Verkorte syllabus vennootschapsrecht. Deel I: Algemeen Deel

Transcriptie

1 1 Verkorte syllabus vennootschapsrecht Deel I: Algemeen Deel Van de Keer Vincent Academiejaar

2 2 Ten geleide: Hieronder heb ik een samenbundeling geplaatst van slides, nota s en belangrijke delen in de cursus Vennootschapsrecht, gedoceerd door professor De Wulf. Net zoals voor veel vakken geldt, is in beginsel enkel de les te kennen. Het examen bestaat uit 2 delen, namelijk een praktisch casuïstisch en een theoretisch deel. Inzicht is veel belangrijker dan pure kennis. Een gedegen kennis van het boekhoudrecht en het privaatrecht is vereist om alles voldoende te kunnen vatten. Dit examen wordt als één van de moeilijkere ervaren, dus mag niet onderschat worden. Hier ligt een syllabus in de zuivere zin voor, zodat aanvulling van cursusmateriaal mogelijk nodig zal zijn.

3 3 Hoofdstuk 1 : Vennootschapsvormen en algemeen kader 1 Situering van het vennootschapsrecht 1. Afbakening en functies - De cursus vennootschapsrecht handelt in beginsel enkel over de privaatrechtelijke organisaties, namelijk de vennootschappen, vereniging en stichtingen. De publiekrechtelijke organisaties worden vooral aan administratiefrechtelijke regels onderworpen, en blijven buiten beschouwing. De privaatrechtelijke entiteiten zijn steeds gericht op samenwerking en het vennootschapsrecht wilt dan ook deze samenwerking juridisch proberen organiseren. Het vennootschapsrecht is dus een suppletief kader waarin men elke organisatie (althans als deze winstverdelingsoogmerk hebben) kan plaatsen. Toch zijn er vaak ook tegenstrijdige belangen tussen de vennoten en stakeholders (men denke aan de klassieke tegenstelling tussen managers en aandeelhouders; het principal agentprobleem). Daarom schrijft het vennootschapsrecht ook dwingende regels voor. Hier wordt overigens enkel van de juridisch-technische manier gebruik gemaakt, waar de klemtoon op principes ligt. De andere methode is de corporate governance: dit is een onderzoek naar hoe een onderneming goed, efficiënt en verantwoord moet worden geleid. Het vennootscrecht wordt vanuit die optiek vooral onderzocht in het kader van hoe belangenconflicten, zoals het principal agent probleem kunnen worden opgelost. Vennootschappen zijn het vehikel bij uitstek om ondernemingen structuur te geven. Het vennootschapsrecht beantwoordt vragen als: hoe richt ik zoiets op en hoe kan ik er einde aan maken? Welke financieringstechnieken bestaan? Hoe verdeel ik de macht? Het vennootschapsrecht heeft 2 functies: faciliterend : mensen helpen bij het schrijven van contracten over samenwerking met winstoogmerk. Belangen beschermen: bv. schuldeisers t.o.v. vennootschap, kleinaandelhouders t.o.v. meerderheidsgroep. 2. Soorten samenwerkingsvormen- Vooreerst is er de vennootschap. Dit contract is steeds gericht op winst na te streven en dit te verdelen. Het komt voor in figuren met en zonder rechtspersoonlijkheid. Zowel een commercieel als een burgerlijk doel kunnen worden nagestreefd. Verenigingen daarentegen streven nooit winst na voor hun leden, en de beperkte winst die ze maken, moet binnen de vereniging blijven. Zij mogen geen commercieel doel hebben, wat derhalve impliceert dat ze geen daden van koophandel mogen stellen (dit wordt later genuanceerd). Rechtspersoonlijkheid kan, maar er zijn ook feitelijke verenigingen. Dan is er de stichting. Die heeft altijd rechtspersoonlijkheid, maar geen leden (enkel bestuurders). Ze dient een bepaald belangeloos doel na te streven. Dit impliceert dat ze geen winstoogmerk mag hebben, edoch zijn commerciële activiteiten toegelaten. Dit is ook logisch: ze heeft geen leden om aan uit te keren. Ze houdt i.t.t. sommige vennootschappen evenwel niet op te bestaan na het overlijden van één van de bestuurders.

4 4 Tenslotte is er het vage begrip onderneming. Hierover is er geen uniformiteit. Ze is bv. anders in W. Organisatie Bedrijfsleven dan in Europees mededingingsrecht of CAO nr. 32bis. Meestal neemt aan dat een onderneming een geheel van middelen en mensen is die op georganiseerde wijze afgestemd worden om producten en diensten te produceren, en op zo n manier dat er een bepaalde winst wordt gegenereerd die minstens volstaat om de continuïteit (going concern) te handhaven. Een onderneming bestaat soms uit meerdere vennootschappen: dit is de vennootschapsgroep. Soms bestaat een vennootschap uit meerdere ondernemingen Basisregelgeving- Het allerbelangrijkste is het wetboek van vennootschappen (W. Venn.), 7 mei 1999, in werking 6/2/2001. Dit incorporeert belangrijke delen van de boekhoudwetgeving (W. 17 juli 1975) Daarnaast zijn er het K.B. 30 januari 2001 tot uitvoering W. Venn., W. 1 april 2007: openbare overnamebiedingen, W. 27 juni 1921 betreffende VZW, IVZW en stichtingen. Het wetboek van vennootschappen bevat 17 Boeken, onderverdeeld in Titels en dan hoofdstukken. Strafbepalingen staan zoveel mogelijk op het eind van elke titel, en nietigheden volgen meteen na het materieel artikel. Het boek gaat van algemeen naar steeds specifieker. Voor elke rechtspersoon is er als het ware een volledig draaiboek uitgeschreven. Daarom is het moeilijk te verdedigen bepalingen analoog toe te passen elementen- Art. 1 W. Venn. stelt : Een vennootschap wordt opgericht door een contract op grond waarvan twee of meer personen overeenkomen iets in gemeenschap te brengen met als doel één of meer nauwkeurig omschreven activiteiten uit te oefenen en met het oogmerk aan de vennoten een rechtstreeks of onrechtstreeks vermogensvoordeel te bezorgen. Omdat de wet van een contract spreekt moeten er minimaal 2 partijen zijn (behalve bij de ebvba). Om vennoot te worden is een inbreng vereist, zoals een geldsom of een onroerend goed, dat aan het ondernemingsrisico wordt onderworpen. In ruil hiervoor krijgt men een aandeel, een winstclaim. Voor jonge ondernemingen is dit een handige figuur: het kan in het begin een aanvulling vormen op het loon, wat de loonkost drukt. Een aandeel wordt als optimaal allocatievehikel van geld als productiefactor gezien; als een sector aan de grond zit, kan men te allen tijde zijn aandeel verkopen. Vennootschappen veronderstellen een zekere permanentie. Daarom is er ook winstoogmerk en winstverdelingsoogmerk vereist. Dit is de causa van de vennootschapsovereenkomst. Uitzondering is de VSO. De statuten bepalen het maatschappelijk doel, wat het voorwerp is van de vennootschapsovereenkomst. Vennootschappen mogen enkel deze doelen nastreven. 1 Franchising is een moeilijke tussencategorie: de franchisenemer is juridisch zelfstandig, maar economisch onlosmakelijk met de franchisegever verbonden. Dit is een onderneming, maar beide zijn verschillende vennootschappen.

5 5 5. Nut vennootschappen Waarom groeien vennootschappen als paddenstoelen uit de grond? Vennootschappen maken het mogelijk samen te werken zonder ondergeschiktheid, wat wel het geval is bij een arbeidsverhouding. Vennootschappen plaatsen geld en talent samen. Ook de rechtspersoonlijkheid is nuttig: het is een zelfstandig rechtssubject die, los van zijn vennoten, rechtshandelingen kan stellen. Veruit het belangrijkste is de aansprakelijkheidsbeperking: vooral in vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid verliezen de vennoten niet meer dan hun inbreng. Ook fiscaal is ze interessant (gelding van vennootschapsbelasting i.t.t. personenbelasting). Tot slot sterft een vennootschap niet (going concern), maar in vele vennootschapsvormen heeft het overlijden van een vennoot de ontbinding tot gevolg. 6. Positie van aandeelhouders t.o.v. andere schuldeisers Neem de volgende vennootschap met deze kenmerken: A P Geld van aandeelhouder A Banklening MVA van aandeelhouder B IVA van aandeelhouder C Lonen werknemers Obligatielening De bank heeft een schuldvordering, geen aandeel. Stel dat ze recht heeft op per jaar + interest, dan moet de vennootschap dit betalen zelfs als ze geen winst genereert (en ze niet in staat van insolventie is). Bij aandelen moet er winst geboekt zijn. Een obligatie is een effect waarbij een lening in stukken wordt getrokken. Het is een alternatief voor de klassieke banklening. Waarom? Het is een vorm van risicospreiding: de bank fungeert als tussenpersoon tussen vennootschap en investeerders. De bank verlegt het risico op insolvabiliteit van de vennootschap naar iedere investeerder afzonderlijk. De obligatiehouder krijgt een bepaalde interest, ook al genereert de vennootschap geen winst. Gefragmenteerde leningen zijn ook eenvoudiger te verkopen. Slotsom: aandeelhouders zijn maar residual complainants; ze worden betaald na de schuldeisers en obligatiehouders. Aandeelhouders hebben er dan ook alle belang bij een degelijk bestuur te kiezen: ofwel kiezen ze uit hun midden een raad van bestuur, ofwel uit capabele derden. Het bestuur kiest een management. Het bestuur monitort het management. Waarom de aandeelhouders zelf niet? Het is ten eerste onpraktisch om telkens via de Algemene Vergadering beslissingen te nemen en het is ten tweede mogelijk dat aandeelhouders een uitgebreide beleggingsportefeuille hebben, waardoor ze de vennootschap niet kunnen volgen. 7. Leverage (syn. hefboomwerking)- Denk aan de vennootschappen met volgende kenmerken. We hebben de vennootschappen BVBA Lazarus en NV Gezopen. BVBA Lazarus heeft zich gefinancierd met 100K aan aandelen, dit is eigen vermogen (equity). NV Gezopen

6 6 heeft zich gefinancierd met 50 K aandelen en 50 K banklening (met een interest van 8%), dit is vreemd vermogen (debt). We vergelijken 2 jaren: beide maken in jaar 1 20K winst en in jaar 2 2K winst. BVBA Lazarus keert er in jaar 1 20% terug naar het eigen vermogen (return on equity = winst gedeeld door eigen vermogen). Bij jaar 2 keert er 2% terug. Bij NV Gezopen keert er in jaar 1 32% terug (= 50 (vreemd vermogen) vermenigvuldigen met interest = 4. Dit trek je af van de winst (20-4 = 16). Vervolgens plaats je 16/50); in jaar 2 maken ze -2% verlies. Wat leren we hieruit: in een goed jaar zal een vennootschap die zich behelpt met schuldfinanciering (ofwel vreemd vermogen) grotere winst boeken, maar in een slecht jaar zal ze zwaarder verlies lijden. Dit is een soort hefboomwerking, ook wel leverage genoemd. In combinatie met de beperkte aansprakelijkheid kan dit grote voordelen voor aandeelhouders, maar wel conflicten met schuldeisers creëren. 2 Modaliteiten van vennootschappen 8. Handelsdoel of burgerlijk doel Een vennootschap kan beide doelen kiezen. Waarin schuilt het onderscheid? Handelsvennootschappen kan in 2 betekenissen worden opgevat, namelijk als rechtsvorm uit art 2 2 W. Venn (hoewel die evengoed een burgerlijk doel kunnen hebben) of als vennootschap met handelsrechtelijk doel. Dit impliceert dat ze daden van koophandel 2 stelt met winstoogmerk. Handelsvennootschappen zijn onderworpen aan het bijzonder handelsrecht, zoals het soepeler bewijs, faillissement en vermoeden van hoofdelijkheid. Om te bepalen of men handelaar is kijkt men naar het statutair doel: alleen statutair doel is relevant. De werkelijke activiteit is slechts relevant als interpretatietechniek, als er geen geschreven oprichtingsakte is en indien het werkelijk doel ab initio werd geveinsd. Veinzing houdt in dat men de buitenwereld iets anders laat geloven dan wat men in werkelijkheid overeenkomt. Dit kan absoluut zijn: rechtshandeling stellen waarbij indruk wordt gewekt dat rechtspositie wordt gewijzigd (bv. schijninbreng van een Ferrari), maar dit is niet zo. Ze kan ook relatief zijn: overeenkomst van type A wordt tenietgedaan door overeenkomst type B, ook al verandert de rechtspositie niet (bv. schenken i.p.v. verkoop). Ze moet op legitieme redenen steunen. Derden mogen kiezen op welke toestand ze verdergaan (m.u.v. de fiscus). Burgerlijke en handelsvennootschappen zijn beiden aan het W. Venn. onderworpen. Men blijft handelaar van oprichting tot sluiten vereffening. Als een vennootschap na een aantal jaren ontbonden wordt, dan houdt zij nog niet op handelaar te zijn. Vennootschappen kunnen, net zoals ieder ander contract, ontbonden worden. De contractspartijen (aandeelhouders) kunnen dus beslissen om de vennootschap te ontbinden. Dit kan nooit met terugwerkende kracht! Op de ontbinding volgt, in tegenstelling tot andere contracten, de vereffening van de vennootschap, dit is de betaling van de schulden van de vennootschap die op dat ogenblik nog openstaan. De vereffening kan jaren duren, maar gedurende deze tijd blijft de vennootschap handelaar, zelfs wanneer zij geen 2 Zie het Wetboek Koophandel voor de limitatieve opsomming. Landbouwbedrijven en vrije beroepers zijn uitgesloten. Deze laatsten werken op zelfstandige basis en hebben deontologische voorschriften.

7 7 handelsactiviteiten meer verricht. Praktisch belang? Een handelaar kan failliet worden verklaard tot 6 maanden na het moment waarop hij ophoudt handelaar te zijn. Als men een gemengd doel heeft, dan is men handelaar zodra men één daad van koophandel in het doel staan heeft. Zijn de daden van koophandel slechts accessoir tot de burgerlijke activiteit, dan is men een burgerlijke vennootschap. Dit impliceert dat die handelingen minder belangrijk en ondersteunend zijn, namelijk nodig om hoofddoel te bereiken. 9. Rechtspersoonlijkheid TV, de maatschap en SV zijn voorbeelden van vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid. Voor hen is er geen geschrift nodig. Voor vennootschappen met rechtspersoonlijkheid hoeft dit wel. Ingeval van beperkte aansprakelijkheid moet het bovendien om een authentieke akte te gaan. Men verwerft rechtspersoonlijkheid bij neerlegging van de akte ter griffie van rechtbank van koophandel van de plaats waar de maatschappelijke zetel is. Vanaf de bekendmaking van het uittreksel in de bijlagen van het Belgisch Staatsblad is ze tegenwerpelijk. Opgepast: rechtspersoonlijkheid valt niet samen met onbeperkte of beperkte aansprakelijkheid! Hoewel vennootschapen zonder rechtspersoonlijkheid onbeperkt aansprakelijk 3 zijn, zijn er ook rechtspersonen met onbeperkte aansprakelijkheid. 10. Besloten en publieke vennootschappen Besloten vennootschappen zijn vennootschappen waar slechts bepaalde personen aan mogen deelnemen en waar er geen publiek toegankelijke markt wordt georganiseerd voor de aandelen. Publieke vennootschappen geven effecten uit ten behoeve van het grote publiek; ze hebben zich gefinancierd op de kapitaalmarkten. Meestal zijn deze daarenboven beursgenoteerd: er wordt een gestroomlijnde handel in aandelen of obligaties georganiseerd. Op basis van de marktlogica van vraag en aanbod komt het effect tot zijn prijs die zijn economische waarde het dichtst benadert. We onderscheiden 2 categorieën publieke vennootschappen: De genoteerde vennootschappen: toegankelijk voor elke vorm, met uitsluiting van de BVBA, en waarbij de effecten op een secundaire gereglementeerde markt worden verhandeld (art. 4 W. Venn.). Dit is een georganiseerde markt waar overheidsregels op van toepassing zijn en waar eerder uitgegeven effecten worden verhandeld (i.t.t. de primaire markt: hier is er sprake van effectenemissies, ofwel initial public offering, waarbij een vennootschap voor het eerst publiek gaat). Dergelijke markten worden erkend bij K.B. De vennootschappen die een publiek beroep op het spaarwezen doet (art. 438 W. Venn.): enkel NV en Comm. VA (o.b.v. art. 657 W. Venn) kunnen dit statuut verwerven. Vereist is dat de effecten openbaar worden aangeboden en dat effecten in de handel van de beurs worden opgenomen. De vennootschap dient haar statuten aan te passen en in haar opschrift te vermelden dat het gaat om een vennootschap die een publiek beroep op het spaarwezen heeft gedaan, en hier en daar worden de statuten aangepast aan het gedeeltelijk afwijkende vennootschapsrecht. Als de 3 Deze bestaan omwille van historische redenen nog.

8 8 vennootschap niet zelf beslist heeft om een publiek beroep te doen op het spaarwezen, dan is er van openbaar beroep geen sprake. Dit onderscheid is louter theoretisch en mist een gegronde reden. Vast staat dat beide aan een gedeeltelijk afwijkend vennootschapsrecht worden onderworpen. Niettegenstaande het beperkt toepassingsgebied van art. 438 W. Venn., moet een vennootschap die haar effecten openbaar aanbiedt de Prospectusregels volgen. Openbaar in de zin van de Prospectuswet houdt in dat het effect aan meer dan 150 beleggers wordt aangeboden, en het mag niet om zuiver professionele beleggers gaan. Het doel van een prospectus (d.i. een informatiebrochure over een vennootschap ten behoeve van de belegger), goedgekeurd door de FSMA, is het beleggerspubliek te beschermen. Dit gebeurt op verschillende niveaus: - Uitgifteprospectus en beursadmissieprospectus: bij uitgifte van een effect dient een soort sollicitatiedocument te worden opgesteld, die door de FSMA wordt goedgekeurd. Opgepast: de FSMA gaat niet na of de gegevens wel degelijk correct zijn! - Jaarlijkse, semestriële en occasionele-informatieplicht: dit laatste impliceert dat gegevens die de koers sterk beïnvloeden worden geopenbaard (bv. de vennootschap heeft een goudmijn gevonden in Peru). - Transparantiewetgeving: alle aandeelhouders die 5% (of 3% bij nietbeursgenoteerden) of een schijf van 5% verwerven moeten dit bekend maken. Deze wetgeving geldt ook vooral om witwaspraktijken te voorkomen door te kijken wie er allemaal achter een bepaalde al dan niet beursgenoteerde vennootschap schuilgaat: de ultieme rechthebbende moet zichtbaar zijn, diegene die het meest controle uitoefent. Als iemand 25% van de aandelen zou bezitten in een niet-beursgenoteerde vennootschap (of weer zou onderschrijden) dan is hij eveneens verplicht dit te melden aan de vennootschap. Dit kan zijn om andere beleggers te waarschuwen voor mogelijke coalities. In zijn jaarverslag legt de vennootschap overigens ook altijd de vigerende Marktmisbruik: valt open in 2 betekenissen. In de eerste betekenis wijst het op insider trading, of handel met voorkennis. Dit manifesteert zich als iemand (opzettelijk) niet-openbare informatie die de beurskoers van de emittent aanzienlijk zou beïnvloeden, in zijn voordeel gebruikt, door tips te geven of zelf de transacties te verrichten. Een illustratie: NV Arcelor-Mittal ontdekt een nieuw soort superstaal in Tanzania. Dit zal de aandelen enorm in waarde doen toenemen. U hoort van een vertrouwelijke bron om dus zo snel mogelijk te kopen op datum van heden, om over 2 dagen woekerwinsten te maken. Het doel is het vertrouwen van de belegger te handhaven, wat kan door middel van de ad hoc informatieplicht. Een tweede betekenis is puur marktmisbruik: dit is koersmanipulatie, namelijk het verspreiden van valse en misleidende geruchten over de effecten, wat resulteert in een artificieel hoge of lage koers. Verwar dit niet met de safe harbour -regeling: dit komt er op neer dat de vennootschap eigen aandelen opnieuw inkoopt, wat de beurskoers beïnvloedt, maar speciaal wordt beschermd.

9 9 - Openbare overnamebiedingen: dit is de situatie waarbij een vennootschap of belegger bereid is een premie te bieden boven de actuele koers van de geviseerde vennootschap, met het oog op wederinkoop van de aandelen. Deze worden dan met winst verkocht. Illustratie: NV Arcelor-Mittal biedt de aandeelhouder van NV Steels 112 aan (reële koers: 105), terwijl ze zelf denken dat de koers zal toenemen tot 116. Hiervoor zijn er enorm veel regels omdat er risico op schade bestaat aan de overgenomen vennootschap en zijn investeerders. Zo moet er een bod op alle stemrecht verlenende effecten worden gedaan en moet er vanaf 30% een bod gedaan worden op alle andere effecten. 11. Personen en kapitaalvennootschappen Dit is een puur doctrinair onderscheid en heeft in het W. Venn. zelfs geen belang. Personenvennootschappen zouden vooral op samenwerking gericht zijn (intuitu personae). Kapitaalvennootschappen zouden een kader zijn waarbinnen kapitaalverschaffing plaats heeft, een soort financieringsstructuur (intuitu pecuniae). De schaal is daarnaast glijdend: er zijn vele tussenvormen zoals de BVBA en de CV. Personenvennootschappen houden in beginsel op te bestaan na overlijden van een vennoot, de aandelen zijn niet overdraagbaar, alle beslissingen moeten eenparig zijn, er mag geen concurrentie zijn vanwege de vennoten (en hun andere participaties) en tenslotte zijn zij zelf bestuurders. De statuten kunnen hiervan afwijken. Kapitaalvennootschappen hebben effecten die vrij overdraagbaar zijn (kijk naar het vroegere aandeel aan toonder), de identiteit van de vennoten speelt normaal geen rol, de stemming is soepeler, aansprakelijkheid is niet persoonlijk maar tot inbreng beperkt en er is een nood aan een bestuur. 12. Vorm- en typendwang - In de regel vrije keuze van vorm 4. Dit vloeit voort uit de principiële contractsvrijheid van de mensen. De keuze kan gewijzigd worden. Andere rechtspersonen dan vennootschappen kunnen slechts omgezet worden mits bijzondere regelgeving dit toestaat (bv. VZW naar VSO). Moeten partijen kiezen voor de archetypes in het Wetboek Vennootschappen? In feite geldt opnieuw de contractsvrijheid en kunnen de partijen naar goeddunken zelf types oprichten met zelf gekozen statutaire doelen (uitzondering LV), met dien verstande dat deze types geen rechtspersoonlijkheid of aansprakelijkheidsbeperking genieten. Daarnaast geeft de wetgever veel vrijheid voor het invullen van de verschillende types vennootschappen, op voorwaarde dat men de gekozen vorm niet denatureert. Zo mag men geen NV oprichten waar de aandelen niet mogen verhandeld worden. Mengvormen zijn tenslotte toegestaan. Een voorbeeld is de oprichting van een Vof met een BVBA als vennoot. 13. Taalgebruik praktijk Veel gebruikte termen in de praktijk zijn: Een holdingvennootschap is een vennootschap die louter als doel heeft participaties in andere vennootschappen te hebben. 4 Enkel voor Bevek s en Bevak s moet er voor een NV of Comm. VA gekozen worden.

10 10 Een middelenvennootschap stelt middelen ter beschikking van een andere vennootschap. Een kasgeldvennootschap heeft al zijn activa verkocht en beschikt louter over kasgeld. Soms is dat een overgangsmaatregel, maar soms gaat het om fraude. Een professionele vennootschap is een vennootschap waarbinnen een beroep wordt uitgeoefend. Patrimoniumvennootschap: een vennootschap waarin louter goederen worden ingebracht voor fiscale redenen; men ontloopt bv. successie en registratierechten. Bevek en bevak: dit zijn beleggingsvennootschappen met veranderlijk of vast kapitaal. Deze steken investeringen in verschillende vennootschappen (naargelang het geval gaat het om risicovolle bevek s en risicoloze bevek s), waardoor de jan met de pet ook kan beleggen. Het is een vorm van collectieve belegging en een alternatief voor sparen. Bij bevek s kan je opbrengt redelijk gemakkelijk innen, door je certificaat te cashen, bij bevak s minder (vaak vastgoedbevak s). Free float: de aandelen zijn veel niet bij dezelfde aandeelhouders aanwezig, er zijn veel transacties en weinig grote aandeelhouders.

11 11 Hoofdstuk 2: Overzicht van de verenigings- en vennootschapsvormen 1 Vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid 14. Maatschap Dit is de oervorm van de rechtspersonen. Het is een puur contract en vereist geen geschrift (maar voor het bewijs moet men de beginselen in acht nemen van artt en 1325 B.W. of 25 W. Kh.). De vennoten (of maten) zijn onbeperkt aansprakelijk, en er is geen kapitaal, slechts een maatschappelijk fonds. Er zijn geen organen, er is geen bestuursplicht (volmachten zijn nodig, art. 51 W.Venn.). Elke vennoot heeft 1 stem, ongeacht hoeveel de inbreng was. Dit aandeel is onlichamelijk. De winst wordt evenredig met de inbreng verdeeld. Deze vorm is gericht op persoonlijke samenwerking: men is vennoot omdat de andere vennoten er ook zijn, die determinerend zijn voor de medevennoot. Het overlijden leidt dus tot de ontbinding, tenzij er voortzettings of verblijvingsbedingen zijn. Dit eerste houdt in dat de statuten bepalen dat als er een vennoot wegvalt, de vennootschap wordt verdergezet met diens erfgenamen (= automatische vennoten). In het andere geval wast zijn aandeel aan bij de medevennoten. Het aandeel is slechts mits unanimiteit overdraagbaar (suppletief). De maatschap kan een Vof worden door haar te organiseren volgens de regels van W. Venn. en haar statuten neer te leggen ter griffie. Het nut van de maatschap schuilt hem in de fiscale gunstige mogelijkheid om aandelen op volgende generaties over te zetten. Daarnaast is het een uitstekend vehikel om aandelencoalities te smeden. 15. Tijdelijke en stille vennootschap Dit is in wezen een maatschap voor een specifiek werk (bv. samenwerking van aannemers voor de Oosterweelverbinding). Ze is geen rechtspersoon, heeft geen beperkte aansprakelijkheid, ze is intuitu personae en er is geen bestuursregeling. Het is betwist of ze burgerlijk kan zijn (zie artt. 3, 47 en 49 W. Venn.). Vennoten zijn steeds hoofdelijk aansprakelijk. Ze voert een boekhouding (die is ook verplicht) apart van haar vennoten. Ze vervalt van rechtswege nadat het werk is uitgevoerd (behoudens afwijking). Haar doel is burgerlijk of commercieel. Een stille vennootschap houdt in dat haar bestaan niet naar de buitenwereld toe blijkt (verschil met Comm.V.!). Er is een extern optredende vennoot (de beherende vennoot, bv. slager Jos) en een of meerdere vennoten op de achtergrond (stille vennoten). De beherende vennoot treedt steeds in eigen naam op. Het is een volwaardige vennootschap, dus de regels van inbreng, winstdeelname en medezeggenschap gelden. De beherende vennoot is onbeperkt, de stille vennoten beperkt aansprakelijk (ook als de buitenwereld hem kent, tenzij hij extern voor de vennootschap optreedt, want dan wordt hij als maat in een maatschap beschouwd). Haar doel kan burgerlijk en commercieel zijn. 2 Vennootschappen met onbeperkte aansprakelijkheid 16. Vereniging onder firma Deze is vervat in art. 201 W. Venn. en is in wezen een maatschap met rechtspersoonlijkheid, waar een vermogen is dat een preferentieel executieobject wordt. Er is een bekendmakings en geschriftvereiste. Haar doel kan sinds

12 burgerlijk of commercieel zijn. De vennoten zijn steeds hoofdelijk en onbeperkt aansprakelijk. Het is een ideale vorm voor langdurige samenwerking tussen 2 bedrijven of bij consultancy. Er is geen plicht tot organisatie bestuur. De vennootschap is vooral een samenwerkingsverband intuitu personae: bij het wegvallen van een vennoot neemt ze een einde. Het aandeel kan niet vrij worden overgedragen. 17. Commanditaire vennootschap Dit is een vereniging onder firma met 2 types vennoten. Er zijn gecommanditeerden die onbeperkt aansprakelijk zijn en commanditairen die beperkt aansprakelijk zijn. De gecommanditeerden kunnen als enige zaakvoerder zijn en daardoor vertegenwoordigingsbevoegd. Een derde kan ook zaakvoerder worden, maar nooit de commanditairen, omdat er anders misbruik mogelijk is als een commanditair dit doet; derden die denken dat het bestuur onbeperkt aansprakelijk is, terwijl dit helemaal niet zo is. Er is geschrift en publiciteit vereist. Ze vertoont parallellen met de stille vennootschap, maar haar commanditairen zijn in de regel wel gekend. 3 Kapitaalvennootschappen 18. Besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid - Deze vennootschap werd in 1935 opgericht om familiale en KMO s de mogelijkheid te geven samen te kunnen werken, zonder onbeperkt aansprakelijk te zijn en zonder de zware verplichtingen van de NV te moeten nemen. De vennoten zijn beperkt aansprakelijkheid: daarom is het verplicht dat een vennootschap een bepaald minimumbedrag ( ) als geplaatst kapitaal heeft (bij de oprichting moet worden volstort 5 ). Het bestuur bestaat uit zaakvoerders en de aandelen zijn beperkt overdraagbaar. Ze wordt opgericht bij authentieke akte. BVBA s mogen geen publiek beroep doen op het spaarwezen. Een bijzondere vorm is de ebvba. 19. Naamloze vennootschap en commanditaire vennootschap op aandelen De NV, kapitaalvennootschap bij uitstek, heeft beperkt aansprakelijke vennoten. Het is bedoeld als financieringsstructuur voor grotere ondernemingen, wat in essentie open structuur, vrije overdraagbaarheid aandelen en georganiseerd bestuur (dit moet een college zijn van minimaal 3 bestuurders) impliceert. Net zoals de BVBA heeft ze een kapitaalplicht. Ze wordt bij authentieke akte opgericht. NV s mogen een publiek beroep doen op het spaarwezen. In werkelijkheid wordt ze ook door normale, kleinere vennootschappen gebruikt. Dit was vroeger omwille van het feit dat de NV aandelen op toonder kan uitzenden. Deze materiële aandelen verschilden van de immateriële aandelen op naam omdat ze niet in het aandelenregister werden bijgehouden. De fiscus kon het moeilijker natrekken als een aandeel aan toonder werd overgedragen (versterkt door de handgift, die niet via authentieke akte verloopt, maar bij onderhandse akte). Het probleem is dat ze vanaf 1 januari 2014 verdwijnen. 5 Geplaatst kapitaal : inbrengen die aandeelhouders onvoorwaardelijk hebben beloofd te doen volstort kapitaal: het daadwerkelijk nakomen van de voorwaarde.

13 13 Een variant op de NV is de Comm. VA. Comm.VA.. Dit is een commanditaire vennootschap met NV-aandelen voor de commanditairen en een onbeperkt aansprakelijke zaakvoerder (kan ook vennootschap zijn). Alle regels van de NV zijn voor hen van toepassing, behoudens afwijking vanwege het W. Venn.. Het grootste verschil met de NV is de moeilijkere afzetbaarheid van het bestuur, het bestuur heeft een sterke positie. De zaakvoerder heeft zelfs op de Algemene Vergadering soms vetorecht. De ontstaansreden was de paniek van de Belgische regering na het overnamebod op de Generale Maatschappij, hét economisch establishment van weleer. 20. Coöperatieve vennootschap Deze vennootschap heeft zijn wortels in de 19 e eeuwse arbeidersbewegingen. Oorspronkelijk was hun doel vooral samen te werken en kosten te besparen door groepsaankopen, maar ook ledenvoordelen te genereren. De winstverdeling van de vennootschap gebeurde via ristorno s, dit zijn dividenden waar het bedrag niet afhangt van de inbreng maar wel van het aandeel in de omzet. Elk aandeel bood een stem. Dit bood een alternatief voor de werknemers, die anders in fabrieksproducten werden uitbetaald. Om vandaag op die manier nog te handelen zoals de oude CV s moet men erkend worden, dit zijn de erkende coöperaties die fiscale privileges genieten. Heden ten dage is de CV een zeer soepele vennootschap wegens haar grote statutaire vrijheid (de regels zijn veelal van suppletief recht). De winstverdeling gebeurt i.t.t. vroeger vaak zoals normaal (ristorno s blijven mogelijk) en er is stemrecht volgens kapitaaldeelname. De vennoten kunnen hun aandelen in beginsel niet vrij overdragen, maar wel vrij in en uittreden door hun aandeel terug te verkopen aan de vennootschap. De CV heeft een maatschappelijk fonds die de functie van het kapitaal uit de kapitaalvennootschappen vertolkt: het bestaat uit een vast en variabel gedeelte (dit laatste wijzigt met de in en uittrede van vennoten en is niet aan de strenge NV-regels onderworpen). Tot 1991 werd ze misbruikt al vluchtvorm, omdat er geen minimumkapitaal werd vereist. Sinds 1991 is mutatis mutandis dezelfde kapitaalbeschermingsregelgeving van toepassing als voor BVBA s. Ze komt in vormen met onbeperkte (CVOA) en beperkte aansprakelijkheid voor (CVBA). De CV heeft thans veelal stemrecht zoals bij de BVBA of NV (maar het oude regeltje van één stem een aandeel en gelijk stemrecht kan ook). 4 Speciale gevallen 21. Landbouwvennootschap - Dit werd in 1979 opgericht voor de landbouwers met als doel de exploitatie van een land en tuinbouwbedrijf, om de continuïteit ervan te verzekeren. Ze kan zowel een burgerlijk als handelsdoel nastreven. Ze kan nooit een VSO worden. Er zijn 2 soorten, nl. de LV met enkel beherende vennoten (vennoot kan nooit rechtspersoon zijn), waar de regels gelden zoals bij de Vof. Als er stille en beherende (die in hoofdorde de arbeid verrichten en moeilijk afzetbaar zijn; ze hebben recht op een minimumvergoeding en genieten alle bestuursmachten) vennoten zijn, gelden de regels van de Comm. V.. De stille vennoten presteren een inbreng en krijgen in de ruil vrij omvangrijke bevoegdheden. Hun aansprakelijkheid stopt bij de inbreng. Er moet geen jaarrekening worden opgesteld, er is

14 14 geen commissaris. Er is wel een boekhoudverplichting. Er moet een vermogen van worden gevormd, met eventueel oprichtersaansprakelijkheid: de beherende vennoten zijn aansprakelijk, wat enkel zin heeft als er commanditairen zijn. 22. Economisch samenwerkingsverband/ Europese vennootschap/ ECV Er zijn 2 types economische samenwerkingsverbanden: de Europese ESV en Belgische ESV. Dit eerste is geen vennootschap in de enge zin van het woord, en enkel vennootschappen uit Europese lidstaten kunnen lid worden. Dit tweede is dit wel, waarbij de nationaliteit van de vennoten irrelevant is. Deze vennootschap heeft uitsluitend tot doel de economische bedrijvigheid van haar leden te vergemakkelijken of te ontwikkelen en daarbij van ondergeschikt belang zijn aan de taken van de leden. Ze faciliteert m.a.w. samenwerking tussen ondernemingen voor bepaalde deelfuncties. Een voorbeeld van een ESV was Airbus. Een ESV streeft geen winst voor zichzelf, wel voor de leden na. Ze heeft onbeperkte aansprakelijkheid. De overdracht van de aandelen is principieel uitgesloten. Elke vennoot heeft een stem. Er is unanimiteit vereist voor vele beslissingen. De SE is er gekomen na het lobbyen van de Europese industrie. De reden hiervoor was dat de fusie tussen multinationals te moeilijk was wegens ruzies tussen de naties (waar zou de zetel zijn, welke regels zouden van toepassing zijn, etc.). Om dergelijke problemen op te lossen was een Europees Wetboek vereist, maar dit is er niet gekomen. De verordening bepaalt dat de zetel binnen een EU-lidstaat moet liggen, waar 80% van de toepasselijke regels zullen worden bepaald. Een tweede reden voor de SE was de zeggenschap van de werknemers. De SE-verordening bevat een compromis. De SE heeft beperkte aansprakelijkheid, een minimumkapitaal van en moet door 2 bestaande vennootschappen worden opgericht (uit minstens 2 lidstaten). DE ECV tenslotte is geenszins een groot succes. Ze heeft beperkte aansprakelijkheid. 23. Vennootschap met sociaal oogmerk Let op: dit is geen vennootschapsvorm, doch een modaliteit. In de praktijk zullen meestal CV s deze modaliteit aannemen, de voorwaarden zijn anders quasi onrealiseerbaar. Art. 661 et. seq. W. Venn. schrijft 9 voorwaarden voor. Het is het juridisch vehikel dat dient om de sociale economie te stroomlijnen. De VZW of stichting is hiertoe minder geschikt (bv. een beschutte werkplaats, die kunnen moeilijk louter van subsidies leven). De VSO is geen succes: er is simpelweg geen grote noodzaak en fiscale voordelen zijn uitgebleven. De VSO mag geen winst nastreven en als ze winst maakt mag ze slechts a rato van een wettelijk vastgelegde rentevoet beperkt uitkeren aan haar vennoten. Op de Algemene Vergadering mag niemand meer dan 10% van de stemmen uitoefenen. Voorbeeld: als er 800 aandelen van 1 zijn en 4 aandeelhouders elk 200 aandelen hebben, en iedereen komt (of is vertegenwoordigd), dan wordt 1) 10% van 800 = 80 (altijd kijken naar aanwezige aandelen) 2) kijken wie de 80-grens overschrijdt = iedereen 3) herleiden tot 80. Ieder heeft dus 25% stemmassa. Nadien volgt de gewone stemming (meerderheid etc.). Personeelsleden worden vennoot na een jaar in dienst, indien zij dit willen. 5 Verenigingen

15 Algemene bepalingen inzake verenigingen - Verenigingen zijn er essentieel op gericht niet louter winst na te streven, maar om andere doeleinden van immateriële aard na te streven. Verenigingen mogen winst maken met het oog op hun continuïteit, maar dit niet opstapelen of verdelen, zelfs niet bij ontbinding. Er is de feitelijke vereniging, de stichting en de vereniging zonder winstoogmerk. De VSO is de systematiekbreker van de summa divisio tussen vennootschap en vereniging, daar ze kenmerken van beide heeft. Het recht op vereniging is verdragsrechtelijk (art. 11 EVRM) en grondwettelijk (art. 27 GW) verankerd. Dit bevat zowel het positief als negatief recht op vereniging: men kan vrij in- en uittreden, maar men kan ook niet verplicht worden toe te treden. De VZW-wet stelt: iedere vereniging die doet vrezen voor betrekking of schade aan persoon of gezin is strafbaar. Het is wel geoorloofd toetredingsvoorwaarden en ledenvoordelen toe te kennen. Ordes zijn geen vereniging in de zuivere zin van het woord en kunnen dus rechtsgeldig lidmaatschap opleggen (ze zijn publiekrechtelijke instituten). Alleen de wetgever kan verenigingen verbieden in het kader van het algemeen belang; de rechter kan nooit preventief optreden. 25. Feitelijke verenigingen Dit is een loutere overeenkomst die de partijen bindt, maar geen rechtspersoonlijkheid creëert en als dusdanig geen apart rechtssubject wordt. Het gemeen verbintenissenrecht en de regels inzake lastgeving gelden. De leden zijn onbeperkt aansprakelijk (want allen verbintenissen worden eigenlijk rechtstreeks in hoofde van de leden aangegaan). Om ietwat structuur te scheppen, kan men statutair een soort bestuur regelen met een volmacht om te vertegenwoordigen. Hoewel er eigenlijk geen echt vermogen is, zijn de middelen die worden samengebracht een vorm van collectieve eigendom, waarbij de leden niet de mogelijkheid hebben om vrij de uitonverdeeldheidtreding te vorderen. Vaak is er ook sprake van fiduciaire technieken: de zakenrechtelijke eigenaars-leden kiezen uit hun midden een fiduciaire eigenaar die verbintenisrechtelijk gehouden is het doel van de vereniging na te leven (bv. golfclub Knokke. De voorzitter wordt fiduciaire eigenaar en mag het ingebrachte goed gebruiken als clublokaal maar dit lokaal niet in een andere vennootschap inbrengen). Hoewel er juridisch geen sprake is van rechtspersoonlijkheid, kan een feitelijk vereniging op bepaalde, precies omschreven punten door de wet handelingsbekwaamheid verkrijgen alsof hij rechtspersoon is. Deze actieve, functionele rechtspersoonlijkheid geldt bv. voor vakbonden voor ondernemingsraden en cao s. De uitzondering is strikt te interpreteren en mag niet geëxtrapoleerd worden. 26. Vereniging zonder winstoogmerk- De VZW mag in zijn statuten geen handelsdaden als doel hebben. Ze mogen geen stoffelijk voordeel voor hun leden nastreven, zelfs als ze geen daad van koophandel stellen. VZW s mogen wel participeren in vennootschappen, maar hun dividenden moeten binnen de VZW blijven. VZW s mogen wel accessoire daden van koophandel stellen (bv. winkel met knuffels in natuurreservaat). Dit is al voorwerp geweest van discussie. Belangwekkend in dit verband was dat toegelaten werd dat het Rode Kruis het vervoer van zieken aanrekende. Als er gehandeld wordt in strijd met deze wettelijke regels

16 16 (de wettelijke specialiteit van de VZW), dan verbindt de rechtshandeling de VZW niet. De bestuurders zijn wel persoonlijk aansprakelijk en er volgt eventueel ontbinding o.g.v. art. 18 VZW-wet. Als de VZW winst maakt en deze verdeelt, dan kan ze als maatschap gekwalificeerd worden, waardoor schulden hoofdelijk voor de leden blijven, zelfs bij uittrede (tot 5 jaar). De VZW kan evenwel niet als handelaar worden gekwalificeerd, want handelingen die buiten haar wettelijke specialiteit vallen kunnen haar toch niet toegerekend worden. Als de statuten een commercieel doel aangeven dan kan de VZW vernietigd worden (art. 3bis VZW-wet). 27. Andere vormen van verenigingen Vooreerst is er de IVZW. Dit moet naast een belangeloos doel een internationaal nut nastreven en niet-belgen worden mogelijks lid. Dit was nodig omdat de VZW-wet oorspronkelijk bepaalde dat 3/5 van de leden Belg moest zijn. Dit werd in 2000 geschrapt, wegens flagrant in strijd met de EU-normen, waardoor de IVZW de facto nutteloos is. Ze wordt opgericht na toestemming van de overheid bij KB, en ze verkrijgt rechtspersoonlijkheid op datum van dit erkennings-kb (niet bij publicatie). Er is ook een beroepsvereniging: deze werd opgericht speciaal voor de vakbonden en had als wettelijke specialiteit de studie, bescherming van en ontwikkeling van de beroepsbelangen van de leden. Dit kan evenwel ook door vzw gedaan worden (bv. Agoria). Het hoeft geen betoog dat deze verenigingen niet echt hebben doorgebroken; vakbonden zagen het nut van geen rechtspersoonlijkheid te hebben. Ze verkrijgen rechtspersoonlijkheid de 10 e dag na bekendmaking van de bekrachtiging door de afdeling bestuursrechtspraak van hun statuten in het BS. Ziekenfondsen moeten als doel de onderlinge bijstand hebben en worden opgericht via MB. Voor alle verenigingen gelden deze gemeenschappelijke kenmerken: de oprichting geschiedt bij geschrift (en bij stichting is dit authentiek). Er is beperkte aansprakelijkheid als er rechtspersoonlijkheid is. Er is een orgaan- en bestuursplicht. Problematisch is dat er meer leden in de VZW moeten zijn dan in het bestuur; dit is vervelend bij associaties tussen hogescholen, waardoor er vaak schijnleden worden bijgevoegd. Inbrengen zijn vereist en schenkingen worden geplafonneerd (tenzij er een MB is). Dit laatste dateert nog uit de 19 e en begin 20 e eeuw, waar men vreesde dat de dode hand verschillende goederen buiten handel zou houden. De oorspronkelijke-werkelijke leden zijn de oprichters en vormen samen de ledenvergadering; hun rechten en plichten staan in de wet (de wet bedoelt met lid = werkelijk lid). Leden die na de oprichting zijn toegetreden hebben geen stemrecht ; zij hebben een contract met de vereniging en hun rechten en plichten staan in de statuten. Tenslotte is er een zekere openbaarheid door het vereiste van begroting en jaarrekening. 28. Stichtingen - Een stichting is een bepaald vermogen met rechtspersoonlijkheid, dat ertoe bestemd is een bepaald belangeloos doel te verwezenlijken. Ze mag geen rechtstreeks vermogensvoordeel genereren voor de stichter, en aan derden mag een uitkering enkel indien dit het belangeloos doel is (bv. stichting voor huisvesting van zwervers). Er mogen wel betalingen gebeuren voor zover dit belangeloos doel dit vereist (bv. oprichting kantoor,

17 17 lonen uitbetalen). Er zijn enkel oprichters-bestuurders en geen leden in de stichting. De private stichting komt tot stand door authentieke akte, die een eenzijdige rechtshandeling van de stichter inhoudt. Er mag één stichter zijn, maar er moet een raad van bestuur worden gevormd met minstens 3 bestuurders. Bij overlijden moet men de statuten raadplegen; die bevatten vaak een opvolgingsmechanisme of een vorm van coöptatie. De ontbinding van een stichting kan niet dan na rechterlijke toestemming (de rechtbank van eerste aanleg is bevoegd), die zal nagaan of het doel werd nageleefd en wat er met het vermogen moet gebeuren. Dit zal naar de bestuurders en diens afstammelingen gaan. Een eerste vorm is de openbare stichting. Deze dient limitatief in de wet opgesomde doelstellingen te verwezenlijken (o.a. cultureel, filantropisch, zedelijk of pedagogisch doel). Ze verkrijgt rechtspersoonlijkheid bij KB. Deze stichting heeft niet veel succes, omdat de fiscale voordelen mager zijn. Daarnaast moeten de statutenwijzigingen meestal door de overheid worden goedgekeurd. De tweede vorm is de private stichting die eventueel een economisch doel heeft, bv. als administratiekantoor in het kader van certificeringsprocessen. Dit is een tussenpersoon tussen vennootschap en certificaathouder en is de hoofreden waarvoor een stichting werd mogelijk gemaakt (als alternatief voor Nederland). De reden hiervoor is dat een administratiekantoor ervoor zorgt dat de transacties fiscaal neutraal zijn, er zijn minder belastingen op de ontvangen inkomsten. In het bestuur zitten meestal de hoofdaandeelhouders van de BVBA, CV of NV en die zitten veelal in een ijzersterke positie. Private stichtingen mogen daden van koophandel stellen, maar dit kan niet altijd verzoend worden met hun belangeloos doel. Stichtingen worden ook als patrimoniumvennootschappen gebruikt, om het uit de nalatenschap te hevelen en zo verschillende belastingen te ontduiken. Illustratie van certificeringsprocessen in het kader van een administratiekantoor: je hebt bijvoorbeeld een koppel dat als BVBA een onderneming opricht, nu is het een NV. Het koppel heeft 3 kinderen, waarvan er 2 echte losbollen zijn. De derde is wijs en heeft gevoel voor onderneming, hij wil graag het bedrijf verderzetten. De ouders zien hun zonen even graag, maar denken wel na over hun opvolging. Ze willen dat de 2 bon vivants later niets te zeggen zullen hebben. Ze stoppen hun aandelen in een stichting, die nu meerderheidsaandeelhouder wordt in plaats van de ouders. De stichting wordt door het koppel bestuurd, maar ze zetten in de statuten dat de meest wijze zoon hun opvolger zal zijn als bestuurder van de stichting. De twee andere zonen zitten niet in het bestuur van de stichting, de stichting heeft ook geen leden. De ouders willen hun kinderen toch financieel gelijk behandelen. Ze kunnen de stichting certificaten laten uitgeven: de rijkdom van de familie zit in de stichting maar de ouders willen wel van hun geld genieten zolang zij leven. Zij kunnen een certificeringsoperatie opzetten: de ouders geven aandelen aan de stichting en in ruil geeft de stichting certificaten aan de ouders. De Belgische wetgeving zegt dat de certificaathouder het recht heeft om van de stichting de onmiddellijke doorstorting te eisen van alle winsten die worden gemaakt door de vennootschap. Het gaat om een vorderingsrecht, geen zakelijk recht! De stichting is dan verplicht om het dividend dat zij uit

18 18 de vennootschap krijgt door te storten aan de certificaathouders. Elke zoon kan na overlijden van de ouders 1/3 van de opbrengsten van het familiebedrijf opeisen. Een certificaat geeft je geen enkele inspraak in de vennootschap, enkel een vorderingsrecht tegen de stichting op de doorstorting van de dividenden die de stichting uit de vennootschap bekomt. Enkel de verantwoordelijke zoon heeft dus iets te zeggen over het bestuur van de vennootschap. Zijn broers worden dus vennootschapsrechtelijk buitenspel gezet. Wat als de stichting haar verplichtingen niet nakomt? M.a.w. wat als de stichting de dividenden niet doorstort aan de certificaathouders? In dit geval kunnen de certificaathouders naar de rechtbank stappen om dit af te dwingen. Certificaten mogen (in bepaalde omstandigheden) worden omgeruild voor aandelen. Die mogelijkheid wordt voorzien in de wet zelf, namelijk wanneer je belangen als certificaathouder systematisch worden miskend. Men spreekt over de al dan niet royeerbaarheid van certificaten.

19 19 Hoofdstuk 3: Geldigheidsvereisten voor vennootschappen 1 Vennootschappen zijn een overeenkomst 29. Preliminair: overeenkomst of instelling?- De klassieke rechtsleer stelt dat een vennootschap een contract is (zie o.a. vroeger art B.W., nu art. 1, lid 1 W. Venn.). Het probleem is dat een contract vrijheid veronderstelt en dat er een vennootschap werd ontwikkeld, de ebvba, die maar een eenzijdige rechtshandeling vereiste. Daarnaast dient er niet uitsluitend meer met de belangen van de contractspartijen rekening gehouden te worden, maar ook vele andere stakeholders. Daarom wordt sinds kort betoogd dat een vennootschap een instelling is: door het dwingende karakter van vele bepalingen, is de vennootschap een juridisch vehikel dat boven haar leden uitstijgt en haar eigen fundamentele kenmerken heeft die niet noodzakelijk in het W. Venn. staan, maar op basis van deductie en inductie kunnen worden achterhaald. 6 Door die deductie en inductie kan je lacunes opvullen. De verhouding van leden met de rechtspersoon worden gezien als een bundel eenzijdige rechtsverhoudingen, waarbij het contractenrecht geen plaats heeft. De betwisting is niet louter academisch, maar heeft praktische implicaties. De regels inzake veinzing gelden bv. enkel in contractuele verhoudingen. Daarnaast zou er van hiërarchie geen sprake kunnen zijn als een vennootschap een contract is, want een contract vereist een zekere gelijkheid. Men neemt evenwel algemeen aan dat het gemeenrechtelijk verbintenissenrecht geldt als alternatief voor lacunes in de wet. Dat het verbintenissenrecht niet alles verklaart is irrelevant. 30. Tweehoofdigheid - Als men er vanuit gaat dat een vennootschap een contract is, dan moeten er minstens 2 partijen zijn. Hiervan wordt enkel afgeweken voor de CV en de ebvba. Ook de eenheid van vermogen ex.art. 7-8 Hyp. W. is een verklaring: niemand mag zijn vermogen opsplitsen, of vermogensbestanddelen aan schuldeisers onttrekken. Hiervan wordt afgeweken: men mag zijn vermogen met een ander samenvoegen, namelijk in een rechtspersoon inbrengen. Het samengebrachte vermogen is dan niet meer van één van beiden, maar het is dan eigendom van de vennootschap. Als er geen 2 of meer personen zijn bij oprichting, volgt de nietigheid. Tijdens het bestaan leidt eenhoofdigheid naar ontbinding. Voor de NV geldt ex. art. 646 W. Venn. wel een regularisatietermijn van 1 jaar. Zo niet dan staat de enige vennoot hoofdelijk borg voor alle vennootschapsschulden sinds eenhoofdigheid. Er is evenwel nooit sprake van ontbinding. Ook de BVBA wordt niet ontbonden: als de enige vennoot een natuurlijke persoon is, dan zal ze tijdelijk een ebvba worden. Zo niet gelden mutatis mutandis dezelfde regels als voor de NV. 31. Wilsgebreken Er kunnen enkele klassieke wilsgebreken geënt zijn op de vennootschapsovereenkomst. Dwaling kan zowel m.b.t. de aard van de oprichtingsakte, voorwerp van de onderneming, een essentiële clausule en de identiteit (behalve bij NV of 6 De Wulf vindt dit dwingende karakter een drogreden: de woninghuur wordt ook stringent geregeld in de wet, maar daar ontkent niemand het contractueel karakter.

20 20 Comm. VA.). Of de vennootschap zelf ongeldig zal zijn, hangt af van het type vennootschap; meestal biedt de oprichtersaansprakelijkheid soelaas. Bedrog kan ook: dit manifesteert zich vooral bij uitgifte van aandelen van clandestiene vennootschappen (bv. u stelt een exclusief recept te hebben voor frisdrank, maar dit is niet zo). Het aanprijzen van een deelneming in een andere onderneming is evenwel geen bedrog, als het tussen zakenpartners wordt gevoerd, omdat aandelen toch steeds risicokapitaal blijven. Het verzwijgen van gegevens maakt geen bedrog uit, er is geen algemene precontractuele informatieplicht. Daarbij moet enkel met de goede trouw worden rekening gehouden (maar vennootschappen hebben doorgaans geen spreekplicht). Er is veeleer een onderzoeksplicht in hoofde van de belegger. Daartoe organiseert de koper een onderzoek (due dilligence). Hij kan daarbij kopen onder voorbehoud van de financiële toestand van de vennootschap, belastingschulden en of de vereiste vergunningen er zijn. De verkoper stelt ook nodige documentatie ter beschikking in een zg. data room. Ook de prospectus biedt een zekere houvast. Hoofdbedrog, dat niet louter tot schadevergoeding maar tot nietigheid moet lijden, moet uitgaan van de wederpartij: dit zijn de oprichters. Bij latere toetreding is er twijfel, want dan is de vennootschap contractspartij en moet daar het bedrog van uitgaan. Als er echter een enge band bestaat tussen de bedrieger en de contractspartij dan zal deze toch de nietigheid kunnen vorderen, ook al kwalificeert men deze verhouding als tussenbedrog Bekwaamheid Minderjarigen zijn in de regel handelingsonbekwaam. Het oprichten van een vennootschap wordt gezien als een daad van beschikking, zodat machtiging vanwege de vrederechter vereist is. Minderjarigen kunnen daarenboven geen handelaar worden. Moest een minderjarige oprichter worden, dan riskeert hij meer te verliezen dan louter zijn inbreng: hij wordt onderworpen aan de oprichtersaansprakelijkheid. Een oplossing is dat ouders deelnemen aan de oprichting en hun aandelen via een beding ten gunste van een derde onrechtstreeks schenken aan het kind. Een andere mogelijkheid is de loutere inschrijving als nieuwe vennoot. Een inbreng in natura is zeker een daad van beschikking, daar zij gepaard gaat met eigendomsoverdracht of genotsinbreng. Een inbreng in geld is betwist: het vermogen van de minderjarige wijzigt, maar een belegging kan als normaal beheer worden beschouwd voor zover hij niet meer dan zijn inbreng verliest. Een inbreng in geld is evenwel niet onderworpen aan de machtiging van de vrederechter. Wellicht kan de voogd het ook. 7 Noot: er zijn 2 soorten manieren om een vennootschap te kopen: de asset deal (kopen van activa, werknemers) en de share deal (kopen van aandelen, maar de vennootschap blijft daarbij in handen van diegenen waar het ligt). Het onderscheid is dat bij een share deal, u bij een te lage prijs geen poot heeft om op te staan. De verkoper moet u daarop niet wijzen. Het SPA (share purchase agreement) bevat daarom dikwijls representations en warrants clausule (bv. koper verklaart geen problemen te hebben met fiscus of milieuinstanties; prijsaanpassingsclausules kunnen ook bij verminderde omzet).