Veiligheidskleding & persoonlijke beschermingsmiddelen Veilig werken in alle omstandigheden

Transcriptie

1 Whitepaper Veiligheidskleding & persoonlijke beschermingsmiddelen Veilig werken in alle omstandigheden

2 Inhoud Voorwoord Wettelijk kader Soorten veiligheidskleding op een rij Persoonlijke beschermingsmiddelen of PBM s...16 Werknemers wijzen op het belang van veiligheidskleding...23 Oppassen voor welk gevaar? Check de veiligheidspictogrammen Conclusie... 25

3 Voorwoord In tegenstelling tot wat je misschien zou verwachten, zit het aantal ongevallen op het werk niet in dalende lijn. Uit cijfers van de Inspectie SZW, dat toezicht houdt op de uitvoering van de arbeidswetgeving, blijkt dat in 2018 nog 71 doden vielen op de werkvloer. Dat is meer dan één overlijden per week. Er is dus veel meer aandacht nodig voor een veilige en opgeruimde werkplek, maar ook voor de juiste veiligheidskleding. Op dit laatste topic gaan we hier dieper in. Je denkt er wellicht niet meer al te lang over na welke kleding werknemers op het werk dragen (tenzij de normale kleding door bijzondere omstandigheden, zoals een hittegolf of extreme koude, niet meer comfortabel zijn). Toch is de juiste kleding heel belangrijk, want dat garandeert de veiligheid van je team in het magazijn, op de werkplaats of op de werf. Veiligheidskleding is belangrijk, maar niet voor iedereen en voor elk soort werk is de kleding hetzelfde. Ook het veiligheidsrisico is niet in elke sector gelijk. De meeste dodelijke slachtoffers vielen vorig jaar in de bouw de Inspectie SZW kreeg hier 20 meldingen van dodelijke ongevallen. De meeste arbeidsongevallen gebeuren in de sector afvalbeheer. Daar telde de inspectie maar liefst 166 slachtoffers per banen, terwijl het gemiddelde 28 slachtoffers per banen is. Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden blijkt dat 3,4 procent van alle werknemers in Nederland in 2017 een arbeidsongeval had. De helft daarvan was de volgende dag weer aan het werk, maar Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 3

4 1,2 procent van alle werknemers bleef minstends vier dagen weg van werk. Als werkgever moet je ernstige en dodelijke arbeidsongevallen melden bij de Inspectie SZW. Daarbij hoef je niet op te geven wat de reden is, zoals het niet dragen van gepaste veiligheidskleding en/of -schoenen. De Inspectie SZW houdt zelf bij welk soort ongevallen en in welke sectoren de meeste ongelukken voorkomen. Daaruit blijkt dat beschermende kleding en/of -schoenen vaak een belangrijke factor is in sectoren waar gevaarlijk werk wordt verricht. Meestal zijn de veiligheidsregels wel helder en kennen de medewerkers ze ook redelijk goed, maar ze gaan vaak overboord zodra er een belangrijke deadline gehaald moet worden. Ook ontstaan er communicatieproblemen door taalbarrières. Daarom besteden we niet alleen aandacht aan de juiste soort veiligheidskleding, maar ook aan de opleiding en bewustmaking van nut en noodzaak van je team. We kijken ernaar uit je project samen te bespreken. Tot binnenkort! het Manutan-team Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 4

5 01 Wettelijk kader Wanneer je medewerkers de veiligheidsregels aan hun laars lappen en dit vastgesteld wordt door de Inspectie SZW, riskeer je als werkgever boetes. De inspecteur kan ook het gehele werk, een onderdeel van het werk of bepaalde werkzaamheden onmiddellijk stilleggen. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 5

6 Er zijn verschillende soorten (Europese) normen over veiligheidskleding die je moet respecteren, zoals: EN 1149 Deze norm gaat over de vereisten voor antistatische werkkleding bij explosiegevaar. Antistatische veiligheidskleding voorkomt dat vonken door elektrostatische oplading kunnen ontstaan, die op hun beurt brand of explosies kunnen veroorzaken. EN Werkkleding die beschermt tegen vloeibare chemicaliën moet voldoen aan deze norm. Deze norm legt de vereisten en testmethoden vast voor chemische beschermingspakken van type 6-kleding (kleding die een beperkte bescherming biedt tegen vloeibare chemicaliën), zowel pakken voor eenmalig gebruik als voor herbruikbare pakken. EN ISO Aan deze norm moet kleding met hoge zichtbaarheid voldoen. Hierin staat bijvoorbeeld hoe groot de reflecterend en fluorescerende oppervlakken moeten zijn. Tip Wanneer je veiligheidskleding voor je team koopt, is het dus belangrijk om te bepalen tegen welke risico s de kleding moet beschermen en aan welke normen de kleding daarvoor moet voldoen. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 6

7 02 Soorten veiligheidskleding op een rij Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 7

8 2.1 Veiligheidskleding versus werkkleding Voordat we de verschillende soorten veiligheidskleding onder de loep nemen, moeten we eerst een veelgemaakte vergissing aankaarten. Veiligheidskleding en werkkleding worden namelijk veel te vaak als hetzelfde gezien, terwijl je de twee niet moet verwarren. Veiligheidskleding of beschermende kleding behoort tot de categorie persoonlijke beschermingsmiddelen en beschermt je medewerkers tegen risico s, zoals een slechte zichtbaarheid. Werkkleding zorgt dat je medewerkers hun eigen kleding niet vuil maken of beschadigen (denk aan een overall) of om je personeel te kunnen identificeren (hotelpersoneel draagt bijvoorbeeld vaak een uniform om deze reden). Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 8

9 2.2 Goed zichtbare werkkleding of signalisatiekleding Zien en gezien worden, is essentieel als je team bijvoorbeeld aan de slag gaat in een donker magazijn of s morgens vroeg en s avonds laat op de bouwwerf. Moet jij zorgen dat zij de gepaste veiligheidskleding dragen, dan moet je rekening houden met de Europese normen. Er zijn namelijk drie klassen voor reflecterende kleding. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 9

10 Klasse 1 Klasse 1-kleding kan eventueel dienen voor werkplekken met een laag risico, maar meestal is dit type kleding eerder bestemd voor privégebruik. Denk hierbij aan losse hesjes of armbanden om de zichtbaarheid een beetje te verhogen. Klasse 2 Klasse 2-kledij is bedoeld voor werk dat iets meer risico inhoudt, zoals werkzaamheden overdag binnen de bebouwde kom. Een veiligheidsvest behoort tot klasse 2. Dit type reflecterende kleding moet minstens 0,13 m² reflecterend materiaal bevatten en een halve vierkante meter fluorescerend materiaal. Klasse 3 Klasse 3-kleding koop je voor medewerkers die hun werk in echt gevaarlijke omstandigheden moeten verrichten, bijvoorbeeld in het donker langs een autosnelweg. Het gaat hier om volledige pakken die de armen en benen compleet bedekken: een reflecterende jas én werkbroek is een must in deze context. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 10

11 2.3 Lassen Veiligheid tijdens het lassen betekent onder meer dat je een goed ingerichte werkplek moet hebben zonder bijvoorbeeld brandbare materialen. De gasflessen moeten rechtop staan en met een ketting vastgemaakt zijn om te voorkomen dat ze kunnen omvallen. Ook moet er een brandblusapparaat aanwezig zijn én moet je lasschermen gebruiken om omstanders of voorbijgangers te beschermen voor letsel. Verder moet je je medewerkers tijdens laswerken uitrusten met een lasbril of laskap, lashandschoenen, een lashelm en laskleding om hen te beschermen tegen brandwonden, elektrocutie en straling. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 11

12 Onder beschermende laskleding verstaan we een pak, een lasschort, lederen mouwen/schouderpakken en een laspet voor onder de helm. Het is belangrijk dat de kleding goed past: de verschillende onderdelen moeten overlappen, zodat er zeker geen vonken tussen kunnen springen. Je kunt bijvoorbeeld een nekstuk gebruiken om zeker elk onderdeel van het lichaam te bedekken. Voor laskleding geldt de EN ISO 11611:2007- norm, waarin onder meer staat hoeveel stralingswarmte en hoeveel lasspatten de kleding moet kunnen opvangen. Voor gaslassen, TIG- en MIG-lassen, microplasmalassen, frezen, puntlassen en MMA-lassen volstaat kleding van klasse 1 A1, terwijl klasse 2 A1 een must is bij onder meer MAG-lassen, MIG-lassen (high current), vlambooglassen, plasmasnijden en zuurstofsnijden. Lashandschoenen moeten uiteraarhouden met het type werk dat Lashandschoenen moeten uiteraard hittebestendig zijn, maar naast deze basisvereiste moet je ook rekening houden met het type werk dat je medewerkers ermee moeten uitvoeren. Er bestaan bijvoorbeeld extra lange lashandschoenen voor heel nauwkeurige laswerken, waarmee de pols en onderarm van de drager beschermd zijn terwijl hij die laat rusten op het product dat hij aan het bewerken is Voor lasbrillen, laskappen en lashelmen bestaan drie normen. EN 175 (voor lashelmen en lasschilden) beschrijft de criteria voor oog- en gezichtsbescherming tijdens lassen en aanverwante processen. EN 169 (dat onder meer voor lasruiten geldt) verduidelijkt de norm voor lasfilters en aanverwante technieken. EN 379 is tot slot de norm voor automatische lasruiten. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 12

13 Lassen kan bij onvoldoende ventilatie flink wat problemen veroorzaken aan de luchtwegen. De stikstofoxides en ozon prikkelen de slijmvliezen in de bovenste luchtwegen, wat op termijn tot kortademigheid kan leiden. Verder kan er bijvoorbeeld metaaldampkoorts optreden bij het solderen van onder meer zink, mangaan en koperoxiden, en longoedeem bij het solderen van cadmiumoxide. Lassen je medewerkers in een ruimte met onvoldoende ventilatie? Dan hebben ze dus ook adembescherming nodig. Let op: adembescherming is vaak moeilijk te combineren met een lasbril of een lashelm (al dan niet met automatische lasruit), maar er bestaan wel helmen met ingebouwde adembescherming. Om te bepalen bij welk type adembescherming je medewerkers baat hebben, moet je rekening houden met twee factoren: De Nominale Protectiefactor of NPF van het adembeschermingsmiddel, die aanduidt hoe efficiënt van het beschermingsmiddel is. Hoe lager de NPF, hoe meer stoffen kunnen binnendringen. De grenswaarde: de MAC of maximaal toegestane concentratie van een (gevaarlijke) stof in de individuele ademhalingszone van een werknemer. De grenswaarde voor lasrook is in Nederland vastgelegd op 1 mg/m3 voor een 8-urige werkdag. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 13

14 2.4 Werken met gevaarlijke chemische stoffen Werken met gevaarlijke chemische stoffen vraagt uiteraard ook om aangepaste veiligheidskleding. De belangrijkste elementen zijn hier handschoenen voor chemisch gebruik, een beschermende (wegwerp)overall, speciale werklaarzen en adembescherming. Van dit laatste bestaan 2 soorten: Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 14

15 Afhankelijke adembescherming Afhankelijke adembescherming filtert de verontreiniging uit de lucht. Denk aan een masker met een filter voor een gas/damp of stof (bij beide spreek je van een combinatiefilter). Je kunt binnen de afhankelijke adembescherming kiezen uit onderhoudsvrije stofmaskers die je weggooit na gebruik, (eventueel onderhoudsvrije) halfgelaatsmaskers en volgelaatsmaskers. Je keuze hangt af van het gewenste beschermingsniveau, maar ook van de persoonlijke voorkeur van de medewerker die het masker moet dragen. Onafhankelijke adembescherming Onafhankelijke adembescherming voert verse lucht toe via een slang of luchtfles naar het masker of de kap. Komen je medewerkers in contact met asbest? Ook dan is adembescherming heel belangrijk, maar zij hebben daarnaast ook een overall, niet-doorlatende handschoenen en niet-doorlatende werklaarzen nodig. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 15

16 03 Persoonlijke beschermingsmiddelen of PBM s Persoonlijke beschermingsmiddelen of PBM s beschermen je medewerkers tegen risico s op het werk in onder andere de industrie en de bouw. We gaan dieper in op de verschillende soorten, en de criteria die je keuze beïnvloeden. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 16

17 3.1 Veiligheidsschoenen Afhankelijk van het beschermingsniveau onderscheiden we werkschoenen of werklaarzen, beschermschoenen en veiligheidsschoenen. Werk- en veiligheidsschoenen mag je dus niet door elkaar halen. De eerste hebben geen verharde neus van metaal of kunststof (dat is de O-klasse werkschoen) en de tweede wél (dan heb je een S-klasse veiligheidsschoen). Van de S-klasse veiligheidsschoenen heb je ook weer verschillende klassen: Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 17

18 De S-klasse veiligheidsschoenen vallen op hun beurt uiteen in verschillende klassen: SB Standaard zijn deze veiligheidsschoenen uitgerust met een speciale neus die bescherming biedt tegen vallende voorwerpen met een energie tot 200 Joule. S1 Dit zijn veiligheidsschoenen of veiligheidslaarzen met een beschermende neus en een gesloten hiel, met antistatische eigenschappen en een energie-absorberende hak. Deze schoenen zijn ideaal voor droge werkomstandigheden. S2 Dit type veiligheidsschoenen of veiligheidslaarzen heeft een beschermende neus, gesloten hiel, antistatische eigenschappen, energie-absorberende hak en een schacht die tot 60 minuten waterdicht blijft. Door die laatste eigenschap lenen S2-veiligheidsschoenen zich prima voor natte werkomstandigheden. S3 S3-veiligheidsschoenen of veiligheidslaarzen hebben alle eigenschappen van S2-schoenen (een beschermende neus, gesloten hiel, antistatische eigenschappen, energieabsorberende hak, waterdichte schacht tot 60 minuten) en daarbovenop een penetratiebestendige tussenzool die voorkomt dat scherpe voorwerpen erin kunnen doordringen. S4 Dit type schoenen zijn veiligheidslaarzen met een beschermende neus, antistatische zool en energieabsorberende hak. De laarzen bestaan volledig uit (gevulkaniseerd) rubber of (gespoten) polymeren, wat hen vloeistofdicht maakt. S5 Tot slot zijn S5-schoenen veiligheidslaarzen met beschermende neus, antistatische zool en energieabsorberende hak. De laarzen bestaan helemaal uit (gevulkaniseerd) rubber of (gespoten) polymeren en zijn daardoor vloeistofdicht. Bovendien hebben ze een geprofileerde loopzool en penetratiebestendige tussenzool. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 18

19 3.2 Andere persoonlijke beschermingsmiddelen Naast veiligheidsschoenen hebben je medewerkers nog andere persoonlijke beschermingsmiddelen nodig. Denk aan: Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 19

20 Oogbescherming Een veiligheidsbril biedt bescherming tegen chemische en mechanische risico s (denk dan aan stoten of wegspattende deeltjes). Bij mogelijke stralingsrisico s (bijvoorbeeld tijdens het lassen), dan hebben je medewerkers een veiligheidsbril met uv-filter. Werkhandschoenen of veiligheidshandschoenen Handen en vingers raken op het werk het vaakst gewond. Veiligheidshandschoenen beschermen je medewerkers tegen onder meer snijwonden, kneuzingen en contact met chemische stoffen. Afhankelijk van het type werk dat je team verricht, kies je bijvoorbeeld voor veiligheidshandschoenen gemaakt van nitril, PVC, latex, polyurethaan of PVA (voor industrieel onderhoud), handschoenen van polyamide en polyester (voor schuur- en snijwerkzaamheden) of van vochtafstotend leer (voor werkzaamheden in vochtige omgevingen). Valbescherming Collectieve valbeveiliging, bijvoorbeeld vangnetten of veiligheidslijnen, hebben altijd de voorkeur. Moet je toch je toevlucht nemen tot individuele valbeveiliging, dan zorg dan onder meer voor een veiligheidsharnas, werklijn of meerdere werklijnen (je hebt er minstens twee nodig wanneer medewerkers zich verplaatsen), valdemper of valstopapparaat en verankering. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 20

21 Adembescherming Mondkappen zijn onder meer cruciaal wanneer je medewerkers in contact komen met asbest, lassen in slecht geventileerde ruimtes of werken met gevaarlijke chemische stoffen. Hoofdbescherming De gevolgen van verwondingen aan het hoofd zijn vaak ernstig. Een veiligheidshelm of bouwhelm is dé manier om dit vitale lichaamsdeel te beschermen tegen vallende voorwerpen of stoten, maar evengoed tegen opspattende gevaarlijke stoffen of elektrische schokken. Veiligheidshelmen zijn onderworpen aan de Europese norm EN 397. Dat betekent onder meer dat het materiaal, de productiedatum, omtrek, norm, fabrikant en modelbenaming op de helmschaal moeten staan. Daarnaast staan nog eventuele specificaties op de helm, zoals dat de helm is getest bij zeer lage of hoge temperaturen of op weerstand tegen vloeibare metaalspatten. Maak je medewerkers ervan bewust dat ze hun helm moeten vervangen als ze ermee vallen of een klap erop krijgen. Elektrisch isolerende helmen moeten voldoen aan de EN norm, en stootpetten aan EN 812. Stootpetten bieden bescherming tegen stoten en lichte verwondingen, maar niet tegen vallende voorwerpen. Ze zijn gemaakt van harde kunststof overtrokken met textiel. Er bestaan geventileerde varianten voor medewerkers die in warme omgevingen moeten werken. Gehoorbescherming Oorkappen of oordopjes beschermen je medewerkers tegen gehoorschade. Vanaf 80 db(a) moet je als werkgever BPM s ter beschikking stellen en vanaf 85 db(a) is de medewerker verplicht gehoorbescherming te dragen. Als de blootstelling aan lawaai hoger is dan 85 db(a) en er geen gehoorbescherming wordt gedragen, mag de Inspectie SZW het werk stilleggen en een boeterapport opmaken. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 21

22 Kniebeschermers Medewerkers die veel tijd doorbrengen op hun knieën of die knieklachten hebben, hebben kniebeschermers nodig. De kwaliteitvereisten van kniebeschermers voor werk in knielende posities staan vastgelegd in de NEN-EN norm. Daarbij moet je de kniebeschermers wel combineren met de werkkleding waarmee ze gecertificeerd zijn. Type 2 zijn bijvoorbeeld kniebeschermers met vulmateriaal specifiek voor de bevestiging aan werkbroeken. Tip Wil je het extra makkelijk maken voor je medewerkers om hun persoonlijke beschermingsmiddelen op te bergen en mee te nemen? Een PBM-tas heeft speciale opbergvakken waarin zelfs veiligheidshelmen en -schoenen zonder problemen passen. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 22

23 04 Werknemers wijzen op het belang van veiligheidskleding Als werkgever moet je op de hoogte zijn van de normen waaraan de gekozen veiligheidskleding moet voldoen, maar je moet er daarnaast ook voor zorgen dat je medewerkers écht begrijpen dat ze die beschermende kleding ook écht moeten dragen dus ook als het warm is en zelfs als ze onder grote tijdsdruk staan. Je kunt werknemers aanmoedigen om hun veiligheidskleding consequent te dragen door bijvoorbeeld posters op te hangen met het recordaantal ongevalvrije dagen. Dankzij zo n poster ziet iedereen in een oogopslag het vorig record, het huidig record en de doelstelling. Daarnaast kun je opleidingen geven of laten geven door gespecialiseerde firma s, bijvoorbeeld over het gebruik van valbeveiliging. Tip Betrek het personeel bij het inkoopproces van beschermende kleding. Hoe groter de betrokkenheid, hoe groter de kans dat ze de kleding echt dragen. Laat bijvoorbeeld een aantal geselecteerde modellen testen om te kijken wat het meeste in de smaak valt. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 23

24 05 Oppassen voor welk gevaar? Check de veiligheidspictogrammen Tot slot willen we het belang van veiligheidspictogrammen benadrukken, omdat je hiermee aan je medewerkers duidelijk maakt dat ze hun persoonlijke beschermingsmiddelen moeten gebruiken of hun veiligheidskleding moeten aantrekken. Er bestaan verschillende categorieën veiligheidspictogrammen, en die over veiligheidskleding vertellen wat een medewerker moet dragen. Denk hierbij aan de pictogrammen helm verplicht, masker verplicht of veiligheidsschoenen verplicht. Daarnaast bestaan er veiligheidspictogrammen over gevaarlijke en/of chemische stoffen, zoals pas op voor bijtende stoffen of pas op voor warm oppervlak. Sinds 2012 geldt er op nationaal, Europees en internationaal niveau één norm voor veiligheidssymbolen. Het Europese normalisatie-instituut CEN hanteert de internationale norm ISO 7010 Registered safety signs van ISO als Europese norm en ook de NEderlandse Norm (NEN) heeft dit verplicht overgenomen. Als werkgever hoef je daardoor alleen rekening te houden met de (inter)nationaal geldende NEN-EN-ISO 7010:2012, die grafische symbolen, veiligheidskleuren en -tekens. De ISO 7010:2012-norm legt vaste welke pictogrammen je moet gebruiken om de veiligheid te garanderen. Daarnaast zijn er nog wetten die bijvoorbeeld de materiaalkeuze sturen. De ISO vereist bijvoorbeeld fotoluminiscentie van pictogrammen in slecht verlichte omgevingen. Whitepaper - Veilig werken in alle omstandigheden 24

25 Conclusie Een investering op meerdere vlakken Investeren in de juiste veiligheidskleding is letterlijk van levensbelang. Daarbij mag je het comfort nooit uit het oog verliezen, want alleen kleding en PBM s die effectief altijd gedragen worden wanneer het nodig is, sorteren het gewenste effect. Naast een investering in materiaal, moet je investeren in je medewerkers. Ze moeten zich goed bewust zijn van (de ernst van) de risico s waaraan ze blootgesteld zijn op het werk. Tot slot is het natuurlijk cruciaal dat ze de ter beschikking gestelde kleding en PBM s op de correcte manier gebruiken. Afspraak op de website manutan.nl of onze blog: manutan.nl/blog/ en volg ons op de sociale media: /Manutan Nederland /company/ 25