Verslag. seminar 14 september Longstay: voor altijd? Longstay: voor altijd? NH Hotel Utrecht

Transcriptie

1 Verslag seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd? Longstay: voor altijd? NH Hotel Utrecht

2 Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

3 Inhoudsopgave 2 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

4 Inleiding 5 Hoofdstuk 1 7 Interview mr I. Kluiter, plaatsvervangend secretaris Landelijke Adviescommissie Plaatsing Longstay Forensische Zorg: Onderzoeksresultaten intern onderzoek naar de oorzaken van de vermindering van het aantal longstay aanvragen. Hoofdstuk 2 11 Voordracht dr. W.F.J.. van Kordelaar, klinisch psycholoog, lid directieraad NIFP en oud-lid Landelijke Adviescommissie Plaatsing Longstay Forensische Zorg: Longstayers, longitudinaal perspectief. Hoofdstuk 3 23 Voordracht mr S.O. Roosjen, strafrechtadvocaat met onder meer als specialisme tbs en longstay: De longstay bezien vanuit het perspectief van patiënt en advocaat. Hoofdstuk 4 29 Voordracht mr Y.A.J.. van Kuijck, voorzitter van de penitentiaire kamer en vicepresident in het Gerechtshof te Arnhem: De relatie tussen de rechtspraak en de ontwikkelingen in het longstay beleid. Hoofdstuk 5 39 Voordracht drs. P.C. raun, psycholoog en Clustermanager Patiëntenzorg Langdurig Forensische Zorg bij FPC De Pompestichting: Het perspectief van de kliniek op het historische beloop en de toekomstige ontwikkelingen in de longstay Hoofdstuk 6 47 Voordracht dr. Th.A.. Deenen, klinisch psycholoog en lid Landelijke Adviescommissie Plaatsing Longstay Forensische Zorg: Verschillende typen longstayers en adviezen van de LAP. Hoofdstuk 7 59 Forumdiscussie ijlage 69 Programma seminar Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

5 Inleiding 4 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

6 De Landelijke Adviescommissie Plaatsing Longstay Forensische Zorg (LAP) adviseert over de toekenning, opheffing en voorzetting van de longstay status van tbs-gestelden aan de inister van Veiligheid en Justitie. Ter gelegenheid van haar 10-jarig bestaan organiseerde de LAP op 14 september 2012 een seminar over de ontwikkelingen binnen de longstay. Een aantal gerenommeerde sprekers heeft tijdens het seminar de diverse aspecten van de longstay en de advisering door de LAP belicht. Er hebben in totaal 138 personen aan het seminar deelgenomen. De deelnemers waren onder meer afkomstig uit de FPC s, de GGZ, de Dienst Justitiële Inrichtingen, het NIFP, de reclassering, de rechterlijke macht, het openbaar ministerie en de advocatuur. De LAP kijkt terug op een geslaagd seminar en hoopt met het seminar een bijdrage te hebben geleverd aan de discussie over de toekomst van de longstay. Na een welkom door de voorzitter van de LAP begon het seminar voor de ochtendpauze met een kort interview over de onderzoeksresultaten van een intern onderzoek naar de oorzaken van de vermindering van het aantal longstay aanvragen. Vervolgens is een overzicht gegeven van de ontwikkeling van de longstay en een algemene schets van de huidige stand van zaken. Tevens is er aandacht besteed aan de relatie met de verlengingsrechter en is de longstay bezien vanuit het perspectief van de patiënt en de advocatuur. In het middagdeel is het perspectief van de kliniek op het historische beloop en de ontwikkelingen in de longstay aan bod gekomen. Eén van de leden van de LAP heeft ten slotte de ontwikkelingen en ervaringen in advisering door de LAP gepresenteerd. Aan het einde van het seminar was er onder leiding van de dagvoorzitter ruimte voor een plenaire discussie met de sprekers over onder meer de toekomst van de longstay. Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

7 Hoofdstuk 1 Interview door mr J.A.W. Lensing (voorzitter Landelijke Adviescommissie Plaatsing Longstay Forensische Zorg) met mr I. Kluiter (plaatsvervangend secretaris) 6 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

8 Hans Lensing: De LAP adviseert onder meer over nieuwe aanvragen voor longstay plaatsing. We hebben de afgelopen anderhalf jaar ook nieuwe longstay aanvragen behandeld. Kan je aangeven hoeveel we er hebben ontvangen en hoe het daarmee is afgelopen? Ingrid Kluiter: We zijn op 1 februari 2011 begonnen en sindsdien hebben we tot 1 september 2012 in totaal vijftien aanvragen ontvangen. Daarvan moeten er twee nog beoordeeld worden. Drie aanvragen zijn toegewezen en tien zijn er afgewezen. In vergelijking met voorgaande jaren is het aantal nieuwe aanvragen veel minder. In 2007 heeft de LAP 57 aanvragen binnengekregen. In 2009 waren er dat ongeveer 14 en nu over 2011 en de eerste helft van Hans Lensing: Wat zijn de uitkomsten ten aanzien van die aanvragen? Ingrid Kluiter: We hebben tien aanvragen afgewezen en in het grootste aantal daarvan kan je stellen dat de LAP van oordeel was dat niet alle behandelmogelijkheden waren uitgeput. Daarbij let de LAP natuurlijk ook op de adviezen van de pro justitia rapporteurs. Verder is de LAP soms van oordeel dat een patiënt door kan naar een GGZ instelling of dat een nieuwe resocialisatiepoging kan worden ondernomen. En tenslotte heb je nog de zogenaamde longcare voorzieningen, waarbij de LAP in enkele gevallen heeft geadviseerd dat de patiënt die kant op kan. Er zijn maar drie toewijzingen geweest. In die gevallen zagen de onafhankelijke rapporteurs meestal geen mogelijkheden meer en wilde de patiënt zelf ook graag naar de longstay. Hans Lensing: Je hebt onderzoek gedaan naar de vermindering van het aantal nieuwe aanvragen. Hoe heb je dat aangepakt? Ingrid Kluiter: Ik heb eerst zelf gekeken naar de ontwikkeling van de longstay en ik heb een aantal oorzaken die naar mijn mening misschien ten grondslag zouden kunnen liggen aan de vermindering van het aantal aanvragen in kaart gebracht. Daarmee ben ik naar zeven klinieken gegaan en heb ik de behandeldirecteuren van deze klinieken geïnterviewd. Ik heb gevraagd waarom zij minder patiënten aanbieden voor de longstay en hen enkele stellingen voorgelegd. Naar aanleiding van deze gesprekken ben ik tot mijn bevindingen gekomen. Hans Lensing: Wat zijn je bevindingen? Ingrid Kluiter: In het kort gezegd is het zo dat klinieken vroeger te maken hadden met een grote opnamedruk. Er stonden ontzettend veel patiënten te wachten bij de voordeur om opgenomen te worden. Daar werd door het ministerie ook grote druk op gelegd. Nu is deze druk eraf. Er zijn de afgelopen jaren minder tbs opleggingen, dus aan de voorkant staan minder mensen te wachten. Terwijl de uitstroom juist vergroot wordt op dit moment. De klinieken hebben derhalve te kampen met lege bedden. Van elke kliniek hoor je dat ze moeite hebben om hun bedden te vullen. Een kliniek heeft liever een gevuld bed dan een leeg bed, dus zullen ze er nu voor kiezen om een patiënt Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

9 langer zelf in huis te houden voordat ze worden overgeplaatst naar de longstay. Ze zullen langer doorbehandelen. In het geval van patiënten die even rust nodig hebben zonder behandeldruk, bieden ze die rust zelf. In het verleden zou zo n patiënt naar de longstay zijn gegaan. Nu heeft een kliniek zelf de ruimte om die patiënt de benodigde rust te geven. Ook wordt er meer gekeken naar termen van risicomanagement. Voorheen zouden patiënten die moeilijk beheersbaar waren naar de longstay zijn gegaan en nu wordt gekeken hoe zo n patiënt toch beheersbaar kan worden gehouden met een strikter risicomanagement. En er wordt gekeken naar de mogelijkheid van uitplaatsing naar andere instellingen, niet zijnde een tbs kliniek, onder een strikter risicomanagement. Verder komen ook de tarieven om de hoek kijken. Na zes jaar gaat het verblijfstarief in en krijgt een kliniek minder geld voor een patiënt. Op dit moment hebben de klinieken liever een gevuld bed voor een lager tarief dan een leeg bed. Voorheen stonden er zoveel nieuwe patiënten te wachten die nog voor het behandeltarief konden worden opgenomen, dat de patiënten die er al zes jaar of langer verbleven sneller werden uitgeplaatst naar de longstay. Daarnaast is een belangrijke oorzaak dat klinieken het hun patiënten niet meer willen aandoen om ze naar de longstay te plaatsen, omdat de bewegingsvrijheid van patiënten in de longstay op dit moment ontzettend wordt beperkt. et de nieuwe Verlofregeling wordt dat er niet makkelijker op. Klinieken zullen derhalve meer dan twee keer nadenken voordat ze een patiënt die kant op willen sturen. De longstay ziet er op dit moment niet zo uit als het oorspronkelijk was bedoeld. Het was bedoeld als een soort longcare voorziening, waar patiënten de nodige rust zouden krijgen en toch hun bewegingsvrijheid zouden behouden. Nu is dat niet meer zo en dat is wat de klinieken er nooit mee bedoeld hebben en waar ze het ook niet mee eens zijn. Ze willen de bewegingsvrijheid van patiënten niet op die wijze beperken en dus zullen ze de patiënten zelf in huis houden om op andere manieren een goede plek voor hen te vinden. aar daarbij moet je in het achterhoofd houden dat ze daar nu ook de ruimte voor hebben. Als er morgen honderd nieuwe patiënten op de stoep staan, dan zullen ze patiënten misschien toch sneller uitplaatsen. Hans Lensing: Is het zo dat je overal dezelfde geluiden te horen kreeg? Ingrid Kluiter: Ja, dat is wel het geval. Sommige klinieken hebben nu een eigen longcare voorziening, waar patiënten naartoe worden verhuisd. En er zijn klinieken die vroeger ook weinig patiënten aanboden voor de longstay. aar iedereen zegt wel dat ze weinig patiënten in de kliniek hebben en dat ze het niet eens zijn met de beperkingen in de longstay. Er werd ook gesteld dat er geen mensen meer worden aangeboden voor de longstay omdat de LAP toch alle aanvragen afwijst. aar dat kan je niet zo hard stellen, want de vermindering van het aantal aanvragen is al ingezet voordat de LAP nieuwe stijl aan de slag was. 8 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

10 Hans Lensing: Tien jaar geleden was bij de longstay de gedachte dat deze patiënten niet meer te behandelen zijn en dat het alleen nog ging om de kwaliteit van leven. isschien is er tegenwoordig ook een wat andere visie te bespeuren op behandelmogelijkheden en uitplaatsingsmogelijkheden. Is daarover nog iets naar boven gekomen in jouw onderzoek, over misschien een verandering in cultuur of visie in het veld? Ingrid Kluiter: De visie is denk ik verschoven van behandelbaarheid naar risicomanagement. Er zijn veel mogelijkheden rondom het risicomanagement. Niet iedereen heeft een hoog hek nodig, maar misschien een beetje toezicht en dan hebben ze geen longstay voorziening nodig maar kunnen ze prima in een instelling buiten de tbs verblijven. Je hoort ook de roep om dat soort voorzieningen. Die zijn er te weinig. Ik heb daar verder geen onderzoek naar gedaan. Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

11 Hoofdstuk 2 Voordracht dr. W.F.J.. van Kordelaar Klinisch psycholoog, lid directieraad NIFP en oud-lid Landelijke Adviescommissie Plaatsing Longstay Forensische Zorg 10 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

12 A = clu = clu N = pe Aanknopingspunt voor mijn presentatie vandaag is een presentatie die ik eerder heb gehouden tijdens de tbs dagen in In 2006 ging het over 204 tbs-gestelden die tussen 1 september 2002 en 10 december 2005 waren getoetst door de LAP. Dat was een bonte club van tbs-gestelden. Elk blokje op de dia staat voor een getoetste tbs-gestelde. 204 longstay getoetsten ( ) Verd Ik heb in die periode onderzocht wat de kenmerken waren van die 204 getoetsten en wat er uit de toetsing van de LAP destijds naar voren is gekomen. Dit is een mooie gelegenheid om terug te kijken naar die 204 mensen. Van alle 204 zijn opnieuw gegevens achterhaald. Op de volgende dia ziet u de gegevens van destijds. As 1+As middelen 2+ As 2+mid As 1+mid Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

13 As 1+As middelen 2+ As 2+mid As 1+mid As 2 As 1 As 1+As 2 Verder uitgesplitst O N N N N N N N N N N N N N N P N P P P P P PN PN PN PN PN PN A A N N OA O O A A P N ON N ON N N N N N N N N N N N N P P P P P P P P P P P P P P PC PN PN N P P P P P P P P ON O O P P A = cluster A persoonlijkheidsstoornis = cluster persoonlijkheidsstoornis N = persoonlijkheidstoornis NAO = major mental disorder P = pedofilie/parafilie O = overig As 1 12 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

14 PN PN PN PN A A N N OA O O A A P N ON N ON N N N N N N N N N N N N P P P P P P P P P P P P P P PC PN PN N P P P P P P P P Er waren in totaal 155 personen bij met een classificatie op as 1, dus met psychiatrische ON O O P P problematiek in engere zin. Er waren er 174 met as 2 problematiek, dus met persoonlijkheidspathologie. A = cluster A persoonlijkheidsstoornis ij 92 personen was er sprake van zowel as 1 als as 2 problematiek. = major mental disorder ij as 1 = cluster persoonlijkheidsstoornis P = pedofilie/parafilie heb ik niet de N = persoonlijkheidstoornis middelenproblematiek NAO meegeteld. Dat is een dimensie die ik toen apart heb O = overig As 1 genomen, omdat die forensisch ook relevant is. ij 103 personen was er sprake van middelenproblematiek. Vervolgens heb ik gekeken wat er uit de toetsing van de LAP naar voren is gekomen. +mid Resumerend n % getoetst % afgewezen 52 25% rest % alsnog longstay 12 6% rest % niet geplaatst 17 8% totaal longstay en geplaatst % 1 Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

15 Van de 52 personen die destijds door de LAP zijn afgewezen voor de longstay, hebben er 12 personen later alsnog een longstay indicatie kregen. Er zijn er uiteindelijk 17 niet in de longstay terechtgekomen, hoewel ze wel een positieve indicatie hadden gekregen. De redenen hiervoor zijn lastig te achterhalen. Dat heeft aan de ene kant te maken met de RSJ, omdat een beroepsuitspraak ertoe kan leiden dat je uiteindelijk niet in de longstay komt. Daarnaast zijn er zaken bij die ik meer van dichtbij ken en waarvan ik weet dat het een ander beloop heeft gekregen, waarbij er voordat het tot plaatsing kwam een uitspraak kwam van de rechter over het niet verder voortzetten van de tbs of een voorwaardelijke beëindiging van het bevel tot verpleging. Het uiteindelijke aantal van 147 longstay geplaatsten wordt mijn nieuwe 100%. Hieronder staat in tabelvorm de verdeling naar diagnose. In tabelvorm As 2 As 1 + As 2 As 1 totaal % middelenprobleem % geen middelenprobleem % totaal % 20% 62% 18% 100% Nu gaan we een longstay afdeling inrichten langs de kant van een zorg-as en een beveiligings-as. 14 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

16 Zorg laag / beveiliging hoog RESTRICTIEF + Zorg hoog / beveiliging hoog INTENSIEF zorg-as - Zorg laag / beveiliging laag PERISSIEF Zorg hoog / beveiliging laag PROTECTIEF + - beveiligings-as 8 RESTRICTIEF + INTENSIEF high control longstay - populatie medium control - medium care high care zorg-as + PERISSIEF beveiligings-as PROTECTIEF 9 Als we de 147 getoetsten en geplaatsten onderbrengen in een longstay afdeling, feitelijk in meer longstay afdelingen, dan ziet het beeld er als volgt uit. Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

17 + N N N N N N N N N N P P high high control P P P P P P PN PN PN PN P P P P P P P P PN PN PN PN P P N N N N OA N N N N OA N N N N N N N N PN N N N PN N N N PN O O N N N N PN O O N N N N ON ON O ON ON O P P As 1 As 1 As 2 As 2 As As As 1+mid As 1+mid As 2+mid As 2+mid P P P P P P P P P P P P P P P P PN PN N N N N N N As 1+As2+mid As 1+As2+mid N N P P P P P P P P P P P P medium control P P P P P P P P PC PC P P PN PN PN PN O O N N N N N N N N N N A A N N N N A A P P O N A A P P O ON N A A medium care high care zorg-as - medium care high care zorg-as ON + beveiligings-as beveiligings-as De vraag is nu hoe het met deze mensen is afgelopen. Allereerst de vraag of er mensen zijn bij wie de tbs is beëindigd. Einde TS (verpleging) Einde TS (verpleging) door overlijden door overlijden 74j 74j vv vv door rechtsgang door rechtsgang 47j 47j 50j 50j geen geen vord vord contrair contrair contrair contrair 53j 53j vv vv vv vv 72j 72j 53j 53j 46j 46j 56j 56j 62j 62j OPZ OPZ contrair contrair 43j 43j Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

18 Resumerend n % geplaatst % einde door overlijden 10 7% rest % einde TS (verpl) 8 5% totaal % In de volgende dia s ziet u wat de LAP heeft gedaan met de periodieke toetsingen. Periodieke LAP-toets jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar aanhouden voortzetten (+) jaar opheffen (-) Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

19 Resumerend n % populatie % nog te toetsen 54 42% getoetst 75 58% n % getoetst % aangehouden + 1 onbekend 6 8% rest 69 voortzetten 31 41% over een jaar hertoetsen 9 12% einde longstay 29 39% Verder uitgesplitst in tabelvorm augustus 2006 As-2 As 1 + As 2 As 1 NAO pedopar D overig D totaal % middelenprobleem % geen middelenprobleem % totaal % 20% 62% 18% 100% augustus 2012 As-2 As 1 + As 2 As 1 middelenprobleem % geen middelenprobleem % totaal % 24% 60% 16% 100% Nota ene: nagenoeg gelijke proporties contextvariabelen minstens even belangrijk als de stoornis 18 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

20 In tabelvorm augustus 2006 As 2 As 1 + As 2 As 1 totaal middelenprobleem % geen middelenprobleem % totaal % 20% 62% 18% 100% % augustus 2012 As 2 As 1 + As 2 As 1 totaal middelenprobleem % geen middelenprobleem % totaal % 24% 60% 18% 100% % Nota ene: nagenoeg gelijke proporties contextvariabelen minstens even belangrijk als de stoornis Tenslotte enkele stellingen uit 2006 met conclusies en aanbevelingen. Enkele stellingen uit 2006: 8. De longstay als apart verblijfskad er moet wettelijk geregeld worden RSJ advies februari 2008: -óf wettelijk regelen -óf interne differentiatie Aanvullend advies april 2008: -longstay: interne differentiatie -LAP-toets bij de toegang -periodieke toets op de voortzetting (LAP?) eleidskader Longstay forensische zorg (2009): - longstay forensische zorgindicatie en lfz-status -onderzoek en LAP-toets bij toegang -periodieke (3 jaar) LAP-toets bij voortzetting Conclusies: 1.gelukkig geen wettelijk kader (want verankert te veel te star) 2.gelukkig geen interne differentiatie (want te weinig rechtszekerheid) 3.uit de periodieke toets blijkt dat longstay voor een substantieel aantal patiënten geen eindstation is Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

21 Enkele stellingen uit 2006: 1. Het onderscheid longstay versus long care geeft een verkeerde voorstelling van zaken; longstay is per definitie ook long care, zij het dat de intensiteit van de care kan variëren Geldt nog steeds. Het onderscheid komt vooral bestuurlijk van pas omdat je op groepsniveau beperkingen kunt stellen aan vrijheden en aan de bekostiging. Progressie kun je echter niet optimaal toetsen, laat staan uitlokken. Een mogelijk groter nadeel is dat patiënten in een longcare-situatie een toets op voortzetting van hun langdurig verblijf wordt onhouden. Aanbevelingen: 1.schaf longstay als term en als verblijfscategorie af 2.creëer de status Langdurig Forensisch Psychiatrische Zorg (huidige longstay + longcare ) die op basis van veiligheid en zorg gedifferentieerd vorm krijgt in gespecialiseerde afdelingen 3.onderwerp de toegang tot de LFPZ-status aan een extern onderzoek en een LAP-toets en laat de voortzetting van de status elke drie jaar toetsen door de LAP. 20 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

22 Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

23 Hoofdstuk 3 Voordracht mr S.O. Roosjen Strafrechtadvocaat 22 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

24 ij is gevraagd om wat te zeggen over de longstay vanuit het perspectief van de patiënt en de advocaat. ijna al mijn cliënten in de longstay zijn niet blij dat ze in de longstay zitten. Dat blijkt ook wel uit het feit dat men bijna zonder uitzondering beroep aantekent tegen de beslissing om ze in de longstay te plaatsen. Als ze dat al niet gedaan hebben, dan hebben ze daar zonder uitzondering achteraf spijt van. Dat is op zich niet vreemd, want hoe kan je als je er niet in zit een goed beeld krijgen van hoe het zal zijn als je er in zit. Pas als je er bent en er een tijd zit, dan krijg je door of je het wel leuk vindt. Ik geloof niet dat er veel zijn die daar ja op zullen zeggen. Er kan beroep ingesteld worden tegen een plaatsingsbeslissing. Een manco van dat beroep is dat het geen opschortende werking heeft. Een patiënt zit er al en moet dan zien er weg te komen. Wat voor signaal geeft dat af over die rechtsgang van het beroep. Ik zeg dat je eerst moet afwachten tot het beroep afgewikkeld is en daar eventueel een definitieve plaatsingsbeslissing uitgerold is, voordat je iemand overplaatst. Dat is veel correcter en biedt iets meer vertrouwen in een dergelijke procedure. Voordat de longstay een formeel kader kreeg, bestond de longstay al lang in de praktijk. Afdelingen van klinieken waar eigenlijk niet veel meer gebeurde, die allemaal mooie verhullende namen hadden, waren feitelijk longstay afdelingen. ehandelpogingen werden daar niet meer ondernomen en soms leverde dat onbevredigende situaties op. ehandelaars waren gefrustreerd omdat ze het steeds weer moesten proberen en patiënten vonden dat eeuwige getrek en geduw vervelend. Toen kwam het idee van de longstay op. Dat zou minder belastend zijn voor de patiënten en misschien zou door die lage behandeldruk op den duur weer behandelperspectief kunnen ontstaan. De praktijk voor patiënten was echter vaak teleurstellend. De behandeldruk viel vaak wel weg en dat werd als positief gezien, maar de consequenties van het langdurig verblijf op een longstay afdeling werden in het algemeen niet als positief gezien. Daardoor ontstaat de wens om er weer uit te stromen. ogelijk spelen daarbij de omstandigheden in de longstay een rol. Het mooie uitgangspunt van de longstay was om binnen de noodzakelijke grenzen die de beveiliging van de maatschappij met zich meebrengen, te streven naar een optimale kwaliteit van leven. De feitelijk retorische vraag is of daar wel aan wordt voldaan. Kleine ruimtes, weinig recreatiemogelijkheden en weinig contact met de buitenwereld. Het contact is vaak beperkt tot de andere patiënten en soms de therapeuten die er rondlopen en de deprimerende sfeer van de instelling. Daar komt nog bij een staatssecretaris, die oproept tot versobering van de longstay. Daarover heeft hij in het regeerakkoord gezegd dat de longstay afdelingen moeten worden versoberd, tenzij dit tot onbeheersbaarheid leidt. Als dat het criterium is, dan hou je je hart vast wat er verder nog meer afgebroken gaat worden. Er is ook een deprimerende negatieve sfeer doordat patiënten allerlei gezondheidskwalen hebben. Overgewicht wordt van kwaad tot erger. Dat komt door medicatie, gebrek aan beweging en gebrek aan perspectief. Tegen de veertig procent van de longstay-ers leidt aan suikerziekte. Dat is niet representatief voor de Nederlandse bevolking. Er overlijden ook regelmatig patiënten. De staatssecretaris pakt nu ook de verlofregels voor de longstay aan. Vroeger werd gezegd dat alles mogelijk zou moeten zijn, Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

25 je zou zelfs je werk moeten kunnen houden en regelmatig op bezoek kunnen gaan als je niet extreem gevaarlijk werd, maar dat wordt ook allemaal steeds verder afgebroken en teruggebracht. Daar wordt het allemaal niet beter van. Verder frustreert het de longstay-ers dat de mogelijkheden om de longstay uit te komen zeer beperkt zijn. Er is een nieuwe LAP procedure, maar die toets is maar één keer in de drie jaar. ovendien kan je je afvragen of dat een echte rechtsgang is of dat het een doekje voor het bloeden is. Tussentijds is er hoogstens via een juridisch trucje uitstroom mogelijk. Dan vraag je overplaatsing naar een behandelafdeling en die wordt per kerende post afgewezen en dan kan je daartegen naar de RSJ. aar dan zit je in een moeilijke positie waarbij jij moet aantonen dat er allerlei perspectief is. Hoe doe je dat en uit welke positie kom je? Kortom vrijwel zinloos en kansloos. Er is misschien een kentering gaande, er is meer uitstroom uit de longstay. Rechterlijke beslissingen spelen daarbij een rol. En het beschikbaar komen van longcare plaatsen. Daar hebben longstay-ers grote verwachtingen van, maar helaas is de praktijk dat er al tien jaar wordt gepraat over longcare, maar dat de eerste heipalen nog de grond in moeten. Er zijn nu wat voorzieningen, maar die zitten allemaal al overvol en worden ook voor allerlei andere dingen gebruikt. Er is grote onzekerheid over wie er nu wel en niet in mag. Het biedt derhalve geen oplossing op de korte termijn. Conclusie is dat de longstay vanuit de optiek van de patiënt als negatief bestempeld wordt. Ze voelen zich opgesloten en de sleutel is weggegooid. Ze voelen zich vrijwel rechteloos. Er is geen sympathie in de maatschappij en de politiek voor hun problemen. Dan het perspectief vanuit de advocaat. izar is dat de longstay feitelijk nog steeds geen wettelijke basis heeft. Ik vind het vreemd uit rechtspositioneel oogpunt dat mensen daar zitten, beroofd van bepaalde rechten en zonder verwachtingen, terwijl je de term longstay in de wet niet tegenkomt. Een ander aspect vanuit het perspectief van de advocaat is dat het eigenlijk geweldige klanten zijn. Ze blijven maar terugkomen. Om de twee jaar heb je weer een zitting en die worden steeds makkelijker om voor te bereiden want er gebeurt niets. Ik heb longstay verlengingszittingen meegemaakt van nog geen tien minuten. Dat is makkelijk verdiend door de advocaat, maar uiteindelijk toch geen situatie waar ik gelukkig van word. Helaas heeft de penitentiaire kamer in 2007 gezegd dat de praktijk van het verlengen van de longstay van iemand die helemaal niet behandeld wordt, de toets der kritiek kan doorstaan. Daar kan je met de huidige praktijk nog wel wat vraagtekens bij zetten. aar op dit moment is het nog zo dat het kan en dat het mag. Hoe ga je als patiënt de longstay in? Daar heb ik net al kort iets over gezegd. De manier waarop dat gebeurt, verdient geen schoonheidsprijs. Er komt een advies bij het ministerie en het ministerie neemt een beslissing. In dat hele traject wordt een advocaat niet gekend. Soms weet je als advocaat niet eens dat het speelt. De attente klant trekt soms bij zijn advocaat aan de bel, maar hoeveel attente mensen zitten er in de tbs en in de longstay. Regelmatig worden we gebeld op het moment dat het allemaal al veel te laat is en je niets meer kan doen. Waarom wordt een advocaat niet van 24 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

26 tevoren ingeseind en erbij betrokken. Als je je er als advocaat al tegenaan bemoeit in dat voorstadium, dan krijg je daarvoor van de overheid geen enkele vergoeding want het vergoedingensysteem voorziet daar niet in. Eerst nadat de plaatsingsbeslissing is genomen, is er beroep mogelijk tegen de RSJ en dan kan je als advocaat wel in beweging komen mits de patiënt binnen zeven dagen nadat hij de brief heeft gekregen je heeft ingeschakeld. Doet hij dat niet, dan kan hij niet in beroep en is zijn plaatsing onherroepelijk. Een idioot korte termijn bij zo n ingrijpende beslissing. En dan gaan we uit van mensen met allerlei stoornissen en problemen en soms buitengewoon trieste IQ s. Die worden geacht om binnen die termijn hun advocaat in te schakelen. Dat gaat dus vaak fout met vreselijke consequenties. en je te laat, dan moet je vervolgens drie jaar wachten op de LAP en op een herbeoordeling voordat je de longstay status weer eens tegen het licht kan houden. Waarom krijgt de advocaat niet ook onmiddellijk een kopie van de plaatsingsbeslissing. De advocaat is reeds bekend van de verlengingszitting. Dan kan de advocaat misschien nog die termijn bewaken. aar het wordt overgelaten aan de niet echt weerbare patiënt. De procedure bij de RSJ komt over als een vrij marginale toets. Dat is op zich ook wel logisch, want die plaatsingsbeslissing ligt er al. En jij moet met munitie komen om die beslissing onderuit te halen. Heb je die munitie niet, dan blijft die beslissing staan. Dat is eigenlijk een omkering van de bewijslast. ij de RSJ wordt gekeken naar de criteria die er zijn voor de instroom in de longstay. aar hoe zuiver zijn die criteria? Als nu blijkt dat er heel veel mensen uit de longstay teruggehaald worden, mede onder invloed van de LAP, moet je je dan niet afvragen of ze wel state of the art zijn behandeld en is er niet te makkelijk gezegd dat er niets meer mogelijk was. Ik heb in het verleden ook gehoord dat de longstay voorzieningen er waren en dat alle kliniek mensen aanmeldden voor de longstay. De longstay had zelfs een wachtlijst. aar op een gegeven moment begon het aantal tbs opleggingen terug te lopen. En toen was ineens de wachtlijst weg. Diverse klinieken hadden hun aanmeldingen ingetrokken. Allemaal pragmatische en minder pragmatische redenen om mensen naar de longstay te sturen, vervielen en toen ontstond een andere tendens. Er is mij gevraagd iets te zeggen over de nieuwe werkwijze van de LAP. Ik treed als advocaat veelvuldig op in dit soort zaken, maar ik wist niet wat de nieuwe werkwijze was. Dat komt neer op het bezoeken van de longstay patiënt en het zorgen voor actuele rapportages en een actuele risicotaxatie en op die manier de hele herbeoordeling uitvoeren. Er zijn geen zittingen waarbij de advocaat op bezoek kan komen. De tbs-er wordt bezocht en gehoord door de LAP commissie, zonder dat zijn advocaat daarbij is. Het enige wat je als advocaat merkt, is dat je een brief krijgt van de LAP met een korte termijn om schriftelijke opmerkingen te plaatsen. De nieuwe werkwijze vind ik hoewel positief gestemd, toch nog steeds niet goed. De termijn voor het maken van opmerkingen vind ik erg kort, de cliënten worden gehoord zonder advocaat en het tijdstip van de herbeoordeling na drie jaar is volstrekt onduidelijk. Er zijn achterstanden en er zit onvoldoende systematiek in de planning. Een advocaat kan zich er daardoor niet goed op voorbereiden. De terugkoppeling is ook beroerd. Ik heb Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

27 nog nooit een LAP advies gezien. Als ik mazzel heb, hoor ik later via mijn cliënt dat hij opeens geen longstay-er meer is. Ik hoor het niet. En beroep is ook niet mogelijk tegen de beslissing. Het zou anders moeten. Wat is de beste oplossing. Laat de verlenging van de longstay tegelijk plaatsvinden met de verlenging van de tbs. Voordeel is dat we dan een onafhankelijke rechter hebben die naar de hele zaak kijkt en ook kan beoordelen of behandeling er niet meer inzit. De rechter is deskundig, want deze moet ook oordelen over de verlenging en heeft ervaring met rapporten van gedragsdeskundigen en weet over risicotaxaties en behandelmogelijkheden. En de rechter kan dus ook best iets zeggen over de vraag of iemand op de longstay thuishoort. Door een koppeling met de verlenging krijg je ook een veel regelmatigere toets die niet afhankelijk is van wachttijden bij de LAP. Die zitting komt er en dan moet het aan de orde komen. Hoger beroep is mogelijk. Als advocaat en verdediging heb je veel meer mogelijkheden om je erop voor te bereiden en je ermee te bemoeien en eventueel ook een contra-expertise te laten uitvoeren. ijn andere oplossing gaat eigenlijk nog verder. Schaf de hele longstay af. Schaf de longstay klinieken af. Longstay klinieken zijn eigenlijk ontstaan vanwege plaatsgebrek. Dat plaatsgebrek is er niet meer. Laat alle longstay-ers terug gaan naar de klinieken en dan heeft de kliniek misschien een aantal patiënten zitten waar niet zoveel mee gebeurt. aar op de verlengingszitting die na twee jaar plaatsvindt, zal de kliniek toch moeten uitleggen waarom er in die twee jaar niets gebeurd is. Voordeel is dat de patiënt dan geen etiket opgeplakt heeft gekregen met allerlei negatieve consequenties want hij kan er moeilijk weer afkomen. De kliniek kan zo n patiënt best op verlof sturen. Het stigma is er af. Want tbs-er zijn is niet leuk, maar als longstay-er kom je helemaal laag op de populariteitspoll. Schaf de hele longstay af en ik ben ervan overtuigd dat de hele situatie dan opklaart en voor alle betrokkenen beter wordt. De titel van het seminar is longstay: voor altijd? Het antwoord is nee. Wat mij betreft moet de hele longstay afgeschaft worden en anders moet er heel terughoudend mee omgegaan worden. Vragen Ybo uruma: Hoe zit het met de opmerking dat de advocaten geen brieven krijgen over het advies? Hans Lensing: De LAP brengt advies uit aan het ministerie en het ministerie kijkt vervolgens wat er met het advies moet gebeuren. eestal komt er dan een beslissing overeenkomstig ons advies en onze gedachte is dat het aan het ministerie is om vervolgens te communiceren met de advocaat als het ministerie dat geraden vindt. Ik snap dat dit enigszins haaks staat op onze gewoonte om, naar mijn mening tijdig, aan advocaten te vragen om een reactie ten aanzien van de herbeoordelingprocedure. aar wij voelen ons niet vrij om onze adviezen naar de advocaat te sturen. 26 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

28 Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

29 Hoofdstuk 4 Voordracht mr Y.A.J.. van Kuijck Voorzitter van de penitentiaire kamer en vicepresident in het Gerechtshof te Arnhem 28 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

30 Karakter en doelstelling van de TS en de plaats van de longstay binnen de TS Om over de relatie tussen de rechtspraak en de ontwikkelingen in het longstay beleid iets te kunnen zeggen, zal ik eerst moeten stilstaan bij het karakter van de tbs-maatregel en de plaats van de longstay binnen het tbs-stelsel. De tbs-maatregel is een strafrechtelijke beveiligingsmaatregel. In combinatie met een bevel tot verpleging van overheidswege lijkt het doel van de maatregel gelegen te zijn in verpleging. De verpleging is echter idealiter geen doel op zich maar moet gezien worden als een voorwaarde om te kunnen komen tot een behandeling van de terbeschikkinggestelde met het uiteindelijke doel diens delictgevaarlijkheid tot aanvaardbare proporties terug te brengen en hem te resocialiseren. Artikel 37c Sr. bepaalt dat de minister er op toeziet dat de terbeschikkinggestelde die van overheidswege wordt verpleegd de nodige behandeling krijgt. aar niet iedere terbeschikkinggestelde is behandelbaar. ij sommigen is sprake van een chronische problematiek waarvan de ernst door behandeling niet of nauwelijks verminderd kan worden. Deze chronische patiënten vormden in aantal een toenemend probleem. In juni 1996 nam de Tweede Kamer de motie remmer/ Rehwinkel aan. 1 In deze motie werd de regering verzocht voorstellen te doen voor een specifiek tbs-regime dat zou moeten zijn toegesneden op de chronisch tbsgestelden zodat kostbare op herintreding in de maatschappij gerichte behandelplaatsen 1 Kamerstukken II, 1995/ en , nr. 22 vrij zouden komen en de wachtlijsten zouden kunnen verminderen. De daarop door de minister ingestelde commissie Zorg voor vóórtdurend delictgevaarlijke TS-verpleegden kwam tot de conclusie dat selectie en plaatsing op een zogenaamde longstay-afdeling plaats kon vinden binnen de bestaande wettelijke kaders, waarbij deze afdeling werd opgevat als een externe differentiatie binnen het TS-veld. 2 Nadien zijn er verschillende longstay afdelingen in het leven geroepen. Tegenwoordig spreken we van longstay forensische zorg voorzieningen. Het beleidskader Longstay Forensische Zorg geeft aan dat de behandeling en zorg in een dergelijke voorziening niet is gericht op resocialisatie, maar op stabilisatie van de psychiatrische stoornis. De behandeling richt zich o.a. op het terugdringen van de symptomen van de stoornis, hetzij medicamenteus, hetzij gedragsmatig, zodat het verblijf binnen een lfz voorziening zoveel mogelijk kwaliteit van leven biedt. 3 De vraag is of hiermee een andere strafrechtelijke grondslag aan de tbs-maatregel wordt gegeven en daardoor de maatregel als het ware wordt gedenatureerd. Ik meen van niet. De maatregel is nu eenmaal primair een maatregel ter bescherming van de maatschappij. Er is nog steeds de intentie te behandelen, in ruime zin wordt er ook nog behandeld, de mogelijkheden zijn echter in concreto ernstig beperkt door de ernst van de psychiatrische problematiek en het 2 Rapport van de commissie Zorg voor vóórtdurend delictgevaarlijke TS-verpleegden, Voortdurend delictgevaarlijke TS-verpleegden, Den Haag: maart eleidskader Longstay Forensische Zorg, Dienst Justitiële Inrichtingen, inisterie van Justitie, 19 januari 2009, pagina 17 Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

31 ontbreken van (verdere) adequate behandelmethoden. Niettemin zou je met De Hullu kunnen zeggen dat op zo n afdeling voor langdurig verblijf de pretentie van behandeling vervangen is door de wens tot beveiliging. 4 ehandeling moet hier dan wel in de strikte zin van artikel 1 aanhef en sub u eginselenwet verpleging ter beschikking gestelden (vt)worden verstaan: het samenstel van handelingen, gericht op een dusdanige vermindering van de uit de stoornis van de geestvermogens voortvloeiende gevaarlijkheid van de verpleegde dat het doen terugkeren van de verpleegde in de maatschappij verantwoord is. Van een dergelijke behandeling is op een longstay-afdeling inderdaad geen sprake meer. Ook Dallinga en Van arle zijn in hun toetsing van de longstay aan de wetgeving tot de conclusie gekomen dat het plaatsen van een blijvend delictgevaarlijke TS-gestelde op een longstay afdeling gelegitimeerd is nu beveiliging de legitimatie van de terbeschikkingstelling met dwangverpleging is en de behandelinrichting blijkens de emorie van Toelichting bij de vt als doelstelling de verpleging heeft en niet de behandeling. In de verpleging ligt een beveiligingsopdracht besloten. 5 Rechtspraak over de longstay Onderscheid valt te maken tussen uitspraken over de plaatsing en voortzetting van het verblijf op een longstay afdeling en uitspraken over de verlenging van de tbs van longstayers. Ik vermeld er een aantal met enkele kanttekeningen in het licht van de 4 J. de Hullu, Suggesties voor herziening strafrechtelijk sanctiestelsel, pre-advies Nederlandse Juristen Vereniging 2002, pagina 34 5 R. Dallinga en H.J.C. van arle, Longstay TS in zijn juridische context: een toetsing aan de wetgeving, Sancties, afl. 1, 2002 later te formuleren stellingen en aanbevelingen. De beroepscommissie RSJ Eerst een tweetal beslissingen van de beroepscommissie van de RSJ. De eerste is een beslissing van 7 juni 2007 (05/3124/T). De Van esdagkliniek had klager aangemeld voor de longstay. De LAP concludeerde dat de behandelaar in redelijkheid tot de longstay indicatie had kunnen komen. De minister besliste dan ook klager in een longstay voorziening van de Pompekliniek te plaatsen. Een verzoek om schorsing van de plaatsingsbeslissing werd door de voorzitter van de beroepscommissie toegewezen. Inmiddels had het hof Arnhem in de beroepsprocedure tegen de verlenging van de tbs-maatregel bij tussenbeslissing bepaald dat klager door het PC diende te worden onderzocht. Nadat het PC had gerapporteerd, vroeg de minister om aanhouding van de behandeling van het beroep tegen de plaatsingsbeslissing om de longstay indicatie opnieuw te beoordelen. De LAP kwam in zijn nadere advies aan de minister tot een herbevestiging van de longstay indicatie. In deze zaak was de visie van het PC overgenomen door het hof, terwijl de LAP en de minister de visie van de Van esdagkliniek volgden. Het PC had geadviseerd tot een voortvarende resocialisatiepoging. De beroepscommissie zag uiteindelijk in de afwijkende visie van het PC voldoende aanknopingspunten om ten aanzien van klager een hernieuwde resocialisatiepoging te laten ondernemen. Daarbij paste niet een plaatsing in een longstay voorziening. Het feit dat de behandeling in de Van esdag, na een eerdere behandelingspoging in Oldenkotte, sinds enige jaren was gestagneerd, had 30 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

32 moeten leiden tot een overplaatsing naar een andere kliniek om te trachten de behandeling vlot te trekken. De beroepscommissie kwam dan ook tot het oordeel dat de beslissing tot plaatsing in een longstay voorziening bij afweging van alle in aanmerking komende belangen onredelijk en onbillijk was. Deze procedure illustreert dat bij een stagnerende tbs-behandeling het juridische plaatje steeds gecompliceerder wordt door toename van proceduremogelijkheden en betrokken instanties: de verlengingsrechter (in beroep), het PC, de LAP, de minister, de (voorzitter van de) beroepscommissie van de RSJ. Het mag voer voor juristen zijn maar voor de terbeschikkinggestelde zelf valt vaak door de bomen het bos niet meer te zien. Een tweede opmerking betreft het wettelijke beslissingscriterium van de beroepscommissie: is de bestreden beslissing bij afweging van alle in aanmerking komende belangen redelijk en billijk? en hoort nogal eens dat de beroepscommissie onvoldoende rechtsbescherming biedt omdat deze de beslissingen van de minister slechts marginaal zou toetsen. De praktijk laat een genuanceerd beeld zien, zeker de laatste jaren. De beroepscommissie toetst niet alleen de rechtmatigheid van de beslissing maar ook in verregaande mate of de beslissing van de minister inhoudelijk op deugdelijke gronden berust. 6 6 In zijn brief aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II , 29452, nr. 92) over de beleidsstandpunten met betrekking tot de longstay forensische zorg stelt de Staatssecretaris van Justitie: De RSJ werkt deze (het versterken van de rechtspositie) uit in drie varianten door de plaatsingsbeslissing bij het Verlofadviescollege of bij de rechter te leggen, óf door handhaving van de situatie dat de inister van Justitie besluit tot plaatsing, tegen welk besluit een volle inhoudelijke rechterlijke toets mogelijk gemaakt moet worden. Of wel: blijkt uit de stukken en het verhandelde ter zitting van een duidelijke longstay indicatie en heeft de minister/ staatssecretaris (aldus) in redelijkheid tot plaatsing op een longstay afdeling of afwijzing van een verzoek om overplaatsing kunnen beslissen? Zo ja, dan wordt het beroep ongegrond verklaard. Is alsnog of weer een behandeling mogelijk, dan wordt het beroep gegrond verklaard. Strikt genomen is de beroepscommissie niet bevoegd inhoudelijk te treden in de (wijze van) behandeling, maar wel kan zij beoordelen of er al dan niet eensluidend is gerapporteerd over diagnose, behandeling, behandelresultaat en de delictgevaarlijkheid. In geval van twijfel over de longstay indicatie kan zij de minister/staatssecretaris opdragen klager klinisch te laten onderzoeken of vragen om een nader deskundigenadvies. 7 De andere beslissing, een tussenbeslissing, is van 28 maart 2011 (10/3818/T). In deze beslissing bepaalde de beroepscommissie dat in het kader van de herbeoordeling van de longstay status het beleidskader longstay forensische zorg voorschrijft dat de LAP-beoordelaars niet alleen het volledige dossier toetsen, maar de betrokkene ook (face to face) zien. aar wanneer tijdens recent extern multidisciplinair onderzoek in het kader van de tbs-verlengingsprocedure de rapporteurs met betrokkene hebben gesproken en daarbij tevens relevante vragen over klagers longstay status en zijn verblijf in de longstay op toereikende wijze 7 Zie ook het advies Longstay van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming van 1 februari 2008 over de inhoudelijke lijn van de beroepscommissie bij de beoordeling van de longstay beroepen. Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september

33 aan de orde zijn gesteld en beantwoord, kan worden volstaan met een dossieronderzoek. De LAP was op grond van het dossieronderzoek tot de conclusie gekomen dat de op verandering gerichte prognose ongunstig was, maar dat de recente verandering bij klager wellicht tot een hernieuwde behandelpoging zou kunnen leiden. De Lap achtte echter, gezien het hoge recidiverisico, de tijd niet rijp om de longstay status van klager op te heffen. Wel zou dit na een half jaar opnieuw kunnen worden bezien als de inrichting dit als een serieuze optie zou beschouwen. De beroepscommissie bepaalde uiteindelijk nader voorgelicht te willen worden door de Pompekliniek over haar visie op het starten van een tweede behandelpoging in de longstay voorziening zelf dan wel op een behandelafdeling van een andere tbs-inrichting. Ook deze beslissing maakt duidelijk dat de beroepscommissie meer dan marginaal toetst en anderzijds een praktische invulling weet te geven aan de werkwijze van de LAP zonder te kort te doen aan het recht van de terbeschikkinggestelde om gehoord te worden. De penitentiaire kamer In een beslissing van 28 februari 2005, LJN: AV3034 heeft het hof een aantal belangrijke preliminaire opmerkingen gemaakt: 1. Naar mate de terbeschikkingstelling langer duurt, is er aanleiding om meer gewicht toe te kennen aan de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit. 2. Deze vaststelling dwingt echter geenszins tot een jaarlijkse toetsing. 3. De verlengingsrechter kan niet zonder meer worden aangemerkt als een executierechter. De verlengingsrechter zal zich in het algemeen slechts bij hoge uitzondering en slechts zijdelings inlaten met vragen in zake de tenuitvoerlegging van de maatregel en wel slechts voor zover deze van bepalende betekenis zijn voor de verlengingsbeslissing. 4. Tijdens het verblijf op een longstay afdeling is geen sprake van een behandeling in enge zin. Deze beslissing lijkt een opmaat te zijn geweest voor de verdergaande richtinggevende beslissing van 5 maart 2007, LJN: AZ9806. De verdediging had aangevoerd dat door plaatsing op de longstay afdeling geen behandeling meer plaats vindt. Hierdoor is onvermijdelijk dat de terbeschikkingstelling telkens met twee jaar moet worden verlengd, zodat feitelijk sprake is van een levenslange vrijheidsbeneming. Dit is in strijd met het legaliteitsbeginsel, het stelsel van de TS-wetgeving en artikel 5 EVR. Het hof stelde voorop: 1. Plaatsing op een longstay afdeling is niet in de wet geregeld. 2. Het hof kan de stellingen van de raadsman alleen beoordelen binnen het beoordelingskader van artikel 38d, tweede lid in verbinding met artikel 38c, tweede lid Sr. met betrekking tot de vraag of verlenging van de terbeschikkingstelling vanuit veiligheidsoogpunt vereist is. 3. Uit artikel 5 EVR leidt het hof af dat een vrijheidsbeneming na oplegging van de tbs-maatregel die geen enkel perspectief biedt op een mogelijk einde daarvan in strijd kan komen met de strekking van dit artikel. 4. Voor de beoordeling van de stellingen van de raadsman is van belang welk karakter de longstay plaatsing heeft in het licht van de tbs-wetgeving. 5. Kennelijk heeft de wetgever als uitgangspunt genomen dat een behandeling wordt voortgezet (dan wel behandelmogelijkheden worden onderzocht) tot het moment dat betrokkene in staat wordt geacht terug te keren in de maatschappij. 6. Het longstay beleidskader sluit niet elk uitzicht op terugkeer in de samenleving uit. 7. In termen van artikel 5 EVR is de vrijheidsbeneming van iemand 32 Verslag Seminar 14 september 2012 Longstay: voor altijd?

34 aan wie tbs is opgelegd, gerechtvaardigd op grond van het eerste lid onder a van die bepaling. De verlengingsprocedure voldoet in het algemeen aan de eisen die voortvloeien uit artikel 5, vierde lid EVR. 8. Als bekend staat aan het hof (de inhoud van de) behandeling in beginsel niet ter beoordeling. Het hof pleegt aan de behandeling alleen overwegingen te wijden wanneer dit voor het perspectief van de terbeschikkinggestelde met betrekking tot de al dan niet verlenging of voorwaardelijke beëindiging van de verpleging van belang zou kunnen zijn. 9. Het hof toetst aan beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit. 10. In geval van plaatsing op een longstay afdeling brengt een redelijke wetstoepassing mee dat ter gelegenheid van de verlenging naast een onderbouwing van de noodzaak van het voortduren van de longstay plaatsing voldoende informatie wordt verschaft over een eventuele (hervatting van de) behandeling dan wel andere mogelijkheden tot beëindiging. 11. Deze rechtstoepassing strookt met de beginselen die aan de rechtspraak van het EVR ten grondslag liggen, met name het recht op periodieke toetsing van de noodzaak van verdere detentie. Het hof oordeelde uiteindelijk dat i.c. voldoende informatie was verschaft over de noodzaak tot voortduring van de longstay plaatsing en de stand van zaken met betrekking tot een eventuele (hervatting van de) behandeling. Voorts noem ik de beslissing van 9 november 2010, LJN: O4173 waarbij voormelde periodieke toetsing ten voordele van de terbeschikkinggestelde uitviel: gelet op artikel 5 EVR en gezien de ernst en de omstandigheden van het indexdelict, het tijdsverloop, de behandelgeschiedenis en de ontstane impasse doordat een verantwoord geachte doorplaatsing naar een minder bezwarende verblijfplaats door niet het delictgevaar rakende omstandigheden achterwege bleef, kwam het hof tot afwijzing van de verlengingsvordering. Voortduring van de maatregel zou in strijd zijn met de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit. Ten slotte noem ik de beslissing van 3 mei 2012, LJN: W7195. Vanwege het mislukken van diverse resocialisatiepogingen verbleef betrokkene in de longstay voorziening van de Pompestichting. Kliniek en reclassering konden zich vinden in een voorwaardelijke beëindiging van de dwangverpleging onder de voorwaarde van verblijf in de LFPZvoorziening in Zeeland en de voorwaarde dat betrokkene de kliniek niet mocht verlaten zonder toestemming van de reclassering. Door deze unieke constructie, een resocialisatiepoging vanuit de longstay, zou de verlofprocedure niet meer via het ministerie verlopen maar via de reclassering in overleg met de kliniek. en hoopte aldus op korte termijn te kunnen starten met begeleid verlof. Het hof heeft na ampel beraad zijn fiat gegeven aan deze constructie om de in deze zaak ontstane impasse te doorbreken: de instemming van de terbeschikkinggestelde en de bijzondere omstandigheden van dit geval maken dat naar het oordeel van het hof geen sprake is van schending van het grondrecht als bedoeld in artikel 15 van de Grondwet. Uit de aangehaalde jurisprudentie blijkt dat binnen de geldende wetgeving een longstay plaatsing in beginsel niet leidt tot een onrechtmatige vrijheidsbeneming en deze dan ook niet in de weg staat aan een verlenging van de terbeschikkingstelling. Wel dient aan de hand van voldoende informatie kritisch te worden getoetst of er nog steeds perspectief is op een eventuele Longstay: voor altijd? Verslag Seminar 14 september