Het voormalige Oostblok en Rusland: perspectieven op het post-koude Oorlog tijdperk
|
|
- Adriaan van der Woude
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Onderwijsconferentie Het voormalige Oostblok en Rusland: perspectieven op het post-koude Oorlog tijdperk Woensdag 18 maart 2015 Academiegebouw, Utrecht Op 18 maart organiseerde de Atlantische Onderwijscommissie haar jaarlijkse conferentie met als thema Het voormalige Oostblok en Rusland: perspectieven op het post-koude Oorlog tijdperk. De conferentie werd bijgewoond door ca. 190 docenten, studenten (in opleiding tot docent) en deelnemers en begeleiders van het PWS-project. Dagvoorzitter was Hans Luyendijk, rector van Dalton Den Haag en voorzitter van de Atlantische Onderwijscommissie. De dag begon met een lezing van prof. dr. André Gerrits, hoogleraar Russische politiek en geschiedenis aan de Universiteit Leiden, over het Russische perspectief op het post-koude Oorlog-tijdperk. Volgens Gerrits is het is niet mogelijk te spreken van één Russische visie; dit zou betekenen dat alle Russen hetzelfde denken over de internationale politiek. Ook in Rusland is er wel degelijk politieke diversiteit. Maar als er al sprake zou zijn van één Russisch perspectief, dan is er nu meer sprake van dan ooit in het post-koude Oorlog tijdperk. Hier zijn 1
2 twee redenen voor. Ten eerste is de verhouding tussen Rusland en het Westen sterk gepolariseerd. Deze polarisatie heeft er in Rusland toe geleid dat verschillende opvattingen over internationale politiek dichter bij elkaar zijn gekomen. De tweede belangrijke reden is Poetins conservatieve en nationalistische draai na 2011/2012. Deze nieuwe opvattingen kunnen op een redelijke mate van instemming binnen de Russische samenleving rekenen. De kloof tussen de ideologische ideeën van de machthebbers en de samenleving is thans minder groot dan die vaak geweest is. Gerrits benadrukte dat Rusland zichzelf niet als verliezer beschouwde na afloop van de Koude Oorlog. Dit heeft nog steeds een grote impact op de manier waarop de Russen naar hun eigen land kijken en zich opstellen tegenover het buitenland. Het is een standpunt dat fundamenteel anders is dan dat van ons. In het Westen gaan wij er van uit dat de geopolitieke veranderingen in het post-koude Oorlog tijdperk, zoals de uitbreiding van de NAVO en de EU, voortkomen uit het feit dat wij de winnaars van de Koude Oorlog zijn en dus het meeste recht van spreken hebben. Rusland beziet deze ontwikkelingen duidelijk vanuit een ander perspectief. Na het einde van de Koude Oorlog heeft Rusland een diepe crisis ondergaan zonder fysiek te zijn verslagen. Het einde van de Koude Oorlog betekende niet alleen het einde van het Oost- West conflict maar ook het einde van de Sovjetstaat en de grootmacht-status van het land. Onder president Jeltsin ontwikkelde Rusland zich tot een bedelaarsstaat. Enkele prominente politieke elites hebben toen hun kritiek uitgesproken en voorgesteld om afstand te nemen van de prowesterse koers. Die lijn is door Poetin voortgezet. Poetins visie op het Russisch buitenlands beleid wordt gekenmerkt door twee absolute prioriteiten. In de eerste plaats moet de wereld multipolair zijn, waarbij Rusland één van de polen is en het internationale systeem niet wordt gedomineerd door Amerika. Daarnaast moeten de polen soevereine mogendheden zijn, waarin het Hobbesiaanse idee van de maximalisering van de eigen macht naar voren komt. Gerrits ziet Rusland dan ook als een 19 e -eeuwse moderne grootmacht, 2
3 terwijl Europa als een 21 e -eeuwse postmoderne entiteit kan worden beschouwd die meer gericht is op integratie en samenwerking. Dit betekent niet dat Rusland per se agressief is, maar wel revisionistisch. Dit wil zeggen dat het de bestaande machtsverhoudingen tracht te veranderen, en zich daarbij onvermijdelijk tegen het Westen richt. Gerrits benadrukte dat Rusland echter niet louter revisionistisch is, maar in sommige opzichten ook als een status quo-macht kan worden gezien. Een voorbeeld dat dit duidelijk maakt is de wens van Moskou tot het behouden van de huidige samenstelling van internationale instellingen als de VN- Veiligheidsraad. Gerrits besloot zijn verhaal met de opmerking dat het post-koude Oorlog tijdperk misschien al wel voorbij is, maar dat er nog geen naam bestaat voor de nieuwe periode. Om te zeggen dat we weer terug zijn in het Koude Oorlog tijdperk lijkt hem vooralsnog prematuur. Hierna was het de beurt aan dr. Sipke de Hoop, universitair docent Oost-Europese Studies aan de Rijksuniversiteit Groningen, die zich richtte op het perspectief van het voormalige Oostblok. Vandaag de dag heeft dit deel van Europa nog steeds te kampen met armoede, werkeloosheid en instabiliteit. In 2009 schreven 22 landen uit Midden- en Oost-Europa een brief aan (de net gekozen) president Obama met het verzoek om steun. Deze landen maakten zich grote zorgen over de Russische agressie vlak na de inval in Georgië. Amerika en specifiek president Obama werd gevraagd om dit keer geen pragmatische, concessie-gerichte koers te varen ten opzichte van Moskou. De brief past precies in het oude beeld van de internationale betrekkingen: Oost-Europa dat zich in de steek voelt gelaten door West- Europa. Er heerste een wantrouwen ten aanzien van de veiligheidsgaranties van West- Europa, omdat het voorheen de Oost-Europeanen niet heeft kunnen beschermen tegen agressie van Duitsland en Rusland. Daarnaast worden de Midden- en Oost-Europese landen (MOE-landen) hierin ook bevestigd in het post-koude Oorlog tijdperk. Een voorbeeld hiervan is North Stream, ook wel schertsend de Molotov-Von Ribbentrop pijplijn genoemd door Radosław Sikorski, destijds de Poolse minister van Defensie. Deze pijplijn loopt van Rusland 3
4 naar Duitsland, waarbij Oost-Europese landen buitenspel worden gezet. De NAVO wordt derhalve gezien als de enige organisatie die de veiligheid kan waarborgen. Ondanks het Europese integratieproject heerst er in de MOE-landen nog steeds wantrouwen. De hoop op een snelle 'terugkeer naar Europa' na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie veranderde al gauw in teleurstelling en ontnuchtering als gevolg van een duidelijk gebrek aan Europese welwillendheid. Hierin is (nog) geen verandering gekomen. In zijn lezing waarschuwde De Hoop voor een tweedeling in Europa; diverse think tanks hebben al aangetoond dat Rusland sinds 2008 met succes zijn invloed aan het vergroten is in de regio. Rusland kan worden gezien als een Trojaans paard dat het Europese systeem ondergraaft. De boodschap van De Hoop was dat we het voormalige Oostblok moeten blijven steunen op vlakken als democratie en goed bestuur, zodat de regio zich kan wapenen tegen Russische invloed. Het Europese integratieproject is de beste garantie voor een gemeenschappelijk Europees huis. Na de pauze sprak Adam Sterling, Deputy Chief of Mission bij de Amerikaanse ambassade in Den Haag, over de Amerikaanse visie op de actuele situatie in Oost-Europa. Volgens Sterling heeft het Westen twee hoofdredenen om zich te bekommeren om het Oekraïne-conflict. Ten eerste hebben de ontwikkelingen gevolgen voor de toekomst van Europa, en ten tweede staat de wereldwijde rechtsorde op het spel. De Verenigde Staten respecteren de belangen van Rusland, maar verwerpen het idee dat Rusland bevoordeelde belangen in zijn eigen omgeving zou hebben. Het Amerikaanse beleid ten opzichte van de crisis in Oekraïne is erop gericht om: 1) Oekraïne te steunen; 2) NAVO-bondgenoten gerust te stellen; 3) het Russische gedrag te veranderen/beïnvloeden; en 4) een diplomatieke oplossing te vinden. Volgens de Verenigde Staten is een politiek akkoord de enige duurzame oplossing voor het conflict. Sterling benadrukte dat de Verenigde Staten geen zwak Rusland willen, maar juist een sterke partner waarmee ze kunnen samenwerken op het gebied van internationale 4
5 veiligheidskwesties zoals het nucleaire programma van Iran en het conflict in Syrië. Daarom pleit hij voor een sterk democratisch Rusland en een gebalanceerd internationaal systeem. Als laatste spreker in het ochtendprogramma was schrijfster en journalist Laura Starink aan de beurt. In de vorm van een gesproken column sprak zij over haar ervaringen met de Russische bevolking in de tijd dat zij als correspondent in Rusland actief was en haar recente ervaringen toen zij in de regio was voor haar nieuwe boek De schaduw van de grote broer. Starink benadrukte dat Rusland gekenmerkt wordt door paranoia, wat als teken van zwakte kan worden uitgelegd. Rusland is enorm groot en dunbevolkt. Daarnaast verliep de 20 e eeuw traumatisch voor Rusland, wat de interne stabiliteit niet ten goede komt. De paranoia moet daarnaast ook gevoed worden; de nadruk op het gevaar dat de NAVO zou vormen is hier een goed voorbeeld van. Poetin heeft een vijandbeeld nodig om de overleven. Als de NAVO niet had bestaan, had Poetin haar hoogstpersoonlijk in het leven geroepen, aldus Starink. Aan het eind van haar column besprak Starink de selectieve geschiedschrijving. Als voorbeeld haalde zij Letland aan. Volgens Starink zien de Russen het innemen van Letland na de Tweede Wereldoorlog als een bevrijding en een daad tegen het fascisme. Veel Letten daarentegen rouwen om deze gebeurtenis, omdat ze na een lange oorlog opnieuw door een grootmacht werden bezet. Het Russische perspectief is in dit geval terug te vinden in de Russische geschiedenisboeken en feestdagen. De Letten worden door Rusland graag voor fascisten uitgemaakt, maar dat veel Letten tegen het naziregime hebben gestreden wordt onvermeld gelaten. Daarnaast benadrukte Starink dat een groot deel van de Russische bevolking vatbaar is voor de gemanipuleerde informatie die het via de staatstelevisie binnenkrijgt. Op deze manier is de geschiedenis makkelijk buigbaar en kan het actief voor de doeleinden van de Russische propaganda worden ingezet. Na afloop van de lezingen in het ochtendgedeelte vond de prijsuitreiking van de 2e editie van het profielwerkstukkenproject van de Atlantische Commissie plaats. Afgelopen jaar schreven 20 koppels hun profielwerkstuk (PWS) over een thema gerelateerd aan internationale vrede 5
6 & veiligheid in het kader van dit project. Het doel voor deelname van de leerlingen was het schrijven van een excellent profielwerkstuk. Echter, er was ook een competitie-element verbonden aan het project met een prijs voor het koppel dat het beste PWS schreef. Tot winnaars van de editie werden verkozen: Arent Boon en Iris Donker van het Utrechts Stedelijk Gymnasium met hun PWS getiteld Atomic espionage and its significance. De winnaars ontvingen een certificaat, een bundel met een tijdschrift, boek en usb-stick, toegangskaarten voor het Nationaal Militair Museum en een boekenbon. In de middag woonden de deelnemers diverse workshops bij, o.a. over het conflictsimulatiespel Rusland, Letland en de NAVO (Gertruud Kruse, Martinus College, en Wilma Peters, Over Betuwe College), de Europese afhankelijkheid van Russisch gas (Robert Harmsen, Universiteit Utrecht) en de geschiedenis van Oekraïne (Nicolaas Kraft van Ermel, Nederland-Rusland Centrum, Rijksuniversiteit Groningen). Helaas kon de workshop van Laurien Crump vanwege ziekte geen doorgang vinden. In plaats daarvan konden docenten de documentaire In the wake of Stalin bekijken. Mieke Molthof & Anna Muns 6
COLLEGEDAG VRIJDAG 17 MEI 2019 KOUDE OORLOG NATIONAAL MILITAIR MUSEUM SOEST
COLLEGEDAG VRIJDAG 17 MEI 2019 KOUDE OORLOG NATIONAAL MILITAIR MUSEUM SOEST PROGRAMMA Ochtend 10.00 10.30 uur: Inloop met koffie/thee 10.30 10.40 uur: Welkomstwoord en inleiding door Bas Kromhout, redacteur
Nadere informatieT4 Oefen SED Geschiedenis Module 6
T4 Oefen SED Geschiedenis Module 6 1. Bekijk bron 1. De titel van de onderstaande Russische cartoon is: De Amerikaanse stemmachine. De Verenigde Staten drukken op het knopje voor, dat naast het knopje
Nadere informatieBelang van MOES. Afdeling Geschiedenis, Sectie Moderne Geschiedenis (Sovjetunie, Rusland, Nederlands-Russische betrekkingen)
Waarom MOES? Belang van MOES Midden- en Oost-Europa is buitengewoon interessant voor studenten van geschiedenis, IBIO en ETC vanwege de complexiteit van de regio en de daarin optredende veranderingen.
Nadere informatieBelangen: Rusland versus de EU
Belangen: Rusland versus de EU Korte omschrijving werkvorm Leerlingen denken na over de redenen waarom Rusland en de EU zich met het conflict in Oekraïne bemoeien. Dit doen zij door eerst een tekst te
Nadere informatieDe Koude Oorlog: het begin (les 10 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich
(les 10 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Samenwerking slaat om in wantrouwen in 1945 => Tijdens WO 2: USSR en VSA werken samen tegen Duitsland => In
Nadere informatieVoor wie? Omschrijving
Minor MOES Voor wie? Een opleidingsgebonden minor voor studenten Geschiedenis en tevens toegankelijk voor andere BA-studenten (bijvoorbeeld van de opleiding Internationale Betrekkingen en Internationale
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2
Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2 Samenvatting door een scholier 568 woorden 9 juni 2016 7,3 15 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Kapitalisme-Communisme: Kapitalisme: West -landen:
Nadere informatieDe NAVO na de. Koude Oorlog
De NAVO na de Koude Oorlog Inleiding Het websheet De NAVO na de Koude Oorlog is het tweede websheet dat in het teken staat van internationale organisaties en Europese veiligheid. Het sheet heeft als doel
Nadere informatieTijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00.
1 SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS 31 oktober 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit 38 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.
Nadere informatieWat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie)
Praktische-opdracht door J. 1743 woorden 12 september 2011 6,1 32 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie)
Nadere informatieDruk bezocht politiek café over Oekraïne referendum
vrijdag 1 april 2016 Lees voor Druk bezocht politiek café over Oekraïne referendum door Heleen Hupkens, D666 Zeist Er moesten extra stoelen aangesleept worden. De tuinzaal van Antropia zal vol met D66
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 De bron maakt duidelijk dat de
Nadere informatieKOUDE OORLOG. Opgavenblad
ARUBA SE 3 MIDDAGMAVO AVONDMAVO GESCHIEDENIS 2018-2019 Tijdvak-1 KOUDE OORLOG Opgavenblad Dit School Examen (SE) bestaat uit 42 vragen. Voor dit SE zijn maximaal 70 punten te behalen. Dit SE bestaat uit
Nadere informatieKoude Oorlog. SE 3 Tijdvak 1 AVONDMAVO MIDDAGMAVO GESCHIEDENIS Deze toets bestaat uit 38 vragen
SE 3 Tijdvak 1 AVONDMAVO MIDDAGMAVO GESCHIEDENIS 017-018 Koude Oorlog Deze toets bestaat uit 38 vragen Voor deze SE zijn maximaal 76 punten te behalen Deze SE bestaat uit 7 aantal bladzijden 1 1 Wat wilden
Nadere informatiemaatschappijwetenschappen pilot vwo 2015-I
Opgave 1 Kroatië toegetreden tot de EU Bij deze opgave horen de teksten 1 tot en met 3 en figuur 1. Inleiding Kroatië is een van de staten in de Balkan die voorheen tot Joegoslavië behoorden. In 1991 verklaarde
Nadere informatieMODULE I EUROPA: NOOIT MEER OORLOG!
MODULE I EUROPA: NOOIT MEER OORLOG! I.I De geboorte van de Europese Unie Zoals jullie waarschijnlijk wel weten zijn er de vorige eeuwen veel oorlogen in Europa geweest. Vooral de Eerste en de Tweede Wereldoorlog
Nadere informatieGeschiedenis en Staatsinrichting TL Bohemen, Houtrust, Kijkduin 2015-2016-2017
Exameneenheden geschiedenis GS/K/1 Oriëntatie op leren en werken GT GS/K/2 Basisvaardigheden GT GS/K/3 Leervaardigheden in het vak geschiedenis en staatsinrichting GT GT GS/K/4 De koloniale relatie Indonesië
Nadere informatieTRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS
TRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS Q1. Denkt u dat het voor de toekomst van Nederland het beste is als wij actief deelnemen in de wereldpolitiek of moeten wij ons niet in de wereldpolitiek mengen? 1
Nadere informatieKOUDE OORLOG
KOUDE OORLOG 1945-1991 Waarom is de gebeurtenis afgebeeld in deze bron zo cruciaal geweest voor de KOUDE OORLOG? 37. De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie
Nadere informatieDe Vietnam-oorlog. De Vietnam-oorlog. De Vietnam-oorlog. De Vietnam-oorlog. Twee grote processen
Koude Oorlog Amerikaanse buitenlandse politiek communisme rivaliteiten tussen de Sovjet-Unie en China nationalistische bewegingen dekolonisatie Twee grote processen Koude oorlog Nationalisme en dekolonisatie
Nadere informatieHoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie
Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie Geschiedenis VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Nieuwe ontwikkelingen na de Tweede Wereldoorlog Nieuwe machtsverhoudingen: Verenigde Staten en de Sovjet-Unie nieuwe supermachten
Nadere informatie1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...
HET CONGRES VAN WENEN 1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...7 3.1. Het Congres van Wenen en de restauratie Het
Nadere informatieEen conflict niet alleen maar om macht en belangen, maar ook tussen 2 ideologieën: Kapitalisme/democratie en Communisme
Samenvatting door M. 508 woorden 21 juni 2016 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Samenvatting GS Definitie Koude Oorlog: Conflict waarbij alle middelen (economisch, politiek, ideologisch, etc.) worden
Nadere informatie1 Belangrijk in deze periode
1 Belangrijk in deze periode In 1945 eindigt de Tweede Wereldoorlog (1940-1945). Duitsland wil, onder leiding van Adolf Hitler, Europa veroveren. Na vijf jaar strijd en 55 miljoen doden geeft Duitsland
Nadere informatie1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...
HET CONGRES VAN WENEN 1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...7 3.1. Het Congres van Wenen en de restauratie Het
Nadere informatieCome home or go global, stupid
Come home or go global, stupid Een nieuwe toekomst voor de Noord Atlantische Verdragsorganisatie?! Drs. S.N. Mengelberg 1 De NAVO is een puur militaire organisatie! 2 De NAVO is niet langer de hoeksteen
Nadere informatieStrijd om Oekraïne. Een diplomatiek spel over geopolitiek
Strijd om Oekraïne Een diplomatiek spel over geopolitiek Wat is geopolitiek? Knack artikel Harde hand, zachte hand van Jonathan Holslag, 17/1/2018 Machtsspel over invloedssferen Geopolitieke verhoudingen
Nadere informatie8 6 Samenwerking in de wereld. Lees het verhaal Bijna de derde Wereldoorlog.
Lees het verhaal Bijna de derde Wereldoorlog. Dirk komt thuis. Dirk heeft gewonnen met voetballen. Hij is heel blij. Maar dan ziet hij zijn moeder. Zijn moeder kijkt niet blij. De moeder van Dirk denkt
Nadere informatieHet is met veel emotie dat ik u welkom heet in de Belgische Senaat.
1 Toespraak van de heer Armand De Decker, Voorzitter van de Senaat, naar aanleiding van het bezoek van de heer Mahmoud Abbas, President van de Palestijnse Autoriteit 23 februari 2010 Excellenties, Beste
Nadere informatieGeschiedenis en Staatsinrichting TL Bohemen, Houtrust, Kijkduin 2014-2015-2016
Schoolexamen derde leerjaar mavo (2014 2015) 1 SE1 De industriële samenleving in Nederland Het proces van industrialisatie heeft de Nederlandse samenleving ingrijpend veranderd vanaf het midden van de
Nadere informatieDe koude oorlog Jesse Klever Groep 7
De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 1 Voorwoord Tijdens het maken van mijn spreekbeurt over Amerika kwam ik de Koude oorlog tegen. De koude oorlog leek mij een heel interessant onderwerp waar ik niet
Nadere informatieTRANSATLANTIC TRENDS - NETHERLANDS
TRANSATLANTIC TRENDS - NETHERLANDS VRAAG 10 Denkt u dat het voor de toekomst van Nederland het beste is als wij actief deelnemen in de wereldpolitiek of moeten wij ons niet in de werelpolitiek mengen?
Nadere informatieExamenopgaven VMBO-KB 2004
Examenopgaven VMBO-KB 2004 tijdvak 1 dinsdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit
Nadere informatieSCHOOLONDERZOEK GESCHIEDENIS
SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS Dit onderzoek bestaat uit 40 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad. Meerkeuze antwoorden worden
Nadere informatieWelke woorden komen bij je op als je deze beelden ziet?
Welke woorden komen bij je op als je deze beelden ziet? Slavernij in de geschiedenis van Nederland 1 Een niet zo fraai verleden In de loop van de geschiedenis werden mensen vaak misbruikt. Enkele trieste
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl I
Historisch overzicht vanaf 1900 16 maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is (twee van de volgende): tanks vliegtuigen onderzeeërs vlammenwerpers gifgas mitrailleurs per juist voorbeeld 1 Ook
Nadere informatieGESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB
Examen VMBO-KB 2005 tijdvak 1 woensdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 35 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 50 punten
Nadere informatie'De dialoog met Rusland herstellen is broodnodig: net dat ontbrak 100 jaar geleden'
'De dialoog met Rusland herstellen is broodnodig: net dat ontbrak 100 jaar geleden' Dirk Rochtus www.knack.be 13/08/2014 Glijden we in 2014 af in een oorlog met Rusland, net zoals honderd jaar geleden?
Nadere informatieVervolg en einde van De Koude Oorlog: 1953-1995 (10.1 & 10.3)
Vervolg en einde van De Koude Oorlog: 1953-1995 (10.1 & 10.3) Na de dood van Stalin leek de Sovjet greep op het Oost Europa wat losser te worden. Chroesjtsjov maakte Stalins misdaden openbaar (destalinisatie),
Nadere informatieWat is internationaal recht?
Wat is internationaal recht? Elk land heeft wetten en regels waar iedereen zich aan moet houden. Als je naar een ander land gaat, moet je je aan andere regels en wetten houden. Als je dat niet doet, dan
Nadere informatieWelkomstwoord commissaris van de koningin Max van den Berg viering Russisch Nieuwjaar, 13 januari 2013, provinciehuis Groningen
Welkomstwoord commissaris van de koningin Max van den Berg viering Russisch Nieuwjaar, 13 januari 2013, provinciehuis Groningen Namens de stuurgroep Noord Nederland Rusland 2013 wil ik graag met u het
Nadere informatieThe Nuclear Security Summit 2014
Verslag Atlantische Onderwijsconferentie 2014 The Nuclear Security Summit 2014 Een schaduwtop over nucleaire veiligheid tijdens en na de Koude Oorlog Dinsdag 4 februari 2014 Academiegebouw Utrecht Op 4
Nadere informatieNatalia Tsvetkova. Samenvatting
Natalia Tsvetkova De hervorming van Duitse universiteiten tijdens de Koude Oorlog: De mislukking van het culturele imperialisme van de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie Samenvatting Mijn onderzoek reconstrueert
Nadere informatieBelangen: Wel of niet ingrijpen in Syrië?
Belangen: Wel of niet ingrijpen in Syrië? Korte omschrijving werkvorm: Leerlingen moeten zich inleven in een permanent lid van de Veiligheidsraad van de VN. Ze gaan aan de slag met het vraagstuk of de
Nadere informatieSimulatiespel: Bron: The Economist. Crisisoverleg Rusland en de EU
Simulatiespel: Bron: The Economist Crisisoverleg Rusland en de EU Inleiding: Simulatiespel: crisisoverleg EU en Rusland Dit simulatiespel is gebaseerd op realistische veronderstellingen. Rusland heeft
Nadere informatieCan Putin make Russia great again?
Verslag nascholingsconferentie Can Putin make Russia great again? Dinsdag 26 september 2017 Nieuwe Buitensociëteit, Zwolle Op 26 september organiseerde de Atlantische Commissie in samenwerking met de Noordelijke
Nadere informatieV Vergadering van de Eerste Kamer op dinsdag 5 maart 2013. Toespraak van de Voorzitter van de Eerste Kamer, Mr. G.J. de Graaf
V Vergadering van de Eerste Kamer op dinsdag 5 maart 2013 Toespraak van de Voorzitter van de Eerste Kamer, Mr. G.J. de Graaf Herdenking Dr. P.H. (Pieter) Kooijmans (1933-2013) Op 13 februari jongstleden
Nadere informatieSamenwerking als ideaal voor een verscheurd Europa
Samenwerking als ideaal voor een verscheurd Europa INE MEGENS EIGENTIJDSE GESCHIEDENIS Opbouw college: Vooruitgangsgeloof 19 e eeuw Nationalisme en politieke kaart van Europa Eerste Wereldoorlog Cultuurpessimisme
Nadere informatieA. LEER EN TOETSPLAN. Vak: Geschiedenis Leerjaar: 3 Onderwerp: De Eerste en Tweede Wereldoorlog (H1 en 2) Kerndoel(en):
A. LEER EN TOETSPLAN Vak: Geschiedenis Leerjaar: Onderwerp: De Eerste en Tweede Wereldoorlog (H1 en ) Kerndoel(en): 7. De leerling leert een kader van tien tijdvakken te gebruiken om gebeurtenissen, ontwikkelingen
Nadere informatieGeschiedenis (nieuwe stijl) en geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl)
Geschiedenis (nieuwe stijl) en geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl) Examen HAVO Vragenboekje Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Voor dit examen zijn maximaal 82 punten te behalen; het examen
Nadere informatieGESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB
Bijlage VMBO-KB 2004 tijdvak 1 GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C Bronnenboekje 400009-1-633-527b SOCIALE ZEKERHEID EN VERZORGINGSSTAAT IN NEDERLAND bron
Nadere informatieHerdenking Capitulaties Wageningen
SPEECH SYMPOSIUM 5 MEI 2009 60 jaar NAVO Clemens Cornielje Voorzitter Nationaal Comité Herdenking Capitulaties Wageningen Dames en heren, De détente tussen oost en west was ook in Gelderland voelbaar.
Nadere informatieToespraak van de Voorzitter van de Eerste Kamer, Mr. A. Broekers-Knol, bij de Ambassadeursconferentie op donderdag 31 januari 2019
Toespraak van de Voorzitter van de Eerste Kamer, Mr. A. Broekers-Knol, bij de Ambassadeursconferentie op donderdag 31 januari 2019 Dames en Heren, Namens de Eerste Kamer heet ik u van harte welkom op deze
Nadere informatieMacht en waarden in de wereldpolitiek
Rik Coolsaet Macht en waarden in de wereldpolitiek Actuele vraagstukken in de internationale politiek Editie 2006-2007 2 Inhoud Inleiding... Deel 1. De jaren 90: het transitiedecennium 1. Van illusie naar
Nadere informatieExamenopgaven VMBO-GL en TL 2004
Examenopgaven VMBO-GL en TL 2004 tijdvak 2 woensdag 23 juni 9.00-11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE GL EN TL GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-D Gebruik het bronnenboekje. Dit examen
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 34 114 Goedkeuring van de op 27 juni 2014 te Brussel tot stand gekomen Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2009 - I
Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In de Coalitieoorlogen voerde de Franse regering de dienstplicht in. 2p 1 Leg uit dat zij hiermee de betrokkenheid van Franse
Nadere informatieHet conflict in Oekraïne: nieuwe breuklijn tussen Oost en West?
Het conflict in Oekraïne: nieuwe breuklijn tussen Oost en West? Ria Laenen (Faculteit Sociale Wetenschappen, KU Leuven) Seniorenuniversiteit Hasselt, 5.10.2015 Overzicht Het conflict in Oekraïne: van de
Nadere informatie1.1 Eensgezind tegen Hitler
Samenvatting door Nathalie 1840 woorden 30 september 2015 6,2 5 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 1. Bondgenoten tegenover elkaar 1.1 Eensgezind tegen Hitler Vanaf 1941 > SU, VS en GB vochten
Nadere informatieEen instrument om onze samenleving echt te veranderen, zo noemt hij het vurig gewenste lidmaatschap.
Speech voor de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Ingrid van Engelshoven, bij onthulling Erfgoedlabel Verdrag van Maastricht, op 9 mei 2018 Beste mensen, Pak je hier vanmiddag in Maastricht
Nadere informatieEUROPESE INTEGRATIE: TUSSEN GEOPOLITIEK VREDESBELEID EN ECONOMISCHE GROEI. Dr Harry Daemen.
EUROPESE INTEGRATIE: TUSSEN GEOPOLITIEK VREDESBELEID EN ECONOMISCHE GROEI Dr Harry Daemen daemen@fsw.eur.nl Mini-C.V. Harry Daemen 1973-1975 Politicologisch onderzoeker aan de Katolieke Universiteit Nijmegen
Nadere informatieSO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht
SO 1 Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014 Historisch Overzicht 1. Welke doelstelling had Wilhelm II bij zijn aantreden als Keizer van Duitsland? 2. Welk land behoorde niet tot de Centralen tijdens de Eerste
Nadere informatieExamenkatern :Sociale zekerheid en verzorgingsstaat in Nederland
Seizoen: 2016-2017 Vak: Geschiedenis Klas: 3 Afdeling: Mavo Herkansingen/inhalen: Tijdens de herkansingen kunnen de SE s van een trimester herkanst en/of ingehaald worden. Echter een ingehaald SE kan niet
Nadere informatieDe nieuwe landen in het oosten
De nieuwe landen in het oosten Sinds het einde van de Koude Oorlog is de kaart van Europa ingrijpend gewijzigd. Sommige staten zijn verdwenen om op te gaan in een groter geheel ( denk aan de DDR), maar
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE GL en TL Bronnenboekje GT-0125-a-14-1-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een politieke tekening (rond 1900), met als titel:
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-14-1-b
Bijlage VMBO-KB 2014 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-14-1-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een politieke prent over een biddende fabrikant (1907): Onderschrift
Nadere informatieCarla du Pree. Johan Huizinga en de bezeten wereld. De rol van publieke intellectueel tussen twee wereldoorlogen ISVW UITGEVERS
Carla du Pree Johan Huizinga en de bezeten wereld De rol van publieke intellectueel tussen twee wereldoorlogen ISVW UITGEVERS 4 Ik ben ik en mijn omstandigheden. Als ik die omstandigheden niet red, red
Nadere informatieWerkbladen voortgezet onderwijs. Naam leerling:
Werkbladen voortgezet onderwijs Naam leerling: Inhoud: Uitleg werkbladen Deze werkbladen horen bij de film D-Day, Normandy 1944. Een film die je meeneemt naar een beslissend moment in de geschiedenis:
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl II
Historisch overzicht vanaf 1900 14 maximumscore 2 Kaart A: 1 (= 1900-1914) 1 Kaart B: 2 (= 1919-1937) 1 15 maximumscore 2 Afbeelding 1 verwijst naar het bondgenootschap tussen Duitsland en Oostenrijk-Hongarije
Nadere informatieDe Bilderberg Groep. Democratie? Welke Democratie?
De Bilderberg Groep. Democratie? Welke Democratie? http://www.youtube.com/watch?v=vsax6nds1ey Vorige dinsdag eindigde de Bilderberg conferentie uitgave 2014 in Denemarken in plaats van het gebruikelijke
Nadere informatieDodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2015
Dodenherdenking Beuningen, 4 mei 2015 Voor het eerst in mijn leven bezocht ik twee weken geleden Auschwitz en Birkenau. Twee plekken in het zuiden van Polen waar de inktzwarte geschiedenis van Europa je
Nadere informatieONTSTAAN VAN DE EUROPESE UNIE
ONTSTAAN VAN DE EUROPESE UNIE Hoe het begon 1870: Frans-Duitse oorlog om Elzas-Lotharingen Elzas-Lotharingen Welke grondstoffen vindt men terug in dit gebied? Hoe het begon 1870: Frans-Duitse oorlog om
Nadere informatieDe Europese Unie is niet alleen een munt of een markt, maar ook een Unie die gebouwd is op gemeenschappelijke waarden.
Debat over Polen in het Europees Parlement Interventie van de heer Koenders - minister van Buitenlandse Zaken - Nederlands voorzitterschap Dank u meneer de voorzitter, De Europese Unie is niet alleen een
Nadere informatieTweede wereldoorlog-1 vmbo12
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 17 august 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/62175 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van
Nadere informatieSamenvatting Moderne Geschiedenis ABC
Samenvatting Moderne Geschiedenis ABC Week 1ABC: De Franse Revolutie Info: De Franse Tijd (1795 1814) Na de Franse Revolutie werd Napoleon de baas in Frankrijk. Napoleon veroverde veel Europese landen,
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - I
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 Welke kaart geeft de historisch
Nadere informatieTweede Wereldoorlog-1 vmbo12
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 19 juni 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62175 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieHoe hieraan exact wordt vormgegeven binnen onze school, wordt duidelijk in dit document.
SOCIALE COHESIE EN BURGERSCHAP Inleiding Een school maakt deel uit van de maatschappij en bouwt mee aan de vorming van jonge burgers. Een groot deel van de dag, brengen jongeren door op school. Zij krijgen
Nadere informatieExamen VMBO-GL en TL 2005
Examen VMBO-GL en TL 2005 tijdvak 2 dinsdag 21 juni 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE GL EN TL Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 41 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatieDuitse rijk bereid zou zijn De Baltische staten gemeenschappelijk met de Sovjetunie te garanderen
Het Hitler - Stalin Pakt van 23 augustus 1939 met geheime clausules inzake opdeling van Polen en verraad van de Baltische Staten bleken niet zo geheim te zijn als wordt beweerd. 1. De relatie Duitsland
Nadere informatieToespraak minister van Defensie, Ank Bijleveld-Schouten, bij opening van de expositie Als de Russen komen,
Toespraak minister van Defensie, Ank Bijleveld-Schouten, bij opening van de expositie Als de Russen komen, Nationaal Militair Museum, op vrijdag 22 februari 2019 te Soesterberg Beste aanwezigen, Dit jaar
Nadere informatieRusland in 2015 ARTIKEL. André Gerrits. Clingendael Internationale Spectator JANUARI 2015
ARTIKEL Rusland in 2015 André Gerrits Geen land en geen leider zijn het afgelopen jaar zoveel in het nieuws geweest als Rusland en Poetin en, wat de Europese media betreft, vrijwel uitsluitend negatief.
Nadere informatieGESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB
Bijlage VMBO-KB 2004 tijdvak 2 GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C Bronnenboekje 400030-2-633-527b SOCIALE ZEKERHEID EN VERZORGINGSSTAAT IN NEDERLAND bron
Nadere informatieDe uitdaging van de mentor in de leerlingenzorg
Januari 2017 De uitdaging van de mentor in de leerlingenzorg Als mentor bent u de eerste spin in het web, maar ook de wegwijzer naar een breder netwerk. Niet altijd gemakkelijk. Lukt het u om koers te
Nadere informatieMuziekopdracht. 1950-heden. Naam: Klas: Docent:
Muziekopdracht 1950-heden Naam: Klas: Docent: Muziekopdracht: 20ste eeuw (1950-heden) Ga naar http://www.sitepalace.com/develsteinhavo4/muziek.html. Hier vind je links naar muziek(clips) die je nodig hebt
Nadere informatieWat is inter - nationaal recht?
Wat is inter - nationaal recht? 2 Elk land heeft wetten en regels waar iedereen zich aan moet houden. Als je naar een ander land gaat, moet je je aan andere regels en wetten houden. Als je dat niet doet,
Nadere informatieKijktip: Nieuwsuur in de Klas
Kijktip: Nieuwsuur in de Klas Korte omschrijving werkvorm De leerlingen beantwoorden vragen over de Europese politiek aan de hand van korte clips van Nieuwsuur in de Klas. Leerdoel De leerlingen leren
Nadere informatieLANDELIJKE CONFERENTIE VAN DE SWP OP 1 en 2 OKTOBER 1960
Behoort bij schrijven no. 557»6?3 LANDELIJKE CONFERENTIE VAN DE SWP OP 1 en 2 OKTOBER 1960 S a m e n v a t t i n Op 1 en 2 oktober 19^0 hield de Socialistische Werkers Partij te Amsterdam een landelijke
Nadere informatieSpeech ter gelegenheid van de ontvangst van Nederlandse ambassadeurs door de Staten-Generaal, d.d. donderdag 29 januari 2015 Anouchka van Miltenburg, Voorzitter Tweede Kamer Het gesproken woord geldt Geachte
Nadere informatieNaam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld
Naam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld In meer dan dertig landen in de wereld is er oorlog. Wereldwijd zijn er dus miljoenen kinderen die een oorlog meemaken. Vraag 1. Kun je drie landen noemen
Nadere informatieVerslag Onderwijsconferentie YES, WE CAN! Wat wordt Obama s buitenlandse erfenis? Woensdag 9 maart 2016, Academiegebouw, Utrecht
Verslag Onderwijsconferentie YES, WE CAN! Wat wordt Obama s buitenlandse erfenis? Woensdag 9 maart 2016, Academiegebouw, Utrecht Op woensdag 9 maart 2016 organiseerde de Atlantische Onderwijscommissie
Nadere informatieStedelijke armoede in Rusland
Stedelijke armoede in Rusland Jan Limbeek De sociologische afdeling van de Financiële Universiteit, verbonden aan de Russische regering, heeft in januari de gegevens gepubliceerd van een studie naar het
Nadere informatiegeschiedenis geschiedenis
Examen HAVO 2009 tijdvak 1 woensdag 20 mei 9.00-12.00 uur tevens oud programma geschiedenis geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 30 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatiemaatschappijwetenschappen pilot vwo 2019-I
Opgave 2 Defensiesamenwerking in Europa Bij deze opgave horen tekst 3, figuur 1 en tekst 4. Inleiding In december 2017 is in de Europese Unie (EU) op het gebied van defensie een Permanente Gestructureerde
Nadere informatieInstelling expertgroep voor vraagstuk politieke steun bij interstatelijk geweld en humanitaire interventie
951-370 Instelling expertgroep voor vraagstuk politieke steun bij interstatelijk geweld en humanitaire interventie nr. Lijst van vragen en antwoorden Vastgesteld (wordt door griffie ingevuld als antwoorden
Nadere informatieGeschiedenis (nieuwe stijl) en geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl)
Geschiedenis (nieuwe stijl) en geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl) Examen HAVO Vragenboekje Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Voor dit examen zijn maximaal 83 punten te behalen; het examen
Nadere informatieBelangen: argumenten van voor- en tegenstanders
Belangen: argumenten van voor- en tegenstanders Korte omschrijving werkvorm Welke argumenten dragen voor- en tegenstanders van het associatieverdrag met Oekraïne aan? Leerlingen concentreren zich in kleine
Nadere informatieExamen VMBO-GL en TL 2005
Examen VMBO-GL en TL 2005 tijdvak 1 woensdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE GL EN TL Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 38 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatieGeschiedenis en Staatsinrichting TL Bohemen, Houtrust, Kijkduin
Exameneenheden geschiedenis GS/K/1 Oriëntatie op leren en werken GS/K/2 Basisvaardigheden GS/K/3 Leervaardigheden in het vak geschiedenis en staatsinrichting GS/K/4 De koloniale relatie Indonesië - Nederland
Nadere informatie