Kruiskerk Concerten. Bach Solo. Eerste cellosuite in G-groot, bwv 1007 Sei gegrüsset, Jesu gütig, bwv oktober 2018

Transcriptie

1 Kruiskerk Concerten Bach Solo 28 oktober 2018 Eerste cellosuite in G-groot, bwv 1007 Sei gegrüsset, Jesu gütig, bwv 768 Voor de tweede maal zal een van de cellosuites van J.S. Bach gespeeld worden. Opnieuw wordt de cello vergezeld door het orgel, vandaag horen we één van Bachs koraalpartita's. Anders dan u gewend bent, willen we deze keer de delen van de cellosuite afwisselen met de variaties van de koraalpartita. U hoort één deel uit de suite, dan twee orgelvariaties, dan weer een deel van de suite met de cello etc. Eerste cellosuite in G-groot (bwv 1007) Deze eerste van Bachs zes cellosuites is de bekendste geworden. De toonsoort G-groot brengt vaak, ook hier, mee dat de muziek toegankelijk en vriendelijk is. Tegelijkertijd is het stuk temperamentvol en emotioneel. De grondtoon klinkt al bij de opening van de Prelude telkens weer met veel resonantie op een open snaar. De resonantie, en het ronken en grommen van de cello zal in de hele prelude blijven. Na de prelude volgt een serie dansen, waarop in Bachs tijd al niet meer daadwerkelijk gedanst werd. De eerste is de Allemande, Duits van oorsprong en met een rustig, vredig en bezonnen verloop. Heel anders dan de daaropvolgende Courante : snelstromend, doorgaand en levendig. De derde 'vaste' dans in een suite is de Sarabande in een driedelige maat waarvan de tweede tel het zwaartepunt heeft. Bij de eerste akkoorden is het alsof we de prelude nog een keer gaan horen. Het karakter is statig en voornaam, met melancholische wendingen waardoor een sarabande uitnodigt tot reflectie. Dan volgt Menuet I en II. Op deze plaats in een suite staat de ene keer een gavotte, de andere keer een menuet of een bourrée, kortom een 'optionele' dans. Menuet I is een expressieve, sierlijke dans horen,

2 waarvan de openingszin herhaald en gevarieerd wordt. Menuet II staat als contrast in mineur en nodigt uit tot introspectie. Menuet I wordt na menuet II nog eens herhaald. Elke suite eindigt met een Gigue, een levendige dans van Ierse origine met een triolenbeweging. De gigue is altijd, ook hier, levendig en virtuoos, de speler kan er volop zijn / haar muzikale vaardigheden mee demonstreren. Sei gegrüsset, Jesu gütig (bwv 768) Bijna altijd als Bach muziek bij een tekst componeert - bijvoorbeeld voor een aria of een koraal in een cantate - illustreert hij belangrijke woorden muzikaal en kleedt hij de muziek met 'emotie' aan (affect). In de koraalpartita 'Sei gegrüsset, Jesu gütig' (wees gegroet, lieve Jezus) is er tevergeefs naar deze vormen van tekstuitbeelding gezocht. Deze partita bestaat uit een Luthers koraal waarna de koraalmelodie elf keer gevarieerd, versierd en omspeeld wordt. Het Luthers lied 'Sei gegrüsset, Jesu gütig' bestaat echter uit zes coupletten. Daarom zijn er musici die denken dat deze koraalpartita de verkeerde titel heeft meegekregen. Een ander koraal, 'O Jesu, du edle Gabe', heeft dezelfde melodie en heeft tien coupletten. Echter ook met dit koraal blijkt het niet goed mogelijk om de teksten van de verschillende coupletten telkens aan een variatie te koppelen. Bij een drietal coupletten zou de muziek bij bepaalde woorden kunnen horen, maar dat is een wat te magere uitkomst om de titel van bwv 768 te wijzigen. Een mogelijkheid is dat 'O Jesu, du edle Gabe' de variaties tijdens de communie gespeeld werden. De koraalmelodie is in de meeste variaties goed te volgen, wordt heel inventief omspeeld en versierd met alle mogelijke ritmische motiefjes die heel virtuoos als tegenstemmen bij de melodie gevoegd zijn. Waarschijnlijk heeft Bach deze koraalpartita al in zijn jeugd gecomponeerd, toen hij Böhm en Buxtehude als zijn voorbeelden zag. De kunst van het uitgebreid variëren op melodieën (ook op volksliedjes) raakte in zijn tijd uit de mode. Saïdjah opus 30 Richard Hol ( ) Richard Hol was een Nederlands componist en dirigent in de negentiende eeuw. In Utrecht was hij ook directeur van de stedelijke Muziekschool. Hij componeerde enkele symfonieën, orgel- en pianowerken, liederen en kamermuziek.

3 In 1859 verscheen de Max Havelaar over het koloniale bewind dat Nederland in het toenmalig Nederlands-Indië voerde. Het boek maakte in ons land zeer veel indruk. Tot de aangrijpendste verhalen erin behoren die van de jongen Saïdjah en zijn liefde voor Adinda. Door Richard Hol is in 1860 een elegie voor cello en orgel gecomponeerd, die een gedicht uit de Max Havelaar volgt en de emoties eruit verklankt. Het is het lied, waarin Saïdjah tijdens een risicovolle tocht naar Batavia zich de situaties voorstelt waarbij hij de dood kan vinden en hoe dan Adinda de plaats waar zijn lichaam wordt begraven zal bezoeken. De elegie Saïdjah is dus programmamuziek - instrumentale muziek die zich richt naar een buitenmuzikaal programma (gedicht, schilderij, verhaal).programmamuziek werd in de 2 e helft van de 19 e eeuw veel gecomponeerd, maar bestond toen als verschijnsel al veel langer (bijv. Vivaldi's Vierjaargetijden). De musici Christian Hacker Cellist Christian Hacker werd geboren in Duitsland en studeerde aan het conservatorium in Essen cello bij Christoph Richter. Aan de gerenommeerde Juilliard School of Music in New York was hij bij David Soyer, de legendarische cellist van het Guarneri Kwartet, in de leer. Orkestervaring deed hij op bij het Gustav Mahler Jugendorchester en bij de Duisburger Philharmoniker. Christian Hacker is sinds augustus 2006 cellist bij het Koninklijk Concertgebouworkest. Daarnaast is hij regelmatig met collega' s uit het orkest te beluisteren in kamermuziek. Hij speelt op een cello van Gaetano Sgarabotto (Milaan, 1910). Peter Ouwerkerk studeerde aan het Amsterdams Conservatorium. Hij is van vele muzikale markten thuis. Hij geeft orgelconcerten in binnen- en buitenland waarbij hij ook befaamd is als improvisator. Hij is koordirigent (momenteel van Voci Vivaci), organist in Nieuw-Vennep, continuospeler bij cantate- en oratoriumuitvoeringen, lid

4 van de Commissie Regeling Kerkmuziek van de Protestantse Kerk Nederland, in de PKN medeverantwoordelijk voor de opleiding van kerkmusici, hoofdredacteur van het tijdschrift Muziek & Liturgie, jurylid bij concoursen, en zakelijk en artistiek leider van het Haarlems Orgelfestival. In verband met de vele muzikale contacten in binnen- en buitenland die vooral voor deze laatste functie onderhouden moeten worden, reist hij veel in Europa, Azië en Amerika. Hij publiceert regelmatig en heeft diverse cd's uitgebracht.

5 Komende muzikale activiteiten in de Kruiskerk Zaterdag 17 november uur - Kruiskerk Concert Het William Byrd Vocaal Ensemble uit Leiden brengt een programma dat geïnspireerd is op volksmuziek. Onder de titel Far away, zithers play wordt muziek van Brahms, Rheinberger, Bartók, Badings en Elgar gebracht. We horen zigeunerklanken, Bretonse chansons en liederen uit Slovakije en Beieren. Jean-Baptiste Milon begeleidt op de vleugel. Dirigent is Nico van der Meel. Kaarten ( 15) zijn te verkrijgen via de website van de Kruiskerk (vanaf 1 november) of bij de ingang van de kerk. Zondag 25 november uur - Muzikale Vesper Een van de eerste, mooiste en bekendste cantates van Johann Sebastian Bach Gotteszeit ist die allerbeste Zeit, bijgenaamd de Actus tragicus, (BWV 106) wordt uitgevoerd door de Vesperscantorij, solisten en een barokorkest onder leiding van Henk Trommel. De muziek is op deze laatste zondag van het kerkelijk jaar het vertrekpunt vaneen vesper over de vergankelijkheid van het leven. De onkosten worden bestreden uit een collecte na afloop. Zaterdag 1 december uur - Kruiskerk Concert Koor en orkest van het Bach Ensemble Amsterdam voeren samen met professionele vocale solisten en onder leiding van Paulien Kostense drie van de mooiste adventscantates van Johann Sebastian Bach uit. Een vroege (1714) en een latere (1724) versie gebaseerd op het Luther lied Nun komm, der Heiden Heiland (BWV 61en 62), koninklijke en strijdvaardige muziek, en Schwingt freudig euch empor (BWV 36, 1731), swingende en dansende, maar ook liefdevolle en intieme muziek. Entree 17,50. Zondag 16 december uur - Koffieconcert De bariton Daniel Herman Mostert en pianiste Heleen Vegter voeren de Winterreise uit, 24 gedichten van Wilhelm Müller die getoonzet werden door de zieke Franz Schubert een jaar voor zijn overlijden. Aangrijpende muziek over een mislukte liefde, over eenzaamheid en over de Dood als je beste vriend.