Dossier Indirecte werkgelegenheid

Transcriptie

1 Brussel, maart 2006 Dossier Indirecte werkgelegenheid De indirecte werkgelegenheid van de metaalnijverheid ( ) Erwin Eysackers

2 Brussel, februari 2006 Dossier Indirecte werkgelegenheid De indirecte werkgelegenheid van de metaalnijverheid ( ) Met dank aan: Bruno AERTS (VCSPO), Fons BEYERS (Boerenbond), Johan BORTIER (UNIZO), Robrecht BOTHUYNE (UNIZO), Ria BOURDEAUD HUI (SERV-STV), François COPPENS (NBB), Klaas DAMS (Boerenbond), Jean-Marie DE BAENE (ABVV), Hugo ENGELEN (ACLVB), Jeroen ROSKAMS (ACV), Chris SERROYEN (ACV), Jan VAN DOREN (Voka - Vlaams Economisch Verbond), Wouter VANDER STEENE (VCSPO), Georges VAN GASTEL (NBB), Katleen VAN HAVERE (UNIZO), en in het bijzonder Michel DETHEE (SERV) die het gehele denkproces rond indirecte werkgelegenheid in detail begeleid heeft. Brussel, SERV, 2006 WD 2006/4665/10 2

3 Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 4 Hoofdstuk 1 Macro-economische kenmerken van de metaalnijverheid De metaalnijverheid: een overzicht Kenmerken van het intermediaire verbruik Binnenlandse en buitenlandse afzetmarkt Arbeidsintensiteit... 9 Hoofdstuk 2 Indirecte werkgelegenheid van de metaalnijverheid Indirecte werkgelegenheid: een inleiding Indirect werkgelegenheidseffect bij binnenlandse toeleveranciers Indirect werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen van inkomen verdiend of ontstaan in de metaalnijverheid Totale (directe en indirecte) werkgelegenheidseffect Multiplicator van directe naar indirecte werkgelegenheid Directe en indirecte arbeidsintensiteit Gecumuleerd (direct en indirect) tewerkstellingseffect Hoofdstuk 3 Conclusie Hoofdstuk 4 Bijlage A: gedetailleerde tabellen Hoofdstuk 5 Bijlage B: betekenis en interpretatie van indirecte werkgelegenheidscijfers Bedrijfstakgebonden analyse Macro-economisch analysekader Statische analyse Geloofwaardigheid van cijfers over indirecte werkgelegenheid Referentielijst Lijst met tabellen Lijst met figuren

4 Inleiding 1. De werkgelegenheid is naast andere elementen een sleutelindicator om het belang van een bedrijfstak in een economie te duiden. Werkgelegenheidscijfers van bedrijfstakken hebben echter het nadeel dat zij de economische werkelijkheid slechts gedeeltelijk weergeven. Uitbesteding van activiteiten is immers in vele bedrijfstakken sinds meer dan tien jaar een belangrijk sociaal-economisch fenomeen. De werkgelegenheid door uitbesteding en toeleveringsverbanden gecreëerd bij andere bedrijfstakken vormt een belangrijk onderdeel van het gehele werkgelegenheidseffect van een bedrijfstak. Ook de besteding van inkomen verdiend in een bedrijfstak leidt tot een indirect werkgelegenheidseffect. Deze besteding van inkomen leidt immers tot leveringen door binnenlandse bedrijfstakken aan de finale vraag van huishoudens. Beide werkgelegenheidseffecten worden aangeduid als de indirecte werkgelegenheid van de onderzochte bedrijfstak. Zij ontstaan bij andere bedrijfstakken door de economische activiteit van de onderzochte bedrijfstak. 2. Dit rapport bespreekt het indirecte werkgelegenheidseffect van de metaalnijverheid (NACE 27, 28 en 29) tussen 1995 en Grensoverschrijdende werkgelegenheidseffecten worden niet in kaart gebracht. De metaalnijverheid omvat de staal- en non-ferronijverheid, de vervaardiging van producten in metaal, en de vervaardiging van machines, apparaten en werktuigen. De nijverheid worden als één geheel behandeld, hoewel het uiteraard om duidelijk verschillende bedrijfstakken gaat. De berekening van indirecte werkgelegenheid berust op macro-economische gegevens. De berekeningswijze is gedetailleerd toegelicht in een afzonderlijk methodologisch rapport 1. De betekenis van indirecte werkgelegenheid bevindt zich op bedrijfstakniveau. Conclusies betreffen steeds het geheel van de bedrijfstak. In bijlage wordt een beknopte toelichting bij de interpretatie van indirecte werkgelegenheid gegeven. 3. Dit rapport maakt deel uit van een reeks van 20 rapporten over indirecte werkgelegenheid die in het najaar van 2005 en voorjaar van 2006 gepubliceerd worden. Meer informatie vindt u op 1 Zie Eysackers 2005a. 4

5 Hoofdstuk 1 Macro-economische kenmerken van de metaalnijverheid 1. De metaalnijverheid: een overzicht 4. De berekening van indirecte werkgelegenheid vertrekt van macro-economische gegevens over de Belgische metaalnijverheid (som van NACE 27, 28 en 29) in de Nationale Rekeningen. Deze zijn niet per definitie identiek aan de gegevens in andere economische of RSZstatistieken. We bespreken steeds de som van beide bedrijfstakken. Zie Tabel 1 voor de belangrijkste kernvariabelen in prijzen van Tabel 2 op pagina 24 geeft dezelfde variabelen in lopende prijzen weer. Tabel 1: kenmerken van de metaalnijverheid, 1995 tot 2003, in miljoen euro (in prijzen van 2000) en aantal werkzame personen (bron: Nationale Rekeningen 2 ) Output intermediair verbruik intermediair verbruik: binnenlands intermediair verbruik: buitenlands bruto toegevoegde waarde beloning van werknemers netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen van zelfstandigen verbruik van vaste activa (afschrijvingen) werkzame personen werknemers zelfstandigen De oorzaken van deze verschillen zijn voornamelijk: Het Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR) volgt niet steeds de bedrijfstakaanduiding van een onderneming in haar jaarbalans (NACE-code) en herplaatst een aantal on- 2 Gegevens gedownload van Belgostat in juli De gegevens voor 2003 worden geschat via voorlopige methodes en kunnen nog (licht) aangepast worden. Voor de omzetting van lopende naar reële prijzen is de bedrijfstakspecifieke deflator voor de metaalnijverheid (A31) gehanteerd (en dus niet de algemene deflator van het bruto binnenlands product). Alle gegevens in dit hoofdstuk zijn afgeleid van de Nationale Rekeningen tenzij anders vermeld. Zie Eysackers 2005a voor de berekening van de gegevens voor Omzet zonder BTW en andere productgebonden belastingen. 4 Wat overblijft van de bruto toegevoegde waarde na aftrek van de loonmassa voor werknemers, afschrijvingen en niet-productgebonden belastingen (zoals milieuheffing) en subsidies. Omvat naast de winst en inkomstenbelastingen bijvoorbeeld ook het inkomen van zelfstandigen. 5

6 dernemingen. Dit is in het bijzonder van belang voor stromen van en naar NACE 51 (groothandel). Een aantal ondernemingen wordt door het INR in afzonderlijke productgebonden eenheden opgesplitst. Een onderneming die bijvoorbeeld aardolie raffineert (NACE23) en verwerkt (NACE24) en vervolgens rubberproducten op de markt brengt (NACE25) wordt in drie delen (en niet als één geheel) in de Nationale Rekeningen opgenomen. De bedrijfstakgegevens in de Nationale Rekeningen worden in basisprijzen uitgedrukt, dus in prijzen van de producent. Het verschil tussen basisprijzen en marktprijzen betreft voornamelijk de BTW en handels- en distributiemarges. Vooral de BTW speelt in een industriële bedrijfstak een belangrijke rol. De output wordt bijvoorbeeld vaak berekend op basis van btw-aangiften, wat per definitie hogere resultaten geeft. Werkzame personen in de Nationale Rekeningen zijn werknemers (arbeiders en bedienden) en zelfstandigen. In dit rapport wordt enkel het aantal werkzame personen behandeld. Het aantal werknemers volgt niet steeds de arbeidsstatistieken om dezelfde reden als hoger: een aantal ondernemingen wordt niet meer onder hun oorspronkelijke code geregistreerd in de Nationale Rekeningen 5. Ook zwartwerk, meewerkende huisgenoten en dergelijke worden als werkzame personen beschouwd. 5. Het aantal werkzame personen daalt in de onderzochte periode sterk, van (1995) naar werkzame personen (2003). De daling wordt bijna intergraal geregistreerd bij werknemers en niet bij het relatief beperkte aantal zelfstandigen. De Belgische metaalnijverheid omvat dus nog steeds een groot aantal werknemers 6. Figuur 1 geeft de output tussen 1995 en 2003 (prijzen van 2000). Tevens worden de belangrijkste financiële variabelen in procent van de jaarlijkse output weergegeven. De output van de metaalnijverheid in reële termen stijgt van 27 miljard euro (1995) naar 33 miljard euro in Vervolgens blijft de output van ongeveer dezelfde grootteorde. De lichte achteruitgang bij de werkgelegenheid wordt dus niet weerspiegeld in de financiële variabelen. De verhouding tussen de onderliggende variabelen blijft in hoge mate stabiel. Het intermediaire verbruik aankopen bij andere bedrijfstakken in binnen- en buitenland evolueert van 70% naar 72% van de totale output. Het buitenlandse aandeel stijgt sterk van 43% naar 49% van 5 Ook de definitie van werknemer verschilt enigszins. De belangrijkste afwijkingen zijn: zelfstandigen in bijberoep worden enkel als werknemers geteld, en deeltijdse werknemers ook actief in andere bedrijfstakken worden enkel geregistreerd in de bedrijfstak waar ze de meeste arbeidsuren presteren. Meewerkende echtgenotes of echtgenoten van zelfstandigen worden eveneens als zelfstandigen geregistreerd. De Nationale Rekeningen kennen ook het begrip voltijdse equivalente werknemer niet: het gaat steeds om personen, niet om werkgelegenheidscijfers waaruit de deeltijdse werkgelegenheid verwijderd is. De verschillen blijven beperkt omdat de positieve als negatieve effecten elkaar in hoge mate opheffen. 6

7 de totale output. Dit betekent dat bijna de helft van de output van de metaalnijverheid bestaat uit aankopen uit het buitenland. Figuur 1: metaalnijverheid, 1995 tot 2003, evolutie van de output, in miljoen euro in prijzen van 2000, en evolutie van de belangrijkste andere financiële kenmerken, in % van de jaarlijkse output Bedrijfstak metaal (NACE 27), evolutie van de output tussen 1995 en 2003, in prijzen van 2000, en evolutie van de belangrijkste andere financiële variabelen, in % van de jaarlijkse output in miljoen euro, prijzen van ,0% 4,4% 4,5% 3,2% 21,0% 21,8% 42,7% 70,3% 4,4% 4,0% 20,6% 70,7% 4,5% 4,3% 3,4% 5,0% 19,9% 20,3% 70,5% 71,4% 4,2% 4,7% 4,9% 2,5% 5,0% 5,1% 2,8% 2,1% 18,7% 19,7% 20,2% 20,5% 46,4% 49,1% 71,8% 72,1% ,5% 25,4% 23,8% intermediair verbruik (totaal) intermediair verbruik buitenlands beloning van werknemers verbruik van vaste activa (afschrijvingen) intermediair verbruik binnenlands niet-productgebonden belastingen min subsidies netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen van zelfstandigen De bruto toegevoegde waarde wordt gevormd door alle weergegeven variabelen met uitzondering van het intermediaire verbruik. De toegevoegde waarde daalt in de onderzochte periode dan ook licht. De loonmassa voor werknemers vormt veruit het grootste bestanddeel van de toegevoegde waarde. Het blijft in de onderzochte periode ongeveer stabiel op 20 tot 21% van de gehele output. 2. Kenmerken van het intermediaire verbruik 7. Dezelfde stabiliteit die de verschillende componenten van de output kenmerkt vinden we terug in de toeleveringsstructuur van de metaalnijverheid. Zie Figuur 2. Het intermediaire verbruik binnen de eigen bedrijfstak 6 blijft zeer belangrijk maar daalt wel aanzienlijk in belang. Ook de toelevering uit andere binnenlandse bedrijfstakken kenmerkt zich door een duidelijk positieve tendens. 6 Dus: bedrijven uit de onderzochte metaalnijverheid die aan andere bedrijven uit deze bedrijfstakken leveren. 7

8 Het buitenlandse aandeel stijgt licht, en omvat vanaf 2000 meer dan de helft van het intermediaire verbruik van de gehele nijverheid. De metaalnijverheid is dan ook sterk internationaal vertakt. Figuur 2: metaalnijverheid, 1995, 2000 en 2001, componenten van het intermediaire verbruik, prijzen van 2000, in % van het totale intermediaire verbruik (100%) (bron: eigen bewerking van de gebruikstabellen van binnenlandse oorsprong 7 ) Metalen in primaire vorm, binnenlandse en buitenlandse intermediaire verbruik, 1995, 2000 en 2001, in miljoen euro, in prijzen van 2000, in % van het totale intermediaire verbruik Intermediair verbruik, in miljoen euro, in prijzen van (49,4%) (16,2%) 451 (2,3%) 728 (3,8%) 630 (3,3%) 843 (4,4%) (51,5%) (50,3%) (15,6%) (15,3%) 514 (2,2%) 613 (2,6%) 580 (2,3%) 719 (2,9%) (5,0%) (5,4%) (7,4%) (7,5%) Ingevoerd intermediair verbruik Ander intermediair verbruik van binnenlandse oorsprong Vervoer te land Electriciteit, gas, stoom en warm water Andere zakelijke dienstverlening Groothandel (20,6%) (16,8%) (15,0%) Metalen in primaire vorm Binnenlandse en buitenlandse afzetmarkt 8. De metaalnijverheid kent in de onderzochte periode een stabiele afzetmarkt waarin de impact van de leveringen aan het buitenland wel duidelijk toeneemt. Opvallend is dat ook de leveringen buiten de EU in stijgende lijn gaan. Zie Figuur 3. Het aandeel van de leveringen aan de binnenlandse nijverheid (zoals de bouw- en automobielnijverheid) is uiteraard een belangrijk gegeven, maar in de totale output blijven deze cijfers beperkt. 7 Zie Eysackers 2005a voor de berekeningswijze van de gegevens in deze en volgende figuren. Ze zijn afgeleid van aanbod- en gebruikstabellen die vandaag slechts beschikbaar zijn tot De bedrijfstakaanduiding in de figuur vermeldt enkel de bedrijfstak metaal in primaire vormen wegens de gehanteerde nomenclatuur (NACE-codes). De cijfers hebben in deze en volgende figuren wel degelijk betrekking op de som van de metaalnijverheid (NACE27 tot 29). 8

9 De leveringen aan de andere finale vraag (bovenste vakje) betreffen investeringen aangezien ze als afschrijvingen geboekt worden. Ook deze nemen in belang duidelijk toe. Figuur 3: Metaalnijverheid, 1995, 2000 en 2001, leveringen aan binnenlandse bedrijfstakken en finale vraag inclusief uitvoer, in miljoen euro (prijzen van 2000) en in % van de totale output (100%) Metalen in primaire vorm, leveringen aan binnen- en buitenland, 1995, 2000 en 2001, in miljoen euro, in prijzen van 2000 en in % van de totale output output naar afzetmarkt, in miljoen euro, prijzen van (8,5%) (12,7%) (45,4%) (10,9%) 563 (2,0%) (4,0%) (10,5%) (10,6%) (12,7%) (12,7%) (47,0%) (48,6%) (7,2%) (6,9%) 508 (1,5%) 512 (1,5%) (6,0%) (5,9%) FV andere finale vraag FV Exports extra EU fob FV Exports intra EU fob FV Final consumption expenditure by households BNL Andere leveringen Groothandel Kleinhandel Automobielnijverheid Bouwnijverheid (14,4%) (12,1%) (10,9%) Metalen in primaire vorm Arbeidsintensiteit 9. De arbeidsintensiteit van een bedrijfstak betreft het aantal werkzame personen dat bij een gegeven output (in casu 1 miljoen euro) door een bedrijfstak tewerkgesteld wordt. Zoals hoger verduidelijkt maken we geen onderscheid tussen werknemers en zelfstandigen. Figuur 4 vergelijkt de arbeidsintensiteit van de metaalnijverheid met het gemiddelde voor de gehele Belgische economie en de Belgische industrie. De berekeningen zijn opnieuw uitgevoerd in prijzen van De arbeidsintensiteit van de metaalnijverheid daalt tussen 1995 en 2003 in een continue beweging. De variabele evolueert van 5,4 personen (1995) naar 4,2 personen (2003) werkzaam per miljoen euro output. Daarmee scoort de bedrijfstak aanzienlijk lager dan het algemene Belgische gemiddelde, maar blijft systematisch iets hoger dan het gemiddelde van de industrie. 9

10 Figuur 4: Arbeidsintensiteit van de metaalnijverheid in vergelijking met het gemiddelde voor de industrie en de gehele Belgische economie, 1995 tot 2003, aantal werkzame personen per mio euro output, in prijzen van 2000 arbeidsintensiteit van de bedrijfstak metaal in vergelijking met enkele andere (groepen) bedrijfstakken, , output in prijzen van 2000 arbeidsintensiteit: aantal werkzame personen per mio euro output in prijzen van ,59 8,49 8,14 7,87 7,65 7,56 7,44 7,52 7,48 5,37 5,39 4,93 4,67 4,99 4,90 4,47 4,40 4,28 4,28 4,22 4,59 4,49 4,35 4,09 4,04 4,03 3, metaal: nace 27 tot 29 industrie en bouw: nace 15 tot 45 gemiddelde voor Belgische economie 11. De arbeidsintensiteit mag niet verward worden met de arbeidsproductiviteit (bruto toegevoegde waarde per werkzame persoon). De evolutie van beide variabelen hangt samen, maar in omgekeerde zin: hoe hoger de bruto toegevoegde waarde en/of het intermediaire verbruik per werkzame persoon, hoe lager de arbeidsintensiteit. De arbeidsintensiteit wordt in Figuur 5 invers weergegeven, omdat de figuur in financiële termen en niet in werkzame personen uitgedrukt wordt. 12. Een gemiddelde werkzame persoon in de metaalnijverheid realiseert in 1995 een toegevoegde waarde van 0,056 miljoen euro (ongeveer 2,3 miljoen oude Belgische frank). Tussen 1995 en 2003 stijgt de arbeidsproductiviteit per werkzame persoon geleidelijk naar 0,066 miljoen euro per werkzame persoon, wat een significante stijging met ongeveer 20% betekent. Het intermediaire verbruik per werkzame persoon volgt een nog snellere ontwikkeling, van 0,131 miljoen euro per werkzame persoon in 1995 naar 0,171 miljoen euro in 2003 (een stijging met ongeveer 35%). 10

11 Figuur 5: Metaalnijverheid, 1995 tot 2003, arbeidsintensiteit, arbeidsproductiviteit en intermediair verbruik per werkzame persoon, in mio euro per werkzame persoon en aantal werkzame personen per mio euro output, in prijzen van 2000 metaal, arbeidsproductiviteit, intermediair verbruik per werkzame persoon en arbeidsintensiteit per werkzame persoon, , in miljoen euro (prijzen van 2000) en werkzame personen bruto toegevoegde waarde en intermediaire verbruik per werkzame persoon, in mio euro 0,250 0,200 0,150 0,100 0,050 5,37 5,39 0,186 0,186 0,131 0,130 0,056 0,055 4,93 0,203 0,143 0,059 4,67 4,22 4,28 4,28 4,40 4,47 0,233 0,234 0,237 0,224 0,227 0,214 0,170 0,168 0,171 0,160 0,163 0,151 0,063 0,064 0,064 0,063 0,066 0,066 0, arbeidsproductiviteit IMV per werkzame persoon arbeidsintensiteit Samen vormen deze variabelen de inverse van de arbeidsintensiteit (dus: 1 / arbeidsintensiteit). De stippellijn in Figuur 5 (arbeidsintensiteit) vormt tegelijkertijd de som van de bruto toegevoegde waarde en het intermediaire verbruik per werkzame persoon (waarde weergegeven onder elk punt) en de inverse van de arbeidsintensiteit (waarde boven elk punt). De evolutie van de arbeidsintensiteit in de metaalnijverheid wordt dus in eerste instantie bepaald door de ontwikkeling van het intermediaire verbruik, ook al is de arbeidsproductiviteit eveneens meer dan overtuigend gestegen. 11

12 Hoofdstuk 2 Indirecte werkgelegenheid van de metaalnijverheid 1. Indirecte werkgelegenheid: een inleiding In dit rapport staat het indirecte binnenlandse 8 werkgelegenheidseffect van de metaalnijverheid centraal. De directe werkgelegenheid betreft de eigen werkgelegenheid. De indirecte werkgelegenheid betreft de werkgelegenheid bij andere Belgische bedrijfstakken afhankelijk van de economische activiteit van de onderzochte bedrijfstakken. Twee vormen van indirecte werkgelegenheid worden onderscheiden: Aan de hand van de arbeidsintensiteit en de financiële stromen tussen bedrijfstakken gedocumenteerd in aanbod- en gebruikstabellen wordt de indirecte werkgelegenheid van een bedrijfstak bij zijn toeleveranciers geschat. Dit betreft de werkgelegenheid gecreëerd door bestellingen van de onderzochte bedrijfstak bij andere bedrijfstakken (aankoop van goederen en diensten). In dit werkgelegenheidseffect komt de vervlechting en netwerking tussen (Belgische) bedrijfstakken tot uiting. Hoe groter de aankopen van de onderzochte bedrijfstak bij andere Belgische bedrijfstakken, hoe groter dit stroomopwaartse indirecte werkgelegenheidseffect. Het indirecte werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen van inkomen verdiend door werkzame personen direct of indirect tewerkgesteld in de onderzochte bedrijfstak wordt aan de hand van bijkomende informatie berekend. 1/ Het inkomen verdiend in een bedrijfstak wordt 2/ door de werknemers en zelfstandigen van deze bedrijfstak gedeeltelijk geconsumeerd, wat 3/ leveringen door binnenlandse bedrijfstakken aan de finale vraag impliceert. Deze leveringen 4/ vertegenwoordigen een werkgelegenheidseffect dat indirect toegeschreven wordt aan het inkomen ontstaan in de onderzochte bedrijfstak. Ook hier geldt: hoe groter het inkomen verdiend in de onderzochte bedrijfstak, hoe groter het indirecte werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen. De som van de eigen werkgelegenheid en beide indirecte werkgelegenheidseffecten vormt het totale (directe en indirecte) werkgelegenheidseffect van de metaalnijverheid. Dit cijfer geeft het gehele Belgische werkgelegenheidseffect weer dat direct of indirect een band heeft met de onderzochte bedrijfstakken. 8 Alle indirecte werkgelegenheidseffecten in dit rapport verwijzen steeds naar binnenlandse werkgelegenheid. 12

13 toeleverende onderzochte bedrijfstakken leverend bedrijfstakken bedrijfstak aan finale vraag stroomopwaartse financiële stroom eigen indirecte directe werkgelegenheidseffect werkgelegenheid bij binnenlandse goederen en diensten toeleveranciers inkomen van inkomen van besteding indirecte werkzame personen werkzame personen inkomen werkgelegenheidseffect indirect toegeschreven bij bedrijfstakken aan onderzochte leverend aan de bedrijfstak goederen en diensten finale vraag van huishoudens 13. De som van directe en indirecte werkgelegenheidseffecten dient echter met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd: in dergelijke analyse wint de onderzochte bedrijfstak werkgelegenheid bij andere bedrijfstakken, en verliest zelf geen werkgelegenheid aan andere bedrijfstakken. De mate waarin de eigen economische activiteit afhankelijk is van bestellingen door andere bedrijfstakken komt bijvoorbeeld niet tot uiting. Om die reden wordt een tweede synthesecijfer berekend: de som van 1/ de eigen werkgelegenheid niet afhankelijk van bestellingen door andere bedrijfstakken en 2/ het eerste niveau van indirecte werkgelegenheid bij toeleverende bedrijfstakken. In de figuur op de volgende pagina gaat het om de werkgelegenheidseffecten {1} + {2} + {4}. Dit resultaat vormt het gecumuleerde (directe en indirecte) werkgelegenheidseffect 9. Het betreft het werkgelegenheidseffect ontstaan door de economische activiteit van de onderzochte bedrijfstak, ook al gaat het niet alleen om werkgelegenheid actief in de metaalnijverheid. De som van gecumuleerde werkgelegenheidseffecten van alle Belgische bedrijfstakken levert een identiek eindtotaal op als de som van de directe werkgelegenheid per bedrijfstak, aangezien dubbeltellingen tussen directe en indirecte werkgelegenheid uitgesloten zijn. 14. Zie Eysackers (2005a) voor de berekeningswijze. Alle berekeningen zijn gebaseerd op de Belgische Nationale Rekeningen. Dit impliceert dat alle resultaten zich bevinden op Belgisch niveau. Het is niet mogelijk om gelijkaardige analyses op gewestelijk niveau of op subbedrijfstakniveau uit te voeren. 9 Zie ook Cornille & Robert (2005). 13

14 Overzicht 10 van de directe ({1}, {2} en {3}) en indirecte ({4}, {5} en {6}) werkgelegenheidseffecten. Het gecumuleerde (directe en indirecte) werkgelegenheidseffect wordt gevormd door de onderdelen {1}, {2} en {4}. toeleverende onderzochte bedrijfstakken leverend bedrijfstakken bedrijfstak aan finale vraag {5} {4} {3} {2} {1} stroomopwaartse financiële stroomopwaartse financiële eigen werkgelegenheid eigen werkgelegenheid eigen werkgelegenheid indirecte stroom indirecte stroom actief voor actief voor actief voor werkgelegenheidseffect werkgelegenheidseffect bestellingen door bestellingen door finale vraag toeleveranciers: goederen toeleveranciers: goederen andere bedrijfstakken eigen bedrijfstak (export ) hogere niveaus en diensten 1ste niveau en diensten {6} inkomen van inkomen van inkomen van inkomen van besteding indirect werkzame personen werkzame personen werkzame personen werkzame personen inkomen werkgelegenheidseffect indirect toegeschreven bij bedrijfstakken aan onderzochte leverend aan bedrijfstak goederen finale vraag en diensten van huishoudens 10 Het 2 de niveau betreft toeleveranciers van toeleveranciers aan de metaalnijverheid, het 3 de niveau toeleveranciers van toeleveranciers van toeleveranciers aan de metaalnijverheid, enzovoort. 14

15 Figuur 6: Metaalnijverheid, 1995, 2000 en 2001, eigen werkgelegenheid en alle niveaus van indirecte werkgelegenheid bij toeleveranciers, opgedeeld naar aard van de toelevering, in aantal werkzame personen Metalen in primaire vorm (nace 27), som van eigen werkgelegenheid en totale indirecte werkgelegenheidseffect bij toeleveranciers, 1995, 2000 en 2001, in aantal werkzame personen directe en indirect stroomopwaarts werkgelegenheidseffect, in aantal werkzame personen Werkgelegenheid in onderzochte bedrijfstak mijnbouw: NACE10:14 energie: NACE23+40:41 uitbestede diensten: NACE65-74 handel en transport: NACE50:64 andere industrie + bouw: andere NACE<50 niet-marktdiensten: NACE>74 2. Indirect werkgelegenheidseffect bij binnenlandse toeleveranciers 15. Figuur 6 verduidelijkt het gehele indirecte werkgelegenheidseffect bij toeleveranciers (alle niveaus van toelevering, dus de som van {4} en {5} in de figuur op de vorige pagina) 11. De toeleverende bedrijfstakken zijn in deze en volgende figuren in enkele samenhangende groepen ingedeeld waarvan onderaan enkel de afkorting weergegeven wordt. De samenstelling van elke groep bevindt zich in de verklarende tabel op pagina Het stroomopwaartse werkgelegenheidseffect stijgt van indirect werkzame personen in 1995 naar personen in De stijging komt in alle toeleverende bedrijfstakken tot uiting, behalve bij de industriële bedrijfstakken. De som van eigen werkgelegenheid en werkgelegenheid bij toeleverende bedrijfstakken evolueert in positieve zin: het totaal bedraagt in personen en in personen. 11 Detailgegevens bevinden zich in Tabel 4 (eerste niveau van toelevering) en Tabel 5 (alle niveaus van toelevering) in bijlage. 15

16 Figuur 7: Metaalnijverheid, 1995, 2000 en 2001, eigen werkgelegenheid en indirect werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen, in aantal werkzame personen actief bij andere bedrijfstakken Metalen in primaire vorm, werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen, in de onderzochte bedrijfstak en bij toeleveranciers, in aantal werkzame personen werkgelegenheidseffect, in aantal werkzame personen Werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen toeleveranciers, in aantal werkzame personen bij andere bedrijfstakken Werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen onderzochte bedrijfstak, in aantal werkzame personen bij andere bedrijfstakken Werkgelegenheid in onderzochte bedrijfstak 3. Indirect werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen van inkomen verdiend of ontstaan in de metaalnijverheid 17. Het indirecte werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen vertaalt het inkomen (direct of indirect) verdiend in de bedrijfstak metaalnijverheid in werkgelegenheidstermen. Het betreft opnieuw enkel personen werkzaam bij andere bedrijfstakken. Figuur 7 geeft de belangrijkste resultaten Het indirecte werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen van de metaalnijverheid blijft in de onderzochte periode ongeveer gelijk, namelijk een indirect werkzame personen. Er is wel een verschuiving van de eigen werkgelegenheid naar dat van de toeleverende werkgelegenheid. 12 De berekening is samengevat in Tabel 7 in bijlage. 16

17 Om dubbeltellingen te vermijden is de eigen werkgelegenheid actief voor de finale vraag van huishoudens uit het indirecte effect gefilterd. De indirecte werkgelegenheid wordt dus opnieuw enkel bij andere bedrijfstakken gevonden. Figuur 8: Metaalnijverheid, 1995, 2000 en 2001, eigen werkgelegenheid en indirect werkgelegenheidseffect bij toeleveranciers en via consumptieve bestedingen, in aantal werkzame personen Bedrijfstak Metalen in primaire vorm (nace 27), som van eigen werkgelegenheid, indirecte werkgelegenheidseffect bij toeleveranciers en via consumptieve bestedingen, 1995, 2000 en 2001, in aantal werkzame personen directe en indirect stroomopwaarts werkgelegenheidseffect, in aantal werkzame personen Werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen door toegeschreven werkzame personen bij toeleveranciers Werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen door eigen werkzame personen Werkgelegenheidseffect bij Belgische toeleveranciers Werkgelegenheid in onderzochte bedrijfstak 4. Totale (directe en indirecte) werkgelegenheidseffect 19. Het totale werkgelegenheidseffect van de metaalnijverheid - de som van de eigen werkgelegenheid en beide indirecte werkgelegenheidseffecten uit de vorige paragrafen evolueert tussen 1995 en 2001 van naar werkzame personen. Zie Figuur 8. De stijging doet zich integraal voor bij de indirecte werkgelegenheid bij toeleverende bedrijfstakken. Het indirecte werkgelegenheidseffect compenseert dus meer dan de achteruitgang bij de eigen werkgelegenheid van de metaalnijverheid, wat erop duidt dat een fundamentele tendens in de bedrijfstak vandaag plaatsgrijpt. De werkgelegenheid die de metaalnijverheid vandaag immers creëert is in eerste instantie indirecte (en geen directe) werkgelegenheid. 17

18 Figuur 9: Metaalnijverheid, 1995, 2000 en 2001, multiplicator van directe (1,00) naar indirecte werkgelegenheid, in aantal indirect werkzame personen per direct werkzame persoon en in % van het jaarlijkse werkgelegenheidseffect Metalen in primaire vorm (nace 27), 1995, 2000 en 2001, multiplicator van directe (1,00) naar indirecte werkgelegenheid, in aantal indirect werkzame personen per eigen werkzame persoon en in % van het totale werkgelegenheidseffect aantal indirect werkzame personen per werkzame persoon in de onderzochte bedrijfstak 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 0,11 persoon (5,9%) 0,11 persoon (6,0%) 0,09 persoon (5,0%) 0,22 persoon (11,4%) 0,22 persoon (11,3%) 0,23 persoon (13,0%) 0,47 persoon (26,4%) 0,57 persoon (30,0%) 0,58 persoon (30,2%) 1,00 persoon (55,7%) 1,00 persoon (52,7%) 1,00 persoon (52,4%) Multiplicator indirecte werkgelegenheidseffect via consumptie van inkomen ontstaan bij toeleveranciers van onderzochte bedrijfstak Multiplicator indirecte werkgelegenheidseffect via consumptie van inkomen verdiend in onderzochte bedrijfstak Multiplicator alle toeleverende bedrijfstakken Onderzochte bedrijfstak 5. Multiplicator van directe naar indirecte werkgelegenheid 20. De multiplicator van directe naar indirecte werkgelegenheid geeft de verhouding tussen directe en indirecte werkgelegenheid aan. Het wordt uitgedrukt in aantal indirect werkzame personen actief voor elke eigen direct werkzame persoon. Figuur 9 geeft de multiplicator voor de verschillende vormen van indirecte werkgelegenheid Voor elke persoon actief in de metaalnijverheid zijn in 1995 een 0,80 personen indirect werkzaam dankzij bestellingen en inkomen gegenereerd door of via de metaalnijverheid. In 2001 is deze variabele gestegen naar 0,91 indirect werkzame personen. Opnieuw is vooral het aandeel bij toeleverende bedrijfstakken verantwoordelijk voor de significante stijging. 13 Detailgegevens bevinden zich in Tabel 9 in bijlage. 18

19 Figuur 10: Metaalnijverheid, 1995, 2000 en 2001, directe en indirecte arbeidsintensiteit, in aantal werkzame personen per mio euro output (prijzen van 2000) en in % van de totale arbeidsintensiteit Metalen in primaire vorm (nace 27), 1995, 2000 en 2001, directe en indirecte arbeidsintensiteit, in aantal werkzame personen per mio euro output, in prijzen van 2000, en in % van de totale arbeidsintensiteit (100%) aantal personen direct of indirect werkzaam per mio euro output ,26 personen indirect werkzaam per mio euro output (44,3% van totaal) 5,35 personen direct werkzaam per mio euro output (55,7% van totaal) 3,95 personen indirect werkzaam per mio euro output (47,3% van totaal) 4,40 personen direct werkzaam per mio euro output (52,7% van totaal) 3,82 personen indirect werkzaam per mio euro output (47,6% van totaal) 4,22 personen direct werkzaam per mio euro output (52,4% van totaal) (directe) arbeidsintensiteit indirecte arbeidsintensiteit 6. Directe en indirecte arbeidsintensiteit 22. Aan de hand van de berekende indirecte werkgelegenheid kan de arbeidsintensiteit van een bedrijfstak in meer brede zin geduid worden. Met directe arbeidsintensiteit bedoelen we de arbeidsintensiteit van de metaalnijverheid zoals besproken in hoofdstuk 1.4. Met indirecte arbeidsintensiteit bedoelen we de werkgelegenheid indirect ontstaan per miljoen euro output in de metaalnijverheid. Figuur 10 geeft de som van directe en indirecte arbeidsintensiteit tussen 1995 en De indirecte arbeidsintensiteit daalt in de onderzochte periode licht, van 4,3 personen (1995) naar 3,8 indirect werkzame personen per mio euro output gerealiseerd door de metaalnijverheid (2001; beide waarden in prijzen van 2000). In totaal worden in 1995 ongeveer 9,6 personen direct of indirect tewerkgesteld per miljoen euro output van de metaalnijverheid. In 2001 daalt deze som tot ongeveer 8,0 personen. Ondanks de significante stijging van de indirecte werkgelegenheid wordt de metaalnijverheid dus duidelijk niet meer arbeidsintensief. 14 Zie Tabel 10 in bijlage voor de gedetailleerde gegevens. 19

20 7. Gecumuleerd (direct en indirect) tewerkstellingseffect 24. De metaalnijverheid levert ongeveer 18% (1995) tot 14% (2001) van hun output (afzetmarkt) aan andere Belgische bedrijfstakken, voornamelijk de bouw- en automobielnijverheid. Het intermediaire verbruik binnen de eigen bedrijfstak is hierin niet opgenomen. Zie Figuur 3 op pagina 9. Dit aandeel van de eigen werkgelegenheid kan als indirecte werkgelegenheid aan andere binnenlandse bedrijfstakken toegeschreven worden, aangezien dit werkgelegenheidseffect afhankelijk is van bestellingen door deze bedrijfstakken. Figuur 11: Metaalnijverheid, 1995, 2000 en 2001, gecumuleerde (directe en indirecte) werkgelegenheidseffect, in aantal werkzame personen en in % van de eigen werkgelegenheid Bedrijfstak Metalen in primaire vorm (nace 27), eigen werkgelegenheid naar aard van afhankelijkheid en eerste niveau van indirecte werkgelegenheid (gecumuleerde werkgelegenheid), 1995, 2000 en 2001, in aantal werkzame personen ste niveau van indirecte werkgelegenheid bij toeleverandiers export extra EU export intra EU bruto-kapitaalvorming huishoudens (investeringen) leveringen binnen eigen bedrijfstak andere binnenlandse bedrijfstakken Het gecumuleerde werkgelegenheidseffect bestaat uit 1/ de eigen werkgelegenheid actief voor leveringen aan de finale vraag en het intermediaire verbruik binnen de eigen bedrijfstak en 2/ het eerste niveau van indirecte werkgelegenheid bij toeleveranciers. Zie de inleiding van dit hoofdstuk voor een verduidelijking. 20

21 Figuur 11 geeft het gecumuleerde tewerkstellingseffect van de onderzochte metaalnijverheid tussen 1995 en Het gecumuleerde werkgelegenheidseffect van de metaalnijverheid stijgt van (1995) naar personen ( 2001). De stijging is opnieuw toe te schrijven aan het effect bij toeleveranciers. Opgemerkt dient dat ook de eigen werkgelegenheid niet achteruitgaat, vooral omdat het aandeel van de export in de afzetmarkt van de metaalnijverheid toeneemt. Dit impliceert dat de werkgelegenheid in de metaalnijverheid minder afhankelijk is van bestellingen door binnenlandse bedrijfstakken. 15 Detailgegevens bevinden zich in Tabel 8 en Tabel 12 in bijlage. 21

22 Hoofdstuk 3 Conclusie 26. Het totale directe en indirecte werkgelegenheidseffect van de metaalnijverheid evolueert tussen 1995 en 2001 van naar werkzame personen, wat een significante stijging betekent. De directe werkgelegenheid daalt licht terwijl vooral de indirecte werkgelegenheid bij toelevanciers duidelijk stijgt. De arbeidsintensiteit (aantal werkzame personen per miljoen euro output) van de metaalnijverheid daalt tussen 1995 en 2001 sneller dan in de meeste andere industriële bedrijfstakken. Wordt ook de indirecte werkgelegenheid opgenomen dan vertegenwoordigt de som van directe en indirecte arbeidsintensiteit 9,6 werkzame personen in 1995 en 8,0 werkzame personen in 2001 per miljoen euro output van de metaalnijverheid. 27. Het gecumuleerde werkgelegenheidseffect bestaat uit de eigen werkgelegenheid niet actief voor bestellingen door andere binnenlandse bedrijfstakken en het eerste niveau van indirecte werkgelegenheid bij toeleveranciers. Het geeft het netto werkgelegenheidseffect aan dat door de economische activiteit van de metaalnijverheid tot stand komt. Het gecumuleerde werkgelegenheidseffect van de metaalnijverheid stijgt van (1995) naar personen (2001). De eigen werkgelegenheid daalt in het gecumuleerde cijfer niet, vooral omdat het aandeel van de export in de afzetmarkt van de metaalnijverheid toeneemt. Dit impliceert dat de werkgelegenheid in de metaalnijverheid minder afhankelijk is van bestellingen door binnenlandse bedrijfstakken. 22

23 Hoofdstuk 4 Bijlage A: gedetailleerde tabellen 28. De toeleverende bedrijfstakken worden in volgende categorieën samengevat. Indeling van toeleverende bedrijfstakken mijnbouw: NACE10:14 Mijnbouw energie: NACE23+40:41 Aardolieraffinaderijen; elektriciteitbedrijven en waterbedrijven Banken en verzekeringen inclusief ondersteunende diensten; onroerend goed; O&O; software; uitbestede diensten: NACE65-74 overige zakelijke diensten inclusief interim-arbeid Klein- en groothandel, horeca, vervoer over water en luchtvaart; vervoersondersteunende diensten; handel en transport: NACE50:64 post- en telecommunicatie andere industrie + bouw: andere NACE<50 Andere industriële bedrijfstakken niet-marktdiensten: NACE>74 Andere dienstenbedrijfstakken vanaf NACE75 (overheid) 23

24 Tabel 2 geeft de belangrijkste macro-economische kenmerken van de metaalnijverheid uitgedrukt in lopende prijzen. Tabel 2: Belangrijkste kenmerken van de Belgische metaalnijverheid, 1995 tot 2003, in miljoen euro (lopende prijzen) en aantal werkzame personen (bron: Nationale Rekeningen 16 ) output , , , , , , , , ,5 intermediair verbruik , , , , , , , , ,6 intermediair verbruik binnenlands intermediair verbruik buitenlands bruto toegevoegde waarde 7.980, , , , , , , , ,9 beloning van werknemers 5.610, , , , , , , , ,8 netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen van zelfstandigen 1.207,0 843, , ,1 991, ,5 795,9 899,6 669,0 verbruik van vaste activa (afschrijvingen) 1.081, , , , , , , , ,4 werkzame personen werknemers zelfstandigen Gegevens gedownload van Belgostat in juli De gegevens voor 2003 zijn geschat volgens voorlopige methodes en kunnen nog (licht) wijzigen. 24

25 Tabel 3: Metaalnijverheid, 1995, 2000 en 2001, overzicht van directe en indirecte werkgelegenheid, in aantal werkzame personen aantal % kolom % rij multiplicator aantal % kolom % rij multiplicator aantal % kolom % rij multiplicator Werkgelegenheid in onderzochte bedrijfstak ,7% 100,0% 1, ,7% 98,0% 1, ,4% 97,7% 1,00 Werkgelegenheidseffect bij Belgische toeleveranciers ,4% 100,0% 0, ,0% 118,1% 0, ,2% 119,1% 0,58 Werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen door eigen werkzame personen ,0% 100,0% 0, ,4% 91,0% 0, ,3% 90,7% 0,22 Werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen door toegeschreven werkzame personen bij toeleveranciers ,0% 100,0% 0, ,9% 122,7% 0, ,0% 124,2% 0,11 Totaal indirecte werkgelegenheid ,3% 100,0% 0, ,3% 110,7% 0, ,6% 111,3% 0,91 Totaal directe en indirecte werkgelegenheid ,0% 100,0% 1, ,0% 103,6% 1, ,0% 103,7% 1,91 25

26 Tabel 4: Metaalnijverheid, 1995, 2000 en 2001, eigen werkgelegenheid en eerste niveau van indirect werkgelegenheidseffect bij toeleveranciers en via consumptieve bestedingen, in aantal werkzame personen Werkgelegenheid in onderzochte bedrijfstak Indirect werkgelegenheidseffect bij toeleveranciers mijnbouw: NACE10: energie: NACE23+40: uitbestede diensten: NACE handel en transport: NACE50: andere industrie + bouw: andere NACE< niet-marktdiensten: NACE> Totaal Indirect werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen via consumptieve bestedingen bij toeleveranciers (alle niveaus) via consumptieve bestedingen in onderzochte bedrijfstak (alle niveaus) Totaal Som van directe en 1ste niveau van indirecte werkgelegenheid Het eerste niveau van indirect werkgelegenheidseffect bij toeleveranciers betreft de bedrijfstakken die direct aan de metaalnijverheid leveren. Bij het consumptie-effect betreft het bedrijfstakken die direct aan de finale vraag van huishoudens leveren. Zie Tabel 7 op pagina 29 voor de concrete berekening. 26

27 Tabel 5: Metaalnijverheid, 1995, 2000 en 2001, som van directe en indirecte werkgelegenheidseffect (alle niveaus) bij toeleveranciers en via consumptieve bestedingen, in aantal werkzame personen Werkgelegenheid in onderzochte bedrijfstak Indirect werkgelegenheidseffect bij toeleveranciers mijnbouw: NACE10: energie: NACE23+40: uitbestede diensten: NACE handel en transport: NACE50: andere industrie + bouw: andere NACE< niet-marktdiensten: NACE> Totaal Indirect werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen via consumptieve bestedingen bij toeleveranciers (alle niveaus) via consumptieve bestedingen in onderzochte bedrijfstak (alle niveaus) Totaal Som van directe en alle niveaus van indirecte werkgelegenheid Tabel 5 geeft het totale indirecte werkgelegenheidseffect, dus de som van het eerste en alle hogere niveaus van toelevering inclusief de leveringen aan de finale vraag van huishoudens. 27

28 Tabel 6: Metaalnijverheid, 1995, 2000 en 2001, (directe) arbeidsintensiteit van de onderzochte bedrijfstak en van toeleverende bedrijfstakken naar aard van de toelevering, in aantal werkzame personen per miljoen euro output, output in prijzen van onderzochte bedrijfstak 5,35 4,76 4,22 mijnbouw: NACE10:14 5,80 4,59 4,13 energie: NACE23+40:41 3,66 2,63 2,38 uitbestede diensten: NACE ,55 8,40 7,26 handel en transport: NACE50:64 9,04 7,25 6,64 andere industrie + bouw: andere NACE<50 5,52 4,94 4,64 niet-marktdiensten: NACE>74 15,68 12,72 11,89 De arbeidsintensiteit van een bedrijfstak geeft het aantal werkzame personen per miljoen euro output. De output is uitgedrukt in prijzen van 2000 om een correcte vergelijking mogelijk te maken. 28

29 Tabel 7: Metaalnijverheid, 1995, 2000 en 2001, berekening van het werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen, in euro (lopende prijzen en prijzen van 2000) en aantal werkzame personen consumptieve bestedingen S14, in mio, in lopende prijzen consumptieve bestedingen S14, in mio, in prijzen van werkgelegenheidseffect door consumptieve bestedingen S14, eerste niveau, in werkzame personen werkgelegenheidseffect door consumptieve bestedingen S14, 2 de en hogere niveaus, in werkzame personen werkgelegenheidseffect door consumptieve bestedingen S14, alle niveaus, in werkzame personen arbeidsintensiteit consumptieve bestedingen, in lopende prijzen 15,02 12,68 12,47 6 arbeidsintensiteit consumptieve bestedingen, in prijzen van ,51 12,68 12,52 7 aandeel inkomen ontstaan in onderzochte bedrijfstak / totale primaire inkomen S14 80,24% 81,52% 81,43% 8 aandeel netto beschikbaar inkomen / primair inkomen 80,37% 78,69% 78,71% 9 aandeel consumptieve uitgaven / totale uitgaven 62,90% 62,68% 61,56% 10 aandeel consumptieve uitgaven / primaire inkomen 40,56% 40,21% 39,46% 11 inkomen S14 (werknemers en zelfstandigen) ontstaan in onderzochte bedrijfstak, in mio, in lopende prijzen inkomen S14 afkomstig uit onderzochte bedrijfstak, in mio, in prijzen van inkomen S14 afkomstig uit onderzochte bedrijfstak besteed aan consumptieve uitgaven, in mio, in lopende prijzen inkomen S14 afkomstig uit onderzochte bedrijfstak besteed aan consumptieve uitgaven, in mio, in prijzen van werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen, in aantal werkzame personen aandeel andere bedrijfstakken in werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen S14, in % werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen, in aantal werkzame personen bij andere bedrijfstakken ,70% 99,79% 99,81%

30 inkomen S14 (werknemers en zelfstandigen) ontstaan bij toeleveranciers van onderzochte bedrijfstak, in mio, in lopende prijzen inkomen S14 ontstaan bij toeleveranciers onderzochte bedrijfstak, in mio, in prijzen van inkomen S14 ontstaan bij toeleveranciers onderzochte bedrijfstak besteed aan consumptieve uitgaven, in mio, in lopende prijzen inkomen S14 ontstaan bij toeleveranciers onderzochte bedrijfstak besteed aan consumptieve uitgaven, in mio, in prijzen van werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen toeleveranciers, in aantal werkzame personen aandeel andere bedrijfstakken in werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen S14, in % 99,70% 99,79% 99,81% 24 werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen toeleveranciers, in aantal werkzame personen bij andere bedrijfstakken totaal inkomen S14 (werknemers en zelfstandigen) onderzochte bedrijfstak direct en indirect, in mio, in lopende prijzen totaal inkomen S14 onderzochte bedrijfstak direct en indirect, in mio, in prijzen van totaal inkomen S14 direct en indirect besteed aan consumptieve uitgaven, in mio, in lopende prijzen totaal inkomen S14 direct en indirect besteed aan consumptieve uitgaven, in mio, in prijzen van totaal werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen direct en indirect, in aantal werkzame personen totaal werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen direct en indirect, in aantal werkzame personen bij andere bedrijfstakken De berekening van het indirecte werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen verloopt in verschillende stappen: Het indirecte werkgelegenheidseffect en de arbeidsintensiteit voor alle consumptieve bestedingen van huishoudens worden in rijen 1 tot 7 berekend. Rijen 8 tot 11 gaan na welk aandeel van het inkomen van huishoudens ontstaan in de onderzochte bedrijfstak aan consumptie besteedt wordt. Rijen 12 tot 18 berekenen het inkomen van huishoudens ontstaan in de onderzochte bedrijfstak en vertalen het aan de hand van de arbeidsintensiteit van de finale vraag van huishoudens in het indirecte werkgelegenheidseffect. De analoge bewerking voor de toeleveranciers wordt in rijen 19 tot 25 ontwikkeld. Het geheel wordt in rijen 26 tot 31 samengevat. 30

31 Tabel 8: Metaalnijverheid, 1995, 2000 en 2001, totale (directe en indirecte) werkgelegenheidseffect en gecumuleerde werkgelegenheidseffect, in aantal werkzame personen Werkgelegenheid in onderzochte bedrijfstak Werkgelegenheidseffect bij Belgische toeleveranciers Werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen door eigen werkzame personen Werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen door toegeschreven werkzame personen bij toeleveranciers Totaal direct en indirect werkgelegenheidseffect Aandeel leveringen aan andere binnenlandse bedrijfstakken / output (afzetmarkt) 17,60% 26,37% 16,38% Gecumuleerd werkgelegenheidseffect Eigen werkgelegenheidseffect actief voor finaal verbruik (export ) Eigen werkgelegenheid actief voor bestellingen binnen eigen bedrijfstak Eigen werkgelegenheid gerekend tot gecumuleerde werkgelegenheid Indirect werkgelegenheidseffect bij toeleveranciers, niveau Gecumuleerd (direct en indirect) werkgelegenheidseffect Het gecumuleerde (directe en indirecte) werkgelegenheidseffect betreft het gedeelte van het totale werkgelegenheidseffect dat bij analyses van indirecte werkgelegenheid nooit aan andere bedrijfstakken wordt toegeschreven. 31