruimte wordt gelaten voor een nadere invulling. De regels ten aanzien van beeldkwaliteit zijn vastgelegd in het Beeldkwaliteitplan Landgoed Tongeren dat als bijlage deel uitmaakt van dit bestemmingsplan. 8 bestemmingsplan Landgoed Tongeren (ontwerp)

9 Afbeelding 1: topografische kaart (1:25.000) met begrenzing plangebied Adviesbureau Haver Droeze BNT 9

10 Afbeelding 2: ligging plangebied ten opzichte van Epe bron: Google earth 1.3 Vigerend bestemmingsplan en doel planherziening De planologische regeling binnen het plangebied wordt beheerst door het Bestemmingsplan Buitengebied 2005 (vastgesteld 23 juni 2005) en de 4 e planherziening bestemmingsplan Buitengebied (vastgesteld op 4 juni 2009). De beschreven 'groene' ontwikkelingen kunnen grotendeels binnen de vigerende regeling worden gerealiseerd. De 'rode ontwikkelingen' bestaande uit de functie wijzigingen van agrarisch bedrijf naar wonen en de herschikking van de landbouwfunctie vergen een aanpassing van het bestemmingsplan. Het bestemmingsplan Landgoed Tongeren heeft tot doel om de integrale visie en ontwikkelingen zoals beschreven in de Ontwikkelingsvisie voor Landgoed Tongeren en verder uitgewerkt in de Ruimtelijke Onderbouwing te verankeren in één planologische regeling. De beoogde ontwikkelingen betreffen een integraal pakket aan maatregelen, die niet alleen meerwaarde geven aan het landgoed, maar ook maatschappelijke, cultuurhistorische, ecologische en economische meerwaarde hebben. Wet- en regelgeving is veelal sectoraal ingericht, waardoor de beoordeling van integrale plannen wordt bemoeilijkt. Toch is gekozen om de integrale benadering te handhaven. 1.4 Leeswijzer Na deze algemene inleiding zal in de komende hoofdstukken aandacht worden besteed aan: de bestaande situatie (hoofdstuk 2), de beoogde ontwikkelingen (hoofdstuk 3), het ruimtelijk Rijks-, provinciaal en gemeentelijk beleid (hoofdstuk 4), het cultuurhistorisch kader (hoofdstuk 5), het natuurkader (hoofdstuk 6), de milieuhygiënische aspecten (hoofdstuk 7). Vanwege de status als TOP-gebied zijn de water aspecten ondergebracht in een apart hoofdstuk (hoofdstuk 8). De wijze waarop de beoogde ontwikkelingen en de bestaande situatie in dit bestemmingsplan zijn vertaald naar regels en de plankaart is opgenomen in hoofdstuk 9. Het economisch en maatschappelijk kader zijn ten slotte beschreven in respectievelijk hoofdstuk 10 en bestemmingsplan Landgoed Tongeren (ontwerp)

11 Hoofdstuk 2 De huidige situatie 2.1 Ontstaansgeschiedenis Op de rand van het Veluwe massief, in het westen van de gemeente Epe, ligt het landgoed Tongeren. De buurschap Tongeren wordt al voor het eerst genoemd in Vanaf de Middeleeuwen tot in de 18 e eeuw bestond Tongeren uit boerderijen met verschillende bezitters die horig waren aan de hertog van Gelderland. In de 17 e en 18 e eeuw kwamen steeds meer van deze herengoederen in bezit van de ridderschap, lokale ambtsjonkers en stedelijke patriciërs. Een dergelijke ontwikkeling heeft zich ook in Tongeren voorgedaan. Jan Hendrik Rauwenhoff, burgemeester van Elburg, had in 1768 alle boerderijen van Tongeren, op één na, in zijn bezit. Charles Le Chevalier (stiefvader van de kinderen van Rauwenhoff) breidde het bezit in de 19 e eeuw verder uit en kocht de nog ontbrekende boerderij. Sinds die tijd bleef Tongeren familiebezit, al splitste het door vererving weer uit. Om het toch als eenheid te kunnen laten voortbestaan, werd Tongeren in 1907 ondergebracht in een N.V., die in 1972 werd omgezet in een B.V. Het landgoed heeft anno 2012 een oppervlakte van 505 hectare, waarvan 110 hectare landbouwgrond. Landbouw heeft vanaf haar eerste ontstaan een essentiële functie op Tongeren. Door en dankzij de landbouw is een waardevol cultuurlandschap behouden gebleven. Ongeveer 361 hectare bestaat uit bos, 20 hectare uit heide en verder zijn op Tongeren ecologisch gezien zeer waardevolle graslanden aanwezig. Landgoed Tongeren is volledig gerangschikt onder de werking van de Natuurschoonwet 1928 (NSW) Ontginning en beheer (woeste) gronden Aan het eind van de 18 e eeuw bestond Nederland nog voor een groot gedeelte uit woeste gronden. Het grootste gedeelte van de woeste gronden bestond uit heide, zandverstuivingen, hoogveen en moerasveen. Te midden van die woeste gronden lagen de dorpen en buurschappen, waar boeren landbouw bedreven en vee hielden. Tongeren is één van deze buurschappen. De akkers (essen) werden op de hoger gelegen gronden aangelegd, waar niet voor afwatering hoefde te worden gezorgd. De bedrijfsvoering van de boeren werd beheerst door het produceren van mest. De productie van mest was belangrijk om de bodemvruchtbaarheid van de essen te behouden. Koeien en schapen werden op de heide en natte graslanden geweid. Hun mest werd in potstallen verzameld en vermengd met heideplaggen over de akkers verspreid. Een groot verschil met andere Veluwse dorpen is dat in Tongeren vanaf de 18 e eeuw vooral de grootgrondbezitter uitmaakte hoe landbouw werd bedreven en niet de afzonderlijke boeren. Hij kon puur om esthetische redenen het landschap aanpassen. Daarmee zette de landgoedeigenaar een krachtig stempel op de landschapsontwikkeling en de ruimtelijke karakteristiek van het gebied. Behalve vernieuwing bracht het landgoedbeheer ook een zekere conservering tot stand. Op Tongeren zijn daardoor en als gevolg van de lange ontstaansgeschiedenis veel cultuurhistorische waarden bewaard gebleven. De meeste zijn direct aan de ontwikkeling van het landgoed als unieke entiteit verbonden. Bijzonder is ook de aanwezigheid van vijf prehistorische grafheuvels. Ze stammen uit een tijd ver voor het ontstaan van de buurschap en worden als zelfstandige eenheden beheerd. Een globale schets van de ontwikkeling van Tongeren is weergegeven in afbeelding 3. Adviesbureau Haver Droeze BNT 11

12 Afbeelding 3: Ontwikkelingsgeschiedenis van Landgoed Tongeren - links 18 e eeuw, midden 19 e eeuw en rechts 20 e eeuw. Duidelijk zichtbaar is de ontwikkeling en ontginning van de esgronden aan de oostzijde van de buurschap. De 'woeste' gronden ten westen daarvan worden pas later in gebruik genomen, maar blijken moeilijk ontginbaar. De ontwikkeling in de tijd laat zien dat de landbouw zich in de loop der tijd steeds meer aan de oostzijde van de buurschap concentreert. bron: Adviesbureau Haver Droeze 2.2 Landschap De vernieuwingen en de 19 e en het begin van de 20 e eeuw betekenden niet dat het oude Tongerense landschap werd vernietigd. Behalve vernieuwing bracht het landgoed beheer ook een zekere conservering tot stand. Omdat bewust is gestreefd naar een mooi landschap werden in de 20 e eeuw lanenstructuren, bosstroken, perceelsindelingen en beeklopen behouden. In de 20 e eeuw bleven veel oude boerderijen bestaan. Anders dan in andere buurschappen maakte dit gebied geen sterke bevolkingsgroei meer door. Tongeren is daardoor veel minder geraakt door schaalvergroting, dorpsuitbreiding of intensieve veehouderij dan andere Veluwse nederzettingen Buurschap Tongeren Tongeren is van oorsprong een agrarisch buurschap. De clustering van boerderijen langs de Le Chevalierlaan en Molenweg is kenmerkend voor Tongeren. Door de eigenaren werden landhuizen gebouwd, zodat zij zelf ook op Tongeren een onderkomen hadden. Daarnaast liggen her en der verspreid nog wat solitaire gebouwen. Een aantal dateert uit de 18 e en 19 e eeuw. Ze markeren de historie van de buurschap. Een aantal boerderijen en woonhuizen op Tongeren is aangewezen als monument. Drie boerderijen en het herenhuis 'Het Oude Huis' zijn gemeentelijk monument. De boerderij Taa-re is een rijksmonument. In 1868 wordt een school gesticht voor de kinderen van Tongeren en omgeving. Bij de school staat nog een meesterswoning. De school is in 1996 gesloten, waardoor de onderwijsfunctie verviel. Nu wordt de school verhuurd aan derden Essen De verschillende essen rond de buurschap zijn een duidelijke verwijzing naar het historische landgebruik met potstallen, heide en schapen. De essen zijn zowel landschappelijk als cultuurhistorisch bijzondere elementen. Langs de Chevalierlaan ligt centraal op het landgoed een bebouwingslint. Dit lint loopt in noord-zuid richting aan de rand van een aantal grote en kleinere essen. De meeste huizen staan aan de oostkant van de Le Chevalierlaan. Langs de randen van de essen zijn op een aantal plaatsen steilranden waarneembaar waarmee de hogere ligging van de essen wordt geaccentueerd. De essen worden gescheiden door houtwallen en singels. Hierdoor ontstaan verschillende 'kamers' in het landschap en heerst een gevoel van beslotenheid. Op historische kaarten is te zien dat de esgronden vroeger veel verder reikten en in de 19 e en 20 e eeuw voor een deel zijn bebost. 12 bestemmingsplan Landgoed Tongeren (ontwerp)

13 2.2.3 Schaaps- of driften Aan de randen van Tongeren zijn ook nu nog structuren te zien, die zijn te interpreteren als oude veedriften en wegen van de buurschap naar de heide. In het begin van de 19de eeuw bestonden ze uit heide of uit een brede zandweg met aan weerszijden opgehoogde wallen of bosstroken. Deze wallen en bosstroken moesten verhinderen dat het vee in het aangrenzende bos of de akkers kwamen. Op de archeologische waardenkaart (zie Hoofdstuk 5) is goed de relatie te zien met de vroegere schaapskooien, waar de veedriften naar toe leidden. In de 19de eeuw raakten de veedriften buiten gebruik, doordat minder schapen werden gehouden. De meeste driften liggen verscholen in het bos maar zijn nog goed herkenbaar aanwezig Landschapselementen Op Tongeren zijn veel waardevolle landschapselementen zoals hakhout, houtwallen, singels, en lanen. Op een aantal plekken lopen oude lanen. Sommige daarvan hebben een directe relatie met de bebouwing: het einde van de laan markeert het begin van het erf. Een voorbeeld van zo'n situatie is de laan ter hoogte van Anna's Hoeve. Hakhout, houtwallen en singels zijn landschappelijk van groot belang. Ze geven accenten aan de open ruimte zoals akkers en weilanden. Daarnaast hebben ze een ecologische functie als verbinding tussen de verschillende natuurgebieden. Ook bieden ze een goede biotoop voor diverse vogels, vlinders en andere diersoorten. Afbeelding 4 bevat een overzicht van de structuurdragende elementen op Landgoed Tongeren zoals hierboven beschreven. Afbeelding 4: Landschappelijke structuurdragers landgoed Tongeren, bron: Adviesbureau Haver Droeze Adviesbureau Haver Droeze BNT 13

14 2.3 Landbouw In het begin van de twintigste eeuw waren op Tongeren nog zeven boeren actief. In de loop der tijd zijn diverse agrarische bedrijven beëindigd. Daarvoor zijn verschillende redenen. Het motief was veelal het ontbreken van opvolging. Maar ook omstandigheden die een rendabele bedrijfsvoering in de weg staan, waren aanleiding om te stoppen met boeren. De vrijgekomen boerderijen zijn nu in gebruik als woonhuis. Het totale landbouwareaal op Tongeren bedraagt op dit moment nog 110 hectare. Het grootste deel van deze gronden is in gebruik als grasland. Op deze 110 ha waren tot voor kort vijf pachtbedrijven actief. Ze richten zich allemaal op grondgebonden veehouderij. Inmiddels zijn twee van deze pachtbedrijven gestopt. Eén boer heeft een melkveehouderij. Twee andere zijn overgeschakeld op een zoogkoeienbedrijf, al dan niet in combinatie met schapen. Twee pachters zullen het bedrijf bij gebrek aan opvolging binnen nu en vijf jaar beëindigen. De gemiddelde grootte van de actieve landbouwbedrijven bedraagt ongeveer 21 ha. Bij één bedrijf zijn nevenactiviteiten ontwikkeld in de vorm van een overnachtingsgelegenheid in tenten onder de koepel van het "Betere Boeren Bed". De vrijgekomen pachtgronden heeft de Landgoed BV in eigen beheer genomen. 2.4 Natuur Tongeren ontleent zijn grootste natuurwaarde aan kleinschaligheid van het cultuurlandschap en de ligging op de flank van de Veluwe. Deze ligging zorgt voor verschillende gradiënten van droog naar nat en van arm naar rijk (zie afbeelding 5). Deze overgang van grondsoorten wordt gereflecteerd in de bodemkaart (zie afbeelding 6). Dit mozaïek aan groeiplaatsen in combinatie met de situering in een oud cultuurlandschap resulteert in een grote diversiteit aan loof- en naaldbossen, natte en droge heide, kleinschalige landbouw met houtwallen en singels, en waardevolle beken en sprengen. Afbeelding 5: ligging van het landgoed Tongeren op de flank van de Veluwe, bron: Cultuurhistorisch beleidskader Epe, bestemmingsplan Landgoed Tongeren (ontwerp)

15 Afbeelding 6: bodemkaart, bron: Stiboka Water Op Tongeren ontspringen twee belangrijke beken. In het zuiden de Tongerense Beek, in het noorden de Vlasbeek. Beide zijn belangrijke schakels in natte verbindingszones en bezitten een rijke flora en fauna. De bovenloop van de Tongerense Beek bestaat uit twee takken: een zuidelijke tak (Witte Beek) die als een sprengbeek te herkennen is en een noordelijke tak die als een kwelbeek is ontstaan. De sprengkop van de zuidelijke tak is nog waarneembaar in het landschap. De beeklopen zijn weergeven in afbeelding 7. Beide beken liggen in het laagste gedeelte van Tongeren, gemiddeld op NAP. De aan de beken grenzende graslanden zijn vaak erg nat. Dit is positief voor de ontwikkeling van natuurwaarden. In de diverse beeklopen die Tongeren rijk is, worden zeer hoge natuurwaarden aangetroffen. Door de aanwezigheid van overgangen van nat naar droog zijn hier ideale mogelijkheden voor de ontwikkeling van structuurrijke en waardevolle natuurgebieden. Verder zijn op het landgoed een leemkuil en een recente zandafgraving aanwezig. Beiden hebben een grote potentiële natuurwaarde. Afbeelding 7: Topografische kaart (1:25.000) met beek- en sprenglopen, bron: Adviesbureau Haver Droeze / Topografische Dienst Emmen Adviesbureau Haver Droeze BNT 15

16 2.4.2 Bos Het landgoed bezit in totaal 381ha bos- en natuurterreinen. In de directe omgeving van de buurschap Tongeren bevindt zich het parkbos. Dit bos dateert van voor Fraaie lanen met zware eiken en beuken (onder meer de Grote Allee en Ceder Allee) en slingerende paden zijn kenmerkend voor dit cultuurhistorisch zeer waardevolle gebied. Het grootste gedeelte van de overige bossen is relatief jong en komt voort uit heideontginningen. De bosbodem varieert van zeer voedselarm en droog (voornamelijk op de locaties van de voormalige heideontginningen) tot rijkere holtpodzolgronden. De belangrijkste boomsoort is grove den. Door de geringe leeftijd en de dominantie van monocultuur jonge grove den hebben de bossen op Tongeren (nog) weinig structuur en een niet al te hoge natuurwaarde. De huidige beheermethode, geïntegreerd bosbeheer, is - naast de productie van waardevol hout - gericht op verhoging van de natuurwaarden van de bossen. Dit gebeurt onder meer door dode bomen te laten staan en via groepsgewijze uitkap een gevarieerde bosstructuur te ontwikkelen. Deze aanpak biedt bijzondere kansen voor de ontwikkeling van flora en fauna Heide De heidegebieden op Tongeren worden beheerd door periodiek ingrijpen zodat vergrassing of spontane bebossing wordt voorkomen. De belangrijkste maatregelen bestaan uit maaien, begrazing met schapen, plaggen en het verwijderen van spontaan opgeslagen bomen (meestal grove den of berk). Zie afbeelding 7. Afbeelding 7: Bosgebieden (in donkergroen) en heidegebieden (in paars) Landgoed Tongeren. De landbouwgronden zijn in lichtgroen aangegeven. 16 bestemmingsplan Landgoed Tongeren (ontwerp)

17 2.4.4 Landbouw Op een deel van de agrarische percelen wordt een apart aangepast beheer gevoerd. Dit is gericht op het verhogen van de natuurwaarden. De eerste resultaten laten zien dat het beheer een positieve uitwerking op de natuurkwaliteit heeft. In 2004 heeft Tongeren 9 hectare landbouwgrond omgevormd tot nieuwe natuur. 2.5 Recreatie Tongeren is opengesteld met totaal circa 30km aan wandelpaden. Het landgoed biedt met name natuur- en landschapsgerichte recreatie. Voor recreanten zijn er twee officiële parkeergelegenheden. Eén aan het begin van de Le Chevalierlaan en één aan het Van Manenspad. Er zijn twee gemarkeerde wandelroutes van respectievelijk 5,5 en 6 kilometer. Langs het Van Manenspad, de Korrenbergweg en de Tepelbergerweg lopen fietspaden. In de directe omgeving van Tongeren zijn diverse recreatiebedrijven waarvan de bezoekers op Tongeren wandelen en fietsen. Vanwege de grote toeloop van recreanten en de overlast die hiermee gepaard gaat, is goede begeleiding noodzakelijk om de bijzondere flora en fauna te beschermen. 2.6 Conclusie Op Tongeren zijn veel cultuurhistorische waarden bewaard gebleven. De op het landgoed voorkomende waarden zijn nauw verbonden met de landbouwfunctie die bepalend is geweest voor de ontwikkeling van het waardevolle cultuurlandschap waarin de geschiedenis van het landgoed nog zichtbaar is. De ontwikkelingen in de landbouw laten zien dat binnen afzienbare termijn op vier van de vijf agrarische bedrijven sprake zal zijn van bedrijfsbeëindiging. Vanwege het belang van de landbouw voor het landschap en de beleving van cultuurhistorie op het landgoed is er een sterke wens de landbouwfunctie te behouden op Tongeren. Daarnaast heeft Landgoed Tongeren, door haar ligging maar ook als gevolg van het langdurige consistente beheer, een hoge natuurwaarde. De beleving van die natuur, het landschap en cultuurhistorie maakt het landgoed aantrekkelijk voor recreanten. Om de rust en natuurwaarden op het landgoed te beschermen is het zaak de recreatieve druk in goede banen te leiden. Adviesbureau Haver Droeze BNT 17

18 Hoofdstuk 3 Planbeschrijving 3.1 Doel - Duurzame instandhouding De Maatschappij tot Exploitatie van het Landgoed Tongeren onder Epe B.V. heeft ten doel: 'het in stand houden en beheren van het landgoed Tongeren onder Epe alsmede het verrichten van alle handelingen welke in de ruimste zin verband kunnen houden met of bevorderlijk kunnen zijn voor dit doel'. In de Beleidsvisie specificeert Tongeren 'instandhouding en ontwikkeling' als volgt: duurzame instandhouding van het landgoed; bij de ontwikkeling van het landgoed rekening houden met de historische wortels en de maatschappelijke verantwoordelijkheden; diversiteit van het landgoed waarborgen; optimaal financieel rendement genereren met inachtneming van de bovenstaande drie punten. Duurzame instandhouding is slechts mogelijk als er voldoende inkomsten zijn om allerlei investeringen te doen. Vaak gaat het om investeringen die niet direct renderen maar wel van belang zijn voor de instandhouding van het landgoed. Bijvoorbeeld: het beheer van het parkbos, het onderhoud en de renovatie van lanen en landschapselementen, en het onderhoud van de wandelpaden. De belangrijkste problemen waarmee Tongeren geconfronteerd wordt, zijn de dalende landbouwrendementen, de sterk wisselende houtprijzen en de noodzakelijke heroriëntatie op de functie van gebouwen. Daarnaast heeft het landgoed te maken met overheidsdoelstellingen voor wat betreft natuur-, water en milieuopgaven en met veranderingen op het gebied van beleid en wet- en regelgeving. Deze veranderingen zijn niet alleen afkomstig van de provincie, maar ook steeds meer van de rijksoverheid of Europa. Met dit bestemmingsplan wordt beoogd één planologisch kader te scheppen waarbinnen nieuwe ontwikkelingen in een goede balans tussen rood, groen, cultuurhistorie en recreatie worden mogelijk gemaakt om zodoende de duurzame instandhouding te borgen. 3.2 Ontwikkelingsvisie 2006 en Ruimtelijke Onderbouwing 2008 De Ontwikkelingsvisie Landgoed Tongeren is in december 2006 gepresenteerd. In deze visie worden de plannen beschreven die noodzakelijk zijn om landgoed Tongeren als particulier bezit met grote diversiteit duurzaam in stand te houden. Met de plannen wil Tongeren een impuls geven aan de leefbaarheid, vitaliteit en ruimtelijke kwaliteit van het landgoed. Voor de beoogde duurzame instandhouding zijn structurele inkomstenbronnen de belangrijkste randvoorwaarde. Daarom is een belangrijk doel van de visie het ontwikkelen van nieuwe economische dragers. De belangrijkste ontwikkelingen uit de Ontwikkelingsvisie zijn de volgende: duurzame landbouwbedrijven nieuwe woonerven nieuwe natuur geïntegreerd bosbeheer recreatie De locaties waar ontwikkelingen gaan plaatsvinden zijn aangeduid op afbeelding 8. De Ontwikkelingsvisie is opgenomen als Bijlage 1. De ideeën uit de Ontwikkelingsvisie zijn in 2007 en 2008 uitgewerkt in een Ruimtelijke Onderbouwing. De Ruimtelijke Onderbouwing (zie Bijlage 2) is de volgende stap richting het concreet uitvoeren van de voor Tongeren noodzakelijke veranderingen en geeft een verdere precisering van de plannen. In de navolgende paragrafen worden de veranderingen die nodig zijn om Tongeren duurzaam in stand te houden beschreven en onderbouwd. 18 bestemmingsplan Landgoed Tongeren (ontwerp)

19 Afbeelding 8: ligging locaties waar ontwikkelingen plaatsvinden bron: Google earth 3.3 Duurzame landbouwbedrijven Het voortbestaan van de landbouw op Tongeren staat onder druk. Als geen actie wordt ondernomen, is de kans groot dat deze waardevolle functie voor het landgoed verloren gaat. Daarmee verliest Tongeren niet alleen een belangrijke economische drager, maar komt ook het voortbestaan van het huidige open cultuurlandschap in gevaar. In het kader van dit bestemmingsplan worden daarom mogelijkheden gecreëerd het landbouwkundig gebruik opnieuw vorm te geven. De ontwikkelingen in de landbouw hebben zich de laatste jaren in sneltreinvaart voltrokken. Door nieuwe wet- en regelgeving en veranderingen van het Europese beleid stegen de kosten terwijl de inkomsten zijn gedaald. De enige manier om hieraan te ontsnappen is schaalvergroting. Dit betekent dat een levensvatbaar melkveehouderijbedrijf op dit moment een omvang van minimaal 100 stuks melkvee moet hebben. Kleinere bedrijven kunnen in de toekomst het hoofd niet boven water houden. Dat geldt zeker op Tongeren met zijn kleinschalig cultuurlandschap waardoor minder efficiënt gewerkt kan worden. In dat kader heeft Tongeren een ontwikkelingsplan voor de landbouw ontwikkeld. Dankzij dit plan is het mogelijk om levensvatbare agrarische bedrijven binnen de landgoedgrenzen te behouden. De herstructurering van het landbouwareaal moet aan een aantal voorwaarden voldoen: a. vestiging van landbouwbedrijven die duurzaam en milieuvriendelijk kunnen produceren en die passen binnen het kleinschalige cultuurlandschap van Tongeren; b. voldoende capaciteit om redelijke pachtprijzen te betalen (rendement voor Tongeren van 2%) en duurzaam een redelijk eigen inkomen te genereren. Dit eigen inkomen kan eventueel worden aangevuld met 'natuurinkomsten' uit agrarisch natuurbeheer (SNL agrarisch); Adviesbureau Haver Droeze BNT 19

20 c. er dient een duidelijke koppeling te zijn tussen het aantal hectaren cultuurgrond, het aantal vee-eenheden en de productierechten. De bedrijven zijn daardoor zelfvoorzienend ten aanzien van ruwvoer; d. de bedrijfsgebouwen moeten zodanig liggen dat een goede weidegang voor het vee mogelijk is en dat groeimogelijkheden niet worden uitgesloten. Aan de hand van deze voorwaarden heeft Tongeren de kansen en mogelijkheden voor duurzame landbouwbedrijven geanalyseerd (zie Bijlage 3). Daaruit blijkt dat op termijn op Tongeren ruimte is voor twee agrarische bedrijven. Deze bedrijven zijn grondgebonden en extensief zodat de ondernemer rekening kan houden met de natuur- en landschapswaarden. Gezien de aard van het landgoed hebben rundveehouderijen de beste kansen. Op Tongeren kan zodoende ruimte worden geboden aan twee agrarische bedrijven met een duurzame economische basis. De bedrijven hebben elk een voldoende omvang om een boer een reëel inkomen te garanderen en zodoende een solide basis vormen onder de exploitatie van het landgoed. De landbouwbedrijven passen binnen het kleinschalige cultuurlandschap en de bedrijfsgebouwen moeten zodanig liggen dat een goede weidegang voor het vee mogelijk is en dat groeimogelijkheden niet worden uitgesloten. Voor de hervestiging van een nieuwe melkveehouderij is een locatie studie uitgevoerd op basis van een gedegen ruimtelijke onderbouwing. Binnen het onderzoek zijn de bestaande agrarische locaties onder de loep genomen. Geconcludeerd is dat de gewenste en noodzakelijke schaalvergroting niet mogelijk is vanuit één van de bestaande locaties. Het onderzoek toont aan dat op alle locaties te veel beperkingen zijn om aan een nieuw agrarisch bedrijf plaats te bieden (ruimtelijke beperkingen tussen bestaande woningen, geen centrale ligging of een investeringsachterstand). Het onderzoek heeft zich vervolgens gericht op het vinden van een geschikte locatie buiten de buurschap. Bij het bepalen van de locatie voor het nieuwe melkveebedrijf speelt, naast landbouwkundige overwegingen, ook een groot aantal andere factoren een rol. Potentiële locaties zijn beoordeeld in het licht van de bestaande natuurkwaliteit (bescherming Natura 2000-gebied), de beïnvloeding van de natte landnatuur (de zogenaamde 'TOP-gebieden'), de aanwezige milieuruimte in het kader van geurhinder, de aanwezige cultuurhistorische kwaliteit (gericht op behoud archeologische en cultuurhistorische waarden), het occupatie patroon (gericht op aansluiting bij bestaande bebouwingspatroon), de infrastructuur (gericht op een logische en veilige ontsluiting) en de mogelijkheden een rendabele bedrijfsontwikkeling te ontwikkelen (logistiek, benodigde oppervlakte). Voor Tongeren is het ontwikkelingsperspectief voor een grondgebonden bedrijf bij het zoeken naar een geschikte locatie het meest zwaarwegend. Als Tongeren besluit te investeren in een nieuw agrarisch bedrijf moet dat op een locatie zijn waar duurzaam en rendabel kan worden geboerd. Daarnaast is de landschappelijke inpassing van het nieuwe bedrijf een belangrijke afwegingsfactor. Zo is het van groot belang dat de openheid van het Tongerense Veen (tussen Rauwenhoffweg en Koeweg) behouden blijft Nieuw agrarisch bedrijf - Noordkamp Uit de locatiestudie komt de locatie in de zuidwesthoek van het perceel bekend als de Noordkamp (noordelijkste kamp van de buurschap, hoog gelegen esgrond), als meest geschikte locatie voor een grondgebonden melkveehouderij naar voren. Op deze locatie wordt een nieuw agrarisch bouwblok aangewezen (zie afbeeldingen 8 en 9). 20 bestemmingsplan Landgoed Tongeren (ontwerp)

21 Afbeelding 9: inrichtingssuggestie locatie Noordkamp bron: Adviesbureau Haver Droeze Het weidelandschap in de directe omgeving van de buurschap, met westelijk de hoge esgronden en oostelijk de weidegronden, is een ideale omgeving om tot gesloten bedrijfsvoering te komen. Het bedrijf zal ingepast worden in de kamp waarbij zij de ruimte krijgt die het bedrijf benodigd heeft en tegelijkertijd zodanig dat er geen landschappelijke verstoring van het Tongerense Veen ontstaat. Het bouwperceel krijgt een omvang van 1,5 ha. De nieuwe boerderij zal door de architectuur een eenheid met het landschap en de achterliggende buurschap vormen en moeten passen bij de benodigde schaalgrootte. Voor de ontsluiting van het agrarisch bedrijf wordt een nieuwe uitrit gerealiseerd. Vanaf het bouwblok loopt de nieuwe ontsluiting als halfverharde weg door het bos naar de Le Chevalierlaan. Voor de interne ontsluiting wordt ook gebruik gemaakt van de nieuwe weg, maar de bestaande interne onverharde ontsluitingen zullen ook dagelijks met trekker, hooiwagens en ander landbouwmachines worden bereden Molenweg 80 Aan de zuidkant van het landgoed blijft de locatie Anna's Hoeve (Molenweg 80, zie afbeelding 8) de agrarische bestemming behouden. Ten tijde van het schrijven van dit bestemmingsplan vinden op de Anna's Hoeve geen (agrarische) bedrijfsactiviteiten plaats. Als aangegeven in paragraaf 3.3 is er binnen landgoed Tongeren ruimte voor twee volwaardige agrarische bedrijven. Eén bedrijf zal worden gevestigd op de locatie Noordkamp, het andere bedrijf zal worden gevestigd op de Anna's Hoeve zodat beide bedrijven tezamen het totale landgoed kunnen bestrijken. Mede gezien de doelstellingen voor de ontwikkeling van natte natuur is deze locatie meer geschikt voor kleinschalig agrarisch (natuur)beheer en agrarische nevenactiviteiten. Deze locatie biedt een goed ontwikkelingsperspectief, aangezien deze locatie buiten het buurschap is gelegen. Op deze locatie kan naast agrarische activiteiten ook gedacht worden aan diverse activiteiten gericht op natuur- en landschapsbeheer. Adviesbureau Haver Droeze BNT 21

22 3.3.3 Beëindiging agrarische functie Een en ander betekent dat de activiteiten op de Molenweg 47, Koeweg 27, Le Chevalierlaan 9 en Tongerense weg op termijn - worden beëindigd (zie afbeelding 8). Het bedrijf dat gevestigd is op de Molenweg 47 wordt met hulp van de provincie verplaatst ten behoeve van natuurontwikkeling. De pachters van de andere agrarische bedrijven zullen op termijn hun bedrijf staken vanwege het ontbreken van opvolging. In 3.4 wordt de herstructurering van de vrijkomende agrarische erven toegelicht. Bij de herstructurering van de landbouw en het beëindigen van de agrarische functie op 4 locaties zal een verandering optreden ten aanzien van de milieusituatie en de ammoniakdepositie. Doordat het nieuw te realiseren bedrijf gebruik zal maken van nieuwe stalsystemen wordt verwacht dat de ammoniakdepositie van het landgoed zal afnemen. In de onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de huidige (vergunde) milieusituatie per bedrijf: Locatie Koeweg 27 Le Chevalierlaan 9 Molenweg 47 Molenweg 80 Tongerenseweg 210 Activiteiten melding voor 65 melkkoeien en 45 jongvee, in 2011 is omgevingsvergunning verleend voor het houden van 5 paarden milieuvergunning voor 22 zoogkoeien, 28 overig rundvee ouder dan 2 jaar, 33 jongvee en 19 schapen incl. lammeren melding voor 26 zoogkoeien en 32 jongvee vanaf 2001 is bedrijf gestaakt vanaf 2006 is bedrijf gestaakt, er worden hobbymatig nog 7 paarden gehouden 3.4 Nieuwe woonerven Op Tongeren staan diverse gebouwen. De meeste zijn in gebruik bij familieleden en andere direct betrokkenen in de vorm van permanente bewoning. Slechts één woning is bestemd en in gebruik als recreatiewoning. Van geval tot geval wordt bekeken of de BV woningen en andere opstallen verhuurt dan wel in erfpacht uitgeeft. Daarbij staat steeds voorop dat de eenheid van het landgoed niet wordt aangetast en dat het een binnen het landgoed passende functie betreft. De huidige woonfunctie van de gebouwen moet worden gehandhaafd. Dat geldt niet voor de functie van de agrarische erven. Door de teruglopende inkomsten uit land- en bosbouw is er behoefte aan nieuwe economische dagers. Ontwikkeling van nieuwe 'rode' functies, bijvoorbeeld op de erven waar het agrarisch gebruik verdwijnt, is een mogelijkheid om de dalende inkomsten te compenseren. Als gevolg van de voorgestelde herstructurering van de landbouw verdwijnen vier agrarische bedrijven. Op de vrijkomende erven wil Tongeren gebruik maken van de regeling functieverandering. De regeling biedt ruimte voor uitbreiding van de woonfunctie en tevens planologische ruimte voor werken aan huis, kantoorfunctie en maatschappelijke doeleinden. In ruil daarvoor moeten oude in onbruik geraakte (niet monumentale) agrarisch gebouwen zoals stallen, schuren, wagenloodsen, kuilplaten en mestsilo's worden opgeruimd. In totaal eist de regeling een 'rood'-reductie van minimaal 50%. Op Tongeren wordt dit percentage ruim gehaald. In totaal wordt ca m2 aan 'rood' gesloopt. Hier tegenover staat nieuwbouw op ca 885 m2 gepland. Door het realiseren van nieuwe functies in vrijkomende gebouwen wordt de economische draagkracht van het landgoed versterkt. De nieuwe functies genereren middelen om het afwaarderen van bestaande agrarische bedrijfsgebouwen en de sloopkosten van overbodige agrarische 'rood' (stallen, wegen, kuilplaten e.d.) te financieren. Daarnaast kunnen met de inkomsten de investeringslasten van de herinrichting van het nieuw te bouwen agrarisch bedrijf worden bekostigd. Ten slotte wordt door de toevoeging van nieuwe functies de economische basis van het landgoed duurzaam versterkt doordat hiermee nieuwe inkomsten kunnen worden gegenereerd. Bij de herinrichting van de agrarische erven worden de aanwezige karakteristieke en/of historische gebouwen zoveel mogelijk behouden. Naast de doelmatige renovatie c.q. herinrichting van bestaande opstallen wordt op twee agrarische erven nieuwbouw gerealiseerd. Ook hier gaat het om de functie wonen en/of werken. 22 bestemmingsplan Landgoed Tongeren (ontwerp)

23 De uitgangspunten voor de herinrichting van de erven en richtlijnen voor de uiterlijke verschijningsvorm van nieuwe bebouwing zijn uitgewerkt in het beeldkwaliteitplan Landgoed Tongeren,. Daarin zijn naast richtlijnen ten behoeve van functieverandering, ook voorstellen gedaan voor het verbeteren van de belevingskwaliteit van het landschap en de recreatieve gebruiksmogelijkheden. Uitgangspunt daarbij is het leesbaar maken van (de geschiedenis van) het landschap en de verschillende aanwezige cultuurhistorische elementen. Een en ander is en uitgewerkt in referentie- en wensbeelden. Het beeldkwaliteitplan maakt deel uit van dit bestemmingsplan als Bijlage Herinrichting agrarische erven Herinrichting Le Chevalierlaan 9 Op het moment dat op deze locatie het agrarisch bedrijf wordt beëindigd, komt de agrarische functie te vervallen. Het erf wordt vervolgens opnieuw ingericht voor wonen en/of werken. Het uiteindelijke doel is een 'woonerf' met meerdere wooneenheden. Van de bestaande bebouwing blijven de boerderij, de jongveestal, de werktuigstalling en eventueel de hooiberg behouden. De indeling van het terrein met de paden en beplanting wordt intact gelaten. Versnippering van de ruimte wordt vermeden: het erf moet als een eenheid herkenbaar blijven (geen hagen dwars op de gebouwen). Ook het aantal gebouwen blijft beperkt. De bestemming 'Agrarische Bedrijfsdoeleinden' wordt gewijzigd in 'Wonen'. Op de locatie Le Chevalierlaan 9 wordt gerealiseerd: boerderij: woongebouw met 2 wooneenheden (2x 700m³) jongveestal: woongebouw met 2 wooneenheden (2x 450m³) nieuwbouw: woning (600m³) bijgebouwen bij woningen Tongerenseweg 210 De boerderij, bakhuis en schuur achter de boerderij blijven behouden. De ligboxenstal blijft behouden. De jongveestal wordt gesloopt, vervolgens wordt dit terrein groen heringericht. Daarnaast worden alle mest- en kuilvoerplaten gesloopt. De boerderij is gesplitst in twee wooneenheden met twee afzonderlijke huisnummer 208 en 210; deze blijven behouden. Op de locatie Tongerenseweg wordt gerealiseerd: boerderij en deel: woning met twee wooneenheden ligboxenstal: schuur ten behoeve van hobbymatig houden van dieren bijgebouwen bij woning Koeweg 27 Op het moment dat op deze locatie het agrarisch bedrijf wordt beëindigd, komt de agrarische functie te vervallen. Het erf wordt heringericht voor wonen en/of werken. De herinrichting richt zich op het realiseren van woningen met allure. Van de bestaande bebouwing worden de boerderij (twee wooneenheden) met stal en berging bij de woning behouden. Mogelijk blijft ook de 6-hoekige hooiberg staan. De ruimtelijke indeling van het erf blijft gehandhaafd, oostelijk van het erfpad worden alle gebouwen, silo's, opslag e.d. gesloopt, zodat een open plek ontstaat die geschikt is voor nieuwbouw. De bestemming 'Agrarische Bedrijfsdoeleinden' wordt gewijzigd in 'Wonen'. Op de locatie Koeweg 27 wordt gerealiseerd: boerderij en deel: woongebouw met 2 wooneenheden (750m³ en 1200m³) nieuwbouw: woning (1100m³) bijgebouwen bij woningen Molenweg 47 Dit agrarisch erf komt vrij als gevolg van de verplaatsing van de pachter in het kader van natuurontwikkeling van deze gronden. De boerderij, bakhuis en de schuur achter de boerderij blijven behouden. De overige schuren en mest- en kuilvoerplaten worden gesloopt. Het terrein wordt opnieuw groen ingericht. De twee wooneenheden met twee huisnummers 47 en 49 blijven behouden. De bestemming 'Agrarische Bedrijfsdoeleinden' wordt gewijzigd in 'Wonen'. Op de locatie Molenweg 47 wordt gerealiseerd: boerderij en deel: woning (behoud bestaande inhoud) en twee huisnummers schuur: bijgebouw bij woning - schuur ten behoeve van het hobbymatig houden van dieren Adviesbureau Haver Droeze BNT 23

24 De invulling van het vereiste van sloop is binnen Landgoed Tongeren als volgt: te slopen: 1998m² Nieuw te bouwen woningen: 9 woningen in bestaande bebouwing 1 nieuwe woning 1100m³ 1 nieuwe woning 600m³ Daarnaast zal een recreatief steunpunt in de vorm van een schaapskooi worden gebouwd met een oppervlakte van 250m². Deze ontwikkeling is nader beschreven in paragraaf Voor een uitgebreid overzicht van de te slopen en toe te voegen bebouwing in het kader van functieverandering zie Bijlage 5. Zie afbeelding 10 voor een inrichtingssuggestie. Afbeelding 10: inrichtingssuggestie Le Chevalierlaan 9 en Koeweg 27 bron: Adviesbureau Haver Droeze 24 bestemmingsplan Landgoed Tongeren (ontwerp)

25 3.4.2 Ruimtelijk inrichtingsvoorstel Voorliggende plannen gaan uit van zoveel mogelijk behouden van bestaande karakteristieke en/of monumentale bebouwing. De boerderijen en karakteristieke elementen zoals bakhuizen, hooibergen en houten schuren blijven zoveel mogelijk behouden en krijgen een nieuwe (woon)functie. Door sloop van niet karakteristieke bebouwing nemen cultuurhistorisch waardevolle erfensembles in kwaliteit toe. Het totaal oppervlak feitelijk te slopen bebouwing bedraagt circa 1998m² (te behouden waardevolle bebouwing is in deze oppervlakte niet meegerekend). Wooneenheden worden zoveel mogelijk in 1 gebouw ondergebracht. Alleen op Le Chevalierlaan 9 en op de Koeweg 27 wordt binnen het bestaande erf nieuwe (woon)bebouwing toegevoegd in de vorm van een nieuw te bouwen woning van respectievelijk 600m³ en 1100m³. In alle gevallen wordt het bouwvlak verkleind en krijgen de omliggende gronden een passende bestemming. De beeldkwaliteit en landschappelijke inpassing zijn nader uitgewerkt in het beeldkwaliteitplan dat is opgesteld voor landgoed Tongeren. Door een herschikking van de agrarische functie op Tongeren kan zowel de landbouw als drager van het bijzonder waardevolle cultuurlandschap, ook de leefbaarheid van het buitengebied een impuls krijgen doordat vrijkomende agrarische bedrijfsbebouwing een nieuwe functie krijgt. Door de functie van de bestaande, vrijkomende agrarische erven binnen de buurschap te wijzigen in wonen, verdwijnt de agrarische functie uit de woonenclave. De twee locaties waar de agrarische functie wordt voortgezet, zijn zodanig gekozen dat deze niet alleen strategisch zijn gelegen binnen het landgoed waardoor voor beide bedrijven een reëel inkomen kan worden verworven, ook ontstaat hierdoor voldoende afstand tot de aanwezige woonbebouwing waardoor deze bedrijven ook in de toekomst geen hinder zullen ondervinden van die woonbebouwing. 3.5 Nieuwe natuur In het zuidelijke deel van het landgoed, rond het brongebied van de Tongerense beek, bezit Tongeren gronden met een hoge natuurpotentie. Deze gronden vormen onderdeel van het gebied het Wisselse Veen en maken deel uit van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en Natura 2000 (Centraal Veluws Natuurgebied. het behoort tevens tot de beschermingszones natte landnatuur. Dit gebied is om die reden door de provincie aangewezen als anti-verdrogingsgebied (TOP-gebied). Dit houdt in dat het gebied beschermd moet worden tegen verdroging. De landbouwgronden ten zuiden van de Molenweg vallen binnen dit beschermingsgebied. Tongeren wil medewerking verlenen bij het realiseren van de provinciale doelstellingen. Vandaar dat ongeveer 20 hectare zal worden omgevormd naar nieuwe natuur. Deze gronden komen vrij door de herstructurering van de landbouw. Zie afbeelding 11 voor een inrichtingssuggestie. Door het omvormen van 20 hectare landbouwgrond naar nieuwe natuur wordt de volgende overheidsdoelstellingen gerealiseerd: vernatting van het gebied conform TOP-gebiedsdoelstellingen uitbreiding van de EHS tegemoetkoming aan instandhoudingsdoelstellingen van het Natura 2000 gebied en aan de waterdoelen voor de brongebieden van de Tongerense Beek emissiebestrijding op de graslanden bij het brongebied Tongerense Beek doordat het agrarisch bedrijf uit dit gebied wordt geplaatst Adviesbureau Haver Droeze BNT 25

26 Afbeelding 11: inrichtingssuggestie inrichting brongebied Tongerense beek met nieuwe natuur bron: Adviesbureau Haver Droeze Huidig natuurbeheer De bossen zijn beeldbepalend voor het landgoed. Ook vertegenwoordigen ze bepaalde natuurwaarden. Sinds ruim vijftien jaar worden de bossen op Landgoed Tongeren beheerd volgens de principes van Geïntegreerd Bosbeheer (GBB). Deze beheersvorm biedt - naast de gebruikelijke aandacht voor de productie van kwaliteitshout - nadrukkelijk ruimte voor natuurontwikkeling en bosbeleving. Volgens het principe van een meer gevarieerde bosstructuur wordt over de jaren genomen gemiddeld evenveel geoogst als de jaarlijkse aanwas. In beginsel leiden de beoogde ontwikkelingen niet tot een ander bosbeheer. De vernatting van het zuidelijke deel van het landgoed kan er op termijn toe leiden dat bepaalde bosvakken omgevormd worden naar andere bostypen. De cultuurhistorisch waardevolle bossen (parkbossen) en de overal in het landschap aanwezige landschapselementen verdienen extra aandacht. Hieronder vallen ook de lanen en individuele bomen in het buitengebied. In de parkbossen is het beheer gericht op cultuurhistorie en schoonheid en niet op het genereren van houtinkomsten. Hetzelfde geldt voor de landschappelijke elementen. Vooral op het gebied van natte natuur vertegenwoordigen de beken en sprengen op provinciaal niveau een hoge ecologische waarde. In het beheer wordt prioriteit gegeven aan de ontwikkeling van natuur rond deze kwetsbare zeldzame plekken. Ook in de toekomst houden de pachters een belangrijk aandeel in het beheer van deze natuurgronden. De heide is een duidelijke verwijzing naar het vroegere landgebruik. Vandaar dat dit terrein intensief beheerd wordt, gericht op het behoud van de aanwezige heide en openheid. Als de andere activiteiten voldoende middelen opleveren, zet Tongeren dit beheer ook op de langere termijn voort. Beheer van de natuurterreinen en cultuurhistorisch waardevolle elementen kunnen voor de langere termijn worden gecontinueerd, mits er voldoende andere economische dragers zijn om dit beheer te bekostigen. 26 bestemmingsplan Landgoed Tongeren (ontwerp)