Observeerbare Termen Pedagogisch medewerker = PM-er

Transcriptie

1 1 Observeerbare Termen Pedagogisch medewerker = PM-er Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid Leeftijdscategorie De kinderen worden opgevangen in een schone en veilige omgeving 4 8 jaar 1. PM-er houdt toiletten van de kinderen schoon en geeft daarbij juist voorbeeldgedrag aan kinderen zodat zij hier aan mee helpen 2. Kind mag buiten spelen als het toestemming heeft gevraagd en er duidelijke afspraken met de leiding zijn gemaakt 3. Kind sluit bij buitenspelen binnenruimte goed af d.m.v. deuren te sluiten jaar 1. Op de groep wordt gewerkt via een schoonmaakschema (speelgoed, koelkast, kasten) 2. Materiaal dat kapot is wordt vervangen 3. Kinderen in deze leeftijdsgroep worden gestimuleerd om het toilet netjes achter te laten en gebruikt speelgoed op te ruimen 1) Zie schoonmaakrooster 2) Zie Afsprakenlijst 3) Pm-er instrueert en controleert kinderen 1) Zie Schoonmaakschema 2) Regelmatige controle door PM-er 3) PM-er instrueert en controleert de kinderen

2 2 Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid 2 Leeftijdscategorie De beroepskracht heeft een respectvolle houding naar de kinderen 4 8 jaar 1. Bij ruzie kinderen stimuleren dit uit te praten, 2. Bij lunch kind eerst een broodje met hartig beleg laten kiezen en daarna met zoet beleg, 3. De kinderen luisteren naar elkaar wanneer de ander over een speciale beleving vertelt. 4. De kinderen helpen elkaar bij spelletjes 8 13 jaar 1. Als het kind buiten de BSO een activiteit wil ondernemen dan moet het kind dit kenbaar maken aan de leiding. 2. Eerst gebruikt speelgoed opruimen alvorens met ander speelgoed te beginnen. 3. Het kind biedt zijn excuses aan als het een ander heeft gekwetst. 1. De PM-er bemiddelt bij ruzies en conflicten 2. De PM-er eet mee aan tafel en regelmatig worden afspraken met kinderen besproken 3. De PM-er creëert een rustmoment voor de kinderen bijvoorbeeld tijdens het theedrinken. 4. PM-er. betrekt de kinderen bij spelletjes en stimuleert hierbij de samenwerking 1. Zie afsprakenlijst 2. Afspraken worden regelmatig besproken en gecontroleerd 3. De PM-er stimuleert en bespreekt en volgt de situatie voortdurend

3 3 Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid 3 De kinderen ervaren een ontspannen, open en liefdevolle sfeer. 4 8 jaar 1. Bij ruzie kinderen onderling, stimuleert de leiding de kinderen om dit op te lossen. 2. Bij speciale gelegenheden krijgen kinderen extra aandacht (bijvoorbeeld bij verjaardag vieren), 3. Kinderen gaan uit school gezamenlijk wat drinken en kunnen hun verhaal kwijt jaar 1. De kinderen worden gestimuleerd om ruzie onderling op te lossen, 2. Er wordt niet gescholden tegen elkaar en de pedagogisch medewerkers geven het goede voorbeeld, 3. De PM-er vraagt naar de beleving van de kinderen. 1. De PM-er bemiddelt bij ruzies en conflicten 2. De PM-er geeft hier extra aandacht aan 3. De PM-er creëert een rustmoment voor de kinderen bijvoor beeld tijdens het theedrinken. 1. De PM-er bemiddelt bij ruzies en conflicten en volgt op afstand de situatie 2. Spreekt voor zich 3. De PM-er neemt hier het initiatief in en heeft hier een actieve rol in

4 4 Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid 4 De kinderen kunnen relaties aangaan met kinderen en andere volwassenen en worden uitgenodigd tot participatie 4 8 jaar 1. De kinderen worden gestimuleerd om spelletjes met elkaar te spelen. 2. Oudere kinderen helpen kinderen bij een nieuw spelletje, 3. Kinderen worden gestimuleerd anderen bij groepsactiviteiten te betrekken en niemand uit te sluiten van deelname jaar 1. De PM-er stimuleert solistische kinderen deel te laten nemen aan groepsactiviteiten, 2. Oudere kinderen worden gestimuleerd om jongere kinderen te helpen bij activiteiten, 3. Door het aanbieden van groepsactiviteiten worden kinderen gestimuleerd om met elkaar om te gaan. Te bereiken door 1. De PM-er neemt hier het initiatief in en heeft hier een actieve rol in. 2. Stimuleert de oudere kinderen hierin en is nauw be De PM-er trokken bij de activiteit. 3. De PM-er stimuleert de kinderen hierin en volgt de situatie op een afstand en is nauw betrokken bij de activiteit. 1. De PM-er stimuleert de kinderen hierin en volgt de situatie op een afstand. 2. De PM-er stimuleert de oudere kinderen hierin en volgt de situatie op een afstand. 3. Voor kinderen is het duidelijk wanneer er welke activiteiten worden georganiseerd. Deze worden van te voren door de pedagogisch medewerkers aangekondigd.

5 5 Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid 5 Er is informatieoverdracht tussen ouders/verzorgers en pedagogisch medewerker. 4 8 jaar 1. In de kindmap wordt informatie bijgehouden over het betreffende kind, 2. Over extra activiteiten wordt de ouder geïnformeerd via aankondigen op de groep of via de website 3. Via extra activiteiten worden ouders gestimuleerd te komen om zo meer over de sfeer van de groep mee te geven jaar 1. De afsprakenlijst is schriftelijk bekrachtigd door de ouders, 2. Een maal per jaar wordt het kind zelf, de ouder en de betreffende pedagogisch medewerker naar de beleving van het kind t.o.v. BSO bezoek gevraagd. 1. Gebruik maken van het afsprakenformulier 2. Pm-er hangt mededelingen t.a.v. zichtbaar op de groep/op de website staat het bs@ activiteitenprogramma 3. Ouders worden uitgenodigd om te komen kijken, te helpen of deel te nemen aan een activiteit via de website 3. Geborgd in de overlegstructuren en 15 minutengesprekken.

6 6 Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid 6 Leeftijdscategorie Er is een duidelijke en overzichtelijke structuur, met om zich heen vaste pedagogisch medewerkers en bekende leeftijdsgenootjes 4 8 jaar 1. De dag wordt ingedeeld via een vaste indeling van de dag en opgestelde leefregels waar het kind zich aan dient te houden 2. Kind wordt gestimuleerd om buiten te spelen zodra het mooi weer is, 3. Kinderen in deze leeftijdsgroep dienen op hun eigen groep te spelen 8 13 jaar 1. Buiten het groepsterrein wordt alleen met toestemming van de leiding overleg met ouders buiten het hek /vriendje gespeeld, 2. Als een kind mee wil gaan met een klasgenoot dient ook dit met toestemming te gebeuren, 3. Uit school door de leiding eerst een rustmoment gecreëerd waarin de kinderen iets met elkaar drinken. 1. Gebruik de dagindeling zoals die staat beschreven in het Pedagogisch Werkplan en groepsbeschrijvingen.. 2. De PM-er stimuleert de kinderen hiertoe 3. De PM-er houdt overzicht en controleert of alle kinderen er zijn. 1. Zie afsprakenlijst. 2. De PM-er is hier te allen tijde van op de hoogte middels een mondelinge afspraak of de afsprakenlijst 3. Er wordt met elkaar gedronken aan tafel.

7 7 Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid 7 De kinderen ontvangen van de pedagogisch medewerker persoonlijke aandacht en begeleiding. 4 8 jaar 1. Wanneer het ene kind het andere kind pijn doet wordt het kind gestimuleerd om de ander te troosten, 2. Kinderen worden gestimuleerd om over een (speciale) gebeurtenis te vertellen en anderen gestimuleerd om hier naar te luisteren. 3. Aan oudere kinderen worden voor hen speciaal ontwikkelde activiteiten aangeboden jaar 1. De PM-er helpt kind bij een schoolopdracht waar mogelijk is, 2. Kinderen worden betrokken bij aanschaf van nieuw aan te schaffen speelmateriaal. 3. Kinderen worden betrokken bij het bedenken van extra activiteiten. 1. De PM-er spreekt het kind feitelijk aan om actie te ondernemen wanneer het kind dit niet uit zich zelf doet en geeft het goede voorbeeld 2. Bij rustmoment stimuleert de PM-er kinderen hierover te vertellen c.q. naar te luisteren. 1. Zie pedagogisch werkplan

8 8 Pedagogisch basisdoel: Persoonlijke vaardigheden 1 De kinderen leren zichzelf ontdekken en vertrouwen. 4 8 jaar De PM-ers zorgen dat groepen herkenbaar zijn voor kinderen 1. Er is ruimte gecreëerd voor rust en activiteit 2. Er is spelmateriaal voor ieders belangstelling 3. De PM-er betrekt kinderen bij de keuze van nieuw s peelmateriaal 4. De PM-ers staan open voor initiatief vanuit het kind zelf en biedt kansen om initiatief ook uit te voeren. 5. Er is voldoende spelmateriaal en aanbod van activiteiten 8 13 jaar 1. Kinderen mogen indien mogelijk en in overleg, alleen naar de locatie komen 2. Kinderen worden in staat gesteld nieuwe creatieve, fysieke of mentale vaardigheden op te doen. Elke groep heeft eigen kenmerken als indeling, kleur, naam. Kinderen mogen zelf kiezen wat ze willen doen en de PM-er kent de belangstelling van elk kind. Afsprakenlijst Aanbieden divers thema- en activiteitenaanbod. Zie ook hoofdstuk bs@ in het pedagogisch werkplan.

9 9 Pedagogisch basisdoel: Persoonlijke vaardigheden 2 De kinderen leren dat zij zichzelf mogen zijn en krijgen de ruimte om zich te ontwikkelen. 4 8 jaar 1. De PM-er laat het kind zelf activiteit uitkiezen. 2. De PM-er verplicht de deelname aan activiteiten niet maar probeert samen met het kind te ontdekken waar belangstelling wel naar uitgaat. 3. Kind wordt geprezen om eigenheid jaar 1. De PM-er stimuleert kinderen te praten over voor hen belangrijke zaken. 2. Kind wordt beloond voor eigen initiatief en het hebben van een eigen mening 3. De PM-er staat open voor discussie met het kind Individueel contact. Tijd maken voor individueel contact en groepsoverleg. De PM-er vraagt naar de mening van het kind / kinderen

10 10 Pedagogisch basisdoel: Persoonlijke vaardigheden 3 Er is een goede interactie tussen de pedagogisch medewerkers en individuele kinderen. Zowel individueel als in groepsverband. 4 8 jaar 1. De PM-er luistert naar de wensen van het kind 2. De PM-er vraagt aan het kind of hij / zij begrijpt wat er gezegd is. 3. Kinderen worden door gestimuleerd door de PM-er om conflicten zelf op lossen 4. De PM-er stimuleert kinderen naar elkaar te luisteren jaar 1. De PM-er speelt in op grapjes / humor van het kind zodat het kind zich bewust wordt van zijn eigen capaciteiten 2. De PM-er grijpt initiatieven van het kind aan en zal dit belonen / prijzen 3. De PM-er geeft ruimte aan kinderen om hun verhaal te doen en ondersteunt het kind bij het vinden van oplossingen in, voor hen, moeilijke situaties. 4. De PM-er stimuleert kinderen naar elkaar te luisteren. 5. De PM-er stimuleert kinderen samen te werken tijdens groepsactiviteiten. Uitpraten en sorry zeggen. Gesprekken tijdens tafelmomenten en groepsactiviteiten. Individueel contact Gesprekken tijdens tafelmomenten en groepsactiviteiten.

11 11 Pedagogisch basisdoel: Persoonlijke vaardigheden 4 De kinderen worden door de pedagogisch medewerkers ondersteund en gestimuleerd in hun ontwikkeling. 4 8 jaar 1. Afhankelijk van de leeftijd en ontwikkelingsfase biedt de PM-er kinderen de mogelijkheid om met toenemende mate zelfstandig te zijn 2. Door activiteiten leert het kind nieuwe vaardigheden jaar 1. De PM-ers vragen om de mening van de kinderen of het kind bij beslissingen die hen direct aangaan. 2. De PM-ers wegen deze mening mee in hun beslissing en koppelen dit terug aan het kind 3. Afhankelijk van de leeftijd en ontwikkelingsfase biedt de PM-er kinderen de mogelijkheid om met toenemende mate zelfstandig te zijn 4. Door activiteiten leert het kind nieuwe vaardigheden. Organiseren van diverse thema s waarbij kinderen nieuwe ervaringen kunnen opdoen. Groepsoverleg Groepsbeschrijvingen worden regelmatig herzien. Organiseren van diverse thema s waarbij kinderen nieuwe ervaringen kunnen opdoen.

12 12 Pedagogisch basisdoel: Waarden & Normen 1 De kinderen ontvangen het goede voorbeeld van de pedagogisch medewerkers door hun spreken en handelen. 4 8 jaar 1. Bij aanvang van eten een stiltemoment Creëren 2. Bij lunch kind eerst een broodje met hartig beleg laten kiezen en daarna met zoet beleg 3. De kinderen praten niet met volle mond. 1. De PM-er gaat samen met de kinderen aan tafel zitten en geeft het voorbeeld 2. De PM-er volgt het kind en stuurt bij waar nodig is 3. De PM-er geeft het goede voorbeeld en volgt het kind en stuurt bij waar nodig is jaar 1. Als het kind een activiteit wil ondernemen dan maakt het kind dit kenbaar aan de leiding. 2. Het kind ruimt eerst gebruikt speelgoed op alvorens met ander speelgoed te beginnen. 3. Het kind helpt een kleiner kind als dit nodig is. 1. De PM-er volgt het kind en stuurt bij waar nodig is. 2. De PM-er volgt het kind en stuurt bij waar nodig is. 3. De PM-er stimuleert het oudere kind hierin en geeft zelf het goede voorbeeld.

13 13 Pedagogisch basisdoel: Waarden & Normen 2 De kinderen maken kennis met rituelen zoals dagritme en feesten 4 8 jaar 1. De PM-er feliciteert jarige en zingt met groep liedje 2. De kinderen wordt gelegenheid gegeven om over rituelen als kerst e.d. te praten met elkaar 3. Bij gelegenheid feestelijke activiteit buiten aanbieden of kind laten verkleden jaar 1. De PM-er gaat gesprek aan met kind over rituelen en respecteert de zienswijze van het kind door deze te benoemen. 2. De PM-er zet jarige extra in het zonnetje en betrekt de ander daarbij 3. Er wordt bij festiviteiten (zoals kerst en Sinterklaas) in groepsverband, aandacht gegeven door de leiding bij en kinderen gestimuleerd om er over te praten. 1. De PM-er neemt het initiatief en betrekt de andere kinderen daarbij. 2. De PM-er stimuleert de kinderen om hier over te praten. 3. De PM-er neemt het initiatief en betrekt de andere kinderen daarbij. 1. De PM-er neemt het initiatief en stuurt kinderen bij waar nodig is. 2. De PM-er neemt het initiatief en betrekt de nadere kinderen daarbij. 3. De PM-er neemt het initiatief en stuurt kinderen bij waar nodig is.

14 14 Pedagogisch basisdoel: Waarden & Normen 3 De kinderen worden gestimuleerd en gecorrigeerd en krijgen grenzen aangereikt. 4 8 jaar 1. De kinderen worden gestimuleerd om op elkaar te wachten totdat ieder kind eten/drinken heeft 2. De kinderen worden gestimuleerd om spelletjes samen te doen 3. Wanneer kinderen zonder toestemming naar een vriendje/vriendinnetje gaan worden zij door De PM-er gecorrigeerd 8 13 jaar 1. De kinderen worden gestimuleerd om eerst het speelgoed op te ruimen alvorens nieuw speelgoed te pakken. 2. Kinderen worden gestimuleerd hun excuses aan te bieden wanneer het een ander kind verdriet/pijn heeft gedaan. 1. Zie de groepsregels 2. De PM-er neemt zelf het initiatief en doet mee 3. Zie de groepsbeschrijving 1. Zie groepsregels 2. De PM-er stimuleert en bespreekt de situatie

15 15 Pedagogisch basisdoel: Waarden & Normen 4 Er worden in de interactie tussen beroepskracht en kinderen afspraken, regels en omgangsvormen gehanteerd 4 8 jaar 1. De kinderen worden gestimuleerd om bij ruzie dit uit te praten 2. Bij de lunch een kind eerst een broodje met hartig beleg laten kiezen en daarna met zoet beleg 3. Er wordt niet gescholden/gevloekt door kinderen en de PM-er 8 13 jaar 1. Het computer gebruik door kinderen wordt gedoseerd door De PM-er 2. Het televisie gebruik door kinderen wordt gedoceerd door de PM-er 3. Er wordt niet gescholden/gevloekt door kinderen en de PM-er 1. De PM-er helpt bij ruzies 2. De PM-er eet mee en overziet de tafelsituatie 3. Spreekt voor zich 1. Zie beeldschermbeleid pedagogisch werkplan 2. Zie groepsregels 3. Spreekt voor zich

16 16 Pedagogisch basisdoel: Waarden & Normen 5 De pedagogisch medewerkers dragen er zorg voor dat de kinderen respect voor elkaar hebben, ongeacht ras, geslacht of beperking. 4 8 jaar 1. Wanneer er kinderen uit andere culturen op de groep zijn en of een beperking hebben, wordt het uitgelegd door de PMer 2. De kinderen worden gestimuleerd naar elkaar te luisteren wanneer een kind over een bijzondere beleving vertelt 3. De PM-ers geven zelf het goede voorbeeld door respectvol met elkaar om te gaan 8 13 jaar 1. Wanneer er kinderen uit andere culturen op de groep zijn en of een beperking hebben, wordt het uitgelegd door De PMer 2. De kinderen worden gestimuleerd naar elkaar te luisteren wanneer een kind over een bijzondere beleving vertelt 3. De PM-ers geven zelf het goede voorbeeld door respectvol met elkaar om te gaan 1. De PM-er bespreekt de situatie en volgt het proces 2. De PM-er stimuleert het vertellen en volgt 3. Spreekt voor zich 1. De PM-er bespreekt de situatie en volgt het proces 2. De PM-er stimuleert het vertellen en volgt 3. Spreekt voor zich

17 17 Pedagogisch basisdoel: Sociale Vaardigheden 1 De pedagogisch medewerker ondersteunt de kinderen bij het leren om samen te spelen en delen. 4 8 jaar 1. Positief benaderen van elkaar 2. Afspraken maken over samenspelen 3. Samen opruimen na de tafelmomenten 8 12 jaar 1. Stimuleren om te delen en luisteren naar elkaar 2. Spel begeleiding variëren van met naar zonder toezicht 3. Gevarieerd spelaanbod 1. Letterlijk voordoen Gebruiken van de Ik boodschap 2. Na het drinken een rondje doen waarin kinderen uitspreken met wat, en met wie ze graag willen spelen 3. Regelmatig met z n allen de tafel dekken en samen weer opruimen 1. Gesprekken aan tafel voeren, Af en toe een gespreksthema inbrengen waarbij de PM-er de leiding heeft 2. Afhankelijk van de leeftijd en zelfstandigheid afspraken met kinderen maken over waar en met wie ze samen willen/mogen spelen 3. Diverse activiteiten aanbieden zowel individueel als in groepsverband

18 18 Pedagogisch basisdoel: Sociale Vaardigheden 2 De pedagogisch medewerker ondersteunt de kinderen bij het voorkomen en leren oplossen van conflicten 4 8 jaar 1. De PM-er biedt een gevarieerd programma 2. Elkaar helpen bij het uitvoeren van taken 3. De PM-er ondersteunt de kinderen in het zoeken naar een compromis bij ruzie 8 12 jaar 1. De PM-er biedt een gevarieerd programma 2. Elkaar helpen bij het uitvoeren van taken 3. De PM-er ondersteunt de kinderen in het zoeken naar een compromis bij ruzie 1. Afwisseling in zit en doe activiteiten Afwisseling in binnen en buiten spelen Afwisseling in individueel en in groepjes 2. Samen een taak voorbereiden en uitvoeren Helpen van elkaar bij de uitvoering bijv. huiswerk maken, bouwen enz 3. Luisteren naar wat er is gebeurt Kinderen leren luisteren naar elkaar Samen oplossingen bedenken Helpen kiezen van een oplossing 1. Afwisseling in zit en doe activiteiten Afwisseling in binnen en buiten spelen Afwisseling in individueel en in groepjes Er wordt gebruik gemaakt van de kennis van beweegmedewerkers die de training beweegkriebels hebben gevolgd. Zij worden aangestuurd door de beweegcoaches (dit zijn de bs@ coördinatoren) 2. Samen een taak voorbereiden en uitvoeren Helpen van elkaar bij de uitvoering bijv. huiswerk maken, bouwen enz. 3. Kinderen leren luisteren naar elkaar Opdracht geven samen een oplossing te bedenken Zelfstandigheid hierin stimuleren

19 19 Pedagogisch basisdoel: Sociale Vaardigheden 3 De pedagogisch medewerker ondersteunt de kinderen bij het leren communiceren( verbaal en non verbaal) 4 8 jaar 1. De aandacht van de PM-er is primair gericht op het kind 2. Bij gezamenlijke activiteiten is de voertaal Nederlands 3. Er worden groepsgesprekken in thema s gehouden 8 12 jaar 1. De aandacht van de PM-er primair gericht op her kind 2. Er zijn discussie thema s aan tafel 1. Positief benaderen van het kind Er worden alleen kindgerichte gesprekken gevoerd in bijzijn van kinderen ( geen privé gesprekken) Individueel contact met het kind is exclusief voor hem/haar in woord en gebaar. Ieder kind en volwassene worden persoonlijk begroet en welkom geheten door De PM-er en eveneens bij afscheid 2. Aan tafel en bij gezamenlijke activiteiten is de voertaal Nederlands 3. De PM-er brengt regelmatig gespreksthema s aan de orde, die het kind leren na te denken, mening te vormen in woorden te uiten aan de anderen 1. Positief benaderen van het kind Er worden alleen kindgerichte gesprekken gevoerd in bijzijn van kinderen ( geen privé gesprekken) Individueel contact met het kind is exclusief voor hem/haar in woord en gebaar Ieder kind en volwassene worden persoonlijk begroet en welkom geheten door de PM-er en eveneens bij afscheid. 2. De PM-er brengt regelmatig gespreksthema s aan de orde, die het kind leren na te denken, mening te vormen in woorden te uiten aan de anderen

20 20 Pedagogisch basisdoel: Sociale Vaardigheden 4 De kinderen maken deel uit van het groepsgebeuren, zonder over de eigen grenzen en wensen van het kind heen te gaan. 4 8 jaar 1. Er is aanbod voor zowel individueel als gezamenlijk spel 2. Het kind kiest zelf of het mee wil doen aan een activiteit 3. De ruimte is ingericht voor alleen en voor samenspel/activiteit jaar 1. er is aanbod voor zowel individueel als gezamenlijk spel 2. het kind kiest zelf of het mee wil doen aan een activiteit 3. de ruimte is ingericht voor alleen en voor samenspel/activiteit. 1. Er is materiaal aanwezig voor individueel - en voor samenspel, De PM-er doet ook wel eens een spelletje met 1 kind 2. Het is niet verplicht voor het kind om mee te doen aan een activiteit maar het kind wordt wel uitgenodigd; er wordt gevraagd wat het kind wil doen, na het gezamenlijk theedrinken 3. Het kind kan zich ook terugtrekken, en er is ruimte voor gezamenlijk spel. 1. Er is materiaal aanwezig voor individueel - en voor samenspel, de PM-er doet ook wel eens een spelletje met 1 kind 2. Het is niet verplicht voor het kind om mee te doen aan een activiteit maar het kind wordt wel uitgenodigd; er wordt gevraagd wat het kind wil doen, na het gezamenlijk theedrinken 3. Het kind kan zich ook terugtrekken, en er is ruimte voor gezamenlijk spel.

21 21 Pedagogisch basisdoel: Sociale Vaardigheden 5 De kinderen leren zorgdragen voor elkaar en vriendschappen opbouwen. 4 8 jaar 1. Kinderen leren te luisteren naar elkaar en ervaringen te delen (op deze leeftijd, onder regie van de PM-er ) 2. Kinderen leren om zich om elkaar te bekommeren door goed voorbeeldgedrag van De PM-er 3. Er is een vast dagritme met veel aandacht en tijd voor uitwisseling en onderling contact maken 8 12 jaar 1. kinderen leren te luisteren naar elkaar en ervaringen te delen 2. kinderen leren om zich om elkaar te bekommeren door goed voorbeeldgedrag van de PM-er 3. er is een vast dagritme met veel aandacht en tijd voor uitwisseling en onderling contact maken 1. Aan tafel wordt aandacht gegeven aan elkaar en worden kinderen aangemoedigd interesse in de ander te tonen; een onderwerp kan bijvoorbeeld verschillende culturen en feesten zijn 2. Bij pijn of verdriet wordt een kind getroost en worden andere kinderen uitgenodigd om contact met elkaar te hebben (bij knutselen, bijvoorbeeld het delen van de materialen) 1. aan tafel wordt aandacht gegeven aan elkaar en worden kinderen aangemoedigd interesse in de ander te tonen; een onderwerp kan bijvoorbeeld verschillende culturen en feesten zijn 2. bij pijn of verdriet wordt een kind getroost en worden andere kinderen uitgenodigd om begrip en medeleven te tonen 3. kinderen worden door middel van spel uitgenodigd om contact met elkaar te hebben. ( bij knutselen bijvoorbeeld het delen van de materialen).