HANDLEIDING. unimat 4

Transcriptie

1 HANDLEIDING

2 2 inhoudsopgave Conformiteitsverklaring 4 Gebruiksdoel van de machine 5 Garantiebepalingen 5 Veiligheid 6 Technische gegevens 8 Bedieningselementen 9 Veilig opspannen 10 Inleiding draaien 11 De metaaldraaibank 11 Onderdelen van de draaibank 11 De aandrijving 14 Installatie van de machine 15 Verspanend bewerken 16 Beitels 16 Beitelhoeken 17 Beitelvormen 18 Bewerkingen 19 Toerentallen (tabellen) 23 Onderhoud 24 Schroefdraad 25 Draadsystemen 26 Draad snijden 27 Accessoires metaal 31 Drieklauwplaat 31 Drieklauwplaat met sleutel 32 Vierklauwplaat 32 Opspanplaat 32 Boorhouder 33 Snelspanboorhouder 33 Spantangen 33 Horlogemakersspantangen 34 Vaste bril 34 Bovensupport 34 Verticaal support 35 Handstichelsupport 35 Automatische langsvoeding 35 Verdeelapparaat 36 Horlogemakers-verdeelschijf 36 Polijstspindel 36 Slijphulpstuk 36 Verdeelmogelijkheden (tabel) 31 Kotterkop 37 Opnamedoorn 37 Standaard beitelhouder 38 Snelwisselbeitelhouder 38 Enkelvoudige beitelhouder 38 Meedraaiend center 39 Draaien tussen de centers 39 Machineklem 39 Draadsnijhulpstuk 40 Tandwielcombinaties (tabel) 41 Accessoires hout 42 Cirkelzaaghulpstuk 42 Langszagen (schulpen) 43 Dwarszagen (afkorten) en verstekzagen 44 Sponningzagen 44 Gutsen 45 Zagen van messing en groef 46 Lipverbinding 46 Schijfschuurhulpstuk 48 Houtdraaihulpstuk 49 Profielfreeshulpstuk 51 Diverse gereedschappen 53 Meetgereedschap 58 Andere machines 61 Literatuur 62 Bestellen 62 Demontagetekeningen/onderdelen met stuklijsten 63 Index 77 Het is niet toegestaan deze uitgave, of delen uit deze uitgave, te vermenigvuldigen of over te nemen, op welke wijze dan ook, tenzij na verkregen uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever, VDH te Utrecht. Deze uitgave is met zorg samengesteld en weerspiegelt de stand van zaken op het moment van verschijnen (mei 1998). Aan het in deze uitgave vermelde of afgebeelde kunnen geen rechten worden ontleend. Door de voortgaande ontwikkeling van de machine en de accessoires kunnen zich verschillen voordoen tussen hetgeen in deze uitgave is vermeld of afgebeeld, en de machine of accessoires die worden geleverd. Wij streven ernaar de handleiding zo goed mogelijk aan te passen en uit te breiden. Het kan echter voorkomen, dat een nieuwere machine of accessoire nog niet (of niet volledig) in deze handleiding is opgenomen. Neem in geval van twijfel contact op met de importeur.

3 handleiding derde druk, mei 1998 bestelnummer VDH Machines en Gereedschappen B.V. Utrecht 3 EG-conformiteit Het nevenstaande teken geeft aan, dat samen met de EG-conformiteitsverklaring, de machine en de handleiding overeenkomstig de EG-richtlijn voor machines 89/ 392/EWG en de aanpassingen 91/368/EWG en 39/68/EWG zijn uitgevoerd. importeur voor de Benelux: VDH Machines en Gereedschappen B.V. Texasdreef CL Utrecht tel.: (030) fabrikant: EMCO Profi Heimwerkermaschinen Ges. m. b. H. Hauptstraße Grödig Austria

4 conformiteit Conformiteitsverklaring Produkt: draaibank Specificatie van de machine: fabrikaat: EMCO type: Unimat 4 Adres fabrikant: PROFI HEIMWERKERMASCHINEN GmbH Hauptstraße 31 A-5082 Grödig Grondslag van de norm: IEC , EN 292 deel 1 en 2, EN 294 Verordening: MSV (BGI. nr. 306/1994 van ) Testcertifikaat: Bijzonderheden, bijlagen: electrische documentatie in de betreffende versie 4 Wij verklaren, dat het bovengenoemde produkt, waarop deze verklaring van toepassing is, overeenkomt met de geldende bepalingen in de richtlijn van de Raad van 14 juni 1989 ter aanpassing aan de rechtsvoorschriften van de lidstaten voor machines (89/392/EWG) en de veranderingen van 20 juni 1991 (91/368/EWG), 14 juni 1993 (93/44/EWG) en 22 juli 1993 (93/68/EWG). Bovendien is dit produkt in overeenstemming met de bovengenoemde normgrondslagen en verordeningen. Plaats, datum: Gevolmachtigde: chef kwaliteitsbewaking Ing. Franz Blaikner...

5 handleiding Gebruiksdoel van de machine De machine is bestemd voor het draaien van verspaanbare metalen. Het bewerken van andere materialen is niet toegestaan, behalve in bijzondere gevallen na overleg met de fabrikant. Gebruik volgens de bestemming houdt ook in, dat de machine volgens de richtlijnen van de fabrikant wordt bediend en onderhouden. De machine mag uitsluitend worden bediend door garantie personen, die vertrouwd zijn met de werking, het onderhoud en de instelling van de machine en die van de gevaren op de hoogte zijn. Alle aanwijzingen voor het voorkomen van ongevallen en het bevorderen van de veiligheid moeten steeds worden opgevolgd. Als de machine niet volgens de bestemmingsbepalingen wordt gebruikt, is de fabrikant van elke aansprakelijkheid ontheven; de verantwoording ligt dan uitsluitend bij de gebruiker. Garantiebepalingen voor nieuwe machines van EMCO 1 De duur van de garantie voor nieuwe machines van EMCO bedraagt zonder beperking aan het aantal bedrijfsuren twaalf maanden vanaf de levering van de machine door EMCO of door een geautoriseerde vakhandelaar. 2 De garantie omvat de opheffing van alle gebreken in materialen en bewerkingen die de correcte werking van de machine beïnvloeden. 3 Als gebreken aan het licht komen, moet onmiddellijk hetzij schriftelijk, hetzij mondeling met schriftelijke bevestiging daarvan, melding gemaakt worden bij de EMCO-vertegenwoordiger of de dichtstbijzijnde service-instelling van EMCO. 4 Gebreken die volgens de richtlijnen gemeld zijn en door de garantie gedekt worden, worden verholpen door het gebrek te repareren of door de levering van een nieuw onderdeel zonder kosten voor de klant. Defecte onderdelen moeten desgevraagd teruggezonden worden aan EMCO of haar vertegenwoordiging. De klant draagt de kosten en risico s van deze verzending. 5 De garantietermijn voor vervangende onderdelen bedraagt zes maanden vanaf de levering of de inbouw. Ook bij het herhaaldelijk aanspraak maken op deze garantie strekt zich de aansprakelijkheid niet verder uit dan de bij de eerste keer geleverde prestatie. 6 Er bestaat geen aanspraak op prestaties voor gebreken die zijn ontstaan door: het niet opvolgen van de handleiding voor de bediening, de veiligheidsvoorschriften, de bestemmingsbepalingen, of andere aanwijzingen betreffende de levering, de opstelling, de installatie of het gebruik van de machine; ongeschikt of ondeskundig gebruik; foutieve montage of installatie; eigenmachtige niet uitdrukkelijk schriftelijk aanbevolen of toegestane ingrepen in of veranderingen aan de machine, door de klant of door derden; natuurlijke slijtage; foutieve of nalatige behandeling; chemische, electrochemische of electrische invloeden; onvoldoende energieverzorging; overmacht. 7 De kosten voor prestaties die buiten de garantie vallen komen voor rekening van de klant. 5

6 veiligheid Lees de gebruiksaanwijzing Lees de gebruiksaanwijzing volledig vóórdat u de machine gebruikt. Werkplek inrichten Stel de machine zo op, dat er voldoende ruimte is voor het bedienen en onderhouden van de machine. Op deze plaatsen geen electrische leidingen voeren en niets neerzetten of opslaan. Electrische aansluiting De machine alleen aan een stopcontact met randaarde aansluiten. De aardleiding moet functioneren. Reparaties aan de electrische installatie van de machine mogen alleen door een deskundige geschieden. geen loszittende kleding tijdens het werk. De kleding moet bij de polsen en rond de heupen strak aansluiten. Stevig opspannen Vóór het begin van het werk controleren of werkstuk en gereedschap stevig zijn opgespannen. Overschrijd het bereik van de klauwplaat niet! Eénzijdig opspannen alleen bij kortere werkstukken. Langere werkstukken (werkstukken langer dan 3 maal de spandiameter) ondersteunen met een center in de losse kop of met de vaste bril. Werkstuk niet te krap inspannen. Vermijd een kleine spandiameter bij een grote draaidiameter. Het werkstuk moet ruim aansluiten. Voorkom onbevoegd gebruik De machine mag alleen door bevoegde personen worden bediend en onderhouden. Voorkom onbevoegd gebruik met de sleutelschakelaar! 6 In gebruik nemen Overtuig u ervan, dat de machine in een toestand van goed onderhoud verkeert en dat er geen veiligheidsvoorzieningen ongedaan gemaakt zijn. Doe dit vóór elk gebruik. Machine niet veranderen Het is verboden eigenmachtig veranderingen aan te brengen aan de veiligheidsvoorzieningen en veranderingen aan te brengen in het electrische/electronische deel van de machine. Scherm uitstekende delen af Bij het bewerken van stafmateriaal moet u het buiten de spindel uitstekende gedeelte over de hele lengte afschermen met een vaste bescherming. Schoonmaken Werkplek en machine altijd schoon houden. Een niet opgeruimde werkplek en een vuile machine verhogen het gevaar voor ongevallen. Bescherming van het lichaam Let erop, dat uw haren niet in de machine raken. Draag hoofdbedekking. Bescherm de ogen met een beschermbril. Draag Klauwplaatsleutel verwijderen Vóór het begin van het werk controleren of de sleutels voor het instellen en monteren van de klauwplaat of boorkop verwijderd zijn. Toerental niet te hoog Er zijn maximale toerentallen voor de spangereedschappen. Gebruik geen hoger toerental. Bij onbalans (bijvoorbeeld bij een in de vierklauw ingespannen werkstuk) en bij het snijden van draad een laag toerental gebruiken. Houd de machine in het oog Een draaiende machine niet uit het oog verliezen. Als u weggaat, zet de machine dan uit.

7 handleiding Afstand houden Niet in de buurt van draaiende delen van de machine komen. Gevaarlijke materialen veiligheid noodstopknop in of haal de stekker uit het stopcontact. Bij gevaar NOODSTOPKNOP Bij gevaar de machine direct uitzetten met de noodstopknop. Verspaan geen magnesium en legeringen daarvan vanwege het brandgevaar. Gereedschappen Werk alleen met scherpe en goed geslepen gereedschappen. Beschadiging Bij beschadigingen contact opnemen met de fabrikant of de importeur. Geef bij beschadigingen of reclamaties, bij onduidelijkheden of bestelling van onderdelen, altijd het nummer van de machine op. Voor onderdelen die niet door PROFI HEIMWER- KERMASCHINEN zijn geleverd, is PROFI HEIM- WERKERMASCHINEN niet aansprakelijk. 7 Gereedschap verwisselen Gereedschappen voor de bewerking alleen verwisselen bij stilstaande machine. Spanen verwijderen Spanen verwijderen bij uitgeschakelde machine. Gebruik een spanenhaak. Meten Metingen alleen bij stilstaande machine uitvoeren. Onderhoud en afstellen Volg de onderhoudsvoorschriften voor machine en toebehoren op. Schakel de machine uit vóór alle onderhouds- en afstelwerkzaamheden. Druk de

8 technische gegevens 8 machinedraaibank: centerhoogte: centerafstand: draaidiameter boven bed: draaidiameter tussen centers: verstelbaarheid dwarsslede: transporteur: vaste kop: doorlaat hoofdspindel: 48 mm 200 mm 96 mm 66 mm 52 mm M 8 1 links 10,2 mm aansluiting voor gereedschappen: M 14 1 (volgens DIN 800) toerentallen: omw/min losse kop: verstelbaarheid pinole: 23 mm aansluiting voor gereedschappen: M 14 1 (volgens DIN 800) aandrijfmotor: motor: elelectromagnetische afscherming: geluidsniveau: nominaal opgenomen vermogen: diversen: gewicht netto: verstelbaarheid verticaal support: permanent-magneetmotor; 2-toerig: 4000/2500 omw/min de motor is ontstoord 70 db(a) 95 W / 65 W 7 kg 50 mm De machine wordt standaard geleverd met: vaste en losse kop, bed, langs- en dwarsslede, motor met drijfwerk, lange en korte snaar, standaard beitelhouder, drieklauwplaat, spanstiften voor de drieklauwplaat, inbussleutel en één vast center.

9 handleiding bedieningselementen 1 instelling toerental; aan/uit-schakelaar 2 hoofdspindel, aansluiting M 14 1 mm 3 aandrijfmotor 4 klemschroeven voor vastzetten draaibeitel 5 vastzetschroef voor beitelhouder 6 dwarsslede 7 vastzet- en instelschroeven voor dwarsslede 8 vastzetschroef langsslede 9 losse kop, aansluiting M 14 1 mm 10 vastzetschroef pinole losse kop 11 vastzetschroef losse kop 12 vastzet- en instelschroef voor de axiale speling van het handwiel 13 afdekkap voor de snaren 14 plaatje met toerentallen 15 afdekkap van de transporteur 16 handwiel van de dwarsslede 17 langsslede 18 transporteur M 8 1 mm links 9 schakelaar voor motortoerental (twee standen) startknop stopknop

10 veilig opspannen 10 niet zo: Zorg voor veilige opspanningsmethoden: Ondersteuning bij langere werkstukken! Als het deel van het werkstuk dat buiten de klauwplaat (of ander inspangereedschap) steekt, langer is dan drie maal de diameter, moet het werkstuk ondersteund worden met de losse kop (met vast of meedraaiend center) of de vaste bril. Anders bestaat het gevaar, dat het werkstuk doorbuigt onder druk van de beitel. Het begint dan te ratelen (het werkstuk slaat periodiek op de beitel). Het gevolg is: slecht draairesultaat, breuk van de beitel, verbuigen of wegslingeren van het werkstuk. De vaste bril Als ondersteuning door de losse kop niet mogelijk is, moet u de vaste bril gebruiken. De vaste bril wordt op het bed van de machine gemonteerd. Als u de vaste bril niet gebruikt, kan het gevolg zijn: slecht draairesultaat, breuk van de beitel, verbuigen of wegslingeren van het werkstuk. Draaibeitel zo weinig mogelijk laten uitsteken Een draaibeitel die te ver uit de houder steekt, buigt teveel door, gaat ratelen en breekt. De breukstukken vliegen als projectielen weg: uiterst gevaarlijk! De beitelpunt moet precies op centerhoogte staan. maar zo: Werkstuk niet te krap opspannen (A) Het werkstuk moet ruim gevat worden door het opspangereedschap, anders wordt het weggeslingerd. Vermijd een kleine spandiameter (d) bij een grote draaidiameter (D) De houdkrachten bij de kleine diameter zijn te klein, het werkstuk kan weggeslingerd worden. Overschrijd het spanbereik van de opspangereedschappen niet Let op de spanbereiken van de opspangereedschappen. Bekken die te ver uitsteken, breken en worden als projectielen weggeslingerd.

11 handleiding In deze inleiding worden de basisbegrippen beschreven, die bij het draaien gebruikt worden. Een geroutineerde draaier kan dit gedeelte dus met een gerust hart overslaan. We hopen alleen de beginner een beetje op weg te kunnen helpen met de informatie in dit hoofdstuk. Het gaat slechts om een selectie van onderwerpen, en als u meer routine krijgt, zult u bepaalde dingen waarschijnlijk anders willen doen dan hier beschreven is. De metaaldraaibank noodzakelijke precisie Laten we eens aannemen, dat u een as passend in een gat moet maken, zodanig, dat de as zonder teveel speling soepel draaibaar is. Het zal dan nodig zijn de as zó te bewerken, dat deze precies in het gat past. Maken we de as een aantal micrometers groter, dan zal de as nog slechts met moeite in het gat passen. Nog iets groter, en de as past niet meer in het gat. We zullen het gedeelte waar het gat in zit moeten verwarmen om het te laten uitzetten. Als we dan de as erin duwen, krijgen we die er niet meer onbeschadigd uit als het metaal is afgekoeld. boring nom. 10 mm -0,018 mm -0,002 mm +0,024 mm inleiding draaien materiaal hout vertoont onder invloed van temperatuur en vochtigheid al zoveel maatverandering, dat een uiterst precieze bank daarbij overbodig is. stevige constructie Nog een tweede factor is anders bij de metaaldraaibank. Metaal is een veel harder materiaal dan hout. Als we metaal willen bewerken op de draaibank, ondervindt de draaibeitel veel grotere krachten dan bij de houtbewerking. Die krachten moeten goed worden opgevangen en verdeeld, en daarvoor is een zeer starre en stabiele constructie nodig. Voor een houtdraaibank is dat niet nodig. Verbeteringen kunnen daar op andere vlakken worden gevonden. Je kunt op een houtdraaibank dus geen metaal draaien, het is zelfs gevaarlijk. Andersom, hout draaien op een metaaldraaibank, kan natuurlijk wel. Alleen is een metaaldraaibank meestal kleiner dan een houtdraaibank, veel zwaarder en duurder. We concluderen, dat voor een metaaldraaibank moet gelden: grote precisie en grote stabiliteit. De Unimat 4 is een kleine bank, maar bezit grote stabiliteit. Uniek is de grote reeks hulpstukken, waardoor de meest uiteenlopende bewerkingen kunnen worden uitgevoerd. Met de Unimat 4 heeft u dus de beschikking over een kleine, maar precieze en, dank zij de hulpstukken, universele bank. 11 Kleine verschillen in de gemiddelde diameter hebben belangrijke gevolgen voor de passing. Deze voorbeelden laten zien, dat het bij de metaalbewerking vaak aankomt op heel kleine toleranties (maatafwijkingen). Veranderen we daar iets aan, dan kan de functie van het onderdeel volledig anders worden. Zulke nauwe grenzen zijn bij de houtbewerking meestal een uitzondering, niet mogelijk en ook niet nodig. Een maatafwijking van een halve millimeter bij bijvoorbeeld een meubelstuk is gewoonlijk nog heel goed te gebruiken. We zien hieraan, dat onze draaibank voor metaal moet beschikken over een grote precisie. Er moeten onderdelen mee vervaardigd kunnen worden, die op de door ons gewenste wijze passen. Een houtdraaibank is daarvoor volkomen ongeschikt, die hoeft niet met een dergelijke precisie te kunnen werken. Het Het machinebed met de geleidingen. Onderdelen van de draaibank Een aantal onderdelen vinden we bij elke soort draaibank, groot of klein, terug. machinebed Het bed van de machine is gemaakt van een speciaal soort gietijzer, dat star is en goed trillingen dempt. Het bed wordt verstevigd door de dwarsribben, die op een aantal plaatsen zijn aangebracht. Op het bed bevinden zich de geleidebanen. Deze gelei-

12 inleiding draaien vlakke geleidingsbaan hoofdspindel dwarsribben spindelneus snaarwiel prismavormige geleidingsbaan vaste kop 12 debanen, die precies geslepen zijn, vormen de basis van de nauwkeurigheid van de machine. De voorste geleidebaan is prismavormig, de achterste is vlak. Op de geleidebanen worden de andere onderdelen van de bank geplaatst: de vaste kop, de losse kop en de slede. links richtingen dit is de langsrichting dit is de dwarsrichting rechts Bij het aangeven van richtingen gaan we uit van de positie van de draaier, die voor de bank zit of staat. Links is dan aan de linkerhand van de draaier, rechts is aan de rechterhand. Vooraan is het dichtst bij de draaier, achteraan is het verst weg. Een beweging parallel aan het bed, dus van links naar rechts of van rechts naar links, noemen we een beweging in langsrichting. Haaks daarop (van voor naar achter of omgekeerd) staat de dwarsrichting. Bij numeriek bestuurde machines heet de langsrichting de z-as en de dwarsrichting de x-as. Langs de z- as naar de vaste kop toe is positief, van de vaste kop af is negatief. Langs de x-as van de middellijn af heet positief, naar de middellijn toe is negatief. vaste kop Links op het bed staat de vaste kop. Die heet zo, omdat hij bij alle bewerkingen op zijn plaats blijft. De kop kàn er wel af, maar dat is alleen in bepaalde gevallen bij groot onderhoud nodig. Door de prismageleiding komt wat er op het bed geplaatst wordt altijd weer in dezelfde stand terecht. In de vaste kop is de hoofdspindel gelagerd. De hoofdspindel wordt aangedreven door de aandrijfmotor (door tussenkomst van snaren en snaarwielen). De lagering van de hoofdspindel is nauwkeurig, spelingsarm en sterk uitgevoerd. Normaal hoeft daar niets meer aan gedaan te worden. Door de hoofdspindel loopt een boring, zodat ook stafmateriaal van grotere lengte kan worden bewerkt, het steekt dan aan de linkerkant buiten de hoofdspindel. In dat geval moet u altijd zorgen voor een deugdelijke afdekking en ondersteuning (bijvoorbeeld van hout) van het materiaal links van de machine. Het aan de rechterkant uitstekende deel van de spindel, waarop de schroefdraad zit, heet de neus. Op de spindelneus worden de verschillende opspangereedschappen geschroefd. losse kop Aan de rechterkant op het bed staat de losse kop. neus vastzetschroef losse kop losse kop vastzetschroef pinole pinole handwiel

13 handleiding Deze kop wordt bij het werk op een geschikte plaats gezet en vastgeklemd met een klemplaat onder tegen het bed. De losse kop kan ook helemaal van het bed verwijderd worden. In de losse kop zit een verschuifbaar onderdeel, de pinole. Deze kan met het handwiel aan de losse kop versteld worden. Vastzetten van de pinole gebeurt met een schroef (zie de illustratie). Ook de neus van de pinole is voorzien van schroefdraad, dezelfde draad als de neus van de vaste kop. Hierop kunnen dus ook verschillende gereedschappen gemonteerd worden. langsslede Op de geleidebanen glijdt de slede (ook support genoemd). Deze slede, de langsslede, kan door middel van een transportschroef of transporteur verplaatst worden over het bed. De transporteur is de vastzetschroef langsslede inleiding draaien port van 0.05 mm. De transporteur is gelagerd in het bed. Aan de linkerkant kan aan het bed de automatische (langs-)voeding worden aangesloten. Door middel van een snaar wordt de transporteur dan ook door de aan- aansluiting voor automatische voeding Op de langsslede is de dwarsslede gemonteerd. De dwarsslede heeft zijn eigen transporteur met handwiel. De verdeling op dit handwiel is ook weer in 0.05 mm. Deze transporteur is veel korter, want de dwarsslede hoeft maar over een kleine afstand verplaatsbaar te zijn. De geleiding van de dwarsslede is een zwaluwstaartgeleiding. De speling in deze geleiding is nastelbaar via een klemlijst,die door schroeven kan worden ingesteld. De dwarsslede kan ook worden vastgezet met de vastzetschroef. In het algetransporteur dwarsslede beschermkap langsslede drijfmotor gedraaid. Dat geeft een mooi gelijkmatige beweging van de slede, veel gelijkmatiger dan met de hand mogelijk is. Een beschermkap aan de slede zorgt ervoor, dat de transporteur wordt beschermd tegen spanen. Aan de binnenkant van de afdekking zit vilt. Als u zorgt, dat dit regelmatig van een hoeveelheid olie wordt voorzien, wordt de transporteur goed schoongehouden en tegelijk gesmeerd. dwarsslede 13 schroef die u aan de voorkant van de machine ziet. Met het handwiel rechts kunt u de schroef draaien: de slede verplaatst zich dan. Maak u vertrouwd met de bewegingsrichting: als u, van rechts af bezien, het handwiel met de klok mee draait, gaat de slede in de richting van de vaste kop. Dat komt doordat de transporteur linkse draad heeft. Op het handwieltje staan streepjes. Eén streepje verder betekent een trans- handwiel met schaalring stelschroeven klemlijst klemlijst (langs)transporteur vastzetschroef dwarsslede

14 inleiding draaien meen geldt: bij het draaien zo veel mogelijk vastzetten om de onvermijdelijke speling in de geleidingen uit te sluiten. Waar iets moet bewegen geldt: niet meer speling geven dan nodig is. De vlakke bovenkant van de dwarsslede is voorzien van een sleuf, met in het midden nog een ronde uitsparing. In de sleuf worden verschillende gereedschappen gemonteerd met een T-moer en een schroef. De ronde uitsparing is voor de borst aan de onderkant van de bovenslede.op de dwarsslede wordt meestal de beitelhouder gemonteerd. voedingssnaar kleine snaar De aandrijving De aandrijving van de Unimat 4 wordt verzorgd door een permanent-magneet-motor met twee snelheden. Op de motor bevindt zich ook een stopknop, waarmee in geval van nood de motor gemakkelijk uit te schakelen is. Het motorvermogen wordt door een aantal snaren en snaarwielen overgebracht op de hoofdspindel. De wielen en de snaren bevinden zich in de snaarwielenkast. De snaarwielenkast moet om veiligheidsredenen bij een werkende machine altijd gesloten zijn. het tussensnaarwiel het hoofdspindelsnaarwiel grote snaar De aandrijving vindt plaats met snaren. De kleinste is voor de automatische voeding. De middelste snaar drijft het tussenwiel aan, de grootste drijft de hoofdspindel aan. Houd reservesnaren op voorraad (verkrijgbaar in sets van vijf stuks)! 14 tussensnaarwiel snaarwiel hoofdspindel Er zijn twee aandrijfsnaren: een kleine snaar een grote snaar kleine snaar Het systeem van snaren en snaarwielen levert de mogelijkheid de overbrengingsverhouding op de hoofdspindel te wijzigen, al naar gelang het werk. De snelheid waarbij gewerkt wordt, hangt in grote lijnen af van de aard van het materiaal en de diameter van het werkstuk. Daarnaast vormen de snaren een ingebouwde overbelastingsbeveiliging: de snaar knapt op het moment dat bijvoorbeeld de beitel zich in het materiaal vasthapt. De praktijk wijst uit, dat dit altijd op volkomen onverwachte en ongelegen momenten plaatsvindt. Zorg dus voorenkele reservesnaren! In de snaarwielenkast bevinden zich: het motorsnaarwiel grote snaar motorsnaarwiel (Voor de automatische voeding wordt een aparte, nòg kleinere snaar gebruikt.) De kleine snaar komt tussen het motorsnaarwiel en het tussensnaarwiel. Bij alle toerentallen van de hoofdspindel blijft deze snaar op zijn plaats. Leg de snaar eerst om het motorsnaarwiel in de groef die het dichtste bij de motor zit. Breng dan de snaar in de corresponderende groef van het tussensnaarwiel. Het gemakkelijkst gaat dit door het te doen als bij het omleggen van een fietsketting: aan een kant erop, draaien aan het tussensnaarwiel en daarmee de snaar in de groef trekken. Het tussensnaarwiel vervult een vliegwielfunctie. Met de grote snaar wordt de hoofdspindel aangedreven. Deze snaar komt tussen het motorsnaarwiel en het hoofdspindelsnaarwiel of tussen het tussensnaarwiel en het hoofdspindelsnaarwiel, al naar gelang het gewenste toerental van de hoofdspindel. Ook hierbij is er weer de keuze uit twee groeven. De snaar voor de automatische voeding komt tussen de hoofdspindel en het snaarwiel van de voeding. U kunt de snaar over het snaarwiel van de hoofdspindel trekken en zo in zijn groef brengen, maar het is

15 handleiding voedingssnaar in groef inleiding draaien kunt daarvoor eventueel zelf iets bouwen (een grondplaat van ongeveer 30 bij 50 cm is geschikt), maar een goede keuze vormt ook het onderzetplateau (bestelnummer ). De machine moet met schroeven en moeren worden vastgezet, niet met houtschroeven! voedingssnaar met slag van 90 erin automatische voeding gemakkelijker om het hoofdspindelsnaarwiel eerst af te nemen. Voor alle snaren geldt: als de machine niet gebruikt wordt, de snaar loshalen om de elasticiteit te bewaren. Vooral de zeer korte snaar van de automatische voeding heeft hiervan te lijden. De losse voedingssnaar kan gewoon om de hoofdspindel blijven zitten. Het onderhoud van de aandrijving is eenvoudig: groeven en snaren goed schoon houden, gebroken snaren niet repareren maar vervangen, snaren of groeven nooit in aanraking brengen met vet of olie. Houd de klep van de snaarwielenkast altijd gesloten: metaalsplintertjes kunnen anders gemakkelijk in een snaar binnendringen en het begin van een breuk veroorzaken. Installatie van de machine Om de machine goed te kunnen gebruiken, moet u deze op een stevige vlakke ondergrond monteren. U Zet de machine op de onderlaag, neem de plaats van de beide gaten in het bed over.boor de gaten, en zet de machine torsievrij en zonder valse spanningen vast met passende schroeven, moeren en ringen. Gebruik schroeven, ringen en moeren van behoorlijke kwaliteit. De machine moet nog weleens van de onderlaag af! Voor het eerste gebruik de aanwezige laag vet verwijderen met doeken en wat petroleum. Aansluitend de geleidebanen voorzien van dunne olie. Het is ook nuttig een goede opbergruimte te maken voor de diverse hulpstukken en gereedschappen. De hulpstukken horen afzonderlijk opgeborgen te worden, zodat ze elkaar niet kunnen beschadigen. Boren worden in een cassette opgeborgen, beitels eveneens. U kunt eventueel zelf ook een opbergmogelijkheid maken voor boren en/of beitels. Zorg ervoor dat ze elkaar niet kunnen beschadigen. Bewaar de beitels netjes, bijvoorbeeld in een etui of cassette. 15 Voor de Unimat wordt een speciaal onderzetplateau geleverd. Plaats de machine zodanig, dat u overal goed bij kunt. Links van de machine moet het deksel open kunnen, zodat u de snaren kunt omleggen. Rechts van de machine moet u het handwiel van de langsvoeding goed kunnen bedienen. Aan de voorzijde moet onbelemmerde toegang zijn voor de bediening. Aan de achterkant is in het algemeen minder ruimte nodig. Zorg wel voor voldoende ruimte voor de dwarsslede als die ver naar achteren gaat.

16 16 inleiding draaien U moet overal goed bij kunnen voor het monteren van hulpstukken en het verwijderen van spanen. verlichting Zorg tevens voor een goede verlichting. Een algemene verlichting (bijvoorbeeld TL) kan aangevuld worden met plaatselijke verlichting (bijvoorbeeld een halogeenlampje met trafo). Goede verlichting is noodzakelijk voor het volgen van de voortgang van het werk. Als u gelijkheid moet controleren, bijvoorbeeld een rechte hoek met een blokhaak, of de hoogte van de beitelpunt met een center in de losse kop, is een vel goed verlicht wit papier, dat achter het object wordt gehouden, een goed hulpmiddel. Verspanend bewerken Materiaal op de draaibank wordt bewerkt door middel van verspaning. Verspanende bewerkingen zijn o.a. draaien, boren, frezen, zagen, slijpen en vijlen. Bij verspaning krijgt het werkstuk de gewenste vorm door het afnemen van spanen (schillen of schilfers). We kunnen het draaien van een werkstuk goed vergelijken met het schillen van een appel. De appel is dan het werkstuk, dat met de beitel, een mes, wordt bewerkt. Bij die bewerking komt er een schil (spaan) van de appel af (al naar gelang de omstandigheden langer of korter). Bij het metaaldraaien zijn er, naast overeenkomsten, ook verschillen. Het materiaal van het werkstuk is in het algemeen een metaal(-legering). Dat is veel harwerkstuk beitel der dan een appel. Als we dat toch willen verspanen, hebben we een mes (een draaibeitel) nodig dat nog harder is. En de kracht die we moeten opbouwen om de beitel door het materiaal te dwingen is vele malen groter. De appel draaiden we met de hand langs het mes, maar bij de draaibank zorgt de aandrijving ervoor, dat het werkstuk langs de beitel gaat. De spanen die eraf komen zien we soms in de vorm van korte schilfers, maar ook wel in de vorm van langere krullen verschijnen. Dat hangt onder andere af van de vorm van de beitel en van het materiaal van het werkstuk. Beitels De draaibeitels die we gebruiken, moeten natuurlijk harder zijn dan het te bewerken materiaal. In de praktijk worden twee soorten gebruikt: HSS (high speed steel), een legering waarin o.a. cobalt voorkomt, en HM (hardmetaal), een zeer harde legering met o.a. wolfraam. HSS beitels zijn kant en klaar in een groot aantal vormen verkrijgbaar. Ze slijten sneller dan HM beitels, maar zijn heel goed zelf te slijpen. En als u eens een speciaal profiel nodig heeft, zijn er ongeslepen staafjes HSS in de handel, zogenaamde toolbits. Deze kunt u dan eenvoudig in de gewenste vorm slijpen. spaan Aan dit eenvoudige voorbeeld kunnen we enkele belangrijke feiten ontlenen. Ten eerste moet het mes harder zijn dan de appel, anders vervormt het en treedt er geen verspaning op. Ten tweede moet het mes binnendringen in de appel, anders wordt er geen schil gevormd. Tenslotte draaien we de appel langs het mes, waarbij de schil (de spaan) eraf komt. Assortiment HSS beitels, in verschillende vormen geslepen. HM beitels bestaan meestal niet in hun geheel uit hardmetaal. Alleen het snijdende deel is dan van HM, de drager bestaat uit een taaiere maar minder harde staalsoort. Deze beitels komen in twee uitvoeringen voor: een HM-gedeelte is opgesoldeerd er is een HM-wisselplaatje op de beitelschacht bevestigd

17 handleiding inleiding draaien Beitelhoeken HM-beitel, hier een boorbeitel, met een opgesoldeerd hardmetalen plaatje. Het verspanend gereedschap, de beitel, moet drie taken vervullen: de beitel moet binnendringen in het werkstuk HM-beitel met een wisselplaatje dat met een schroef bevestigd is. Zo n wisselplaatje kunt u een paar keer draaien, zodat een nieuwe scherpe kant voorkomt. Als het plaatje versleten is, neemt u een nieuw: deze beitels worden niet geslepen. Een opgesoldeerd HM-plaatje kan wel geslepen worden (niet erg vaak, want de hoeveelheid HM is maar beperkt). Daarvoor is echter wel een speciale slijpsteen nodig (siliciumcarbide of diamant). Het grote voordeel van HM boven HSS is de grotere hardheid, waardoor minder slijtage optreedt. De standtijd is langer: de beitel blijft langer voldoende scherp. De beitel kan grotere belastingen verdragen en krijgt het niet snel te warm. Daartegenover staat, dat HM brozer is dan HSS, dus sneller (bij schokken bijvoorbeeld) breekt. de beitel moet een spaan afnemen de beitel moet de spaan afvoeren. Deze eigenschappen krijgt de beitel doordat hij in een bepaalde vorm geslepen is. De slijpvlakken vormen hoeken met elkaar. Enkele van de belangrijkste hoeken zijn de hoeken rond de snijkant. De snijkant is de kant waarmee de beitel snijdt. Rond de snijkant vinden we de vrijloophoek(α), de wighoek(β) en de spaanhoek(γ). Al naar gelang de soort bewerking die de beitel moet uitvoeren en naar gelang de aard van het materiaal zijn deze hoeken groter of kleiner. De hoeken gelden alleen, als de beitel zó ten opzichte van het werkstuk staat, dat de snijkant op centerhoogte ligt. snijkant beitelschacht spaanhoek 17 Voor het gebruik van beide soorten beitels geldt: altijd met een scherpe beitel werken, dus de HSSbeitel doorlopend slijpen, de HM-beitel tijdig van een nieuwe snijkant voorzien. wighoek γ β vrijloophoek α A B Schema van een rechtse beitel met daarin aangegeven de belangrijkste hoeken rond de snijkant (hoofdsnijkant). C Hier zijn nog enkele HM-beitels afgebeeld. A: verschillende wisselplaatjes voor verschillende materialen; B en D: set HM-beitels met plaatjes en sleutel; C: set HM-beitels met opgesoldeerde plaatjes. D Hoe meer van een beitel wordt weggeslepen, des te zwakker wordt deze. Er zijn bij het metaaldraaien grote krachten in het spel, dus slijp niet meer van de beitel weg dan strikt nodig is. Als het toch nodig is een ver afgeslepen beitel te gebruiken, bijvoorbeeld in een gat, moet u de door de beitel ondervonden krachten aanpassen. Dat betekent: de beitel niet te zwaar belasten.

18 inleiding draaien Beitelvormen ten beschouwing. We onderscheiden buitendraaibeitels, die voor de bewerking van de buitenkant van een werkstuk bedoeld zijn, en binnendraaibeitels, waarmee boringen en gaten gedraaid kunnen worden. profiel- punt- draadsnijbuitendraaibeitels: binnendraaibeitels: zij- vlak- afsteekgebogen ruwlangsruwnadraai- hoekbeitel mes- binnendraadsnij- blinde boor- doorlopende boor- haak- of kamerbeitel Overzicht van gangbare beitelvormen. De snijkant is met een dikke lijn aangegeven. 18 buitendraaibeitels ruwbeitel Bij de ruwbeitel is vooral gelet op sterkte, zodat er in korte tijd veel materiaal mee kan worden afgenomen. Ze bestaan in rechte en gebogen vormen. mesbeitel De mesbeitel heeft snijkanten die een hoek van minder dan 90 graden met elkaar maken. Daardoor is de beitel heel geschikt voor het uitdraaien van hoeken. nadraaibeitel De nadraaibeitel heeft een afgeronde neus. Daardoor wordt bijzonder glad werk verkregen. De beitel kan niet gebruikt worden in rechte hoeken en hij is Al naar gelang de aard van de bewerking zijn er verschillende beitelvormen in gebruik. We laten hierbij de grootte van de hoeken rond de snijkant even buiook niet geschikt om in korte tijd veel materiaal af te nemen. puntbeitel De puntbeitel is een van de vele soorten profielbeitels. Hij wordt gebruikt om draad te draaien, om groeven te maken en ook om een kras te maken op het werkstuk, om aan te geven tot waar een bewerking moet plaatsvinden. afsteekbeitel De afsteekbeitel is ook geschikt als profielbeitel voor het maken van groeven, maar het voornaamste gebruiksdoel is het snijden van diepe, smalle groeven in het werkstuk, waardoor uiteindelijk een gedeelte los komt te liggen: dat noemt men afsteken. Het afsteken wordt vaak moeilijk gevonden. Gangbare toepassingen van beitels. De voedingsrichtingen zijn met pijlen aangegeven.

19 handleiding binnendraaibeitels profielbeitel Een veel gebruikte profielbeitel is de draadsnijbeitel voor binnendraad. Deze beitel is klein en relatief zwak, omdat u ermee vaak diep in een gat moet kunnen komen. blinde boorbeitel De blinde boorbeitel wordt gebruikt voor het uitdraaien van niet-doorlopende gaten. Ook deze beitel is vrij klein en kan dus maar een beperkte spaandoorsnede verwerken. doorboorbeitel Met de doorboorbeitel kunt u bestaande doorlopende gaten (die bijvoorbeeld met een spiraalboor gemaakt zijn) vergroten. kamerbeitel De kamerbeitel is een beitel om een hoekje, die wordt gebruikt om bijvoorbeeld op de bodem van een blind gat een kamer (een groef in de zijkant) te draaien. Naast de beitelprofielen zijn natuurlijk ook de beitelhoeken belangrijk. Deze zijn vaak in tabellen te vinden. Verschillende materialen (aluminium, messing, staal) hebben verschillende hoeken nodig. Verder onderscheiden we nog linkse en rechtse beitels. Een linkse beitel snijdt als hij van links naar rechts gaat (heeft de snijkant dus, vanuit de draaier gezien, rechts). En een rechtse beitel snijdt als hij van rechts naar links gaat (heeft de snijkant links vanuit de draaier gezien). inleiding draaien Bewerkingen Voor het verspanend bewerken moeten het werkstuk en de snijkant van de beitel ten opzichte van elkaar bewegen. De meest voorkomende opstelling is, dat de beitel stil staat en het werkstuk draait. Soms draait de beitel echter langs het stilstaande werkstuk, bijvoorbeeld bij het kotteren. Het principe is dan niet anders, de practische uitvoering wel. werkstuk opspannen Het opspannen moet zuiver gebeuren en het werkstuk moet goed vastgehouden worden door het opspangereedschap. De grote krachten die bij het draaien optreden, maken het nodig aan een stabiele opspanning voldoende aandacht te geven. Het werkstuk wordt opgespannen met een van de spanmiddelen: drieklauw, vierklauw, spantang, boorkop of opspanplaat, soms aangevuld met de vaste bril. Ook kan het werkstuk ondersteund worden door een center in de losse kop. Voor heel nauwkeurig opspannen, waarbij het werkstuk verschillende malen weggenomen en weer herplaatst moet worden, wordt meestal een opspanning tussen de centers gekozen. 19 Linkse beitel (links op de afbeelding) en rechtse beitel. Beide beitels zijn gebogen ruwbeitels. Enkele opspangereedschappen: drieklauw, vierklauw, spantang, boorkop, vaste bril, opspanplaat.

20 inleiding draaien kort werkstuk in klauwplaat Een werkstuk, dat in de klauwplaat past (het spanbereik niet overschrijdt) en dat kort is (dat is: korter dan drie maal de diameter), kan in de klauwplaat alleen opgespannen worden. Dan wordt de bril verplaatst naar waar de bewerking moet plaatsvinden. De bril wordt op het bed vastgezet. 20 Een kort werkstuk kan zonder verdere ondersteuning in de klauwplaat worden opgespannen. Hier is de drieklauw gebruikt bij het vlakdraaien van het werkstuk. lang werkstuk in klauwplaat met bril Als de lengte van deel van het werkstuk dat uit de klauwplaat steekt, groter is dan drie maal de diameter van het werkstuk, is extra ondersteuning nodig. Hiervoor wordt de vaste bril gebruikt. Plaats de bril eerst dicht bij de klauwplaat en stel de geleidestiften af. Zet de bril dan op de gewenste plaats. Olie tussen werkstuk en stiften niet vergeten! Het lange werkstuk moet vlakgedraaid worden, waarbij ondersteuning door de bril nodig is. Eerst de bril dicht bij de klauwplaat zetten en de stiften instellen en oliën. Het uiteinde van het stuk rondstaf kan nu gevlakt worden. centerboren Soms is het nodig een centergat in een werkstuk aan te brengen, bijvoorbeeld voor het opspannen tussen de centers, maar ook voor het beginnen van een boorgat. Zo n centergat wordt gemaakt met een speciaal dik en kort boortje, een centerboortje. De conische vorm van het gemaakte gat sluit precies aan bij de conus van een center. Centerboortjes zijn korte dikke boortjes, die vaak aan twee kanten te gebruiken zijn. Ze worden in verschillende maten geleverd.

21 handleiding Schroef de boorkop op de losse kop en monteer er een centerboortje in. Laat het werkstuk zo weinig mogelijk uit de klauwplaat steken. Gebruik zonodig de vaste bril. Stel de losse kop, met ingedraaide pinole, zó op, dat de punt van de boor het werkstuk net niet raakt. Laat het werkstuk draaien met ongeveer 1500 omw/min. Draai langzaam aan het handwiel, waardoor de pinole met de boorkop in de richting van het werkstuk beweegt. Smeer en koel met bijvoorbeeld booremulsie. Meestal is een diepte van ongeveer halverwege het schuine deel van de centerboor voldoende. inleiding draaien werkstuk tussen de centers Als het werkstuk losgenomen en weer teruggezet, misschien zelfs omgekeerd moet worden, wordt een opspanning tussen de centers aanbevolen. Hiervoor moeten aan beide kopse kanten van het werkstuk centergaten worden geboord. Er komt een steunend center in de losse kop, en er komt ook een center in de vaste kop. Op de neus van de hoofdspindel komt de meeneemplaat. Bij dunne werkstukken wordt de meenemer over het werkstuk geschoven en vastgezet (vijl zonodig een plat vlakje). De omgebogen pen van de meenemer komt in een gleuf van de meeneemplaat. Bij grotere werkstukken moet u improviseren (bijvoorbeeld een versmalling aanbrengen voor de meenemer, of een pen in de kopse kant aanbrengen). Vergeet niet de vaste centers te smeren! In het vooraf gevlakte werkstuk wordt een centergat geboord. De bril dient weer als steun, terwijl in de boorkop op de losse kop een centerboortje bevestigd is. Bij boren op deze wijze draait het werkstuk, niet de boor. lang werkstuk in klauwplaat met center In dit geval moet het werkstuk aan de vrije kant van een centergat worden voorzien. Het werkstuk wordt gesteund met een (meedraaiend) center in de losse kop. De opspanning met een steunpunt rechts is aanmerkelijk stabieler. Het werkstuk wordt ondersteund door een center in de losse kop. Meeneemplaat en meeneemer bringen het werkstuk in draaiing. Links wordt het werkstuk gesteund door een center in de vaste kop. beitel opspannen De beitel, we gaan uit van een stilstaande beitel wordt in een beitelhouder geplaatst. De beitelhouder moet de beitel stevig en bovendien in de juiste stand vasthouden. De snijkant van de beitel moet op centerhoogte staan. Dat gaat bij de eenvoudige beitel- 21 Langsdraaien met een center in de losse kop. Zorg er altijd voor, dat de beitel op de hoogte van het c e n t e r staat.

22 inleiding draaien houders (standaard beitelhouder, beitelhouder van het bovensupport) het beste met onderlegplaatjes. Het is handig een serie onderlegplaatjes van verschillende dikte beschikbaar te hebben, want zeker bij het conisch draaien moet de snijkant scherp op centerhoogte staan. Een goedkoop setje voelmaatjes is ook heel bruikbaar. Bij de snelwisselbeitelhouder Een setje voelmaatjes kan gebruikt worden als onderlegplaatjes. is het gemakkelijker: de beitelhouder wordt in het blok met een schroef op de juiste hoogte gebracht en vastgezet. Door een center in de losse kop te doen en de beitel naar de punt toe te bewegen, kunt u de hoogte van de snijkant controleren. Met dit simpele, zelf te maken, hulpstukje kan de beitel sneller op de juiste hoogte worden gesteld. De voelmaat van 0,8 mm past nog juist tussen de stelmaat en de beitelpunt. Deze maat moet dus onder de beitel gelegd worden om deze op centerhoogte te krijgen. 22 Controle van de beitelhoogte kan gebeuren tegen een center in de losse kop. Zorg voor een goede verlichting en let op de parallax. Om heel nauwkeurig in te stellen kan een loep worden gebruikt. De beitel op de afbeelding staat iets te laag, er moeten plaatjes onder. Span de beitel altijd zo kort mogelijk in (linker afbeelding). Een lang ingespannen beitel geeft meer kans op problemen, dus vermijd dit. stand van de beitel De beitel wordt voor de meeste bewerkingen zo geplaatst, dat de hoek die de snijkant maakt met de voedingsrichting tussen de 90 en 130 graden ligt voeding, toerental en snijdiepte De hoek tussen de snijkant van de beitel en de voedingsrichting ligt normaal tussen 90 en 130. Het toerental en de diameter van het werkstuk bepalen samen hoe snel het materiaal ten opzichte van de beitel beweegt: de snijsnelheid. Als het werkstuk een kleinere diameter heeft, betekent dit - bij gelijkblijvend toerental - een kleinere snelheid. De snijdiepte geeft aan hoever de beitel in het materiaal dringt. De snijdiepte wordt gemeten langs de snijkant van de beitel. De beitelverplaatsing wordt gegeven door de langs- of dwarsvoeding, of door het bovensupport. Hoe sneller we de beitel verplaatsen, des te meer materiaal wordt per omwenteling afgenomen. De beitelverplaatsing per omwenteling wordt ook vaak voeding of aanzet genoemd. De voeding bepaalt samen met de snijdiepte de spaandoorsnede.

23 handleiding inleiding draaien materiaal Tabel 1: toerentallen aan de spindel bij draaien < 5 mm 5-10 mm diameter van het werkstuk mm mm mm mm staal non-ferro-metaal hout en kunststof Tabel 2: toerentallen bij boren diameter van de boor materiaal < 2mm 2-4 mm 4-6 mm 6-8 mm staal non-ferro-metaal Tabel 3: toerentallen bij frezen materiaal diameter van de frees < 4 mm 4-10 mm mm mm 23 staal non-ferro-metaal Hoe groot de voeding, het toerental en de snijdiepte moeten zijn hangt af van de soort bewerking, van de gebruikte beitel en van de aard en diameter van het materiaal. Vaak kan een geschikte waarde in een tabel worden opgezocht. Wel geldt: hoe kleiner de beitel, des te kleiner de spaandoorsnede. instellen van het gewenste toerental Het toerental van de hoofdspindel wordt geregeld met de toerentalschakelaar van de motor (stand I en II) en de positie van de snaar die de hoofdspindel aandrijft. De kortere snaar bevindt zich altijd tussen motorsnaarwiel en tussensnaarwiel. De langere snaar loopt van tussensnaarwiel naar hoofdspindelsnaarwiel (positie BC) of van motorsnaarwiel naar hoofdspindelsnaarwiel (positie AC). In beide gevallen kunt u kiezen uit twee gleuven: gleuf 1 en gleuf 2. De vier combinaties snaar - snaarwielen (BC-1, BC-2, AC-1, AC-2) vormen samen met de twee standen van de toerentalschakelaar van de motor de acht Op het toerentalplaatje is te zien, hoe de aandrijving moet zijn voor een bepaald toerental. keuzemogelijkheden voor het toerental van de hoofdspindel.

24 inleiding draaien De linker afbeelding toont de snaar in positie BC-1, op de rechter afbeelding is positie AC-1 weergegeven. voordraaien en nadraaien 24 Vaak wordt een werkstuk in fasen gedraaid. Door middel van voordraaien geven we bijna de gewenste vorm aan het werkstuk. De oppervlaktekwaliteit is nog niet erg belangrijk, er kan dus veel materiaal in korte tijd worden afgenomen met een robuuste beitel. Het precies aan de maat draaien vindt dan plaats met mesbeitels, die diep in een hoek kunnen komen. Grotere vlakken worden met een afgeronde beitel tot glad nabewerkt (nadraaien). contour na voordraaien met ruwbeitel werkstuk Vlakdraaien met een linkse beitel. dwarsslede te regelen, bepalen we de snijdiepte. De voeding gebeurt met het handwiel van de langsslede. Let op: als u de dwarsslede 0.1 mm verder naar achteren zet, neemt de beitel 2 maal 0.1 mm = 0.2 mm van de diameter van het werkstuk af! Onderhoud De machine regelmatig ontdoen van spanen. Vooral de geleidingen en transporteurs schoon houden. Alle blanke delen regelmatig voorzien van dunne olie. Een niet te zachte grote en kleine kwast zijn handig bij het schoonmaken. vlakdraaien contour na draaien met mesbeitel Het vlakdraaien is een veel voorkomende basisbewerking, waarbij het erom gaat de kopse kant van een werkstuk geheel vlak en zuiver haaks te draaien. Eén manier om dat te doen is te zien in de illustratie. De beitelhouder staat dwars. We gebruiken een linkse beitel en zorgen ervoor, dat de snijkant daarvan de juiste hoek vormt met het werkstuk (hier ongeveer 110 graden). De snijkant staat natuurlijk op centerhoogte. Met de langsslede regelen we de snijdiepte, met de dwarssnede de voeding. langsdraaien Bij deze bewerking is het de bedoeling het oppervlak van het werkstuk in langsrichting af te draaien. Dat kan verschillende redenen hebben: het zuiver centrisch willen maken, een ongewenste buitenste laag willen verwijderen, of het aan de maat willen maken. De beitel loopt in langsrichting over het werkstuk. We gebruiken een rechtse beitel. Door de stand van de Voor het schoonmaken kunnen kwasten en doeken gebruikt worden. Een serie speciale produkten vereenvoudigt het onderhoud: leibaanolie voor het smeren van de geleidingen, DWF beschermmiddel voor blanke delen, klauwplatenvet voor het smeren van de spiralen van klauwplaten en universeelvet.

25 handleiding inleiding draaien Schroefdraad Schroefdraad wordt toegepast voor bevestiging (schroeven en moeren) en voor beweging (transporteur van de draaibank). Het is dan ook handig in staat te zijn verschillende soorten schroefdraad te kunnen maken. Er zijn verschillende typen schroefdraad. In deze paragrafen geven we slechts een beknopte bespreking, bedoeld om u op weg te helpen. De belangrijkste eigenschappen van schroefdraad zijn: profiel van de draad diameter van de draad spoed aantal gangen richting profiel van de draad Er zijn verschillende vormen van schroefdraad in gebruik. De bij ons gangbare metrische schroefdraad heeft een driehoekig profiel, met een tophoek van 60. Vele engelse draadvormen hebben een tophoek van 55. Rechthoekige draad en trapeziumdraad 4 is engelse (Whitworth) draad met een grootste diameter van de buitendraad van 1/4 inch (één inch is 25,4 mm). De kerndiameter is de diameter die overblijft als u alle draad zou verwijderen. spoed Met spoed wordt aangegeven hoeveel verplaatsing er is in de lengterichting bij één omwenteling van de schroefdraad. Bij de M 8 schroefdraad is de spoed 1,25 mm, dus bij één omwenteling van de schroef wordt een verplaatsing van 1,25 mm uitgevoerd. Bij spoed buitendiameter kerndiameter Driehoekige, rechthoekige en ronde draad zijn een paar voorbeelden van de voorkomende profielen van schroefdraad. worden vooral gebruikt als bewegingsschroefdraad. Bij grotere draaibanken heeft de transporteur vaak een van deze draadsoorten. Ook ronde draad komt voor, bijvoorbeeld bij gloeilampen. Voor nauwkeurige bewegingsdraad wordt ronde draad gebruikt in combinatie met een speciale moer met kogelgeleiding. De hoofdvorm van de schroefdraad kan gewijzigd worden door afplatting en afronding van de toppen en/of de dalen. De volgens de voorschriften gemaakte metrische draad bijvoorbeeld heeft afgeplatte toppen en afgeronde dalen op de buitendraad. diameter van de draad Schroefdraad is er van heel klein tot heel groot. Metrische draad bijvoorbeeld komt voor van M 0,6 tot M 68. De grootte van de draad is de grootste diameter van de buitendraad. Bij het metrische systeem wordt dit aangegeven door een waarde achter de M, zodat M 8 betekent: metrische draad, diameter van de buitendraad 8 mm. Van engelse draad wordt de diameter in inches opgegeven, bijvoorbeeld: BSW 1/ Enkele belangrijke maten bij schroefdraad. engelse draadsoorten wordt de spoed uitgedrukt in TPI (threads per inch). Zo heeft BSW 1/4 een spoed van 20 TPI. Dat wil zeggen, dat op één inch 20 omwentelingen passen, dus omgerekend per omwenteling 1/26 inch of ongeveer 1 mm. aantal gangen Normale draad is altijd ééngangig, maar het is ook mogelijk meergangige draad te maken. Deze wordt Bij meergangige draad worden de verschillende gangen na elkaar gesneden. In de tekening is de eerste gang gesneden. De tussenruimte is bestemd voor de tweede gang. De plaats waar die moet komen is aan de rechterkant aangegeven met lijnen. vooral toegepast als men een grote verplaatsing per omwenteling wenst, maar geen grovere draad wil gebruiken. De verplaatsing door meergangige draad 25