Chemisch wateronderzoek van de Dinkel bij het Singraven voor het N-profiel Scheikunde
|
|
- Daniël Beckers
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Chemisch wateronderzoek van de Dinkel bij het Singraven voor het N-profiel Scheikunde Inhoudsopgave: Pag Veiligheidsregels Pag Inleiding Pag. 3 Benodigdheden wateronderzoek Pag. 5 t/m De proeven Pag zuurstofbepaling Pag De zuurgraad (ph) Pag ammoniumgehalte Pag nitraatbepaling Pag nitrietbepaling Pag hardheidbepaling (dh) Pag fosfaatbepaling Pag sulfidegehalte Pag sulfaatgehalte Pag chloridegehalte Pag Verzameltabel resultaten wateronderzoek 1
2 Wateronderzoek Singraven, N-profiel scheikunde. 1. Veiligheidsregels De proeven die betrekking hebben op het water worden m.b.v. de milieukoffer uitgevoerd. Voordat je in een laboratorium te werk kunt gaan, zul je eerst moeten weten hoe je veilig practicumhandelingen kunt verrichten. 1a. Chemicaliën: In een laboratorium mogen chemicaliën slechts op 3 plaatsen voorkomen: a. in een afgesloten, van etiket voorziene voorraadfles, die steeds op dezelfde plaats behoort te worden teruggezet. b. in glaswerk dat voor het experiment gebruikt wordt. c. in afvalcontainers (of soms de gootsteen) na afloop van het experiment. Op alle andere plaatsen (atmosfeer, tafelbladen, kleding, buiten gebruik zijnd glaswerk e.d.) zetten chemicaliën hun werking ongecontroleerd voort. Hier horen chemicaliën dus ook niet thuis. In het belang van ogen, luchtwegen, kleding, boeken van jezelf en anderen, dient men met alle stoffen - ook kleine hoeveelheden - zorgvuldig om te springen. Bedenk verder dat een geringe verontreiniging een chemisch experiment kan doen mislukken. 1b. Veilig werken: a. een witte labjas is verplicht. Deze moet ten alle tijde tijdens het practicum gesloten zijn. b. vul een reageerbuis nooit verder dan ongeveer een kwart. c. er mag niet gerookt of gegeten worden tijdens het practicum. d. weet bij elke stap wat je doet. e. loop niet weg tijdens het uitvoeren van een proef. f. filtreerpapier, ph-papier en dergelijke na gebruik meteen opruimen. g. gebruikt glaswerk zo spoedig mogelijk reinigen met water en/of borstel. h. de chemicaliën die in de milieukoffer worden gebruikt zijn bijna allemaal giftig en schadelijk voor het milieu. Ga er zorgvuldig mee om en was na het practicum altijd je handen!!! Afval van chemicaliën weggooien in de daarvoor bestemde containers. 2
3 2. Inleiding Om de kwaliteit en de verontreinigingsgraad van het water in het gebied dat je onderzoekt vast te stellen, kan je gebruik maken van eenvoudige metingen m.b.v. de milieukoffer. Je kunt hiermee de hardheid, ph, het zuurstofgehalte, de nitraat-, nitriet-, fosfaat-, chloride-, sulfide-, sulfaat- en ammoniumconcentratie bepalen in het water. Hoe je dit moet doen wordt in de hieronderstaande beschrijvingen duidelijk gemaakt. Wat voor conclusies je uit je resultaat kunt trekken kun je verder nalezen bij elk onderdeel apart. Onthoud echter wel dat dit momentopnames zijn. Er kunnen in de loop van een jaar veel verschillen optreden in de concentraties van de verschillende stoffen. Zorg ervoor, als je met deze serie proeven begint 1 liter water in een donkere afgesloten fles meeneemt uit de Dinkel. De fles moet tot aan de rand toe gevuld zijn! Dit is van belang voor de bepaling van het zuurstofgehalte. Hieronder afbeeldingen van het te gebruiken glaswerk. 10 ml 5 ml Maatcilinder. Flesje voor zuurstofbepaling. Aantoningsglaswerk voor fosfaat-, ammonium-, nitriet- en nitraatbepaling. 3
4 Benodigheden wateronderzoek -milieukoffer met bepalingen:temperatuur,zuurgraad,ammonium,nitraat,nitriet,zuurstof,hardheid en fosfaatgehalte. -indicator papier sulfide bepaling -test sticks voor sulfaatbepaling -testkit voor chloride bepaling -fles 1000ml met goed afsluitbare dop. ivm met inwerking van zuurstof helemaal vullen(bolle meniscus)en dan meteen goed afsluiten. -etiket om naam plek en temperatuur te noteren. -handdoek -laarzen -labjas -schrijfbenodigheden 4
5 3. De proeven Zuurstofbepaling. INLEIDING Als er niet genoeg zuurstof in oppervlaktewater zit gaan vissen en bepaalde micro-organismen dood. Met behulp van de hier beschreven proef kun je het zuurstofgehalte van het water uit de Dinkel bepalen. Het zuurstofgehalte zal nog afhangen van de stroomsnelheid en de diepte van het water. Met behulp van het hier beschreven experiment kun je het zuurstofgehalte van water uit de Dinkel bepalen. Dit geeft je inzicht in de huidige waterkwaliteit van de Dinkel. Voor het leven in het water is de aanwezige zuurstof van groot belang. Het zegt veel over het zelfreinigend vermogen van het water. De zuurstof (O 2 ) is nodig voor het afbreken van organische verontreinigingen. In die zin kan het dus ook dienst doen als een maat voor de waterverontreiniging. Zuurstof komt vanuit de lucht in het water terecht. De hoeveelheid zuurstof die het water kan "opnemen", hangt af van watertemperatuur en luchtdruk. Hoe warmer het water des te minder zuurstof kan erin voorkomen. Eén van de redenen van vissterfte na enkele warme zomerdagen, kan dus het tekort aan zuurstof in het water zijn. Ook waterplanten zorgen dat er zuurstof in het water wordt gebracht. Zij kunnen door fotosynthese kooldioxide en water o.i.v. licht omzetten in zuurstof en suiker. Als gevolg hiervan treden er dagelijks grote verschillen op in het zuurstofgehalte. Een teveel aan zuurstof in het water ontsnapt in de atmosfeer. Verschillende vissoorten hebben een verschillend zuurstofgehalte nodig. Bijvoorbeeld voor de forel is een waarde tussen de 7 en 10 mg/l zuurstof het gunstigst. Karpers daar in tegen hebben maar 3 mg/l (liter) nodig. Hieronder volgt een tabel waarbij je aan de hand van het zuurstofgehalte kunt bekijken met welk soort water je te maken hebt. Tabel Bepaling van de verontreinigingsgraad a.d.h. van het zuursofgehalte. O 2 -gehalte in mg/l 0-4 als viswater niet geschikt. 5-6 voor weinig eisende vissoorten, getuigt van overbemesting, verontreinigd. 7-8 In de zomer: niet ongunstig. In de winter: net toereikend 9-10 goed. > 10 meestal zuurstofverzadigd, dit vooral in de zomer. Sterke dag/nacht verschillen. 5
6 Heeft men de kwaliteit van het water bepaald dan kan men m.b.v. tabel bekijken wat dit nu betekent. Tabel Beschrijving van de verschillende kwaliteitsgroepen. Nummer groep: Betekenis: Graad van organische belasting: I Oligo-saproob nauwelijks verontreinigd water II ß-meso-saproob matig verontreinigd water III á-meso-saproob sterk verontreinigd water IV poly-saproob zeer sterk verontreinigd water Betekenis als viswater: eiafzetgebied voor edelvissen Edelviswater weinig vishoeveelheden, periodieke vissterfte door zuurstofgebrek geen vissen meer BENODIGDHEDEN: aantoningsset zuurstof (sauerstoff 1 t/m 5) 40 ml watermonster WERKWIJZE: Het meten van de hoeveelheid zuurstof is zeer nauwkeurig werk! Men moet ervoor zorgen dat het te onderzoeken water zo weinig mogelijk aan de lucht wordt blootgesteld nadat het in een proeffles is meegenomen. Immers zuurstof wordt door het water via de lucht opgenomen. a. Meet eerst de temperatuur van het water waar je het watermonster neemt. b. Doe 5 druppels reagens 1 (Sauerstoff) en 5 druppels reagens 2 (Sauerstoff) in het grote glazen flesje. c. Vul het grote glazen flesje in de milieukoffer tot aan de rand met het watermonster en sluit de fles af. d. schud het flesje goed en wacht 1 minuut (dop erop laten!!). e. voeg dan 10 druppels reagens 3 (Sauerstoff) toe. PAS OP REAGENS 3 IS EEN GIFTIG MENGSEL!! Sluit het flesje opnieuw af en schud goed. f. spoel nu een maatcilinder met de vloeistof uit het flesje en vul deze dan met 5 ml vloeistof. g. voeg nu 1 druppel reagens 4 (Sauerstoff) toe en schud de maatcilinder. De vloeistof zal nu verkleuren tot violet of blauw. h. draai nu de deksel van de pot reagens 5 (Saurstoff) en vul de titratiepipet door langzaam de zuiger omhoog te trekken totdat de onderkant de 0 mg/l O 2 -merklijn bereikt. Let op de vloeistof zit onderin de pipet! 6
7 i. haal nu de pipet uit de pot en zorg ervoor dat de druppel die er aanhangt, afgestreken wordt aan de binnenkant van de rand. j. laat de titratievloeistof DRUPPEL VOOR DRUPPEL in de maatcilinder lopen. Zorg ervoor dat je continu de maatcilinder ronddraait. Ga net zolang door totdat de kleur van het water van blauw/violet omslaat naar kleurloos. k. lees nu het zuurstofgehalte af in mg/l.op het pipet zie afbeelding hieronder. Hier het zuurstofgehalte aflezen Schematische tekening van de pipet Waarmee je de bepaling doet l. spuit de overtollige titratievloeistof terug in de daarvoor bestemde fles (reagens 5). m. noteer het zuurstofgehalte in mg/l in verzameltabel 3.11, blz
8 n. Vergelijk de gevonden waarden met de oplosbaarheid van zuurstof in water in evenwicht met lucht bij 1 atm en verschillende temperaturen in tabel 5: Temperatuur (ºC) Oplosbaarheid O 2 (mg/l) 0 14, , , , , , ,63 Klopt het dat de door jou gevonden waarde (bij een bepaalde temperatuur) lager zijn dan de waarde in de tabel? Beredeneer nu het verschil van de gevonden waarde van de opgeloste zuurstof en de opgeloste zuurstof volgens tabel 5. Is er kans op vissterfte? 8
9 3.2. De zuurgraad (ph) Inleiding Tegenwoordig kan men de krant niet openslaan of er staat wel iets in over zure regen. Een te zuur milieu is in het algemeen schadelijk voor zowel plant als dier. Het is daarom ook van belang te weten welke ph de grond en het water hebben in een bepaald gebied. Verder bepaalt de phwaarde ook de oplosbaarheid van enkele andere stoffen, zoals het visgiftige ammoniak. Vissen kunnen alleen in een bepaald ph-bereik leven en zich voortplanten. In zoetwater liggen de beste waarden tussen de 5,5 en 7,5; in zeewater liggen de beste waarden tussen de 8 en de 8,5. Worden er hoger of lagere waarde gemeten kunnen kieuwen en huid van de vissen beschadigd worden. Bij een langere inwerking leidt dit zelfs tot de dood. De ideale waarden bij zoetwater liggen tussen de 6,5 en 8,0. BENODIGDHEDEN milieukoffer 1 liter water in een donkere afgesloten fles ph-papier. 1 maatcilinder WERKWIJZE: a. vul de maatcilinder met 10 ml te testen water b. neem een indicatorstrookje en doop deze in het water. Het strookje zal gaan verkleuren. c. vergelijk de kleur van het strookje met die op het doosje en noteer de zuurgraad(ph) in verzameltabel 3.11, blz
10 3.3. Ammoniumgehalte. Ammonium (NH 4 + ) en ammoniak (NH 3 ) zijn typische vervuilingsindicatoren van water. Zeker op het platteland kan door drijfmest, mestinjectering en kunstmestuitspoeling zoveel ammonium/ammoniak in het water komen, dat bij een bepaalde ph zeer snel vissterfte kan optreden, doordat het bepaalde grenswaarden overschrijdt. Bij oppervlaktewater wordt meestal een ammoniumgehalte van 0,1 tot 0,3 mg/l (milligram per L) gevonden. Bij sterk vervuilde wateren 5 tot 10 mg/l. In drinkwater mag absoluut geen ammonium voorkomen. Door in het water voorkomende omstandigheden, kan zich ammonium/ammoniak verzamelen of door bacteriën m.b.v. zuurstof tot nitriet (NO 2 - ) en nitraat (NO 3 - ) worden omgezet. Deze, zich onder zuurstofrijke omstandigheden afspelende processen, noemen we nitrificatie. Ook de omgekeerde reactie van nitraten naar ammonium/ammoniak of stikstof kan m.b.v. bacteriën gebeuren. Dit noemen we denitrificatie. Zoals in de natuur vindt nitrificatie en denitrificatie ook in een zuiveringsinstallatie plaats. Daarbij is een zo volledig mogelijke nitrificatie gewenst. Oftewel er mag geen ammonium/ammoniak meer terug te vinden zijn in het gezuiverde water. Ook mag de grenswaarde van 1 mg per L (liter) voor nitriet niet overschreden worden. Inleiding De bedoeling van deze proef is het vaststellen van hoeveel vrije ammoniak er aanwezig is in het watermonster. Vrije ammoniak is schadelijk voor vissen en kan bij hoge concentraties vissterfte veroorzaken. Door overbemesting komt er veel ammonium in het water terecht. Dit ammonium vormt een evenwicht met ammoniak. Hierbij verschuift het evenwicht bij een bepaalde ph naar de kant van het ammoniak. Deze stof is zeer giftig voor de vissen. Om het gehalte ammonium/ammoniak te balen is het dus absoluut noodzakelijk de ph van het water te weten. M.b.v. van tabel 1 wordt via de gevonden concentratie ammonium en de ph het aandeel aan visgiftig vrije ammoniak bepaald. Tabel 3.3.1: De ph in relatie met het percentage vrije ammoniak bij watertemperatuur van ongeveer 10 C. ph-waarde Vrije ammoniak 6 0 % 7 1 % 7,5 3 % 8 4 % 8,5 11 % 9 25 % % 10
11 Een voorbeeld: bevindt er zich 1 mg/l ammonium in een watermonster bij een ph van 9 en watertemperatuur van ongeveer 10, wil dit zeggen dat 25 % daarvan als vrije ammoniak in het water aanwezig zal zijn. Dat betekent 0,25 mg/l. De grenswaarden voor ammoniak kun je terug vinden in tabel (onderaan de pagina). In de praktijk komt het dus hier op neer, dat een ammoniumgehalte in het water van 1 mg/l bij een ph van 6 onschadelijk is en bij een ph van 9 dodelijk kan zijn voor de vissen. Je moet voor een correct resultaat dus de ph weten. Ook is het evenwicht tussen ammonium en ammoniak sterk temperatuurafhankelijk. Des te hoger de watertemperatuur des te meer visgiftig ammoniak er ontstaat (zie grafiek ). Grafiek Temperatuur en ph uitgezet tegen de concentratie ammonium/ammoniak in%. Om de visgiftigheid van ammoniak te bepalen kun je tabel bekijken, waarin de grenswaarden voor ammoniak staan. Tabel Grenswaarden voor de visgiftigheid van ammoniak. Dodelijke gevaar bij een bepaalde concentratie ammoniak Grenswaarde voor karpers > 1 mg/l (ppm) 0,2 mg/l voor forellen < 1 mg/l (ppm) 0,08 mg/l voor forel- en karperbroed > 0,2 mg/l (ppm) 0,006 mg/l 11
12 BENODIGDHEDEN aantoningsset ammonium (3 potjes) 20 ml watermonster De fles met het te onderzoeken water. WERKWIJZE: a. Spoel beide glazen flesjes (met witte dop) meermaals met het te onderzoeken water. b. Vul nu beide flesjes met 5 ml (m.b.v. het spuitje) met het te onderzoeken water. Je voert met één van de beide flesjes de proef uit. De andere is voor het kleurvergelijk. c. Doe nu 12 druppels REAGENS 1 AMMONIUM in één van de beide flesjes en meng dit goed. d. nu 1 spatel (kleine witte staafje) REAGENS 2 AMMONIUM toe voegen in het flesje en opnieuw goed mengen e. Doe nu 4 druppels REAGENS 3 AMMONIUM in het flesje en meng dit goed. f. wacht 7 minuten en vergelijk de kleur in het flesje met de kleuren van de bijgesloten kleurenkaart Ammonium. g. noteer het ammoniumgehalte in mg/l in verzameltabel 3.11, blz
13 3.4. Nitraatbepaling INLEIDING Nitraat komt in de bodem vooral door bemesting. Nitraat wordt niet door de bodemdeeltjes vastgehouden en spoelt dus gemakkelijk uit naar het grondwater. Nitraat is bij hoge concentraties giftig. In drinkwater en viswater mag niet meer dan 50 mg per liter zitten. BENODIGDHEDEN: aantoningsset nitraat (nitrat) 20 ml watermonster WERKWIJZE: a. Spoel beide glazen flesjes (met witte dop) meermaals met het te onderzoeken water. b. Vul nu beide flesjes met 5 ml (m.b.v. het spuitje) met het te onderzoeken water. Je voert met één van de beide flesjes de proef uit. De andere is voor het kleurvergelijk. c. nu 1 spatel (kleine witte staafje) NITRAT TEST REAGENS toe voegen in het flesje en goed mengen d. wacht 5 minuut en vergelijk de kleur in het flesje met de kleuren van de bijgesloten kleurenkaart Nitrat. e. noteer de nitraatconcentratie in mg/l in verzameltabel 3.11, blz. 22. Nitraatgehalte van de bodem in Nederland (hoe roder de kleur hoe hoger de concentratie) 13
14 3.5. Nitrietbepaling. INLEIDING De nitrietconcentratie (NO 2 - ) in het water kan door overbemesting ook een te hoge waarde krijgen. Zo is b.v. voor forel een concentratie van 0,01 mg/l en voor karpers 0,03 mg/l. Hogere nitrietconcentraties (0,1-1,0 mg/l) kunnen na een bepaalde tijd schade veroorzaken. Dit is wel afhankelijk van de vissoort en de omstandigheden van de omgeving. Acuut gevaar is er bij een concentratie > 1 mg/l. In drinkwater mag geen nitriet aanwezig zijn! BENODIGDHEDEN: aantoningsset nitriet (nitrit) 20 ml watermonster WERKWIJZE: a. Spoel beide glazen flesjes (met witte dop) meermaals met het te onderzoeken water. b. Vul nu beide flesjes met 5 ml (m.b.v. het spuitje) met het te onderzoeken water. Je voert met één van de beide flesjes de proef uit. De andere is voor het kleurvergelijk. c. Doe nu 5 druppels REAGENS 1 NITRIT TEST in één van de beide flesjes en meng dit goed. d. nu 1 spatel (kleine witte staafje) REAGENS 2 NITRIT TEST toe voegen in het flesje en opnieuw goed mengen. e. wacht 1 minuut en vergelijk de kleur in het flesje met de kleuren van de bijgesloten kleurenkaart Nitrit. f. noteer de nitrietconcentratie in verzameltabel 3.11, blz
15 3.6. De hardheidsbepaling. (dh) Inleiding De hardheid van het water hoeft niet te maken te hebben met de watervervuiling. Het is een maat waarmee wordt aangegeven hoe sterk het water in staat is zuren te binden. De hardheid wordt bepaald door de aanwezigheid van zouten (bv. Ca 2+ en Mg 2+ -ionen). De carbonaathardheid, de waarde die in deze test gemeten wordt, is het aandeel van de hardheid van water dat veroorzaakt wordt door de aanwezigheid van kalk (calciumcarbonaat). Heeft water een hoge hardheidswaarde, dan zullen verwarmingselementen in wasmachines en koffiezetapparaten sneller verkalken. De hardheid ten gevolge van carbonaat is in principe tijdelijk. Bij verhitting verdwijnt deze. Verder kan men zeggen, hoe harder het water hoe meer zeep je moet gebruiken. M.b.v. de hardheidsbepaling kan men het zuurbindend vermogen van het water bepalen. Dit zuurbindend vermogen bepaal je door de hoeveelheid carbonaathardheid in mmol/l, die je hebt bepaald, te vermenigvuldigen met 2. Je krijgt dan het zuurbindend vermogen. M.b.v. dit gegeven kun je de soortenrijkdom van het water bepalen. Zie hiervoor tabel Tabel Bepaling van de watervruchtbaarheid m.b.v. het zuurbindend vermogen. Zuurbindend vermogen: < 0,5 0,5-1,5 > 1,5 Watertype: Arm matig vruchtbaar vruchtbaar BENODIGDHEDEN: aantoningsset hardheid (gesamthärte) 20 ml watermonster 15
16 WERKWIJZE: a. spoel een maatcilinder zorgvuldig uit met het watermonster en vul het met 5 ml water. b. voeg 3 druppels REAGENS 1 (Gesamthärte) toe en meng deze met het watermonster. Bij de aanwezigheid van kalk zal het monster rood kleuren. c. draai nu de deksel van de fles REAGENS 2 (Gesamthärte) en vul het titratiepipet tot aan 0 dh-merklijn (er staat ook mmol/l. Deze maatgeving niet gebruiken). d. haal nu het pipet uit het flesje en zorg dat de druppel die eraan hangt afgestreken wordt aan de binnenkant van de rand. e. laat de titreervloeistof DRUPPEL VOOR DRUPPEL in de maatcilinder lopen. Zorg ervoor dat je continu de maatcilinder ronddraait. Ga net zolang door totdat de kleur van het water van rood tot blauwgroen omslaat. f. lees nu de hardheid af in graden dh (Deutsche Einheitsverfahren). Zie onderstaande afbeelding. g. spuit de overtollige titratievloeistof terug in de daarvoor bestemde fles (reagens 2). h. noteer de hardheid in tabel in verzameltabel 3.11, blz. 22. Hier de hardheid in dh aflezen 16
17 3.7. De fosfaatbepaling INLEIDING Is het gehalte van fosfaat hoger dan 1 mg/l, wil zeggen dat het water te voedselrijk is. De kans dat algen zich teveel vermeerderen en daardoor het water kunnen gaan verstikken is heel groot bij een te hoge concentratie. Teveel aan fosfaten komen in het water via bemesting en bijv. wasmiddelen. De aanwezigheid van hoge concentraties calcium- en magnesiumionen in rivierwater is van belang voor de groei van specifieke inheemse planten. Anderzijds geven hoge concentraties van deze ionen ons informatie over de herkomst van het water. Calcium- en magnesiumionen in rivierwater zijn vaak afkomstig van calciumcarbonaat (kalksteen) en magnesiumcarbonaat. Dit zijn slecht oplosbare zouten, die veel voorkomen in grond en gesteente. Deze zouten kunnen reageren met water, waarin koolstofdioxide is opgelost, bijvoorbeeld regenwater. Bij deze reacties ontstaan oplossingen van de zouten calciumwaterstofcarbonaat en magnesiumwatercarbonaat. De calcium- en magnesiumionen, die eerst gebonden zaten in grond en gesteente, bevinden zich nu in oploste vorm in het rivierwater en zullen uiteindelijk in het grond- en oppervlaktewater terechtkomen. We gaan nu met het rivierwater van de Dinkel een eenvoudige proef uitvoeren, die ons in staat stelt een indruk te krijgen van het gehalte aan Ca 2+ en Mg 2+ ionen. BENODIGHEDEN: Aantoningsset fosfaat 5ml watermonster WERKWIJZE: a. maatcilinder meermaals met het te onderzoeken water spoelen. b. Vul nu de maatcilinder tot aan de eerste rode maatstreep(5ml) met het te onderzoeken water. c. 5 druppel Phosphat-Test REAGENS 1 toevoegen, dopje erop en goed mengen. d. nu 1 spatel (kleine witte staafje) Phosphat-Test REAGENS 2 toe voegen en opnieuw goed mengen. e. Wacht 2 minuten en vergelijk de kleur in de maatcilinder met de kleuren van de bijgesloten kleurenkaart. f. noteer de concentratie fosfaat in mg/l in verzameltabel 3.11, blz
18 3.8. Sulfidegehalte Het riviertje de Dinkel kan worden belast met allerlei organische afvalstoffen. Deze kunnen voor een deel afkomstig zijn van organismen die in het water leven en er stofwisselingsproducten in afscheiden of organismen die afsterven. Voor een ander deel kunnen ze afkomstig zijn van bedrijven (inclusief boerenbedrijven) of woongebieden. Normaal wordt deze organische verontreiniging in het water afgebroken door aërobe bacteriën via een stofwisselingsproces waarbij zuurstof nodig is. Bij een overvloed aan organische stoffen ontstaat er voor de aërobe bacteriën echter een situatie van grote voedselrijkdom. Ze zullen zich in hoog tempo vermenigvuldigen. Vaak zal er eveneens een overmatige groei van algen optreden, waardoor het water steeds troebeler wordt en minder lichtdoorlatend. De zuurstofproductie door fotosynthese daalt hierdoor sterk, terwijl de zuurstofbehoefte blijft stijgen. Hierdoor sterven de aërobe organismen op den duur af door zuurstofgebrek. Dit leidt tot een sterke aanwas van anaërobe bacteriën. Hun stofwisseling in deze voedselrijke omgeving gaat gepaard met rottingsverschijnselen, die een onaangename stank tot gevolg hebben. Al deze gebeurtenissen samen duidt men aan met de term eutrofiëring. Een bekend anaëroob afbraakproduct is het in water oplosbare gas waterstofsulfide, dat beschouwd kan worden als een indicator voor verontreinigd water. In dit experiment gaan we het sulfide (S 2- ) gehalte in de Dinkel bepalen om te onderzoeken hoe het is gesteld met de kwaliteit van het water. Met behulp van de hier beschreven proef kun je het sulfidegehalte van het water uit de Dinkel bepalen. Het sulfidegehalte zal afhangen van de hoeveelheid organisch materiaal die in het water aanwezig is en verder van bijvoorbeeld de stroomsnelheid en de diepte van het water. Benodigheden: Indicatorpapier om sulfide aan te tonen (loodacetaatpapier) Maatcilinder uit milieukoffer 10 ml watermonster Werkwijze : 1. Scheur een strookje loodacetaatpapier af. 2. Doop ongeveer de helft van het strookje in het watermonster en lees na1 minuut af. 3. Als er sulfide aanwezig is verkleurt het indicatorpapier grijsachtig/zwart naargelang de hoogt van de sulfide concentratie. 4. Vergelijk het strookje met een ongebruikt indicatorstrookje. 5. Hoe hoger de concentratie des te donkerder de verkleuring op het indicatorpapier. 6. Positief is sulfide aanwezig en negatief is er geen sulfide aanwezig. 7. Noteer de uitslag van het sulfide onderzoek in verzameltabel blz
19 3.9. Sulfaatgehalte Opdrachten: Zoek uit door welke factoren een hoog sulfaatgehalte kan ontstaan en vanaf welke concentratie dit schadelijk kan zijn voor het leven in het Dinkelwater. Benodigheden: Teststaafje voor sulfaatbepaling 10 ml watermonster maatcilinder uit milieu koffer Gebruiksaanwijzing: 1. Steeds alleen het noodzakelijke aantal teststaafjes ontnemen. De verpakking daarna onmiddellijk weer stevig sluiten. De testvelden niet met de vingers aanraken. 2. Teststaafjes met alle testvelden slechts 1 seconde in het watermonster dompelen. 3. Na 2 minuten het kleurmonster van de testvelden met de kleuren-schaal van het flesje vergelijken. 4. Noteer het sulfaatgehalte in mg/l in verzameltabel 3.11, blz. 22. Opmerking: Binnen het ph-gebied van 4-8 is de reactie onafhankelijk van de ph-waarde van de te conroleren oplossing. Bij afwijkende ph de TOA raadplegen. 19
20 3.10. Chloridegehalte Opdracht: Zoek uit door welke factoren een hoog chloridegehalte kan ontstaan en vanaf welke concentratie dit schadelijk kan zijn voor het leven in het Dinkelwater BENODIGDHEDEN: aantoningsset chloride(chloride CL 500) indicator Cl 500,salpeterzuur 4%,tritratieopl.,testbuisje met ringmarkering,1 titratiespuit,2 kunststofdruppelpunten 20 ml watermonster methodiek:mercurimetrische titratie WERKWIJZE: 1. Testbuisje meermalen met het watermonster uitspoelen,dan tot de ringmarkering vullen druppel indicator CL 500 toevoegen,door het buisje heen en weer te bewegen mengen.het monster wordt blauw. Indien het monster na toevoeging van de indicator geel wordt, net zo lang(druppelsgewijs) natronloog(ca 10%) toevoegen tot de oplossing blauw geworden is. 3. Salpeterzuur titreren tot de oplossing geel wordt. Na iedere druppel schudden. Meestal is een druppel voldoende. 4. Druppelpunt op titratiespuit zetten. Plunjer naar beneden drukken, de spuit in titratieoplossing TL CL 500 dompelen en de plunjer langzaam optrekken tot de onderkant van de zwarte o-ring met de spuitgraduatie o overeenkomt. Het luchtkussentje onder de o-ring stoort de analyse niet. 5. Toevoeging van de titratieoplossing: Wij adviseren de titratiespuit in de linker en het testbuisje in de rechter hand te nemen(zie schets) en tijdens het licht heen en weer bewegen van het buisje druppelgewijs de titratieoplossing toe te voegen tot de gele kleur van de olossing verandert in violet. Chloridegehalte in mg/l aan de onderkant van de o-ring op de spuit aflezen. De kleurverandering is tegen een lichte achtergrond goed te volgen(bv een wit vel papier) Indien de eerst spuitvulling niet voldoende is om de kleurverandering te realiseren (gehalte groter dan 500mg/l Cl ) vult men de spuit opnieuw met de titratieoplossing TL CL 500 en titreert tot de kleurverandering gerealiseers is(zoals boven aangegeven). Chloride gehalte aflezen en bij de oorspronkelijk gevonden waarde 500 mg/l Cl optellen. Testbuisje onmiddellijk met water uitspoelen! De methode kan ook gebruikt worden voor de analyse van zeewater na verdunning (1:50) 20
21 6. spuit de overtollige titratievloeistof terug in de daarvoor bestemde fles (TL CL 500). 7. noteer het chloride gehalte in de verzameltabel 3.11, blz. 22. Afvalverwerking: De inhoud van het testbuisje apart verzamelen bij zware metalen(bevat kwikzilver) Hier de Chloride concentratie aflezen in mg/l Schematische tekening van het pipet Waarmee je de bepaling doet 21
22 3.11. Verzameltabel voor resultaten wateronderzoek Soort bepaling: Waarde: Temperatuur(º C) Zuurgraad (ph) + Ammonium (NH 4 in mg/l) Nitriet (NO - 2 in mg/l) - Nitraat (NO 3 in mg/l) Zuurstof (O 2 in mg/l) Hardheid (dh) Fosfaat (PO 3-4 in mg/l) Sulfide (S 2- ) pos of neg Sulfaat (SO 2-4 in mg/l) Chloride (Cl - in mg/l) 22
23 Chemisch wateronderzoek van de Dinkel bij het Singraven voor het N-profiel Scheikunde 23
Naam: Sevgi Özen, Eline Booyink & Leonie Kraesgenberg. Klas: 3H1. Docenten: Dhr. Steenbergen & Mevr. Meijer. Datum: 2 oktober 2007.
Naam: Sevgi Özen, Eline Booyink & Leonie Kraesgenberg. Klas: 3H1. Docenten: Dhr. Steenbergen & Mevr. Meijer. Datum: 2 oktober 2007. Hoe schoon is het water in de Dinkel bij het Singraven? Wij denken dat
Nadere informatieNaam: Niek v/d Veen, Niels Spanjer & Karen Bruns Klas: 3H1 Docent: Dhr. Steenberge & Mevr. Meijer
Naam: Niek v/d Veen, Niels Spanjer & Karen Bruns Klas: 3H1 Docent: Dhr. Steenberge & Mevr. Meijer Hoe schoon is het water dat in de Dinkel stroomt? Wij denken dat het water dat in de Dinkel stoomt schoon
Nadere informatieGemaakt door: Pieter Olde Rikkert, Tessa Bouwhuis, Joyce Rikhof. Klas: 3H2 Docent: Dhr. Steenbergen
Gemaakt door: Pieter Olde Rikkert, Tessa Bouwhuis, Joyce Rikhof. Klas: 3H2 Docent: Dhr. Steenbergen Onderzoeksvraag Wat is de verontreiniginggraad van het water in de Dinkel? Wat wij verwachten Tessa:
Nadere informatieGemaakt door: Erik, Rens en Lorijn 3H4. Inleverdatum: ma 8 okt. 07
Gemaakt door: Erik, Rens en Lorijn 3H4 Inleverdatum: ma 8 okt. 07 Onderzoeksvraag Hoe schoon of vuil is het water? We onderzoeken de vuilheid van het water in de Dinkel aan het SinGraven En de volgende
Nadere informatieHoe schoon of hoe vuil is het water in de Dinkel?
Hoe schoon of hoe vuil is het water in de Dinkel? Heleen Scholten, Merlijn ten Haaf, Monique Groener & Jonne Kuipers 3H3 9-10-2007 Mevrouw Franke Inhoudsopgave 1. Onderzoeksvraag 2. Verwachting 3. Proeven
Nadere informatieScheikunde Gemaakt door:
Scheikunde Gemaakt door: Lieke Breukers Jamie Hoeben Mareille Engbers Datum: 03-10-2007 Klas: 3H3 Docent: Mevr. Hesselink-Kloppers Proef op het Singraven Op woensdag 2 oktober zijn we naar het Singraven
Nadere informatieONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT
ONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT Naam: Klas: Datum: 1 Situering van het biotoop Plaats: Type water: vijver / meer / ven / moeras/ rivier / kanaal / poel / beek / sloot / bron Omgeving: woonkern / landbouwgebied
Nadere informatieGebruiksaanwijzing van de testkits in de chemische wateranalysekoffer
Gebruiksaanwijzing van de testkits in de chemische wateranalysekoffer Meting zuurstofgehalte (mg/l O ² ) 1. Spoel de BOD-fles uit met het te onderzoeken water. 2. Laat de BOD-fles voorzichtig vol lopen
Nadere informatieZuurtegraad ph. Ammonium NH 4
Zuurtegraad ph Ammonium NH 4 + 1. Spoel het flesje met wit deksel met het te onderzoeken water en vul het daarna tot de 5ml-streep. 2. Voeg 3 druppels reagens 1 toe en schud. 3. Voeg 3 druppels reagens
Nadere informatieZuurtegraad ph. Zorg dat het doosje met teststrips en de kleurenschaal niet nat worden!
Zuurtegraad ph 7. Lees de overeenkomstige ph-waarde af. Totale hardheid d 7. Lees de overeenkomstige waarde voor de hardheid van het water af. Nitraat NO 3-7. Lees de overeenkomstige waarde voor het nitraatgehalte
Nadere informatieHoofdstuk 3: Water, zuren en basen
Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen NaSk II Vmbo 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen NaSk II 1. Bouw van materie 2. Verbranding 3. Water, zuren en basen 4. Basis chemie voor beroep
Nadere informatiePACCO-PARAMETERS DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR. PaccoParameters
PACCO-PARAMETERS PH DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR PH De ph geeft de zuurtegraad van het water weer. Ze varieert doorgaans op een schaal
Nadere informatieOnderzoek waterkwaliteit en waterzuivering
Onderzoek waterkwaliteit en Onderzoek waterkwaliteit en waterzuivering Met behulp van kiezel, grof en fijn zand, actieve kool en wat watten werd het natuurlijk zuiveringssysteem van de bodem nagebootst.
Nadere informatieInvloed Waterkwaliteit op de Onderwater Flora en Fauna
Invloed Waterkwaliteit op de Onderwater Flora en Fauna Gezond en voedselrijkwater waarborgt een diversiteit aan Flora en Fauna. Een wankel evenwicht tussen de biologische elementen. Index. De voedselketen.
Nadere informatieChemisch wateronderzoek 1. klimaatstad. water leeft 2. Abio. klimaatstad
Chemisch wateronderzoek 1 water leeft 2 Abio Chemisch wateronderzoek 2 Chemisch wateronderzoek 3 WATER LEEFT Chemisch wateronderzoek Een goede waterkwaliteit is van groot belang voor het leven van waterdieren
Nadere informatieOverdaad Schaadt. Onderzoek naar vervuild water. Naam:... Foto: creative commons; Flickr eddi07.
Overdaad Schaadt Onderzoek naar vervuild water Naam:... Foto: creative commons; Flickr eddi07. 1 inleiding Inleiding: Vroeger was alles beter. Dus niet. Neem bijvoorbeeld drinkwater. Tot ver in de vorige
Nadere informatieOEFENTOETS Zuren en basen 5 VWO
OEFENTOETS Zuren en basen 5 VWO Gesloten vragen 1. Carolien wil de zuurgraad van een oplossing onderzoeken met twee verschillende zuur-baseindicatoren en neemt hierbij het volgende waar: I de oplossing
Nadere informatie1e klas. BiNaSch slootwateronderzoek. Deze reader is van: Scala Rietvelden Vakgroepen natuurkunde, scheikunde en biologie 1e klas. Klas:.
1e klas BiNaSch slootwateronderzoek Deze reader is van: Klas:. Docent: Vakgroepen natuurkunde, scheikunde en biologie 1e klas Waterkwaliteit In deze lessencyclus ga je naar de kwaliteit van het water van
Nadere informatieProef Scheikunde Zure en basische schoonmaak middelen; pipet en buret; titreren
Proef Scheikunde Zure en basische schoonmaak middelen; pipet en buret; titreren Proef door een scholier 1617 woorden 10 maart 2003 5,1 74 keer beoordeeld Vak Scheikunde Zure en basische schoonmaak middelen
Nadere informatieBepaling van het Biochemisch Zuurstofverbruik (BZV) in oppervlaktewater
Bepaling van het Biochemisch Zuurstofverbruik (BZV) in oppervlaktewater april 2005 One Cue Systems Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt zonder schriftelijke toestemming
Nadere informatieBasisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media
Zie Basisscheikunde voor het hbo bij https://www.syntaxmedia.nl/basisscheikunde-voor-het-hbo Uitwerkingen van de opgaven uit: Hoofdstuk 15 Milieu en veiligheid bladzijde 1 Opgave 1 Welke schade veroorzaakt
Nadere informatiemilieucel V.V.H.V.- Astridlaan 30-8370 BLANKENBERGE 050/42.85.23 - milieucel@vvhv.be
Club: Wemmelse Vissers Datum: 15 december 2015 Staalnummer: 40/28 Weer: Bewolkt-droog Visuele vervuilingen: Geen Kleur water: Licht troebel Problemen: Lage vangsten Kwaliteitsbeoordeling vijverwater Balcaen
Nadere informatieWATER : CHEMISCHE ANALYSE
Handleiding voor leerkrachten en gidsen die dit programma zelf willen begeleiden WATER : CHEMISCHE ANALYSE TWEEDE EN DERDE GRAAD SECUNDAIR ONDERWIJS Natuureducatiecentrum De Vroente Putsesteenweg 129 2920
Nadere informatieWaterkwaliteit 2: Natuur/chemie
Waterkwaliteit 2: Natuur/chemie Prof. ir. Hans van Dijk 1 Afdeling Watermanagement Sectie Gezondheidstechniek Inhoud hydrologische kringloop kwalitatief 1. regenwater 2. afstromend/oppervlaktewater. infiltratie
Nadere informatieI feel goo o d! De wetenschap achter helder water voor tropische zoetwateraquaria
I feel goo o d! De wetenschap achter helder water voor tropische zoetwateraquaria Philips ontwikkelde dit Zuiveringsapparaat voor tropische aquaria in samenspraak met aquarium- en waterexperts. Wetenschappelijke
Nadere informatie12 3 4 566.4 7 7.5 8 8.2 8.4 9 10. esha AQUA-QUICK-TEST - SNEL, EENVOUDIG EN VEILIG
6-VOUDIGE MULTI TEST VOOR ECONOMISCH, PRAKTISCH EN EENVOUDIG TESTEN VAN DE WATERKWALITEIT. Gezond water = gezonde planten en vissen. Een goede waterkwaliteit is essentieel voor planten en vissen in uw
Nadere informatieHandleiding chemische wateranalyse
Handleiding chemische wateranalyse Wateranalysekoffer 1 Provinciaal Natuurcentrum Inleiding In de natuur komt geen scheikundig zuiver water voor doordat water allerlei stoffen uit zijn omgeving oplost.
Nadere informatieFysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2015
Vlaanderen is milieu Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2015 VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ www.vmm.be DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2015 Samenstellers Afdeling
Nadere informatieScheikundige begrippen
Scheikundige begrippen Door: Ruby Vreedenburgh, Jesse Bosman, Colana van Klink en Fleur Jansen Scheikunde begrippen 1 Chemische reactie Ruby Vreedenburgh Overal om ons heen vinden er chemische reacties
Nadere informatieBIOLOGIE Bovenbouw P.O. Fris viswater
BIOLOGIE Bovenbouw P.O. Fris viswater x www.dlwbiologie.wordpress.com Oriëntatiefase Het voorkomen van organismen in het oppervlaktewater heeft een directe relatie met de kwaliteit van water. Elk ecosysteem
Nadere informatieVitamine C bepalen uit fruitsap
Vitamine C bepalen uit fruitsap 1. Onderzoeksvraag Hoe kunnen we de gehalte vitamine C in fruitsap bepalen? 2. Voorbereiding a. Begrippen als achtergrond voor experiment Zuur-basetitratie : een titratietechniek
Nadere informatieProef Scheikunde Redoxtitratie Bepaling vitamine C in tabletten
Proef Scheikunde Redoxtitratie Bepaling vitamine C in tabletten Proef door een scholier 2025 woorden 19 maart 2010 6,2 112 keer beoordeeld Vak Scheikunde Verslag scheikunde Redoxtitratie Het vitamine c-gehalte
Nadere informatieDeel 1: traditionele kalkwater met koolstofdioxide test.
Bereiding en eigenschappen van CO 2 Deel 1: traditionele kalkwater met koolstofdioxide test. 1.1 Onderzoeksvraag Hoe kunnen we CO 2 aantonen? 1.2 Mogelijke hypothesen 1.2.1 Geen interactie: Er vormt zich
Nadere informatieWATER LEEFT Chemisch wateronderzoek
Chemisch wateronderzoek 1 WATER LEEFT Chemisch wateronderzoek Een goede waterkwaliteit is van groot belang voor het leven van waterdieren en waterplanten. Biologisch leven in het water is afhankelijk van
Nadere informatieBepaling van de oxideerbaarheid bij warmte
Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte februari 2009 Pagina 1 van 7 WAC/III/D/022 INHOUD 1 TOEPASSINGSGEBIED... 3 2 PRINCIPE... 3 3 OPMERKINGEN... 3 4 APPARATUUR EN MATERIAAL... 4 5 REAGENTIA EN OPLOSSINGEN...
Nadere informatieRapportage project: Vaststellen van de nulsituatie in de gemeente Noordenveld bij de vijverpartij de vijfde verloting.
Page 1 of 35 Rapportage project: Vaststellen van de nulsituatie in de gemeente Noordenveld bij de vijverpartij de vijfde verloting Uitgevoerd door: Laboratorium Specialist in vijverwaterkwaliteit Page
Nadere informatieBepaling van de oxideerbaarheid bij warmte
Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte Versie februari 2009 WAC/III/D/022 INHOUD Inhoud 1 TOEPASSINGSGEBIED 3 2 PRINCIPE 3 3 OPMERKINGEN
Nadere informatie5 Water, het begrip ph
5 Water, het begrip ph 5.1 Water Waterstofchloride is een sterk zuur, het reageert als volgt met water: HCI(g) + H 2 0(I) Cl (aq) + H 3 O + (aq) z b Hierbij reageert water als base. Ammoniak is een zwakke
Nadere informatiePENTA college CSG Scala Rietvelden vakgroep biologie Glaswerk practicum. Naam: Klas: Samengewerkt met:
Glaswerk practicum Naam: Klas: Samengewerkt met: 1 Inhoudsopgave Stofonderdelen Blz. Inleiding glaswerk: 2 - Doelen glaswerkpracticum & eindpracticum - Planning Veiligheidregels: 3 - Opdracht 1 Glaswerkpracticum:
Nadere informatieWaterkwaliteitsbepaling m.b.v. Macrofauna
Inhoud Waterkwaliteitsbepaling m.b.v. Macrofauna Inleiding Proef 1. Algemene bepalingen. Proef 2. Bepaling waterkwaliteit met behulp van kleine waterdieren (makrofauna). Verzameltabel voor alle resultaten.
Nadere informatieBODEM Dikte sliblaag (cm) < 10 nvt Redoxpotentiaal (mv) > 0 nvt Geleidbaarheid (us/cm) < 1000 nvt ph > 6,5 nvt
Club: DE WEMMELSE VISSERS Staalnummer: 1 (vijver gemeentehuis) & 2 (vijver Balcaen) Visuele vervuilingen: Kleine hoeveelheid afval in water Problemen: NVT Datum: 2/12/2016 Weer: Bewolkt Kleur water: Helder
Nadere informatieLeerlingeninstructie: Zuren en basen in de keuken
Leerlingeninstructie: Zuren en basen in de keuken Introductie Wat eet je? Wat drink je? Welke producten gebruik je tijdens je verzorging? Welke producten worden er bij jou thuis gebruikt om schoon te maken?
Nadere informatieTIPS & TRICKS. TIP 5: Reinigen Bewateringssysteem
TIP 5: Reinigen Bewateringssysteem Ongelijke waterafgiftes door leidingvernauwingen en/of verstopte druppelaars of sproei-installatie zijn een doorn in het oog van een kweker. Ongelijke bewatering verstoort
Nadere informatieStikstofbeheer en ph in recirculatie teeltsystemen
capita selecta Stikstofbeheer en ph in recirculatie teeltsystemen Door M. Verdegem en E. Eding, Visteelt en Visserij, Wageningen Universiteit. Vis zet eiwit in het voer om in o.a. ammoniak en ammonia.
Nadere informatiem\-yj% I I I I I I toelichting op de anaiyces,welke worden uitgevoerd van het polderwater nota I I I I' I I I
' m\-yj% toelichting op de anaiyces,welke worden uitgevoerd van het polderwater nota 25-7 ., '* 7 neutraal reagerend 7-4 alkalisch reagerend De meeste micro-organismen in water eijn aangepast aan een milieu
Nadere informatieZEEVISSEN NRC 24 01 2009
ZEEVISSEN NRC 24 01 2009 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 Zeevissen blijken zo veel kalk-korrels uit te scheiden, dat ze 3 tot 15 procent bijdragen
Nadere informatieMilieu- en natuurstudie op en rond de hoeve
Landbouw en ecologie 2de graad Meetjesland 7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve Het bedrijf Steven Vanhecke Inneke Hebbrecht 9990 Maldegem Steven is een jonge bedrijfsleider en heeft vroeger les
Nadere informatieKuvettentest LCK 381 TOC Totaal organische koolstof
Kuvettentest Principe Totaal koolstof () en totaal anorganische koolstof () worden door oxidatie () of aanzuren () in kooldioxide (CO 2 ) omgezet. Het gevormde CO 2 wordt vanuit het ontsluitingskuvet,
Nadere informatieEUROPEAN UNION SCIENCE OLYMPIAD ANTWOORDENBUNDEL TEST 1 13 APRIL 13, 2010. Land:
EUROPEAN UNION SCIENCE OLYMPIAD ANTWOORDENBUNDEL TEST 1 13 APRIL 13, 2010 Land: Team: Namen en handtekeningen 1 OPDRACHT 1 Relatieve vochtigheid van de lucht 1.1: Het dauwpunt is (noteer ook de eenheid)
Nadere informatieEindrapport analyses controle van de kwaliteit van viswaters in het Brussels Hoofdstedelijk gewest
eindrapport : BIM-2005 aantal blz. : 5 blz : 1 Eindrapport analyses controle van de kwaliteit van viswaters in het Brussels Hoofdstedelijk gewest - 2005 1. Staalname Staaknames werden uitgevoerd op: 19/05/05;
Nadere informatieKristallisatie in snel tempo
Kristallisatie in snel tempo 1. Onderzoeksvraag Hoe kunnen we op een snellere manier zoutkristallen maken? 2. Voorbereiding a. Begrippen als achtergrond voor experiment Neutralisatiereactie: reactietype
Nadere informatieKwaliteitsbeoordeling vijver stadhuis n 21
Club: WEMMELSE Datum: 7 november 2017 VISSERS Staalnummer: 21 & 32 Weer: Koud - vorst Visuele Geen Kleur water: OK vervuilingen: Problemen: Geen Parameter (eenheid) Norm Waarneming Zeer goed Goed Matig
Nadere informatieBepaling van concentratie nitriet in een monster met een. spectrofotometer
Handleiding Spectrofotometer 118085 Bepaling van concentratie nitriet in een monster met een spectrofotometer 118085 1. Inleiding Achtergrond informatie spectrofotometrie. Als een oplossing gekleurd is,
Nadere informatieOmgekeerde osmose installatie
Omgekeerde osmose installatie Categorie: Waterwaarden en filtratie Voor veel aquarianen is osmosewater een begrip, waar mythische krachten aan worden verbonden. Voor een ander is het kweekwater met een
Nadere informatieFysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2014
Vlaanderen is milieu Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2014 Vlaamse MilieuMaatschappij www.vmm.be DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2014 Samenstellers Afdeling
Nadere informatieEindexamen scheikunde havo 2006-I
4 Beoordelingsmodel Rood licht Maximumscore 1 1 edelgassen 2 Voorbeelden van een juist antwoord zijn: De (negatieve) elektronen bewegen zich richting elektrode A dus is elektrode A de positieve elektrode.
Nadere informatieBert Bellert, Waterdienst. 5 september 2011
Ammonium in de Emissieregistratie?! Natuurlijke processen, antropogene bronnen en emissies in de ER Bert Bellert, Waterdienst Ammonium als stof ook in ER??: In kader welke prioritaire stoffen, probleemstoffen,
Nadere informatieKwaliteitsbeoordeling vijverwater n 6 Balcaen
1 Club: WEMMELSE VISSERS Datum: 28 november 2018 Staalnummer: 6 Balcaen & 14 Zijp Weer: Bewolkt-regen Visuele vervuilingen: - Kleur water: OK Problemen: - Kwaliteitsbeoordeling vijverwater n 6 Balcaen
Nadere informatieDe termijn tussen monsterneming (direct gevolgd door conservering) en het moment van zekerstellen van het gehalte.
Notitie Datum: 3 november 2014 Onderwerp: Watermonsters nemen en conserveren Algemeen Dit document beschrijft de flessen, conservering en de werkwijze voor het vullen van watermonsters. De conservering
Nadere informatieHANDIG HET TROPISCH ZOETWATER- AQUARIUM
HANDIG HET TROPISCH ZOETWATER- AQUARIUM l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HET INRICHTEN
Nadere informatieDit is een beknopte versie vertaald uit de Engelse versie, waar naar gerefereerd word in deze tekst. Zie PDF Ground test A
Dit is een beknopte versie vertaald uit de Engelse versie, waar naar gerefereerd word in deze tekst. Zie PDF Ground test A PH Grond test kit instructies Planten hebben de juiste ph(zuurgraad/alkaliteit)waarde
Nadere informatieBepaling van de oxideerbaarheid bij warmte
Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Bepaling van de oxideerbaarheid bij warmte Versie oktober 2017 WAC/III/D/022 1 TOEPASSINGSGEBIED Het bepalen van de oxideerbaarheid (permanganaat
Nadere informatieBacteriën maken zwavel Vragen en opdrachten bij de poster
Vragen en opdrachten bij de poster Bacteriën maken zwavel Vragen en opdrachten bij de poster 3 vwo Probleem: Zuur gas T1 Waterstofsulfide ontstaat bij de afbraak van zwavelhoudende organische stoffen.
Nadere informatieDruivensuiker in zetmeel
Druivensuiker in zetmeel 1. Onderzoeksvraag Hoe kan je aantonen dat druivensuiker te bekomen is uit zetmeel? 2. Voorbereiding a. Begrippen als achtergrond voor experiment Druivensuiker en zetmeel b. Materiaal
Nadere informatieNederlandse handleiding exact ECO-CHECK
Nederlandse handleiding exact ECO-CHECK Ontwikkeld voor Ecologisch wateronderzoek Versie 01 d.d. 12-09-2012 Inleiding: Hartelijk dank voor de aankoop van dit geavanceerde precisie instrument waarmee u
Nadere informatieGebruikshandleiding Nitraat-/Fosfaat filter
Gebruikshandleiding Nitraat-/Fosfaat filter Categorie: Waterwaarden en filtratie Werkingsprincipe Nitraat in het aquarium ontstaat door bacteriële omzetting van organische stoffen, zoals voedselresten
Nadere informatieOEFENOPGAVEN MOLBEREKENINGEN
OEFENOPGAVEN MOLBEREKENINGEN * = voor VWO Salmiak, NH 4 Cl(s), kan gemaakt worden door waterstofchloride, HCl(g), te laten reageren met ammoniak, NH 3 (g) 01 Wat is de chemische naam voor salmiak? 02 Geef
Nadere informatieOrganisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar
17-1- Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar BODEM De Bodem Van Groot naar Klein tot zeer klein 2 1 17-1- Bodemprofiel Opbouw van de bodem Onaangeroerd = C Kleinste delen = 0 en A Poriënvolume
Nadere informatieScheikunde SE2. Hoofdstuk 8
Scheikunde SE2 Hoofdstuk 8 Paragraaf 2 Indicatoren: stoffen waarmee je kunt bepalen of een oplossing zuur of basisch is. Zuur: als een oplossing een ph heeft van minder dan 7. Basisch: als een oplossing
Nadere informatie1 Voedingselementen Voedingselementen Zuurgraad Elektrische geleidbaarheid (EC) Afsluiting 14
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Voedingselementen 9 1.1 Voedingselementen 9 1.2 Zuurgraad 12 1.3 Elektrische geleidbaarheid (EC) 13 1.4 Afsluiting 14 2 Kunstmeststoffen 15 2.1 Indeling kunstmeststoffen
Nadere informatieFysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2016
Vlaanderen is milieu Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2016 VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ www.vmm.be DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2016 Samenstellers
Nadere informatieVergelijkende studie en besluitvorming
Vergelijkende studie en besluitvorming - Verschillende biotopen: vijver / ven / beek - Stroomsnelheid: snelstromend / stilstaand water - Seizoenen: voorjaar / najaar Extra: basis leggen voor vergelijkende
Nadere informatieDe oorspronkelijke versie van deze opgave is na het correctievoorschrift opgenomen.
Toelichting bij Voorbeeldopgaven Syllabus Nieuwe Scheikunde HAVO De opgave is een bewerking van de volgende CE-opgave: Leidingwater 2006-1ste tijdvak De oorspronkelijke versie van deze opgave is na het
Nadere informatieChemie (ph) bij het inkuilen Scheikunde klas V41a en V41b door Erik Held
Chemie (ph) bij het inkuilen Scheikunde klas V41a en V41b door Erik Held Inkuilproces Proces bij het inkuilen: In de kuil ondergaat het gewas een biochemisch proces onder invloed van micro-organismen Een
Nadere informatieOEFENOPGAVEN VWO ZUREN EN BASEN + ph-berekeningen
OEFENOPGAVEN VWO ZUREN EN BASEN + ph-berekeningen OPGAVE 1 01 Bereken hoeveel mmol HCOOH is opgelost in 40 ml HCOOH oplossing met ph = 3,60. 02 Bereken ph van 0,300 M NaF oplossing. 03 Bereken hoeveel
Nadere informatieAQUA-CHECK & AQUA-CHECK
Fotometer AQUA-CHECK & AQUA-CHECK 2 Fotometer AQUA-CHECK & AQUA-CHECK 2 voor bepaling van concentratie in water / gemakkelijke bediening / temperatuur onafhankelijke werking / meting zonder cuvetten /
Nadere informatieHans Vanhoe Katrien Strubbe Universiteit Gent SLO Chemie
Chemie in druppels Hans Vanhoe Katrien Strubbe Universiteit Gent SLO Chemie 4 Verschuiving van een chemisch evenwicht 4.1 Chemisch evenwicht Stikstofdioxide (NO 2) (roodbruin gas) kan omgezet worden tot
Nadere informatieLes 1: Veiligheid op het laboratorium.
Les 1: Veiligheid op het laboratorium. Inleiding Deze les gaat over het onderwerp VEILIGHEID BIJ SCHEIKUNDE en geldt als een soort van naslagwerk. Bewaar dit dus goed. Vraag bij twijfels over de veiligheid
Nadere informatieOXYDEERBAARHEID BIJ WARMTE
OXYDEERBAARHEID BIJ WARMTE 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED Het bepalen van de oxydeerbaarheid (permanganaat index) is een snelle, conventionele methode voor de raming van het gehalte aan organische en oxydeerbare
Nadere informatieDe TOA heeft een aantal potjes klaargezet. In sommige potjes zit een oplossing, in andere potjes zit een vaste stof.
OPDRACHT 9 Practicum Om je kennis van de scheidingsmethoden en oplosbaarheid te vergroten volgen hieronder een aantal proeven. Ook krijg je een proef over indicatoren / reagens. Met behulp daarvan kun
Nadere informatieHoofdstuk 8. Opgave 2. Opgave 1. Oefenvragen scheikunde, hoofdstuk 8 en 10, 5 VWO,
Oefenvragen scheikunde, hoofdstuk 8 en 10, 5 VWO, Hoofdstuk 8 Opgave 1 Bruistabletten bevatten onder andere natriumwaterstofcarbonaat. Als je deze tabletten in water brengt, treedt een reactie op waarbij
Nadere informatieSchrijven met zetmeel
Schrijven met zetmeel 1. Onderzoeksvraag Hoe kan je een boodschap die geschreven is met zetmeel zichtbaar maken? 2. Voorbereiding a. Begrippen als achtergrond voor experiment Oxidatie: een chemisch proces
Nadere informatieWist je dat het aardoppervlak voor driekwart bedekt is met water?
Prof. dr. L. VAN POUCKE Prof. dr. J. MULLENS Prof. dr. W. GUEDENS Lic. M. REYNDERS Wist je dat het aardoppervlak voor driekwart bedekt is met water? 2006 Universiteit Hasselt 1 Practicum: Chemische aspecten
Nadere informatieTF5 Scheikunde 4 VWO H 8 en H 9 16 juni 2011
TF5 Scheikunde 4 VWO H 8 en H 9 16 juni 2011 Deze toets bestaat uit 28 onderdelen. Hiervoor zijn in totaal X punten te behalen. Kalkwater Calciumhydroxide, Ca(OH) 2 (s) is matig oplosbaar in water. Als
Nadere informatieOrganismen die organisch en anorganische moleculen kunnen maken of nodig hebben zijn heterotroof
Boekverslag door A. 1802 woorden 20 juni 2007 5 71 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting stofwisseling Stofwisseling is het totaal van alle chemische processen in een organisme
Nadere informatie1. Onderzoeksvraag Hoe kunnen we aan de hand van chemische reacties een oplossing de kleuren van een stoplicht krijgen?
Chemisch stoplicht 1. Onderzoeksvraag Hoe kunnen we aan de hand van chemische reacties een oplossing de kleuren van een stoplicht krijgen? 2. Voorbereiding a. Begrippen als achtergrond voor experiment
Nadere informatieZOUTGEHALTESENSOR BT78i
ZOUTGEHALTESENSOR BT78i GEBRUIKERSHANDLEIDING CENTRUM VOOR MICROCOMPUTER APPLICATIES http://www.cma-science.nl Korte beschrijving De Zoutgehaltesensor BT78i meet het zoutgehalte in een oplossing in het
Nadere informatieHoe kan je CO 2 uit eierschalen, mosselschelpen en krijt bekomen? Hypothese onderzoeksvraag: Wat denk je en waarom?
Hoe kan je CO 2 uit eierschalen, mosselschelpen en krijt bekomen? Hypothese onderzoeksvraag: Wat denk je en waarom? Inleiding: Gebruik van eierschalen als bemesting voor de bodem: Aangezien eischalen hoofdzakelijk
Nadere informatieProef Scheikunde Proeven
Proef Scheikunde Proeven Proef door een scholier 973 woorden 4 december 2001 4,6 177 keer beoordeeld Vak Scheikunde Titel: De zuurstoftoevoer. Proefnummer: 1 Verbrandt papier met zuurstof? -) het brandt
Nadere informatieBodem, water en planten
Bodem, water en planten Doel : Bepalen van de hoeveelheden mineralen in de bodem en oppervlaktewater en leren interpreteren van deze waarden en hoe zij invloed hebben op de vegetatie. Tijd : In het veld
Nadere informatießCalciumChloride oplossing
Samenvatting door R. 1673 woorden 17 februari 2013 8 1 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Pulsar chemie Additiereactie Bij een reactie tussen hexeen en broom springt de C=C binding open. Aan het molecuul
Nadere informatieToets 5.1 Waterzuivering (ppt + aanvullend lesmateriaal)
LTO42 Toets 5.1 Waterzuivering (ppt + aanvullend lesmateriaal) Biologie voor het MLO. (zesde druk) H17, pag 347 t/m 350 H17, pag 354 t/m 357 H17, pag 362 t/m 373 (dit is hoofdstuk 16 van de vijfde druk,
Nadere informatiePraktijk : Voorschrift bacterieel wateronderzoek
LTO42 Toets 5.1 Boek: Biologie voor het MLO. (zesde druk) H17, pag 347 t/m 350 H17, pag 354 t/m 357 H17, pag 362 t/m 373 (dit is hoofdstuk 16 van de vijfde druk, Blz 321-324, Blz 328-332, Blz 336-345)
Nadere informatieAanslag en beton verwijderaar voor industriele toepasingen.
1/5 Creet Aanslag en beton verwijderaar voor industriele toepasingen. Dasic International Ltd Winchester Hill Romsey Hampshire SO51 7YD UK www.dasicinter.com + (0)179 51219 + (0)179 52236 info@dasicinter.com
Nadere informatieVeevoeder Ruw eiwit ONTWERPMETHODE ONTWERPMETHODE ONTWERPMETHODE
Bemonsterings- en analysemethodes voor mest, bodem en veevoeder in het kader van het mestdecreet Veevoeder Versie juni 2014 BAM/deel 2/05 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED Het gehalte aan ruw eiwit in diervoeders
Nadere informatie6.5. Werkstuk door een scholier 1097 woorden 2 maart keer beoordeeld. Keuzeopdracht; Hoofdstuk 6.4, opdracht B; Bron
Werkstuk door een scholier 1097 woorden 2 maart 2002 6.5 34 keer beoordeeld Vak ANW Keuzeopdracht; Hoofdstuk 6.4, opdracht B; Bron www.nicevzw.be www.food-micro.nl www.consumentenbond.nl Wat is nitraat
Nadere informatieDocentenhandleiding 6x5 Daderprofiel DNA kit
Docentenhandleiding 6x5 Daderprofiel DNA kit #VOS-038A versie 2.0 Inhoud kit: 6 x 5 DNA profielen 6 x Dader profiel 6 x 200µl loading dye (kleurloze vloeistof) 4 g agarose 400µl gel dye (1000x) 100ml elektroforese
Nadere informatieSamenvatting: Scheikunde H4 Reacties met zoutoplossingen. Don van Baar Murmelliusgymnasium Leerjaar
Samenvatting: Scheikunde H4 Reacties met zoutoplossingen Don van Baar Murmelliusgymnasium Leerjaar 2011-2012 Murmellius2014 www.compudo.nl/murmellius2014 Scheikunde H4: Reacties met zoutoplossingen Samenvatting
Nadere informatieUitwerkingen van de opgaven uit: BASISCHEMIE voor het MLO ISBN , 3 e druk, Uitgeverij Syntax Media Hoofdstuk 18 Oxidimetrie bladzijde 1
Hoofdstuk 18 Oxidimetrie bladzijde 1 Opgave 1 Bepaal met behulp van tabel II de reactie tussen kaliumpermanganaat in zuur milieu met: a Sn 2+ ionen MnO 4 + 8 H 3O + + 5 e Mn 2+ + 12 H 2O x 2 Sn 2+ Sn 4+
Nadere informatie1. Onderzoeksvraag Hoe verkrijgen we een mengsel met twee verschillende kleurlagen?
Paars kleurloos 1. Onderzoeksvraag Hoe verkrijgen we een mengsel met twee verschillende kleurlagen? 2. Voorbereiding a. Begrippen als achtergrond voor experiment Massadichtheid: De dichtheid van een stof
Nadere informatie