Handboek Voedselveiligheid. Vereniging van Nederlandse Voedselbanken. Bijlage B KOELKETEN BEWAKING

Transcriptie

1 Handboek Voedselveiligheid Vereniging van Nederlandse Voedselbanken Bijlage B KOELKETEN BEWAKING Juni 2014 Versie 1

2 Voor voedselveiligheid is de borging van de koelketen een belangrijk onderwerp. De temperatuur wordt op vaste momenten in het distributieproces gemeten met gekalibreerde thermometers. De gemeten temperaturen worden geregistreerd. Afwijkingen en corrigerende maatregelen worden ook genoteerd Deel I is een beschrijving van de kritische punten in de koelketen Deel II geeft een overzicht van de beschikbare meet methoden en de kalibratie. Deel III geeft voorbeelden van temperatuur registratie bladen. Bij het service centrum zijn informatiebulletins te verkrijgen met informatie over Thermometers Koelboxen en isolatie materialen 2

3 I De koelketen De koelketen loopt vanaf de ontvangst van de producten (bij de leverancier) tot aan de afgifte (aan de klant). Op vaste momenten moet de temperatuur met gekalibreerde thermometers worden gemeten en geregistreerd: 1. Ontvangst bij de leverancier 2. Koeling tijdens transport 3. Ontvangst bij de voedselbank 4. Opslag bij de voedselbank (koel of vries cel) 5. Bij inpakken van de producten in koelboxen 6. Bij vertrek naar de uitgifte punten 7. Bij aankomst bij de uitgifte punten 8. Bij uitgifte aan de klant Ad 1. Ontvangst bij de leverancier Meet en registreer de temperatuur (d.m.v. IR of insteek) van de producten. Registreer bij temperatuurafwijkingen de genomen corrigerende maatregel. Ad 2. Koeling tijdens transport Registreer bij elke rit de temperatuur van de koelinstallatie van de transport auto. Registreer bij temperatuurafwijkingen de genomen corrigerende maatregel. Indien er geen koelinstallatie in de auto is moeten de producten in koelboxen worden vervoerd. Ad 3. Ontvangst bij de voedselbank Meet en registreer de temperatuur (d.m.v. IR of insteek) van de producten. Registreer bij temperatuurafwijkingen de genomen corrigerende maatregel. Ad 4. Opslag bij de voedselbank (koel of vries cel) Registreer de temperatuur in de koel of vriescel d.m.v. een thermometer met een sensor in een flesje water (koeling) of een flesje glycerol (vriescel) (Niet nodig de temperatuur van de producten te meten). Registreer bij temperatuurafwijkingen de genomen corrigerende maatregel. Ad 5. Bij inpakken van de producten in koelboxen op de voedselbank. Voeg indien nodig koelelementen toe aan de producten. Koel vooraf de lege geopende koelboxen in koelruimte. Meet en registreer de temperatuur (d.m.v. IR of insteek) van de laatste producten die in de koelboxen worden verpakt. Registreer bij temperatuurafwijkingen de genomen corrigerende maatregel. 3

4 Ad 6. Bij vertrek naar de uitgifte punten Indien men twijfelt aan de temperatuur van de producten, de temperatuur meten en registreren. Registreer bij temperatuurafwijkingen de genomen corrigerende maatregel. Advies: maak in koelboxen gebruik van loggers of min/max thermometers Ad 7. Bij aankomst bij de uitgifte punten Meet en registreer de temperatuur (d.m.v. IR of insteek) van de producten of lees de temperatuur af van de min/max thermometer in de koelbox. Advies: laat de ontvanger van het uitdeelpunt of de chauffeur de temperatuur meten. De ontvanger registreert de temperatuur als temperatuur bij ontvangst en de bezorger als temperatuur bij aankomst bij uitgifte punt. Registreer bij temperatuur afwijkingen de genomen corrigerende maatregel. Ad 8. Bij uitgifte aan de klant Meet en registreer aan het einde van de uitgifteperiode de temperatuur (d.m.v. IR of insteek) van de laatste producten. Registreer bij temperatuur afwijkingen de genomen corrigerende maatregel. II Beschikbare meetmethoden en de kalibratie A. In Koel- en vriescellen Van Koel- en vriescellen moet de temperatuur regelmatig gemeten en geregistreerd worden zodat vast gesteld kan worden dat de inhoud op de juiste temperatuur is opgeslagen. Koelcellen moeten elke werkdag worden gecontroleerd en vriescellen minimaal elke week. De temperatuur op de display is een goede indicatie en moet minimaal een keer per jaar worden gekalibreerd. Voor de meting zijn er ook verschillende andere methoden: a. Thermo-Logger Deze registreert de temperatuur over een langere periode. De tijdsinterval en de alarm waardes kunnen vooraf via een programma op een computer worden ingesteld. Achteraf kunnen de waardes via het software programma worden uitgelezen en opgeslagen. Men moet ze wel dagelijks aflezen om op tijd gewaarschuwd te worden bij afwijkingen. Er zijn Thermo-Loggers beschikbaar die continue meten en zijn aangesloten op een temperatuur bewakingssysteem. Bij afwijkingen kunnen die een alarm via of sms geven. 4

5 b. Min/Max thermometer De thermometer meet continue en wordt bijvoorbeeld dagelijks afgelezen. Het meest gebruikte type heeft een sensor aan een snoer, waardoor de meter buiten de cel geplaatst is, waarmee zowel de temperaturen van de inhoud van de cel als de omgevingstemperatuur gemeten worden. Om te voorkomen dat de metingen erg schommelen door bijvoorbeeld een geopende deur, wordt de cel-sensor in een flesje water geplaatst (in de vriescel in een flesje glycerol om bevriezing te voorkomen). Tevens wordt hiermee de werkelijke temperatuur van de producten in de cel nagebootst. De gemeten waardes worden bijvoorbeeld dagelijks gemeten en geregistreerd, waarmee de temperatuur over een langere periode goed geborgd is. B. Bij Transport Bij transport in een gekoelde (vracht)auto is de verblijfstijd van producten hierin maar van beperkte duur. Daarnaast wordt de temperatuur van de producten gemeten en geregistreerd bij ontvangst en aflevering. Daarom kan volstaan worden met de registratie van de thermometer display. De koelinstallatie moet tenminste jaarlijks gecontroleerd worden, waarbij de thermometer gekalibreerd wordt. Bij transport in koelboxen worden de boxen tijdens het transport niet geopend om de temperatuur te meten (verlies van isolatie). Voor het registreren van de temperatuur in de koelbox zijn de ThermoLoggers uitstekend geschikt. C. De temperatuur van producten voor, tijdens en na transport kan met verschillende typen meters worden vastgesteld. a. Thermo loggers adviseren wij voor het registreren van het temperatuur-verloop tijdens transport in koelboxen. Om fout meldingen te voorkomen adviseren we de loggers eerst op de gewenste temperatuur te laten komen en daarna pas in te schakelen. 5

6 b. Infrarood thermometers zijn direct af te lezen maar lastig in het gebruik. i. Door ondeskundig gebruik kunnen er verkeerde temperaturen geregistreerd worden. Training van gebruikers is noodzakelijk. ii. Omdat de IR meters zonder vertraging de temperatuur weergeven, zijn deze goed inzetbaar bij ontvangst en uitgifte van goederen. iii. Gebruik ze niet in koel en vriescellen (condens op de lens). iv. Bij twijfel over de aangegeven temperatuur moet er een insteek thermometer gebruikt worden. v. De gebruiker moet de specifieke aandachtspunten kennen 1. Meting is onmiddellijk zonder vertraging 2. Afstand tot te meten oppervlak cm 3. Pas op voor condens op lens (NIET in koel/vriescel) 4. Bij folie verpakking niet meten bij luchtinsluitingen 5. Kleur en soort oppervlak kunnen effect hebben op het resultaat van de meting (hoger/lager) 6. Nauwkeurigheid is 2 C. (5 C kan dus 3 of 7 C zijn!) 7. Bij twijfel bevestigen met insteek thermometer c. Insteek thermometers zijn nauwkeurig. Aandachtspunten: i. De sensor zit in de punt van de insteeknaald. Deze punt moet in contact komen met het te meten product. ii. Afhankelijk van het contact duurt het enige tijd (meer dan 10 seconden) voordat de temperatuur stabiliseert. iii. De temperatuur kan pas na de stabilisatie van de temperatuur worden geregistreerd. iv. In plaats van de naald in het product te steken (waardoor het product onbruikbaar wordt!), kan men de naald beter tussen twee producten klemmen. v. Omdat de naald in contact is met de producten moet die voor en na gebruik worden schoongemaakt, met water en een desinfectie doekje. vi. Deze meter is niet geschikt om de temperatuur van de lucht te meten. d. De koelbox thermometer (Min/Max meter) is redelijk stabiel in temperatuur, waardoor deze goed kan worden afgelezen wanneer de koelbox opengaat. Tevens wordt er een bereikt minimum en maximum temperatuur opgegeven. Wanneer men de registratie start wanneer de thermometer de juiste waarde heeft bereikt, is dat een goede controle op afwijkingen. 6

7 D. Kalibratie van thermometers Temperaturen worden gemeten met gekalibreerde thermometers. Met het kalibreren van een thermometer wordt bedoeld: het controleren of de temperatuur die de thermometer aangeeft, ook de juiste is. Kalibreer thermometers minimaal 1x per jaar en zorg daarbij dat u altijd kunt laten zien wanneer u de thermometer voor het laatst heeft gekalibreerd. Registreer op een registratieformulier - Type en serienummer instrument - de datum - de gemeten waardes - naam en paraaf van persoon die kalibratie heeft uitgevoerd Zelf kalibreren thermometers Men kan de thermometer eenvoudig zelf kalibreren. a. Plaats de voeler van de thermometer in smeltend ijs en lees de temperatuur af wanneer het display stabiel is. De temperatuur moet dan circa 0 C zijn. b. Plaats vervolgens de voeler in kokend water en lees de temperatuur af als het display stabiel is. De temperatuur moet dan circa 100 C zijn. c. Als alternatief kan men de thermometer waardes ook bij verschillende temperaturen vergelijken met een gekalibreerde thermometer. d. De maximaal toegestane afwijking is 1 Celsius. e. Kalibratie koelinstallaties in koelcellen en auto s. Koelinstallaties moeten minstens jaarlijks gecontroleerd en gekalibreerd worden door een hiervoor erkend installatiebedrijf. Ook de systeem thermometer (Display) moet in de kalibratie worden meegenomen. 7

8 Voorbeeld temperatuurcontrolelijst bij transport naar uitdeelpunten Ritten Monitor Dag en Datum : Chauffeur : Voedselbank C auto bij vertrek : C bij terugkomst : TIJD ADRES C auto C laatste krat Opmerkingen 8

9 Voorbeeld registratie formulier dagelijkse controle koel/vriescel Koelcel / Vries cel : Datum Tijd Temperatuur C Naam Opmerkingen 9