JAARBOEK MUNT- EN PENNINGKUNDE

Transcriptie

1 JAARBOEK VAN HET KONINKLIJK NEDERLANDSCH GENOOTSCHAP VOOR MUNT- EN PENNINGKUNDE ONDER DE ZINSPREUK Concoröia res parvae crescunt" TE AMSTERDAM XIX AMSTERDAM P. A. HEMERIJCK (A. T. KLEEREKOPER) 1932.

2 Ridderorden, Eereteekenen, Draagteekens en Penningen, betreffende de Weermacht van Nederland en Koloniën (1813-heden) A. RIDDERORDEN EN EERETEEKENEN VOOR MILITAIRE VERDIENSTEN. Als belooning voor militaire verdiensten kunnen door de Nederlandsche c.q. Nederlandsch-Indische Regeering verleend worden: Ie. Twee Ridderorden: de Militaire Willemsorde, de Oranje-Nassau Orde met de zwaarden. 2e. Eereteekenen. Naast de Militaire Wállemsorde zijn te noemen de verschillende medailles en kruisen voor Moed en Trouw, die zich tot deze orde verhouden als de Broedermedaille tot de Orde van den Nederlandschen Leeuw en met de M.W.O. ten nauwste samenhangen wat betreft het verleenen, daarom in aansluiting aan de orde beschreven worden. Bij de M.W.O. behoort stellig ook het eereteeken voor Eervol Vermelden, omdat dit, na de Willemsorde, onze hoogste oorlogsdecoratie, evenals deze ridderorde, bij Koninklijk Besluit verleend wordt. De Oranje Nassau Orde, die zoowel een burgerlijke als een militaire afdeeling heeft, wordt aan militairen

3 2 verleend versierd met twee gekruiste zwaarden. Deze afdeeling alleen wordt behandeld. In aansluiting aan de orde volgt een beschrijving van de eeremedaille, die bij deze behoort. I. 1. Militaire Willemsorde, Versiersel der Orde: Wit geëmailleerd kruis met acht gouden geparelde punten. Op de armen van het kruis de woorden: VOOR - MOED - BELEID - TROUW. Hier tusschen ligt het Bourgondische kruis, bestaande uit groene lauriertakken, saamverbonden door het gouden vuurslag, op de tegenzijde vervangen door een blauw geëmailleerd medaillon, waarop in het midden van een lauwerkrans een W; het geheel gedekt door een gouden koninklijke kroon. Lint: oranje met twee smalle, donkerblauwe zijstrepen. Door de vereeniging van de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden onder het bestuur van Koning WILLEM I, was het oude Bourgondische rijk, zij het dan zonder de vroeger daartoe behoord hebbende Fransche gewesten, als het ware hersteld. PHILIPS DE GOEDE had als Hertog van Bourgondië en Brabant in 1430 de Orde van het Gulden Vlies gesticht, die later als twee afzonderlijke orden heeft voortbestaan in Spanje en Oostenrijk. Een derde Orde van het Gulden Vlies in de Nederlanden zou zeker reden van bestaan hebben gehad. Deze is echter door WILLEM I niet ingesteld, maar als een herinnering aan het Bourgondische rijk heeft Z.M. het Bourgondische kruis met vuurslag in het ordeteeken opgenomen.

4 De orde bestaat uit: Ridders Grootkruis of der Ie klasse, Commandeurs 2e der 3e klasse, 4e Het teeken der onderscheiding voor de Grootkruisen is: Een zilveren ster, geborduurd op of gehecht aan den rok op de linkerborst en het juweel der orde aan een lint vier vingers breed (101 m.m.), en écharpe van den rechterschouder naar de linkerheup. Voor de Commandeurs: Het ordeteeken geborduurd op of gehecht aan den rok op de linkerborst, gedekt door een kroon en het juweel aan een lint, drie vingers breed (55 m.m.) en sautoir om den hals. Voor de Ridders 3e klasse: Het ordeteeken in goud aan een lint twee vingers breed (37 m.m.). Voor de Ridders 4e klasse: Het ordeteeken in zilver aan een lint twee vingers breed. In de beschrijving der orde worden geen standaardmaten opgegeven, zoodat men ordeteekenen van verschillende afmetingen kan aantreffen., De ster, gedragen door Generaal Baron CHASSÉ, die bewaard wordt in het Gemeentemuseum te Tiel, heeft acht geparelde punten en is van geslagen gepareld" zilver, de grootste afmeting bedraagt 90 m.m. 1 ) Men vindt ook Grootkruisen met glad, geschubd en gestraald oppervlak der ster. Op de ster is het juweel der Orde bevestigd, zonder de kroon. De maten der sterren loopen sterk uiteen. 3 *) De versierselen van Ridder-Grootkruis, gedragen door luit.- generaal J. B. VAN HBTJÏSZ, berusten in liet Legermuseum.

5 4 Het kruis, dat op het Grootkruis gedragen wordt, is vaak 48 m.m. groot, komt ook in andere afmetingen uitgevoerd voor. Het commandeurskruis op de borst meet met de kroon 65 m.m., het kruis aan den hals 48 m.m., doch men vindt ook bij deze kruisen andere maten. Een commandeurskruis met brillanten op de parels, gedragen door Generaal PEL, berust op Bronbeek. Het kruis der 3e klasse en dat der 4e klasse is 42 m,m. groot. Oorspronkelijk was bepaald, dat het kruis der 4e klasse kleiner zou zijn dan dat der 3e klasse. Inderdaad treft men kruisen 4e klasse van 32 m.m. in verzamelingen aan. Kruisen der 4e klasse met een zilveren vuurslag, zooals ook aanvankelijk vastgesteld was, bestaan niet. Het vuurslag is steeds van goud. De orde werd gesticht bij de Wet van 30 April 1815 S. 33*, door Koning WILLEM I, als belooning van uitstekende daden van moed, beleid en trouw, bedreven door hen, die ter zee of te land, in welke betrekking ook en zonder onderscheid van stand of rang, Koning en Vaderland dienen. In bijzondere gevallen kan de orde aan buitenlanders, niet in Nederlandschen dienst, verleend worden. Zoo is de eenige thans nog levende Ridder-Grootkruis de ex-keizer van Duitschland, WILHELM VON HOHENZOLLERN. Drie vaandels van het Nederlandsch-Indische leger zijn met het kruis der M.W.O. versierd, n.1. dat van het derde en zevende bataillon Infanterie en dat van het corps Maréchaussee. Miniaturen der Orde komen in vele afmetingen voor. Men vindt nogal eens in verzamelingen de combinatie:

6 5 M.W.O. met metalen kruis op een gouden barret bevestigd, gedragen op een lint met de kleuren van beide decoraties aaneengeweven. Opmerkelijk is, dat het medaillon en niet het vuurslag daarbij meestal zichtbaar gedragen wordt. 2. Kroon voor eervol vermelden, Verguld zilveren kroon met speld, 23 m.m. als grootste afmeting, te dragen boven het kruis voor belangrijke krijgsverrichtingen op het lint onder de eventueel aanwezige expeditie-gespen. Voor meervoudige eervolle vermeldingen wordt een Arabisch cijfer, aangevende het aantal malen, dat den drager een eervolle vermelding te beurt viel, los onder de kroon op het lint gedragen. Men vindt het cijfer ook aan de kroon gesoldeerd. Een enkele maal schijnt ook een groote kroon, 30 m.m. in doorsnede, aan het kruis bevestigd en voorzien van een ring voor het lint, uitgereikt te zijn. Bij K.B. van 8 September 1877, no. 20, is het eereteeken voor eervol vermelden ingesteld. De namen van deze gedecoreerden worden bij afzonderlijke dagorders bekend gemaakt. Aan hen, die in eervol vermeld zijn in de Zuidelijke Nederlanden en vóór 1877 in Nederlandsch- Indië, is het kruis voor krijgsverrichtingen met kroontje, voor zoover zij nog in leven waren, uitgereikt, zoodat in militaire verzamelingen de combinatie: eervolle vermelding en metalen kruis een enkele maal voorkomt. 3. Penning geslagen op de instelling der M.W.O. in 'Voorzijde: Borstbeeld van Koning WILLEM I, links

7 6 gewend met het omschrift: WILLEM I, KONING DER NEDER LANDEN. Onder het borstbeeld: BRAEMT F. Keerzijde: Kruis der M.W.O. omgeven door twee saamgebonden olijftakken met omschrift: INSTELLING DER MILITAIRE WILLEMSORDE MDCCCXV. In zilver en brons, groot 46 m.m. DIRKS, no Penning geslagen, op den. Ridderdag' te Rotterdam in Voorzijde: Kruis der M.W.O. Door den ring loopt een lint, waarop de jaartallen Keerzijde: TER - HERINNERING - AAN DEN RIDDERDAG DER- MILITAIRE WILLEMSORDE TE ROTTERDAM Ter weerszijden van het woord TER een rechthoekige horizontaal gearceerde versiering. Zilver en brons, groot 50 m.m. Geslagen bij de Kon. BEGEER. Gegraveerde stempels door D. SCHOLTUS. Door de Vereeniging Ons Leger" is deze penning den ridders, aanwezig op den Ridderdag, aangeboden. 5. Medaille voor moed en trouw, Ronde medaille met fraai gekartelden rand. Voorzijde: het opschrift: VOOR MOED EN TROUW - IN NEERLANDSCH - indië; binnen het omschrift: UIT NAAM DES KONINGS. Keerzijde: hetzelfde opschrift in de Javaansche of Maleische taal. Ontworpen door P. W. VAN DER GOOR, de rand door Raden SALEH. Groot 35 m.m.

8 7 Ingesteld bij K.B. van 24 Januari 1839, no. 102, door Koning WILLEM I ter belooning van Inlandsche soldaten voor uitstekende daden in Nederlandsch-Indië verricht. Er bestaan twee klassen, waarbij behooren de medailles in zilver of brons. Een complete serie bevat twee medailles met Javaansch en twee met Maleisen opschrift. Het lint was oorspronkelijk blauw, sedert 1869 (K.B. van 14 Nov. no. 17) veranderd in dat der M.W.O. De medaille voor Moed en Trouw wordt toegekend door den Gouverneur- Generaal van Nederlandsch-Indië. DIRKS 544 en Ruit van Bonjol, Ruitvormige medaille, groot 45 bij 38 m.m. Voorzijde: boven: BONJOL ; beneden: Daartusschen binnen het omschrift: HET NEDERL. OOST IND. GOUVERNEMENT in vier regels VOOR MOED EN TROUW. Keerzijde: hetzelfde opschrift in de Maleische taal met Arabische karakters. Lint: Nassausch blauw. DIRKS 532. Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 1916, blz Deze medaille is onmiddellijk aan de medaille voor moed en trouw voorafgegaan en hangt ten nauwste samen met het ontstaan van deze. Generaal COCHIUS had na den val van Bonjol, die een einde maakte aan den langdurigen Padries-oorlog, eenige officieren en minderen, behoorende tot het inlandsche deel van het leger, willen voordragen voor een onderscheiding. Omdat de M.W.O. niet aan Inlandsche militairen uit-

9 8 gereikt placht te worden, werd in overleg met de Regeering in het moederland de Medaille voor Moed en Trouw ingesteld en door een foutieve uitlegging van de correspondentie dienaangaande, op de Munt te Soerabaja de Ruit van Bonjol geslagen. Drie Inlandsche officieren ontvingen een exemplaar in zilver, twintig minderen een bronzen medaille. De met de Ruit van Bonjol gedecoreerden ontvingen ook de door den Koning ingestelde medaille voor moed en trouw, waaraan een j aarlij ksche gratificatie verbonden was. Vóór de instelling van de medaille voor moed en trouw in 1839 zijn nu en dan persoonlijke gegraveerde medailles aan Inlandsche militairen uitgereikt, waarvan zelden een exemplaar nog kan worden gevonden. Door DIRKS worden onder no dergelijke medailles beschreven, die voorloopers van de Ruit van Bonjol en van de medaille voor moed en trouw genoemd kunnen worden. Zij zijn uitgereikt voor verdiensten in den oorlog op Java en natuurlijk uniek. 6a. Medaille voor Luitenant-Adjudant SINGAIN POTTERO, Voorzijde: Voor - MOED - EN - TROUW ; binnen het omschrift: ONLUSTEN OP JAVA. Keerzijde: Binnen een krans van laurier- en eikebladen : aan den - luitnt - adjudant - SINGAIN - POTTERO. Zilver, groot 35 m.m. In verz. Bat. Gen. no. 68. DIRKS 319 en Tiveede toevoegsel p b. Medaille voor Luitenant SARIMAN, Voorzijde: het Nederlandsche. wapen met leeuwen

10 9 als' schildhouders, op een lint onder het wapen de zinspreuk JE MAINTIEKDRAI. Als Omschrift: ONLUSTEN OP JAVA Keerzijde: binnen een krans van laurierbladen het opschrift: aan den - 2e luitenant - SARIMAN - Inlandsche - Infanterie - voor - trouwe Diensten. Goud, groot 35 m.m. In verz. Bat. Gen. no. 64. DIRKS 320 en Tweede toevoegsel p. 37/38. 6c. Medaille voor Raden TOEMEUGOEUG 1 ) ARIO SASSRA WIENOTO, Voorzijde: Als bij 6b. Keerzijde: Als bij 6b, met opschrift: aan den - RADEEN - Toemeugoeug Ario - Sassra Wienoto - voor - trouwe Diensten. Zilver, groot 35 m.m. In verz. Bat. Gen. galvano no. 65. DIRKS 321 en Tweede toevoegsel p d. Medaille voor Raden ADIPATTIE SOCRO ADIE NINGRAT, Voorzijde: Als bij 6b. Keerzijde: Als voren met opschrift: aan den - Raden Adipattie - Socro - Adie Ningrat - REGENT - van sidayoe - voor - trouwe Diensten. Zilver, groot 35 m.m. In verz. Bat. Gen. galvano no. 66. DIRKS 322 en Ttueede toevoegsel p e. Medaille voor Kapitein Pangeran ADIE NEGORO, Voorzijde: Als voren.!) DIRKS heeft, ook op de afbeelding- PI. XLIII. 321 TOEMEUGOEUG, do naam luidt ecliter hoogstwaarschijnlijk TOEMENGGOENG.

11 10 Keerzijde: Als voren met opschrift: aan den - Kapitein - Pangerang - ADIE NEGORO voor trouwe Diensten. Zilver, groot 34 m.m. In verz. Bat. Gen. galvano no. 67. DIRKS 323 en Tweede toevoegsel p. 39. Vervolgens beschrijft TH. M. ROEST nog onder no. LXXXVIII in het Tweede toevoegsel op DIRKS : 6f. Medaille voor Sergeant DELONGA, Voorzijde: Opschrift: aan - DELONGA - AMBON: SERJANT - van het - 7e B 0>f INFANT. Binnen het omschrift: HET NEDERLiANDSCH o: i: GOUVERNEMENT. Keerzijde: In een eike- en palmlooftak het opschrift: voor - MOED - en TROUW. Binnen" het omschrift: OORLOG OP STJMATRA'S WESTKUST Zilver, groot 34 m.m. 6g. Medaille voor Pangerang FERDANA MANTRIE, Voorzijde: Het gekroonde Nederlandsche wapen met twee leeuwen als schildhouders, rustende op een lint met de spreuk: JE MAINTIENDRAI. Daaronder: KÖNIG. Omschrift: ONLUSTEN op PALEMBANG Keerzijde: In een lauwerkrans op zeven regels: aan den - Pangerang - Ferdana - Mantrie - van - PALEMBANG - voor - trouwe Diensten. Goud, met brillant versierd, groot 34 m.m. In verz. Bat. Gen. galvano no. 78. DIRKS 546 en Tweede toevoegsel p. 52. DIRKS en ROEST geven nog eenige penningen, aan Inlandsche vorsten vereerd, maar die zijn meer als algemeene (niet militaire) eereteekenen op te vatten,

12 zooals die ook na de instelling van de medaille voor moed en trouw verleend zijn. Omdat zij echter als belooning van de trouw dier Indonesiërs tijdens oorlogen of expedities zijn uitgereikt, mogen zij hier in 't kort vermeld worden: Eerepenning voor: MOHAMAD ALIE, Sultan van Ternate, DIRKS Tweede toevoegsel LIV. 11 MOHAMAD THAHIR MOZAHIDIEN, Sultan van Tidor, DIRKS Tweede toevoegsel LV. ARIO PRABOE PRANG WEDONO, DIRKS Tweede toevoegsel LXVI. PANDJIE MANGKOE KASOEMOE, Celebes DIRKS 262 en Tweede toevoegsel p. 30. TJAKRA ADININGRAT, Sultan van Madura, DIRKS 263 en Tweede toevoegsel p. 30. I. F. DE FRETES, Radjah van Ema, DIRKS Tweede toevoegsel LXXXII. ADAM ALWASJIK BILLAH, Sultan van Banjermassin, DIRKS 490 en Tweede toevoegsel p. 48. Pangeran SJARIF HAMID ALKADRI, Bali DIRKS 705 en Tweede toevoegsel p. 64. PIETER JACOBUS NANLOHY, Christen, Radja van Porto, Ceram DIRKS 836 en Tweede toevoegsel p. 74. ELIE ABDUL ALIEF, Regent.van Assieloeloe, Ceram DIRKS 836*. Pangerang SOERIA WINATA, Bandjermassin DIRKS Tweede toevoegsel CVIII. MOHAMAD ADIL CHILIFATOEL MOEMININ, Sultan van Koetei, Borneo DIRKS Tweede toevoegsel CXI.

13 12 7. Kruis voor moed en trouw, Bij K.B. van 7 Maart 1898, no. 63, werd de medaille voor moed en trouw van 1839 vervangen door een kruis voor moed en trouw. Een door een koninklijke kroon gedekt kruis, waarvan de vier armen gespleten zijn en verbonden worden door een krans van eikeloof en laurierbladen. Tusschen de armen twee gekruiste klewangs. In het midden een medaillon, dat aan de voorzijde vertoont den Nederlandsen en leeuw met pijlbundel en zwaard, aan de keerzijde in Javaansch of Maleisen letterschrift de woorden: KONINKLIJK HULDEBLIJK. Op de armen leest men aan de voorzijde: VOOR - MOED - EN - TROUW. Aan de keerzijde hetzelfde opschrift in Javaansch of Maleisch letterschrift. De kroon is door middel van een vuurslag aan het kruis verbonden. Grootte van het kruis zonder kroon 41 m.m. Zilver en brons. Lint als dat der M.W.O. Beschreven bij ZWIERZINA onder no Van het kruis bestaan ook miniatuur draagteekenen. Zij die met de medaille begiftigd waren, mochten deze tegen het kruis inruilen. Bronzen kruisen met beide opschriften vindt men veel, zilveren met het Maleische opschrift een enkele maal, het zilveren kruis met Javaansch opschrift komt zeer zelden voor. 8. Medaille voor moed en trouw. (Expeditie naar de kust van Guüiea in ). Zeskantige bronzen medaille, ingesteld bij Koninklijke

14 Kabinetsbeschikking van 31 October 1870, no. 38. Voorzijde: het Nederlandsche wapen met leeuwen als schildhouders, rustende op een versiering, waarop de zinspreuk: JE MAINTIENDRAI. Boven het wapen de woorden: MOED EN TROUW, onder het wapen: Keerzijde: de namen: COMMENDAH - ANOEMA ATJIRM - KWASSiE KROM. in drie regels, waarvan de bovenste en onderste gebogen. Grootte 31 m.m. Lint: rood-wit-blauw. Beschreven bij ZWIERZINA onder no De medaille werd vervaardigd naar een model, voorgesteld door den toenmaligen Gouverneur van Guinea en uitgereikt aan zeven Afrikaansche soldaten, die zich onderscheiden hadden tijdens de expeditie naar de kust van Guinea in Zij is 10 November 1870 door den Minister van Koloniën toegekend aan: PRINS, ALEXANDER, neger-korporaal, KOFFIE, ESSON, neger-soldaat, KWAKOE, EKROM II, neger-soldaat,. VAN CHAMA, PIETER, neger-sergeant, PLANGE, JAN, neger-soldaat, ROBBENA, KONDUA, neger-soldaat, en den gegageerd Indischen soldaat ROBBENA, PIETER. Doordat de expeditie in Afrika had plaats gevonden, kon aan hen de Indische medaille voor moed en trouw niet uitgereikt worden, vandaar de instelling van dit zeldzame eereteeken.. De namen op de keerzijde duiden de drie plaatsen aan, die tijdens de expeditie ingenomen zijn.

15 14 II. 9. Oranje-Nassau Orde met de zwaarden, Bij de wet van 4 April 1892, S. 55, is de orde van Oranje-Nassau ingesteld, waaraan verbonden is een afdeeling voor speciaal militaire verdiensten, die hier alleen beschreven wordt. De orde bestaat uit 5 klassen en een eeremedaille in goud, zilver of brons. De Ridders der eerste klasse dezer orde dragen den naam van Grootkruisen. De Ridders der tweede klasse dezer orde dragen den naam van Groot-Officieren. De Ridders der derde klasse dezer orde dragen den naam van Commandeurs. De Ridders der vierde klasse dezer orde dragen den naam van Officieren. De Ridders der vijfde klasse dezer orde dragen den naam van Ridders. Het versiersel der orde bestaat in een kruis met acht geparelde punten, gedekt met een koninklijke kroon, goud voor de eerste vier klassen, zilver voor de vijfde; de armen van het kruis zijn wit geëmailleerd met een blauw hart; in het midden van het kruis bevindt zich een blauw geëmailleerd rond schild, omgeven door een wit geëmailleerden rand, beide met goud omlijst; aan de eene zijde op het ronde schild de leeuw, zooals die in het wapen van het Rijk voorkomt en op den rand in gouden letters de woorden: JE MAINTIENDRAI, aan de keerzijde op het ronde schild een met de gouden koninklijke kroon gedekte gouden W en op den rand in gouden letters de woorden: GOD ZIJ MET ONS. Tusschen de armen, schuin gekruist achter het ronde

16 15 schild, twee zilveren zwaarden met gouden gevest. Het lint is oranje tusschen twee strepen van Nassausch blauw, de kleuren gescheiden door een smalle witte streep. De Grootkruisen dragen het juweel der orde aan een 101 m.m. breed lint en écharpe van den rechterschouder naar de linkerheup. Bovendien op de linkerborst een achthoekige zilveren ster, hebbende in het midden het ronde schild met den leeuw en de woorden: JE MAINTIEN- DRAI, achter het schild twee gekruiste zwaarden, zilver met gouden gevest. De Groot-Officieren dragen het versiersel aan een lint 55 m.m. breed om den hals, bovendien op de linkerborst een vierhoekige zilveren ster, hebbende in het midden het ronde schild met leeuw, opschrift en gekruiste zwaarden. De Commandeurs dragen het versiersel om den hals aan het 55 m.m. breede lint. De Officieren een kleiner versiersel van de orde aan een lint 37 m.m. breed, waarop een roset, te dragen op de linkerborst. De Ridders hetzelfde versiersel van geëmailleerd zilver aan een lint zonder roset op de linkerborst. 9a. Eere-medaille van Oranje-Nassau. De eeremedaille is rond, 26 m.m. in doorsnede, gedekt met een koninklijke kroon en vertoont aan de eene zijde het ordekruis met de zwaarden; aan de tegenzijde een W met omschrift: GOD ZJ MET ONS. Het ordelint, waaraan zij gedragen wordt, is 27 m.m. breed. Het lint mag niet zonder den penning gedragen worden.

17 16 Van de officiers- en ridderkruisen, zoomede van de eeremedailles vindt men diverse verkleiningen in den handel. B. EERETEEKENEN VOOR TROUWEN DIENST. I. Officieren: 10. Verguld zilveren gesp, Op dezen gesp het cijfer, uitdrukkende het aantal dienstjaren, in het midden van een krans van olijf- en eikeloof. De krans slingert zich aan de onderzijde om twee gekruiste zwaarden. De gesp wordt gedragen op een oranje-wit-blauw gestreept lint, de banen even breed. Afmetingen: 35 bij 26 m.m. DIRKS, no Ingesteld bij K.B. van 19 November 1844, no. 46, tot belooning voor eervollen, langdurigen werkelijken diensttijd van officieren. Bij de eerste uitgifte werd de diensttijd gerekend vanaf 6 December Het eereteeken werd uitgereikt voor 15 dienstjaren. Het cijfer, dat in Romeinsche karakters is uitgevoerd, diende om de vijf jaren veranderd te worden. De gesp moest onder de ridderorden en andere eereteekenen op de linkerborst gedragen worden. Bij K.B. van 30 December 1866 is in den vorm van het eereteeken een verandering gebracht. Het bestaat nu in een: 11. Verguld zilveren kruis, De horizontale armen van dit kruis zijn 28 m.m. en de verticale 30 m.m. lang, de grond is gedeeltelijk glad, gedeeltelijk mat, omgeven 1 door een glanzenden gecanneleerden rand; in het midden een krans hoog 13, breed 17 m.m., geheel gelijk van vorm als op het eereteeken

18 17 van 1844, waarbinnen het cijfer. ZWIERZINA, no. 78. Het wordt in de rij der ridderorden gedragen aan een oranje-wit-blauw gestreept lint, ter breedte van 33 m.m. Het lint mag niet zonder het kruis gedragen worden. Het wordt uitgereikt met het cijfer XV, na telkens vijf jaar dienst moet de rechthebbende op eigen kosten het cijfer doen vervangen door een hooger. Krachtens K.B. van 2 December 1913, no. 5, wordt het kruis ook toegekend voor langdurigen dienst bij het Nederlandsche Leger als verlofsofficier. Hetzelfde eereteeken wordt gedragen door de officieren der Zeemacht (K.B. 1844, no. 48) en van het Ned. Indische Leger (K.B. 1844, no. 64). 12. Zilveren kruis officieren Marine-stoomvaart-dienst, Hetzelfde als bovenstaande, doch geheel van zilver, ook de krans met diensten'fer. Het lint is verdeeld in gelijk breede banen: blauw-wit-geel-wit-blauw. Ingesteld bij K.B. van 10 Maart 1905, no Zilveren gesp officieren schutterijen, Bij K.B. van 5 December 1851 is voor de Schutterijen hier te lande en in de Koloniën een eereteeken voor langdurigen dienst als officier ingesteld, in vorm overeenkomende met dat van 1844, echter geheel van zilver en gedragen op een oranje lint. DIRKS, no Zilveren kruis officieren schutterijen, Bij K.B. van 30 December 1866 is het onder 13 genoemde eereteeken veranderd in een kruis, gelijk aan dat der land- en zeemacht, maar geheel van zilver,

19 18 terwijl de krans met cijfers verguld zijn, hangende aan een oranje lint. ZWIERZINA, no. 79. Was oorspronkelijk bepaald, dat deze eereteekenen uitsluitend in de voorgeschreven grootte gedragen mochten worden, later is toegestaan ze ook in verkleinden vorm te dragen. Men vindt hiervan vele soorten, waaronder ook in goud uitgevoerd. II. Minderen: 15. Medaille voor trouwen dienst, Bij K.B. van 19 Februari 1825 is voor minderen van de Landmacht een medaille voor trouwen dienst ingesteld. De voorzijde draagt de koninklijke mantel, waarop een W, gedekt door een kroon; de keerzijde: 's Rijkswapen, rustende op militaire zinnebeelden, met omschrift: VOOR TROUWEN DIENST. 15a. Bijzondere exemplaren. Men vindt van bovenstaande medaille ook exemplaren met: VOOR TROUWE DIENST. De in de eerste jaren na de instelling geslagen exemplaren dragen den naam van den graveur SIMON, een latere uitgave dien van J. P. SCHOUBERG, daarna zijn zij zonder naamteekening uitgegeven, deze zijn gegraveerd door D. VAN DER KELLEN en anderen. De medaille is 37 m.m. groot, de exemplaren van SIMON 35 m.m. Lint: oranjegeel, 37 m.m. breed. DIRKS, no Voor 12 jaren trouwen dienst wordt een bronzen medaille verstrekt. Voor 24 jaren trouwen dienst wordt een zilveren medaille verstrekt.

20 Bij de eerste uitgave werd de militaire dienst vanaf 1 Januari 1814 gerekend Gouden medaille voor zes en dertigjarigen trouwen dienst, Groote gouden medaille voor vijftig jarigen trouwen dienst, Bij K.B. van 11 Februari 1859 is voor zes en dertig jaren trouwen dienst bij het Nederlandsche Leger een gouden medaille ingesteld, groot 27 m.m. Bij het Njederlandsch-Indische Leger is de gouden medaille ingesteld bij K.B. van 18 September 1860, no. 98, voor vijftig jaren (= 25 Indische), groot 37 m.m. Krachtens dit besluit werden de medailles uitgereikt aan Europeanen: de bronzen na 12, de zilveren na 24, de gouden na 50 jaren dienst, waarbij een jaar dienst in de Tropen gelijk gesteld werd met twee jaar dienst in Europa. Afrikanen, Amboineezen en Inlanders ontvingen de medailles respectievelijk na 12, 24 en 30 jaren effectieven dienst in de Tropen. Bij A.O. van 1879, no. 43, werd bepaald, dat de medaille werd toegekend aan Europeanen na 12, 24 en 50 jaren dienst, aan Afrikanen, Amboineezen en Inlanders, na 12, 24 en 40 jaren dienst. Bij de bronzen medaille kon een gratificatie van ƒ 12 verleend worden, bij de gouden een van ƒ 50. Deze medaille was van groot model. Tegenwoordig wordt in Indië verstrekt de bronzen medaille na 6, de zilveren na 12, de kleine gouden na 25 dienstjaren aan

21 20 Europeanen en daarmee gelijk gestelden, aan Inlanders de laatste na 30 jaren. De groote gouden medaille wordt niet meer uitgereikt. (Gouvernementsbesluit van 16 Mei 1908). De gratificaties zijn: voor Europeanen ƒ 12 bij de bronzen medaille, voor Inlanders ƒ 12 bij de zilveren medaille, voor beiden ƒ 50 bij de gouden medaille. Inlanders ontvangen geen gratificatie bij de bronzen medaille, Europeanen missen die bij de zilveren. 18. Bronzen en zilveren medaille klein model, Bij K.B. van 1 Februari 1928, no. 27, is de afmeting van de bronzen en zilveren medailles teruggebracht tot 27 m.m. 18a. Bronzen en zilveren gesp landmacht, Bij het Leger hier te lande wordt na 18 dienstjaren een bronzen gesp verstrekt, te dragen op het lint boven de bronzen medaille; na 30 jaren een zilveren. Ingesteld bij K.B. van 18 Februari 1904, no. 30. De vorm van de gesp is rechthoekig met afgeronde zijden: 38 m.m. lang, 8 m.m. hoog, met verheven gladden rand, waarbinnen in Rom einsehe karakters de cijfers XVIII of XXX op matten achtergrond. ZWIERZINA ( ), no b. Zilveren gesp Indisch Leger, Bij het Indische Leger is in gebruik een zilveren gesp voor 18 dienstjaren. Deze komt voor, geslagen op de stempels van de overeenkomstige Nederlandsche èn in een daarvoor speciaal ontworpen vorm, begrensd door gebogen lijnen aan boven- en onderkant, terwijl de zijkanten ingenomen worden door lofwerk.

22 21 Rand, lofwerk en cijfers, verheven en glad, achtergrond horizontaal gearceerd. Afmetingen: 40 m.m. lang, 12 m.m. als grootste, 8 m.m. als kleinste hoogte, laatste in het midden van den gesp. (Gouvernementsbesluit van 16 Mei 1908). ZEEMACHT. 19. Bronzen en zilveren medaille, Voorzijde: Koninklijke mantel, waarboven kroon, op den mantel een W. Keerzijde: het Rijkswapen, geplaatst op twee overkruis liggende ankers, met het opschrift: VOOR TROUWEN DIENST boven en KONINKLIJKE MARINE onder het wapen. Zilver en brons. DIRKS, no Komt ook voor met VOOR TROUWE DIENST. Groot 37 m.m., sedert m.m. Lint: oranje. Ingesteld bij K.B. van 5 Januari 1845, no a. Kleine gouden medaille, Bij K.B. van 13 April 1859, no. 67, zijn twee gouden medailles ingesteld, de kleine (27 m.m.) voor 36-jarigen dienst. 19b. Groote gouden medaille, De groote gouden medaille, ingesteld bij vorengenoemd K.B., geldt voor 50-jarigen dienst en meet 37 m.m. De gespen, die op de linten gedragen woeden, zijn als bij de Landmacht. Ook van deze medailles komen miniaturen in diverse afmetingen voor.

23 22 20 en 20a. Militaire of Marine-kustwacht, Voorzijde: als voren. Keerzijde: als voren, echter in plaats van de woorden: KONINKLIJKE MARINE het Opschrift: MILITAIRE, KUSTWACHT. Brons, zilver en goud. Lint: half blauw, half oranje. Ingesteld bij K.B. van 3 Juli 1903, no. 45. Bij K.B. van 30 Maart 1926, no. 18, is de benaming MILITAIRE KUSTWACHT veranderd in MARINE-KUSTWACHT. (20a). De medaille wordt tegenwoordig in klein model van 27 m.m. verstrekt. 21. Militair loodswezen, Als voren, inplaats van het opschrift: MILITAIRE KUSTWACHT, de woorden: MILITAIR LOODSWEZEN. Brons, zilver, goud. Lint: half blauw, half oranje. De medailles voor langdurigen, eerlijken en trouwen dienst bij den Militairen Loodsdienst waren ingesteld bij K.B. van 3 Juli 1903, no. 45, en zijn ingetrokken bij K.B. van 30 Maart 1926, no Marine reserve, De medaille in 1906 ingesteld met het opschrift: MARINE RESERVE. ZWIERZLVA ( ), no. 679, is ingetrokken bij K.B. van 31 Januari 1925, no. 34. Merkwaardig is, dat de medailles voor trouwen dienst niet meer met de officieele voorzijde, maar met de keerzijde zichtbaar gedragen worden. Deze wordt sinds 1904 als voorzijde beschouwd bij het Nederlandsche

24 23 Leger, sinds 1908 eveneens bij het Nederlandsch- Indische. De Marine draagt de oorspronkelijke voorzijde zichtbaar. Krachtens K.B. van 30 Mei 1913, no. 74, mogen de medailles ook op het lint gedragen worden. 23. Schutterij, Een schild, waarop in verheven letters de woorden: TROUWE DIENST. Het schild geplaatst voor en gedeeltelijk bedekkend een tropee van vaandels en wapenen, waaronder, mede in verheven letters, half cirkelvormig is gesteld het woord: SCHUTTERIJ. Het geheel gevat in een krans van olijf- en eikeloof, waarboven zich een stedelijke kroon verheft. Keerzijde: glad. Afmetingen: 44 bij 35 m.m. Lint: oranje. DIRKS, no Ingesteld bij K.B. van 5 December 1851, bestemd voor belooning van eervollen, langdurigen werkelijken dienst bij de schutterijen, voor onderofficieren en minderen. Bij K.B. van 2 Juli 1886 is bepaald, dat het eereteeken, dat voor 15 jaren trouwen dienst in zilver wordt uitgereikt, na 20 jaren dienst gedragen mag worden met vergulden ring, stedelijke kroon en krans van olijfen eikeloof. Na 30 jaren dienst mag het geheele eereteeken verguld zijn. Het vergulden geschiedt door de zorg en op kosten van de belanghebbenden. Miniaturen van dit draagteeken komen in diverse afmetingen voor, b.v. 11 bij 15 m.m. Sinds de opheffing der Schutterij in 1907, zijn de' eereteekenen van dit wapen niet meer uitgereikt.

25 Medaille voor ijver en trouw, Ter aanmoediging en belooning van langdurige, ijverige en trouwe diensten van mindere geëmployeerden, werklieden en bedienden, werkzaam bij inrichtingen van 's Rijks Zee- en Landmacht. Ingesteld bij K.B. van 14 Februari Ovale medaille, groot 31 bij 26 m.m. Voorzijde: het borstbeeld van Koning WILLEM III naar rechts met omschrift: WILLEM III, KONING DER NEDERLANDEN. G.H.V.L. Keerzijde: het opschrift: VOOR IJVER EN - TROUW binnen een krans van eikebladeren. Lint: oranje. Voor 12 jaren dienst werd uitgereikt een bronzen medaille. Voor 24 jaren dienst werd uitgereikt een. zilveren medaille van gelijken stempel. Voor 36 jaren dienst werd uitgereikt een gouden medaille van gelijken stempel. ZwiERziNA, no Er komen medailles voor met de initialen van den graveur MENGER (J. P. M. M.). Miniaturen 17 bij 13 m.m. Sedert 1 Januari 1891 worden zij niet meer verstrekt aan de werklieden, die op of na dien datum bij de inrichtingen van 's Rijks Zee- en Landmacht zijn in dienst getreden. (K.B. van 16 December 1890, no. 24).

26 25 C. VELDTOCHTMEDAILLES. Deze zijn uitgereikt voor: I : het verdrijven der Fransche troepen uit ons land. II. 1815: Waterloo en den veldtocht in Noord- Frankrijk. III : den opstand in België en tiendaagschen veldtocht. IV. 1832: de verdediging van de citadel van Antwerpen. V : de Koloniale oorlogen en expedities. I Na de mislukking van NAPOLEON'S veldtocht tegen Rusland, gevolgd door den slag bij Leipzig, begon in November 1813 ook in ons land de bevrijding van de Fransche overheersching, die in 1814 voltooid werd. Een georganiseerd legér bezat de nieuwgeboren Staat der Nederlanden niet, de bevrijders bestonden daarom voornamelijk uit burgers. Evenmin bestonden er officieele militaire eereteekenen, die hun als belooning voor hun diensten konden verleend worden, vandaar een aantal militaire medailles uit dezen tij d, onderling verschillend in stempel of graveering en draaglint. Sommige zijn door den Souvereinen Vorst verleend, andere door plaatselijke commissies en later door de Regeering erkend. 25. Eerepenning der Haagsche vrijwilligers, Voorzijde: twee gekruiste zwaarden, omgeven door een parelrand en het omschrift: VOOR VADERLAND EN ORANJE.

27 26 Keerzijde: parelrand, waarbinnen een krans van lauwer- en eiketakken. Hierin het opschrift: XVII - NOVEMBER - MDcccxni. Onderaan: H. D. HEUS F. Zilver, groot 29 m.m. Lint: geel met zwarte zijstrepen, de oude Haagsche kleuren; de medaille werd daarom het kanarievogeltje" genoemd. DIRKS, no. 4. De medaille is ingesteld door de districts-commissie tot aanmoediging van den gewapenden dienst te 's-gravenhage en uitgereikt aan hen, die op 17 November 1813 de herleving van de Nederlandsche vrijheid gewapenderhand hebben helpen bevorderen. Er moeten minstens een 400 exemplaren zijn uitgereikt. Vergunning tot het dragen van dezen penning als een officieele militaire decoratie is bij K.B. van 11 November 1817 verleend. Bij K.B. van 12 Januari 1818 is toestemming verleend ook een miniatuur-medaille te dragen. Deze komt in drie afmetingen voor: groot 16, 14 en 11.5 m.m. 26. Eerepenning der Dordtsche vrijwilligers, Voorzijde: Een kanon, kruislings op- een scheepssnebbe geplaatst, daarboven een stedelijke kroon. Omschrift: VOOR ONZE VESTEN EN HAARDSTEDEN. Keerzijde: In een krans van lauwer- en eiketakken het opschrift: DORDRECHT - xxiv NOV. - MDCCCXIII. Daaronder: H. D. H. F. Zilver, groot 29 m.m. Lint: rood met breede verticale witte middenbaan, alle - banen van gelijke breedte. DIRKS, no. 5. Deze penning is in 1819 uitgereikt op last van den

28 27 Koning aan 72 burgers en vrijwilligers van Dordrecht, die geholpen hadden bij het verdrijven der Franschen uit de stad. Een medaille in klein formaat, groot 14 m.m., komt voor. 27. Belooningspenning van Den Briel, Voorzijde: In een door een koord omsloten veld het opschrift: VOOR - MOED - EN - VADERLANDS - LIEFDE. Keerzijde: In een overeenkomstig veld: BRIELE - 1 DEC Gegraveerd, zilver, groot 40 m.m. Lint: Vijf gelijke verticale banen: geel-wit-blauw-witgeel, breed 31 m.m. DIRKS, no. 6. Deze penning is door den Koning geschonken aan den luitenant der Artillerie J. H. Lux en aan 15 burgers van den Briel. 27a. Andere Brielsche penningen. Bovendien'geeft DIRKS in zijn atlas onder no. 6 een afbeelding van een penning, voorkomende in de verzameling van het Koninklijk Penningkabinet, waarvan de versiering geen koord is, maar de voorzijde een gegraveerde lauwerkrans, de keerzijde een doorloopend geslagen krulmotief vertoont, groot 41 m.m. Ook het opschrift is op een andere wijze gegraveerd dan bij de zoo juist beschreven medaille. Het is zeker, dat het een authentiek stuk is, dat moet zijn uitgereikt aan ARY POLS, een burger van den Briel, die eerst naderhand voor een onderscheiding is voorgedragen. Andere stukken hebben dezelfde afmeting als no. 27, of zijn 39 m.m. groot, maar het oog en de ring zijn op andere

29 28 wijze aan den penning bevestigd, terwijl inplaats van BRiELE de naam BRIELLE er op gegraveerd is. Dit zijn waarschijnlijk penningen, vervaardigd naar de afbeelding, die J. KONIJNENBURG geeft in zijn Nationaal gedenkboek 1813 en waarop de naam van de stad met een dubbele 1 gespeld is. Ds. PAUW, een der gedecoreerden van 1813, geeft in een brief van 1827, berustend in het Kon. Penningkabinet, een schetsje van zijn eerepenning, waarop ook BRIELE te lezen staat. Het lint door KONIJNENBURG als oranje aangegeven, is bij Ds. PAUW: oranje-wit-blauw-wit-oranje. Ook in het Rijksmuseum (collectie VAN GELDER) en in den catalogus van de veiling COUTURIER bij J. SCHULMAN te Amsterdam op 19 December 1910 gehouden, komt de penning met het opschrift BBiEiJs voor (laatste thans in de collectie van wijlen kolonel TIMMERS). Gegraveerde miniatuur-medailles komen er van voor, zoo in het Kon. Penningkabinet een, groot 29 m.m. 28. Belooningspenning van Ooltgensplaat, Voorzijde: als bij de voorgaande medaille. Keerzijde: de woorden: DUQUESNE - 4 DEC Gegraveerd, zilver, groot 40 m.m. Lint: geel-wit-blauw-wit-geel. DIRKS, no. 13. Uit naam van den Koning bij besluit van 9 Februari 1814 uitgereikt aan verschillende militairen en burgers, waarschijnlijk in totaal 17 kustkanonniers en 11 burgers, als belooning voor het veroveren van het fort Duquesne (thans Prins FREDERIK) te Ooltgensplaat. Ook hiervan komen kleine, gegraveerde draagpenninkjes voor, in het Kon. Penningkabinet, groot 14 m.m.

30 Belooningspenning van 's-hertogenbosch, Voorzijde: als bij de voorgaande medaille. Keerzijde: de woorden: 's HERTOGENBOSCH - 26 JAN Gegraveerd, zilver, groot 40 m.m. Lint: geel-wit-blauw-wit-geel in gelijk breede banen. DIRKS, no. 15. Uitgereikt aan 42 burgers van den Bosch en Vught voor hun hulp bij het verdrijven der Franschen in Januari Het waren meest schippers en kleine luiden" uit den Bosch en Vught, die het Pruisische leger onder VON BÜLOW in en buiten de stad geholpen hebben deze te veroveren. De Vughtenaars dienden hierbij als gids door het overstroomde gebied rond den Bosch. Bij K.B. van 23 September 1814 is hun de medaille verleend. Gegraveerde miniaturen zijn bekend, groot 14 m.m. De medailles van den Briel, Duquesne en 's Bosch behooren bij elkaar, zij zijn immers van gelijke grootte, vorm en graveering, ook het draaglint is bij alle drie gelijk. Het gegraveerde opschrift vertoont bij deze drie penningen dezelfde eigenaardigheden, waardoor vervalschingen te onderkennen zijn. 30. Eerepenning van Breda, Voorzijde: Het wapen van Breda omgeven door lauwer- en eiketakken, waaromheen het omschrift: VOOR BURGERTROUW EN MOED. DEC K MDCCCXIII. Keerzijde: in zes regels de woorden: DE - SOUVEREINE VORST VAN NEDERLAND - AAN DE OFFICIEREN - DER SCHUTTERIJ - VAN BREDA. Zilver, groot 29 m.m. Lint: rood met smalle witte verticale middenstreep. DIRKS, no. 14.

31 30 Voor haar belangrijke militaire diensten, gedurende vijf maanden in Breda verricht, kreeg de Schutterij een Koninklijke belooning, bestaande in een gratificatie voor de onderofficieren en minderen, in een penning voor de officieren, wien bij K.B. van 5 Februari 1815, no. 12, vergund is dezen te dragen. Twintig exemplaren van deze medaille zijn uitgereikt geworden. Komt als miniatuur voor, groot 14 m.m. 31. Eerepenning van Breda. Voorzijde: Doorloopende krans van lauwerbladen, waarin gegraveerd: BREDA - DEN - 10 DECEJIBER Keerzijde: Doorloopende krans van lauwerbladen, waarin: VOOR MOED - EN - VADERLANDS-LIEFDE. Geheel gegraveerd. Rand gekarteld. Zilver, groot 28 m.m. Lint: rood met smalle witte middenbaan. Kon. Penningkabinet. Het is niet bekend óf dit een officieel draagteeken is. Op den 10 December 1813 zijn de kozakken, onder Generaal STAAL, Breda binnengerukt. Hierbij heeft de notaris van Werkendam, B. A. DE JONG, zich zeer verdienstelijk gemaakt. Misschien is de medaille aan hem uitgereikt. 32. Eerepenning- van Nlaarden (zilver), Voorzijde: In een lauwer- en palmkrans de woorden: BELEG - VAN - NAARDEN Onderaan: H. DE - HEUS. F. Keerzijde: In een krans van eikeloof: HULDE VAN DE - HOOFDCOMMISSIE - TE AMSTERDAM - AAN - (volgt gegraveerde naam van den gedecoreerde). Zilver, groot 37 m.m.

32 31 Lint: breede witte middenbaan, aan weerszijden begrensd door gelijkbreede smalle zwarte èn roode zij strepen. DIRKS, no. 25. Zooals uit het opschrift aan de keerzijde Wijkt, is de penning, die oorspronkelijk niet bestemd was om gedragen te worden, door de Hoofdcommissie ter aanmoediging en ondersteuning van den gewapenden dienst in de Nederlanden uitgereikt en wel op den 15 Maart Bij K.B. van 6 October 1816 is vergunning verleend den penning als militaire decoratie, aan het bovenomschreven lint in de Amsterdamsche kleuren, te dragen. 32a. Eerepenning van Naarden (brons), Aan de vrijwilligers is de penning in zilver verleend, aan hun plaatsvervangers in brons. DIRKS, no. 25c. De omvorming tot draagpenning is op velerlei wijzen geschiedt. Men vindt stukken doorboord voor een ring, men vindt er, voorzien van oog en ring, ook met aangesoldeerden ring worden zij gevonden. Miniaturen van de zilveren medaille komen voor groot 22, 14, 12.5 en 11.5 m.m., van de bronzen groot 11 m.m. Uitgereikt zijn aan de: Nationale Garde van Amsterdam stuks, Weesp Korps Scherpschutters van Rooseboom (Landstorm) Burgerartillerie van Amsterdam te zamen 903 stuks.

33 32 De bronzen medaille komt minder vaak voor dan de zilveren. Van de laatste vindt men ook exemplaren, waarin gegraveerd is: MODEL. II De penningen voor 1815 uitgegeven, bestaan in een van Regeeringswege geslagen vijfarmig zilveren kruis en uit een zestal medailles, als niet-officieele decoratie verleend. Een draagmedaille voor den slag bij Waterloo bestaat niet, immers het kruis is een belooning voor de diensten, bewezen in de jaren 1813 tot en met 1815 en van de vrijwillige jagers en flankeurs, die de nietofficieele penningen ontvangen hebben, heeft niemand den slag bij Waterloo bijgewoond. Zij hebben uitsluitend den veldtocht in Noord-Frankrijk na den 18 Juni meegemaakt. Tenslotte bestaat er voor 1815 een belooningspenning van Brussel voor haar Schutterij. 33. Zilveren kruis van Vijfarmig, de uiteinden der armen ondiep ingesneden. Voorzijde: In een rond medaillon, dat de armen verbindt: Keerzijde: In een rond medaillon: De armen dragen breede gladde randen, waartusschen dieper liggend matwerk. De cijfers in de medaillons zijn verheven en glad, de achtergrond geruit. Grootste afmeting: 35 m.m. Lint: oranje met smalle verticale witte zij strepen, - breed 27.5 m.m. DIRKS, no. 64. Ingesteld bij K.B. van 10 Mei 1865, St.bl. 32, als

34 33 belooning voor hen, die in Nederlandschen dienst aan de krijgsverrichtingen in de jaren ter herstelling en bevestiging van Neerlands onafhankelijkheid een werkzaam aandeel hebben gehad. Verkleinde reproducties van dit kruis komen in verschillende afmetingen voor, zooals 14, 12 en 10 m.m. Het kruis is het eerst uitgereikt ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan der Militaire Willemsorde, gevierd op den 27 Juni 1865 te Leiden, o.a. aan Prins PREDEBIK. In 't geheel zijn voor de overlevenden van het ongeveer man sterke leger van een vijfduizend kruisen noodig geweest. 34. Eerepennhig van Gelderland, Voorzijde: Onder een lauwerkrans een altaar met het wapen van Gelderland. Op het altaar liggen twee gekruiste zwaarden. Omschrift: VELDTOGT VAN MDCCCXV. In de afsnede 4 vaandels, 2 kanonnen, 1 trom en 2 laadstokken. Keerzijde: In een mirteloofkrans in 9 regels: GELDER LANDS - DANKBARE - INGEZETENEN - AAN DE - VRIJWILLIGE - VERDEDIGERS - DER - NEDERLANDSGHE - VRIJHEID. Daaronder een kleinere mirtekrans, bestemd om den naam van den gedecoreerde in te graveeren. Daaronder: LAGEMAN F. Zilver, groot 39 m.m. Oorspronkelijk bestemd om niet gedragen te worden; als militaire draagpenning erkend den 29 Augustus Lint: oranje. DIRKS, no. 50. Van 1833 dateeren ook miniatuur-draagpenningen, geteekend: MOUSSAULT F. Groot 16 m.m. In de historische verzameling van de Schutterij te 3

35 34 Amsterdam berust een gegraveerde reproductie, groot 12 m.m. Voorzijde: Als voren. Keerzijde: In lauwerkrans: GELDERLAND. In de verzameling van het Koninklijk Penningkabinet komt een bronzen miniatuur-draagpenning voor, groot 16 m.m. (proefslag?). Het Geldersche contingent bestond uit 120 man. 35. Eerepenning van Rotterdam, Voorzijde: In een mirte- en lauwerkrans: VRIJWILLIGE WAPENING - TE ROTTERDAM. Keerzijde: In een krans van eikeloof de naam van den belanghebbenden vrijwilliger gegraveerd. Zilver, groot 37 m.m. DIRKS, no. 51. Oorspronkelijk niet bedoeld als draagmedaille. Bij K.B. van 27 September 1833 is hiertoe vergunning verleend. Lint: oranje. Miniatuur: geteekend: MOUSSAULT F., groot 18 m.m. Te Rotterdam hebben zich 121 vrijwilligers voor den dienst aangemeld. 36. Eerepenning van Amsterdam, Voorzijde: In een krans van oranje- en lauwertakken: VELDTOGT Daaronder: H. DE - HEUS F. Keerzijde: In een eikeloofkrans: HULDE - VAN DE - HOOFDCOMMISSIE TE AMSTERDAM - AAN, waarop volgt de gegraveerde naam van den vrijwilliger. Zilver, groot 37 m.m. DIRKS, no. 52. Bij K.B. van 11 Juni 1833 is toestemming verleend

36 35 dezen penning als militaire medaille te dragen aan een oranje lint. Reproducties komen er van voor, groot 12 m.m., waaronder met gladde keerzijde. Het escadron Amsterdamsche Jagers te paard is 127 man sterk geweest. 37. Medaille der Friesche Jagers, Voorzijde: Gekroond wapenschild van Friesland. Keerzijde: Eikeloofkrans, waarbinnen de woorden: VOOR - KONING EN VADERLAND Zilver, groot 27 m.m. Lint: oranje geel, aan weerszijden begrensd door breede blauwe randstrepen, het geel tweemaal zoo breed als een blauwe baan; 36 m.m. breed. DIRKS, no. 54a. Miniatuur 16 m.m. in middellijn, lint hierbij 19 m.m. breed. De compagnie Vrijwillige Friesche Jagers heeft, na haar terugkeer in het vaderland, den Koning verzocht bovenbeschreven medaille te mogen doen vervaardigen bij JOUVENEL te Brussel en deze te mogen dragen, als herinnering aan den veldtocht. Bij K.B. van 12 Maart 1818, no. 46, is hiertoe toestemming verleend. Aan Z.M. den Koning zijn door de Friesche Jagers aangeboden afslagen in goud, op beide afmetingen. Deze bevinden zich in het Koninklijk Penningkabinet. 65 exemplaren van de medaille zijn uitgereikt. 38. Belooningspenning van de Compagnie Vrijwillige Jagers der Utrechtsche Studenten, Voorzijde: Parelcirkel, waarbinnen het wapen van Utrecht, liggend op een gekroond schild.

37 36 Omschrift: KOMP E VRIJWILLIGE JAGERS DER UTRECHTSCHE STUDENTEN. Keerzijde: In een krans van eikeloof: VELDTOGT Zilver, groot 35 m.m. DIRKS, no. 53c. Miniatuur mij niet bekend. De compagnie heeft uit 40 studenten bestaan. 39. Belooningspenning van de Compagnie Utrechtsche Vrijwillige Jagers te paard, Voorzijde: Als boven, doch met opschrift: KOMPAGNIE VRIJWILLIGE JAGERS TE PAARD NO. 5. Keerzijde: Als boven. Zilver, groot 35 m.m. DIRKS, no. 53a. Hiervan komt een draagmedaille in verkleinden vorm voor, waarbij het wapen gekroond en los is, geen parelrand. Omschrift: KOMPG. VRIJWL. JAGERS TE PAARD NO. 5. Groot 17 m.m. De Jagers te Paard waren 42 man sterk. De nos. 38 en 39 zijn in 1850 door den Raad van de stad Utrecht ingesteld en in zilver uitgereikt aan de vrijwilligers. De penningen waren oorspronkelijk niet bestemd om gedragen te worden, doch bij K.B. van 21 September 1851 is hiertoe vergunning verleend, waarbij bepaald is, dat de kleur van het lint oranje zou zijn. Men had aangevraagd een lint in de kleuren van Utrecht te mogen dragen. Er komen nog miniatuurdraagpenningen voor, hangende en gedragen aan het rood-witte lint der stad. Van de groote penningen bestaan afslagen in brons.

38 Eerepenning der Brusselsche schutterij van Voorzijde: Het wapen van Brussel: de H. MICHAËL, den draak bevechtend. Omschrift: MAGIST. BEUX. CIVIB. SUIS OB ASSERT. URB. SECUR. (De Brusselsche regeering aan hare burgers voor het verzekeren van de veiligheid der stad). Keerzijde: In een eikeloofkrans: BELGICI - REGXI - HABENAS CAPESSENTE - WILHELMO - NASSAVOEO - MDCCCXV. (WILLEM van Nassau de teugels van het Belgische rijk opnemend. 1815). Zilver en brons, groot 34 m.m. DIRKS, no. 55. Niet als draagmedaille uitgereikt, later gedragen aan een geel lint met groene boorden. Vandaar zijn de meeste penningen doorboord. Er komen reproducties van voor, 24 en 16 m.m. groot. De Schutterij van Brussel heeft in de moeilijke maanden van 1815 groote diensten aan de stad bewezen door het geregeld betrekken der militaire wachten en als belooning daarvan uit de hand van Kroonprins WILLEM de eerepenningen ontvangen. III Het metalen kruis, 1830/1831. Vierarmig kruis, de armen verbonden door een medaillon, dat aan de voorzijde vertoont: een W, waarboven een kroon, geplaatst tusschen een lauwer- en eikelooftak. Keerzijde: In het midden binnen een lauwer- en 1830 eikelooftak

39 38 Op de armen van het kruis: TROUW AAN - KONING - EN - VADERLAND. Brons, groot 29 m.m. Lint: zes gelijk breede verticale strepen, afwisselend oranje en blauw; breed 27.5 m.m. DIRKS, no a. Metalen kruis vrijwilligers, 1830/1831. Hetzelfde kruis als no. 41, op den bovenarm is aan de voorzijde het woord: VRIJWILLIG vermeld. Brons, groot 29 m.m. Lint: zes gelijk breede banen, afwisselend oranje en groen. DIRKS, no. 447b. Het kruis, ingesteld bij K.B. van 12 September 1831, no. 70, en vervaardigd uit het metaal van twee kanonnen, veroverd in den slag bij Hasselt- op 8 Augustus 1831, is uitgereikt aan allen, die aan de krijgsverrichtingen in de jaren 1830 en 1831 hebben deelgenomen. Degenen, die, zonder dienstplichtig te zijn en die zich zonder handgeld in dienst hebben begeven, kregen het kruis, bestemd voor vrijwilligers. Hiertoe behooren ook de officieren der schutterij korpsen, die, niet dienstplichtig zijnde, zijn uitgetrokken, al hadden zij ook vroeger tot de dienstdoende Schutterijen behoord. De militie en het staande leger hebben het gewone kruis ontvangen. Er komen metalen kruisen voor, versierd met een bronzen krans, 18 bij 12 m.m. groot, beweegbaar bevestigd in het oog. Boven aan den krans is de ring voorhet lint. De kransen moeten zijn aangebracht als een niet-officieel teeken voor hen, die tijdens de onlusten of den veldtocht eervol vermeld zijn. Ook treft men kruisen aan, gedeeltelijk verguld en groen gelakt, op de wijze

40 39 der kruisen voor 1813 en 1814 door de officieren van het Oostenrijksche en Beiersche leger gedragen. Verfraaiingen, die bij missive van den Directeur van Oorlog van 2 Maart 1832, no. 22,.verboden zijn. Van het vrijwilligerskruis komen exemplaren voor, groot 29 m.m., maar dunner dan het officieele kruis, waarbij de kroon en de W aan de voorzijde, de letters der opschriften aan de keerzijde van anderen vorm zijn dan bij het voorgeschreven eereteeken. Misschien zijn deze particulier vervaardigd geworden. Het aantal miniatuur-kruisjes is buitengewoon groot, alle verschillend in bewerking en afmetingen, wel een bewijs, dat de rechthebbenden het kruis op hoogen prijs hebben gesteld. Het metalen kruis, gedragen door Z.M. Koning WILLEM II, is op 10 April 1849 door Prins HENDRIK gehecht aan het vaandel der Grenadiers en Jagers. 42. Penning op de instelling van het metalen kruis, Voorzijde: Het links gewende borstbeeld van den Kroonprins in generaalsuniform, versierd met het metalen kruis. Omschrift: WILLEM PRINS VAN ORANJE, VELDMAARSCHALK, OPPERBEVELHEBBER. Onder den linkerschouder: J. P. SCHOUBERG P. Keerzijde: Binnen breede eikelooftakken de keerzijde van het metalen kruis, met het opschrift op de armen: TROUW AAN KONING EN VADERLAND. Omschrift: INSTELLING VAN HET METALEN KRUIS. 12 SEPTEMBER VELDTOGT IN BELGIË. Zilver en brons, groot 65 m.m. DIRKS, no De penning is in 1861 geslagen aan 's Rijks Munt.

41 Eerepenning der Leidsche Jagers, 1830/1831. Voorzijde: MINERVA, een lauwerkrans uitreikend, gehelmd en in harnas, in de linkerhand een lans. In de afsnede: v. p. K. F. (VAN DER KELLEN fecit). Keerzijde: In een krans van rozen: HULDE - VAN - LEIJDSCHE JONKVROUWEN - AAN VADERLANDSLIEFDE EN HELDENMOED Zilver, groot 33 m.m. DIRKS, no Boven MINERVA vindt men den naam van den begiftigde ingestempeld. Deze penning is op 23 September 1831 te Leiden in de St. Pieterskerk uitgereikt aan de leden der compagnie Vrijwillige Jagers der Leidsche Studenten, die 227 man sterk is geweest. Er komen ook bronzen en ijzeren exemplaren voor van dezen penning, de laatste te Berlijn gegoten. 44. Eerepenning der Utrechtsche Jagers-Studenten, Voorzijde: Het wapen van Utrecht, omgeven door zonnestralen. Omschrift: SOL JUSTITIAE ILLUSTRA NOS. (Zon der Gerechtigheid verlicht ons). Keerzijde: Een lauwerkrans, waartusschen een jagershoorn ; in den krans: PATRIAE - DEFENSORIBUS ACAD. TRAJECT. civibus CURATORES - MDCCCXXXI. (De curatoren aan de verdedigers van het Vaderland, burgers der Utrechtsche Academie 1831.). Brons, groot 30 m.m. DIRKS, no De naam van den Jager, met dezen penning vereerd, werd op den rand ingestempeld. Het corps Vrijwillige Utrechtsche Jagers bestond uit 253 man. Exemplaren in ijzer, te Berlijn gegoten, komen voor.

42 Eerepenning der Groninger en Franeker Flankeurs, Voorzijde: Een liggende leeuw, met omschrift: REPULSO HOSTE YiGiL QuiEsciT. (Hij rust waakzaam na den vijand verdreven te hebben). In de afsnede: v. D. K. P. (VAN DER KELLEN Fecit) en de ingestempelde naam van den Flankeur. Keerzijde: In een krans van laurierbladen en eikeloof: PATRIAE - DEFENSORIBUS - ACAD: GRON. - CIVIBUS - CURATORES - MDCCCXXXI. Groot 30 m.m. DIRKS, no Zilver voor de officieren (eenige professoren hebben als luitenant bij de compagnie gediend), en voor de flankeurs; komt ook voor in brons en gegoten in ijzer. De Groninger en Franeker studenten hebben een compagnie van 129 flankeurs gevormd. De studenten der drie Noord-Nederlandsche Universiteiten en van het Athenaeum te Franeker hebben, in navolging van de Leidsche en Utrechtsche Jagers van 1815, vrijwilligerscorpsen opgericht. De Utrechtsche en Leidsche studenten hebben als Jagers deelgenomen aan den Tiendaagschen Veldtocht, de Groningers en Franekers als flankeurs. IV. Citadel van Antwerpen, Medaille van aandenken aan de bezetting der Citadel van Antwerpen. Voorzijde: Afbeelding van het vijfhoekige grondplan der citadel, waarin en creux de woorden: CITADEL - VAN - ANTWERPEN. Daaronder: j. P. SCHOUBERG F.

43 42 Keerzijde: Tusschen lauwertakken een gekroonde W, waaronder: DECEMBER Brons, groot 30 m.m. Lint: Nassausch blauw. DIRKS, no Miniaturen komen er van voor, 16 en 14 m.m. groot, waarbij een door MOUSSAÜLT. De medaille is ingesteld bij K.B. van 31 Mei 1833, no. 122, en uitgereikt aan allen, die zich gedurende het beleg van de citadel door het Fransche leger, aldaar en op de onderhoorige forten aan het Vlaamsche Hoofd, Burght, Zwjjndrecht en Austruweel hebben bevonden, alsmede op de flottielje op de Schelde voor Antwerpen. 47. Medaille der Commissie van Erkentenis", Door een Commissie van Erkentenis te Amsterdam is aan allen, die bovenbeschreven draagpenning ontvingen, een medaille uitgereikt, voorstellende aan de voorzijde: Een Romeinsch krijger, houdende in de rechterhand een gebroken zwaard, aan den linkerarm een schild, waarmede hij zich dekt tegen een viertal op hem afgeschoten pijlen, zich verdedigend aan de voeten van de puinhoopen der citadel aan de Schelde. Omschrift: WAT OOK VAL, TROUW STAAT PAL. In de afsnede: ANTWERPEN - DECEMBER - MDCCCXXXII. Rechts in den grond, waarop de krijgsman staat: VAN DER KELLEN F. Keerzijde: In een zwaren, dubbel gestrikten eikeloofkrans de naam van hem, aan wien de penning uitgereikt is. Groot 51 m.m., niet bestemd om gedragen te worden. DIRKS, no De commandant der citadel, Generaal Baron CHASSÉ,

44 43 en de commandant der Zeemacht, Vice- Admiraal KOOPMAN, ontvingen een exemplaar in goud; de officieren in zilver; de onderofficieren en minderen in brons. Men vindt den penning ook in zilver èn brons, zonder naam, doch met vijf ingestempelde rozetten op de keerzijde. - Miniaturen in brons komen er van voor, geheel als de groote penning, groot 16 m.m., verder met gladde keerzijde en voorzien van oog en ring, groot 12 m.m., terwijl in het Kon. Penningkabinet een exemplaar bewaard wordt, groot 16 m.m., dat aan de voorzijde den soldaat met schild en omschrift vertoont, aan de keerzijde den achterkant van de draagmedaille der citadel, dus met krans, gekroonde W en datum. Deze heeft ook een oog en ring. Buiten dienst schijnen deze reproducties aan een oranjelint gedragen te zijn. De citadel-medaille, gedragen door den Generaal CHASSÉ (no. 46), is, krachtens een K.B. van 13 Juni 1857, no. 143, door den Kroonprins op 17 Juni 1857 aan het vaandel van het zevende Regiment Infanterie gehecht. V. De medailles der Koloniale Oorlogen en Expedities, Medaille van den oorlog op Java, , Voorzijde: Het borstbeeld van Koning WILLEM I naar links gewend, met het omschrift: WILLEM I KONING DER NEDERLANDEN. In den hals: v. D. K. (VAN DER KELLEN). Keerzijde: Tusschen een palm- en eikeloofkrans: OORLOG - OP - JAVA Brons, groot 29 m.m., achtkantig. Lint: oranje, 30 m.m. breed. DIRKS, no. 327.

45 44 Ingesteld bij K.B. van 27 Juni 1831, no. 54, oorspronkelijk bestemd voor de Expeditionaire af deeling van het Nederlandsche Leger, in 1826 hier te lande gevormd voor den oorlog op Java tegen DIEPO NEGORO; zij is echter uitgereikt aan alle Europeesche militairen, die dien oorlog medegemaakt hebben en van de inheemsche troepen alleen aan hen, die den officiersrang bekleedden. De medaille werd door de officieren meestal verguld gedragen. Men vindt exemplaren met een kransje voor eervol-vermelden als bij het metalen kruis. Verkleinde reproducties komen er van voor in afmetingen van 18, 15 en 12 m.m. 49. Eerepenning van Semarang, Voorzijde: Onder een muurkroon een wapenschild, waarin een vrouw, haar rechterhand rustende op den kop van een liggenden leeuw, die in zijn klauw een pijlbundel houdt; haar linkerhand steunt op een anker; achter het anker: SAMARANO, onder het wapen: Omschrift: SENATUS POPULUSQUE SAMARANGENSIS. (het bestuur en de inwoners van Samarang). Keerzijde: Een krans, waarin gegraveerd de naam van den begiftigde en SEPT B. Omschrift: VRIJWILLIGERS GEDONG DEMAK Zilver, groot 39 m.m. DIRKS, no In de verzameling van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in tin. Catalogus door Mr. J. A. VAN DER CHIJS 1896, no. 60. Uitgereikt door de stad Semarang aan de vrijwilligers en schutters, die een naderend leger der opstandelingen bij Gedong Demak hebben tegengehouden.

46 45 Hier genoemd, omdat deze penning tijdens den Javaoorlog verleend is. Ruit van Bonjol, zie no Kruis voor krijgsverrichtingen. Eenzijdig, vierarmig kruis, de armen verbonden door een medaillon, waarop de beeltenis van Koning WILLEM III, het medaillon omgeven door een jarretière, waarop de woorden: VOOR KRIJGSVERRIGTINGEN. Tuschen de vier armen van het kruis een krans van eikeloof, aansluitende om de jarretière. Op elk der armen een W. Berlijnsch zilver, grootste afmeting: 38 m.m. Geslagen op verschillende stempels te onderkennen aan het borstbeeld van den Koning. Lint: groen met gele boorden, breed 38 m.m. DIRKS, no ZWIERZINA, no Ingesteld bij K.B. van 19 Februari 1869, no. 13, met bepaling, dat op het lint een gesp gedragen wordt, waarop de naam en het jaartal van het krijgsbedrijf, waarvoor het eereteeken wordt uitgereikt, vermeld staan. Hij, die meer dan één krijgsbedrijf heeft bijgewoond, waarvoor het kruis wordt uitgereikt, draagt de verschillende gespen van die krijgsbedrijven, aan het lint boven elkaar. Gesp: vierhoekig met krulversiering in de hoeken, op een mat lint het opschrift; groot 35 bij 8 m.m. Berlijnsch zilver. Bij de uitgifte werden, met terugwerkende kracht, de volgende gespen verstrekt: Bali Bali 1848.

47 46 Bali Borneo (expeditie naar Bomeo's Westkust). Boni Borneo (expeditie naar Borneo's Zuid- Oostkust). Daarna komen in chronologische volgorde: Guinea (expeditie van de Marine ter Westkust van Afrika). Deli 1872 (Noord-Oostkust Sumatra 14 Mei 6 Nov. 1872). Atjeh (Ie en 2e expeditie 5 April April 1874). Atjeh (na het einde der 2e expeditie voor de jaren 1874, 75, 76). Samalangan 1877 (van 8 Augustus 20 October 1877). Atjeh ( Atjeh en onderhoorigheden). Atjeh ( Atjeh en onderhoorigheden). Atjeh ( Atjeh en onderhoorigheden). Tamiang 1893 (Tamiang-rivier op Sumatra's Oostkust van 21 Januari 11 November 1893). Atjeh ( Atjeh en onderhoorigheden). Atjeh (tusschen 29 Maart 1896 en einde van 1900). Korintji 1903 (landschap Korintji van 29 Mei tot 18 September 1903). Djambi (landschap Djambi van 18 Maart April 1904). het

48 47 Gajö en Alaslanden 1904 (van 13 Februari 23 Juli 1904). Atjeh (Atjeh en onderhoorigheden van ). Midden-Sumatra (in Djambi van 27 April October 1907). (in Korintji 18 September November 1907). (in de Batang-Hari-districten, Kwantan en Indragiri van 1 October October 1907). (Tapanoelische Bataklanden van 1 Januari Juni 1907). (Bataklanden ter Sumatra's Oostkust van 5 September Juni 1907). Zuid-Celebes (Celebes 28 Juli Mei 1908). Flores (van 9 Augustus 1907-eind Februari 1908). Kleine Soenda-eilanden (Bali van 14 September 27 October 1906). (Bali van 27 April 2 Mei 1908). (Timor van 30 Augustus Maart 1908). (Soemba van 10 Maart December 1909). (Soembawa van 17 Februari 14 April 1908). (Flores van 1 Maart October 1909). Atjeh (van 1906 tot en met 1910). Atjeh (van 1911 tot en met 1914). W. Afd. Borneo 1912 '14 (in de residentie Wester- Afd. van Borneo van ). N. Guinea 1907 '15 (in de jaren ). Ceram 1915 (op het eiland Ceram van December 1914 tot eind 1915).

49 48 Timor 1911 '17 (in de residentie Timor en onderhoorigheden van ). W.-kust Atjeh (Bakongan en Kloeët van 22 October December 1925). (Zuidelijke Atjehsche landschappen van 1 Maart December 1927). (Tapa Toean van 12 September December 1927). In het geheel zijn 32 gespen uitgereikt, waarvan de bij de instelling uitgereikte en die van Guinea zeer zeldzaam zijn. Bij de instelling van den gesp: Atjeh zijn daarin alle vorige Atjeh-gespen opgenomen. Miniaturen van het kruis voor krijgsverrichtingen met bijbehoorende gespen, komen, zoowel in zilver als in Berlijnsch zilver, in zeer groote verscheidenheid voor. 51. Kraton-medaille, Voorzijde: Borstbeeld van Koning WILLEM III, naar rechts gewend, daaronder J. E. (J. ELION). Omschrift: WILLEM III KONING DER NEDERLANDEN, G.H.V.L. Keerzijde: In een krans van lauwer- en eiketakken: ATJEH EN Verguld brons, vervaardigd van het in Atjeh veroverde geschut. Groot 36 m.m. Lint: Nassausch blauw. ZWIERZINA, no Ingesteld bij K.B. van 12 Mei 1874, no. 9, en bestemd voor allen, die in de jaren 1873 en 1874 of in één dier jaren deel hebben uitgemaakt van de naar Atjeh uitgezonden land- en zeemacht. Verkleinde reproducties vindt men in verschillende afmetingen. Volgens het

50 49 oorspronkelijk besluit luidde het opschrift op de keerzijde der medaille: ATCHIN en 1874, dat echter gewijzigd is bij K.B. van 28 Augustus 1874, no. 3, in het op de medaille voorkomende opschrift. Het lint was oorspronkelijk oranje, bij K.B. van 24 April 1875, no. 16, vervangen door Nassausch blauw. Het vaandel van het 9e Bataljon Infanterie van het N. I. Leger is met de Kraton-medaille versierd. 52. Lombok-kruis, Vierarmig kruis, de armen, aan beide hoeken gepareld, saamgevoegd door een cirkelvormig medaillon. Voorzijde: In het medaillon het naar rechts gewende borstbeeld van H. M. de Koningin. Op de armen van het kruis, boven: LOMBOK, links: MATARAM, rechts: TJAKRA- NEGARA, onder: Keerzijde: In het medaillon de Nederlandsche leeuw met kroon, zwaard en pijlbundel, omgeven door een lauwerkrans. Op de armen van het kruis, boven: HULDE - AAN, links: LEGER, onder: EN, rechts: VLOOT. Brons van veroverde kanonnen, groot 41 m.m., vervaardigd door J. P. M. MENGER. Lint: vijf oranje, afgewisseld door vier even breede Nassausch-blauwe verticale banen. ZWIERZINA, no Ingesteld bij K.B. van 13 April 1895, St.bl. no. 42, ter uitreiking aan allen, zonder onderscheid van rang of graad, die tusschen 26 Juni en 24 December 1894 deel hebben uitgemaakt van de naar Lombok gezonden expeditionaire troepen of zeemacht, of die bij de expeditie in eenig burgerlijk ambt of bediening plaatselijk zijn werkzaam geweest. Verkleiningen van het kruis in verschillende maten

51 50 zijn in den handel. Ook komen modelkruisen voor, dikker en zwaarder dan de origineele, met afwijkend portret van H. M. de Koningin; deze zijn niet-officieel geslagen. 53. Eerepenning voor de Lombokstrijders van de stad Amsterdam, Voorzijde: In een geslagen lauwerkrans gegraveerd:. HULDE - AAN DE STRIJDERS OP LOMBOK. Daaronder in een halven cirkel: AMSTERDAM 6 JUNI Keerzijde: In het veld gegraveerd: MATARAM - TJAKRA NEGARA. Zilver, met oog en ring, groot 45 m.m. Geen lint. ZWIERZINA, nó Bij den terugkeer van de eerste Lombok-strijders te Amsterdam werd hun een feestelijke ontvangst bereid en ontvingen zij deze niet-officieele herinneringsmedaille, die door militairen, in uniform gekleed, niet gedragen mag worden. 54. Herinneringskruis voor de oud-strijders van Lombok te Weltevreden, Het kruis is geheel van denzelfden vorm als no. 52, doch 27 m.m. groot. Voorzijde: In het medaillon: LOMBOK. Op de armen, boven: 1894, rechts: MATARAM, links: TJAKRA NEGARA, onder: Keerzijde: In het medaillon een zon, die over de vier armen stralen uitzendt. Verguld brons, te dragen aan een strik van rood-witblauw lint.

52 51 Vervaardigd door VAN ARCKEN te Weltevreden en uitgereikt aan de overlevenden van de expeditie aldaar, door een commissie, opgericht ter viering der 25-jarige herdenking van den overval op Lombok. D. SCHIETPRIJZEN EN VAARDIGHEIDSMEDAILLES. Met de invoering van het percussie-geweer bij het Leger in 1842, nam de schietvaardigheid van den troep aanmerkelijk toe; het schieten naar de schijf werd meer beoefend dan vroeger en daaraan is het zeker toe te schrijven dat, volgens de daarover handelende literatuur, door de Regeering vanaf 1843 schietprijzen zijn beschikbaar gesteld. In het schietreglement van 1855 worden deze voor het eerst bij namen genoemd en wel in volgorde: Zilveren ruimnaald, Zilveren leeuwenkop, Zilveren kroon, Zilveren horloge, uit te reiken aan de twee beste schutters per compagnie. Naam, graad, jaartal en nummer van den schietprijs, werden daarin gegraveerd. Bij de Jagers werd, inplaats van een leeuwenkop, een: 58a. Zilveren hoorn, verstrekt. Zoo vindt men in het Kon. Penningkabinet een zilveren hoorn met ketting en ruimnaald, als 2e schietprijs. (No. 56).

53 52 Opschrift op den hoorn: WILKENS. REGT. GREN. & JAG. 4E BAT. 3E CA De hoorn meet 56 bij 26 m.m., de ruimnaald 10.5 centimeter, de ketting 28 centimeter. De ketting bestaat uit platte ronde ringetjes, twee bij twee aaneen gesoldeerd. De ruimnaald past in een opening in den mond van den hoorn. 59. Eereprijs voor tirailleurs, Verder werd ingesteld een eereprijs voor tirailleurs, bestaande in twee over elkaar liggende tirailleursgeweren, gedekt door een koninklijke kroon, in verguld metaal geslagen en bp blauw (voor de Jagers op groen) laken vastgehecht, te dragen op den rechterarm. (De Tirailleurs waren met de beste geweren bewapend). De schietprijzen, bestaande in ruimnaalden, leeuwenkoppen en kronen, werden op het ledergoed gedragen. In 1858 werd bepaald, dat de Eereprijs niet meer van metaal, maar in kemelshaar geborduurd zou zijn op laken, als boven, en buiten dienst op den rechtermouw gedragen mocht worden. Werd de Eereprijs voor de tweede maal behaald, dan werd hij in goud geborduurd. Volgens het schietreglement van 1868 mocht men, na twee maal den Eereprijs behaald te hebben, niet meer meedingen. Over de andere schietprijzen wordt in dit reglement niet meer gesproken. Zij zijn, waarschijnlijk, even als bij het Indische Leger, in 1864 ingetrokken. In de schietreglementen van het Nederlandsche Leger is verder niets meer over deze prijzen te vinden; in dat voor Nederlandsch-Indië van 1854 worden zij nauw-

54 53 keurig beschreven, en, vergelijkt men de beschrijvingen met de zeldzame exemplaren van het Leger hier te lande, die nog in enkele verzamelingen voorkomen, dan stemmen die daarmede geheel overeen. Zij bestonden dan in: 60. Onderscheidingsteekenen Ie soort: gewone zilveren ruimnaald, Onderscheidmgsteekenen 2e soort: zilveren leeuwenkop met een ruimnaald, Onderscheidingsteekenen 3e soort: zilveren leeuwenkop met één pijl en koker, Onderscheidingsteekenen 4e soort: zilveren leeuwenkop met twee pijlen en dubbelen pijlkoker, In de verzameling van het Kon. Penningkabinet wordt bewaard een schietprijs, bestaande in: een zilveren leeuwenkop met plaat, waarop gegraveerd: C F. W1LLEKENS 20 OUNIJ VOOR INSTRUCTIE IN DEN WAPENHANDEL, groot 41 m.m., waaraan bevestigd een zilveren ketting met pijl en een bijbehoorende zilveren koker = onderscheidingsteeken van de 3e soort, verleend voor verdiensten bij het schietonderwijs. De ketting bestaat uit 27 gegroefde langwerpige schakels. De baard van de pijl is 35 m.m., de schacht 41 m.m. lang, de pijlkoker meet 62 m.m. In de Historische Verzameling der Schutterij te Amsterdam vindt men een verguld zilveren leeuwenkop, met als opschrift op het plaatje, waarop hij bevestigd is: SEEG T. LOHMAN. 8 AUG s Hieraan is bevestigd een ruimnaald met ketting en bij behoorenden pijlkoker = 3e schietprijs. Afmetingen: plaat 38 m.m. in doorsnede,

55 54 waarop leeuwenkop, 27 bij 28 m.m.; ketting 19 centimeter lang, bestaande uit 31 gegroefde langwerpige schalmen; pijl 94 m.m. lang; blad 34 m.m.; naald 60 m.m.; koker 62 m.m., met twee aangesoldeerde oogen. De leeuwenkop, ketting en pijl zijn verguld, waarschijnlijk na 1857 geschied. Vanaf 1857 zijn n.1. vergulde leeuwenkoppen ingevoerd; het onderscheidingsteeken van de Ie soort werd daarbij ingetrokken. Aanvankelijk werden de leeuwenkoppen en ruimnaalden op het ledergoed, dat kruislings over de borst gedragen werd, bevestigd. Toen dit verviel, werd in 1859 bepaald dat: ter bevordering van regelmaat in het dragen der schietprijzen (is bepaald, dat) de ruimnaaldplaat of leeuwenkop met ruimnaald, met trensj es op één duim afstand van den tweeden knoop des wapenroks of der tunique geplaatst, en de pijlkoker, alsmede met trensj es zoodanig op de regterborst bevestigd moet worden, dat het boveneinde van den pijl, ter hoogte en op één palm afstand van dien knoop komt, terwijl de rigting van den pijl met de rij knoopen een hoek van 30 graden maakt". A.O. 1859, no. 14. Zooals reeds vermeld, zijn deze schietprijzen voor het Indische Leger in 1864 ingetrokken. Het Nederlandsche Leger heeft voorloopig geen onderscheidingsteekenen voor schietvaardigheid meer gedragen, behalve dan de scherpschutters-chevron en later de scherpschutters-sterren op de mouw; bij het Indische Leger zijn in 1878 weer prijzen ingevoerd, als decoratie aan een zilveren haak op de linkerborst, naast de andere eereteekenen, te dragen. Zij zijn de volgende:

56 Onderscheidingsteeken Ie soort, Lauwerkrans, waarbinnen een W; zilver, groot 40 m.m. 65. Onderscheidingsteeken 2e soort, Lauwerkrans, waarbinnen een W, beweegbaar bevestigd aan een sierlijk geknoopten strik; krans en strik van zilver, krans groot 40 m.m., strik 30 bij 20 m.m. 66. Onderscheidingsteeken 3e soort, Lauwerkrans, liggende op twee gekruiste geweren, op de kruising der geweren een W, het geheel hangende aan een koninklijke kroon. Lauwerkrans en kroon bevestigd op rood laken. Zilver. Krans groot 37 m.m., geweren 48 m.m., kroon 30 bij 24 m.m. 67. Onderscheidingsteeken 4e soort, Lauwerkrans, geweren en kroon als voren; onder aan den lauwerkrans is een ring gesoldeerd, waaraan een dubbele ketting bevestigd is, die loopt naar een plaat met leeuwenkop. Zilver. Plaat met leeuwenkop groot 28 m.m. in doorsnede. De leeuwenkop is voorzien van een haak, werd in een der knoopsgaten van den rok gedragen, de lauwerkrans op de linkerborst. Verwierf een schutter een volgend jaar weer een prijs, dan werd die van de Ie soort naast dien van de 4e soort gedragen; voor de achtste maal prijswinner, droeg de soldaat twee 4e schietprijzen naast elkaar, enz. Op den duur leverde deze wijze van beloonen bezwaren op, reden waarom, bij A.O. no. 20 van 1897, nieuw-model schietprijzen zijn ingevoerd.

57 Schietprijzen voor schutters op geweer of karabijn, Lauwerkrans, gedekt door een koninklijke kroon, op den lauwerkrans twee gekruiste geweren, op wier kruispunt een vergulde W ligt. Onder de geweren op het vereenigingspunt der lauwertakken een schildje, waarop een nummer, dat het aantal prijzen aangeeft, afneembaar bevestigd. De nummers zijn en creux, zwart gelakt. Kroon en krans bevestigd op rood laken, voorzien van een haak om.het geheel aan een trensje op te hangen. Zilver, groot 40 bij 60 m.m. in horizontale en verticale afmeting. 69. Schietprijzen voor schutters op revolver, Lauwerkrans, gedekt door een koninklijke kroon, op den lauwerkrans twee gekruiste revolvers, waarop de vergulde W. Schild met nummer als boven. Zilver, groot 40 bij 60 m.m. 70. Schietprijzen voor mitrailleur-schutters, Bij A.O. 1913, no. 50, werd een schietprijs voor mitrailleur-schutters ingesteld. Lauwerkrans, gedekt door een koninklijke kroon; op den krans kruislings twee mitrailleurs liggend, op het kruispunt daarvan een vergulde W; schild met nummer. Zilver, groot 38 bij 62 m.m. 70a. Schietprijzen voor schutters op pistool, Bij A.O. 1916, no. 120, werd een schietprijs voor pistool ingevoerd, geheel gelijk aan dien voor revolver.

58 Schietprijs voor geweer-mitrailleurs, A.O. 1918, no. 1, beschrijft een schietprijs voor geweer-mitrailleurs. Schietprijs als voor geweer of karabijn, echter is op de kolven der geweren gegraveerd: G.M. Komt voor met graveering in druk- en schrijfletters. 72. Schietprijs voor karabijn-mitrailleurs, Sedert de invoering van karabijn-mitrailleurs bij het Leger bestaat ook een schietprijs voor deze vuurwapens: als voor karabijn, echter zijn op' de kolven der geweren de letters: K.M. gegraveerd. (1925). 73. Koninklijke eereprijs voor schietwedstrijden, Voor het Leger hier te lande is bij K.B. van 5 Februari 1902 ingesteld een Koninklijke eereprijs voor Schietwedstrijden. Ronde medaille. Voorzijde: Beeltenis van H. M. de Koningin, naar links gewend, met het omschrift: WILHELMTNA KONINGIN DER NEDERLANDEN. Keerzijde: De Nederlandsche Maagd, houdende in haar linkerhand de in breede plooien uithangende nationale vlag met oranje wimpel en in haar rechterhand een lauwerkrans boven een rot geweren, waaraan een gordel met patroontasch hangt. De vrouwenfiguur draagt op de borst een pijlbundel. De achtergrond wordt ingenomen door de voorstelling van eenige schietbanen. Het omschrift luidt: EEREPRIJS VOOR SCHIETWEDSTRIJDEN. Onder: J. c. WIENECKE. Goud, verguld zilver, zilver, groot 28 m.m. 's Rijks Munt. Lint: oranje met twee verticale randstrepen in de

59 58 nationale kleuren, breed 25 m.m. ZWIERZINA ( ), no Gesp Koninklijke eereprijs, Op het lint van bovenstaanden eereprijs wordt gedragen een gesp in het metaal van den sohietprijs. Schild, gedekt met een koninklijke kroon. Twee takken, eik en lauwer, omsluiten aan weerszijden het schild. Op het schild gegraveerd: ALLEN - WEERBAAR. Grootste afmeting 26 m.m. ZWIERZINA ( ), no Deze prijspenning is ingesteld: overwegende, dat het wenschelijk is de onder de bevolking toenemende zin tot vrijwillige beoefening van het schieten met handvuurwapenen aan te moedigen, ook wijl zoodoende kan worden bevorderd, dat zij, die behooren tot een der onderdeelen van de levende strijdkrachten, doch niet onder de wapenen zijn, gelegenheid vinden hunne schietvaardigheid te onderhouden of te verhoogen". Bij K.B. van 12 April 1926 is deze prijs vervallen verklaard. 75. Eereteeken voor scherpschutters Ie klasse, Rechthoekige medaille met afgesneden hoeken, waarop twee gekruiste geweren, onder een door een koninklijke kroon gedekte W; een en ander tegen een achtergrond, gevormd door een schoolschijf in een krans van eikeloof, terwijl een bliksemstraal het midden der schijf treft. De verbinding van de medaille met den ring stelt een gevulden patroonhouder voor. Keerzijde: glad. Berlijnsch zilver, groot 35 bij 28 m.m. 's Rijks Munt.

60 59 Lint: Nassausch blauw, 38 m.m. breed. Ingesteld bij K.B. van 25 Januari Slechts weinig exemplaren zijn uitgereikt, terwijl de medaille reeds spoedig weer is ingetrokken. (K.B. van 29 October 1927, no. 52). 76. Vaardigheidsmedailles. Alleen het Ned. Ind. Leger bezit een officieele Vaardigheidsmedaille. Voorzijde: Athleet met overwinningspalm in de rechterhand in snelloop naar links. Achtergrond: Boomen en gebouwen. Omschrift: VOOR - VAARDIGHEID. Keerzijde: Drie cirkels, twee boven, één onder geplaatst, waarin de letters N.I.L. (Nederlandsch Indisch Leger). De ruimten tusschen de cirkels opgevuld met arabesken. Goud, zilver, brons. Groot 41 m.m. De voorzijde is vervaardigd naar een opwaarts gesneden stempel van D. SCHOLTUS; de keerzijde op een gesneden stempel van W. ENDERMAN. Kon. BEGEER. Lint: drie gelijke verticale blauwe banen, afgewisseld door twee even breede gele banen, breed 39 m.m. Ingesteld bij besluit van den Gouverneur-Generaal van Ned. Indië van 17 November 1919, no. 35. Voor het Indische Leger is een vaardigheidsproef ingesteld, die onderverdeeld wordt in: a. proef met eischen voor hen met leeftijd beneden 28 jaar (of 7 dienstjaren) ; b. proef met eischen voor hen met leeftijd 28 jaar tot en met 35 jaar (of 7 tot en met 14 dienstjaren);

61 60 c. proef met eischen voor hen met leeftijd 36 jaar en daarboven (of 15 dienstjaren en daarboven). De dienstjaren worden in aanmerking genomen als de leeftijd der deelnemers niet bekend is. Voldoet iemand aan de eischen, gesteld voor de correspondeerende vaardigheidsproef, dan ontvangt hij voor de eerste maal dat hij slaagt een bronzen medaille; voor de tweede maal een Arabisch cijfer 2 in brons, te dragen op het lint; voor de derde maal een zilveren medaille; voor de vierde maal een Arabisch cijfer 4 in zilver, te dragen op het lint; voor de vijfde maal een gouden medaille; zesde, zevende maal, enz. een Arabisch cijfer in goud, te dragen op het lint, dat aangeeft het aantal malen, dat de proef afgelegd is. Militairen, beneden den rang van officier, ontvangen bovendien een gratificatie van ƒ 25. De proeven worden éénmaal per jaar afgenomen. Miniaturen van de draagmedaille zijn in den handel, groot 16 m.m., vervaardigd bij de Kon. BEGEER. E. GEDACHTENIS- EN PRIJSPENNINGEN. Behalve de beschreven eerepenningen zijn nog vele geslagen, betrekking hebbende op militaire personen, wapenfeiten, militaire instellingen, regimenten en andere onderdeelen, militaire sportfeesten en ook door militaire personen en vereenigingen ingesteld. Deze worden, zooveel mogelijk in onderling verband, hieronder beschreven.

62 I. Penningen betrekking hebbende op personen van de Landmacht, Nederland en Koloniën Ovale draagplaat, vereerd aan ARY POLS, Voorzijde: Een binnenloodsboot, waaronder gegraveerd op 11 regels: DIT S(C)HIP IS HIER - TER NEERGESTELD - TOT EERE VAN ONS - OUDE HELD - WIJ BINNE LOOTSEN - VAN DEN BRIEL VEREEREN U DIT MET - MAST EN KIEL Den - 1 Desember Keerzijde: In het veld gegraveerd op 16 regels: ZIEDAAR DAN POLS 'GIJ BRAVE HELD, - DIT STUK WORD' U - TER HAND GESTELD VOOR UWE DEUGD - EN DAPPERHEYD - ZOO DUIDELYK TEN - TOON GELEID - WIJ BINNE LOOTSEN - VAN DEN BRIEL - WIJ GEVEN HET U MET - HART EN ZIEL - EN DAT GIJ HET NOG - LANG DRAGEN MAG EN DRAAG HET TOT U LAATSTE DAG. Zilver in kabelrand, met oog, groot 75 X 109 m.m. DIRKS, no. 7. Kon. Penningkabinet. ARY POLS, die zich onder die Dapperen op een loffelijke wijze had onderscheijden, bijzonder ook, door op een oogenblik dat de Fransche Canonniers op de markt een heevig vuur maakten, en sommige Burgers terugdeinsden, den wankelenden moed aan te vuuren en in eijgen persoon tegen die Canonniers een stuk geschut met het beste gevolg te richten", zooals de notulen van Burgemeesters en Vroedschappen van 3 Augustus 1814 vermelden. Hierbij moet hij, onder het wegsmijten van zijn pruik, geroepen hebben: Zoo geen Uwer de eerste wil zijn, dan waag ik er mijn grijzen kop aan". Hij was, bij het verdrijven der Franschen uit den Briel, 62 jaar

63 62 oud en portier van de Langepoort. Aanvankelijk was vergeten hem voor een decoratie voor te dragen. (Zie no. 27a). 78. Eerepenning, vereerd aan A. VAN HOFTEN, Voorzijde: Het wapen van 's-hertogenbosch zonder kroon; daarboven het borstbeeld van Z. M. Koning WILLEM III. In plaats van de wildemannen als schildhouders, rechts een klimmende leeuw met de Nederlandsche vlag in den rechtervoorpoot, links een jonge schipper met lans, waarop de vrijheidshoed. Omschrift: Herinnering aan de bevrijding uit vreemde overheersching 26 Januari Onder de regeermg van Koning Willem III 26 Januari Keerzijde: In een krans van oranje- en eikeloof: De stad 's Hertogenbosch aan haren verdienstelijken burger Adrianus van Hoften. Alles gegraveerd en opgelegd. Zilver, groot 68 m.m. Vervaardigd door Gebrs. VAN GEMERT te 's-bosch. ZwiERziNA, no. 2. Bij de verovering van den Bosch door de Pruisische troepen op de Franschen heeft ADRIAAN VAN HOETEN (met JAN ROELAND JR.) als gids gediend van een Pruisisch bataillon, om dit in de duisternis te leiden over de pas bevroren moerasgronden rondom de stad en over de grachten van de vesting, die door het trekken der sluizen en het dagelijks loswerken door de Franschen opengehouden werden. * De aanval vond plaats op de Hinthamerpoort. De brug, die voor deze poort lag, was opgetrokken. VAN HOFTEN, ROELAND en CORNELIS VAN

64 63 CALKEE hakten de touwen door, zoodat de geallieerden binnenmarcheeren konden. VAK HOFTEN behoorde onder de 42 gedecoreerden met de medaille, beschreven onder no. 29 en ontving bij het vijftigjarig jubileum van de overrompeling van 's-hertogenbosch, bovenbeschreven penning, als een der hier nog aanwezige overgebleven hoofdpersonen van de saamverbonden burgers, die, volgens oorspronkelijke bescheiden, uit dien tijd, 50 jaar geleden, met levensgevaar, het meest heeft bijgedragen tot de verlossing der stad 's-hertogenbosch van het vreemde juk". 79. Gedachtenispenning van JOHANNES Graaf VAN DEN BOSCH, Voorzijde: Borstbeeld van voren in generaalsuniform, gehuld in een mantel, omhangen met het breede lint van het Grootkruis van den Niederlandschen Leeuw; de daarbij behoorende plaque en de Militaire Willemsorde op de linkerborst. Omschrift: JOHANNES GRAAF VAN DEN BOSCH GEB. TE HERWIJNEN 2 FEBR : OVERL. TE 'S HAGE 28 JAN Keerzijde: Bovenaan een hemellicht, waarin: FREDERIKS- OORD JAVA. Daaronder: LUIT. DER GENIE KOLONEL JAVA VERDEDIGD NAARDEN INGESLOTEN DIRECT, DER MILIT. ZAK. VAN JAVA GENERAAL MAJOOR DE MAATSCH. VAN WELD. GESTICHT ADMIN. DER NAT. M1L. EN SCHUTT COMM. GEN. DER W. INDIEN GOUV. GEN. VAN NEERL. IND MINISTER VAN KOLONIËN LID DER 2E KAMER v

65 64 Onderaan tusschen een palm- en een eikelooftak zijn familiewapen, gedekt door een kroon. Zilver en brons, groot 52 m.m. DIRKS, no Eerepenning van den Kroonprins voor Quatre-Bras, Voorzijde: Borstbeeld bijna van voren, rechts ziende, in generaals-uniform, halsketen en ordester op de linkerborst, om den hals het Engelsche gouden oorlogskruis voor Spanje. Omschrift: WILH: ER: G: L: ARAUS. REGNI- BELGICI PRINC. HEREDITAR. (WILLEM, FREDERIK, GEORGE, LODEWIJK, VAN ORANJE, Erfprins van het Koninkrijk der Nederlanden). Keerzijde: De gehelmde, gevleugelde overwinning, in antieke kleeding met een lauwerkrans in de uitgestrekte rechterhand en steunende met de linkerhand op een lans. Rechts en links van haar veroverde Fransche vaandels, kanonnen, geweren, sabel, bijl, helm en trom. Daarboven: vis VIRTUTE REPRESSA. (Het geweld door dapperheid bedwongen). In de afsnede: AD QUATRES BRAS. - D. XVI JUNU - MDCCCXV. Op den sokkel: A. BEMME F. Zilver, tin, groot 42 m.m. DIRKS, no. 45. Komt meestal met stempelbreuk voor, ook in lood, zonder opschriften en krijgstuig. 81. Quatre-Bras, Voorzijde: Borstbeeld van den Kroonprins naar links. Omschrift: GUILLELMO HEROI DILECTO. (Aan WILLEM den beminden held). Onder het borstbeeld: VAN DE GOOR F.

66 65 Keerzijde: Vier vereenigde armen als kruis geplaatst. Bovenaan: LE 16 JUIN. Beneden: Goud, zilver, groot 10 bij 8 m.m., geslagen aan 's Rijks Munt in DIRKS, no Quatre-Bras, Voorzijde: Duit van Gelderland met het gekroonde wapen en omschrift: IN DEO EST SPES NOSTRA. (In God is onze hoop). Keerzijde: Glad geslepen en daarin gegraveerd: A UNVS HOMO - NOBIS CVNCTANDO - RESTITVIT - REM : (Een man heeft door te talmen onze zaak gered). Rood koper, 22 m.m. DIRKS, no. 47. Het opschrift, duidt op het niet voldoen aan het bevel van WELLINGTON aan Generaal PERPONCHER om de stelling bij Quatre-Bras te verlaten, welk standhouden aldaar door den Kroonprins gehandhaafd is. 83. Plaquette: de Kroonprins bij Waterloo, De Prins van Oranje te paard op het slagveld gereed voor den aanval, waarbij hij gewond door Zuid-Nederlandsche soldaten ontzet werd, toen hij dreigde gevangen genomen te worden, werpt hun een door hem gedragen ridderorde toe, met de woorden: Gij allen hebt dit verdiend". Plaquette in bas-relief naar een teekening van den schilder ODEVAERE te Brussel vervaardigd. Zilver, 39 bij 21 c.m., uniek. Veiling A. BLUFF en R. DUPRIEZ. Brussel, Mei 1890, no. 33. Het bovengenoemde voorval in den slag bij Waterloo zal wel niet historisch juist zijn; de Prins bezat op dat 5

67 66 oogenblik nog geen Militaire Willemsorde, maar uitsluitend buitenlandsohe decoraties, die hij zijn soldaten bezwaarlijk verleenen kon 1 ). 84. Waterloo, Voorzijde: De Prins van Oranje te paard naar links galoppeerend. Omschrift: CROWN PRINCE OF ORANGE - HOLLANDS GLORY. Keerzijde: Tusschen palm- en lauwertak: WATERLOO - JUNE Koper, groot 25 m.m. DIRKS, no. 47* Overlijden van Koning WILLEM II in Voorzijde: Het naar links gewende, in een hermelijnen mantel gehulde borstbeeld in groot-tenue gekleed, met ridderorden en andere eereteekenen en de epauletten als Veldmaarschalk. Onder den geknotten arm: j. p. SCHOUBERG. F. Omschrift: WILLEM II KONING DER - NEDERL. G.H.V.L. Keerzijde: GEBOREN VELDTOGTEN IN SPANJE QUATRE BRAS EN WATERLOO HUWELIJK MET H. K. H. ANNA PAULOWNA - GROOTVORSTIN VAN RUSLAND TIENDAAGSCHE VELDTOGT KONING HERMUNTING GRONDWETSHERZIENING OVERLEDEN Zilver, brons, groot 65 m.m. DIRKS, no. 681.!) In het Kon. Penningkabinet bevindt zich een afgietsel in gips van het model voor de voorzijde van een niet uitgevoerden penning op het kwetsen van den Prins van Oranje in den slag bij Waterloo, beschreven bij DIRKS, no. 48.

68 Onthulling van het standbeeld van Koning WILLEM II te 's-gravenhage, Voorzijde: Het standbeeld met voetstuk en twee der vier voetbeelden (het Gezag en de Geschiedenis). Daaronder : VERMAES sc. MENGER F. Omschrift: OPTIMVS. PRINCEPS. FORTISSIMVS. BELLI. DVX. (De beste vorst. De dapperste krijgsaanvoerder). Links en rechts: DEDICATVM XXIII MART. MDCCCLIV. (Onthuld 23 Maart 1854). Keerzijde: In een krans van eike- en mirteloof, onder een vijf puntige ster: GVILIELMO. SECUNDO - NEDER- LANDIAE. REGI - GRATVS. POPULVS - HOC MONUMENTVM - P. I. (Het dankbare volk heeft dit gedenkteeken voor WILLEM II, Koning der Nederlanden, laten oprichten). Omschrift: NATVS. VI. DECEMB. MDCCXCII - DEFUNCT. XVII MART. MDCCCXLTX. (Geboren den 6 Dec. 1792, overleden den 17 Maart 1849). Zilver, brons, groot 66 m.m. DIRKS, no Dit standbeeld staat thans te Tilburg. 87. Vijftigste gedenkdag slag van Waterloo, Voorzijde: De Victorie reikt aan de Nederlandsche Maagd een krans toe. Rechts op den achtergrond het Waterloo-monument. Op den voorgrond antieke wapenen. Links de Nederlandsche leeuw, die zijn kluisters verbroken heeft. Opschrift, boven: EENDRAGT MAAKT MAGT. In de afsnede: Links ter zijde: s. DE VRIES, 'SHAGE. Keerzijde: Krans van eikebladeren kruiselings met linten omwonden, waarop, boven de door ééne kroon gedekte wapens van Noord- en Zuid-Nederland, onder

69 68 dat van Nederland; rechts die van Pruisen en Saxen- Weimar, links van Groot-Brittanië en Ierland en Brunswijk. In den krans het opschrift: PR. V. ORANJE. - SAXEN-WEIMAK. PERPONCHER. BRUNSWIJK-OELS. UXBRIDGE. WELLINGTON. PICTON. - BÜLOW. ZIETHEN. - BLÜCHER. Zilver, brons, 69 m.m. ZWIERZINA, no Vijftigste gedenkdag slag van Waterloo, Voorzijde: Naar links gewend borstbeeld van Z. M. Koning WILLEM II, met lauwerkrans. Omschrift: DE HELD VAN WATERLOO. Onder, rechts: P. MANSVELT & ZOON 'S HAGE. Keerzijde: Twee antiek gekleede krijgslieden, de een is gevallen, de ander, van zijn voorthollend paard gestegen, zet de knie op den gevallene en staat op het punt hem met een boven het hoofd geheven rotsblok te verpletteren. Op den grond wapenen, op den achtergrond banier met het Nederlandsche wapen. Opschrift boven: NEERLANDS ROEM - PLEGTIG HERDACHT. 18 jüny JTJNY In de afsnede: DE TIRANNY - VERSLAGEN. Brons, tin, groot 36 m.m. ZWIERZINA, no Vijftigste gedenkdag slag van Waterloo, Voorzijde: De Prins van Oranje te paard gezeten, rechts galoppeerend. Omschrift: KROONPRINS VAN ORANJE - HOLLANDS GLORIE. Keerzijde: Tusschen twee lauwertakken in vier regels: WATERLOO - 18 JÜNY Tin, met oog 26 m.m. ZWIERZINA, no. 42. Komt ook voor met omschrift: CROWN PRINCE OP ORANGE.

70 HOLLANDS GLORY. Paard naar links galoppeerend. ZWIERZINA, no Gedenkpenning slag van Waterloo, Voorzijde: De Prins van Oranje te paard, naar links galoppeerend. Omschrift: DE HELD VAN WATERLOO. Keerzijde: In een lauwerkrans: JUNIJ Tin, met oog 25 m.m. ZWIERZINA, no. 44. Komt ook voor met: JUNY: ZWIERZINA, no Gedenkpenning Waterloo, Voorzijde: Het links gewende hoofd van den Prins van Oranje. Omschrift: DE HELD VAN WATERLOO. Keerzijde: Het monument van Waterloo, omgeven door krijgstuig, op de voorzijde van het monument een lauwerkrans. Boven: 18 JUNY. In de afsnede: Tin, met oog, 24 m.m. ZWIERZINA, no Waterloopenning, Linksgewend hoofd van Z. M. Koning WILLEM II, omgeven door een dichtgegespten band, waarop: 1813 NEDERLAND IS VRIJ 'T DULDT GEEN DWINGLANDIJ. Rechts terzijde staat ingestempeld: G.B. Op de afsnede van den hals: v. D. RELLEN E. Ovaal, 42 X 30 m.m. Zilver op oranje rozet, waaronder strik in nationale kleuren. ZWIERZINA, no Gedenkpenning Waterloo, Linksgewend hoofd van Koning WILLEM II op ovaal medaillon, rustend op vaandels; boven lint, waarop:

71 70 WATERLOO gedekt door een lauwerkrans; onder links een liggende leeuw met zwaard en pijlbundel, rechts kanon en kogels, in het midden lint met: Zilver, 42 X 35 m.m. ZWIERZINA, no Waterloopenning Linksgewend hoofd van Z. M. Koning WILLEM II, omgeven door saamgebonden eike- en lauwertakken. Op het lint: 18 JUNY. Daaronder vliegend lint, waarop: 1815 WATERLOO Zilver, met gat en ring, 31 X 32 m.m. ZWIERZINA, no Waterloopenning vijf en zeventigste gedenkdag, Voorzijde: Gelauwerd, linksgewend hoofd van Z. M. Koning WILLEM II. Omschrift: z. K. H. PRINS VAN ORANJE, LATER Z. M. KONING WILLEM II. Keerzijde: HET DANKBARE NAGESLACHT AAN - DEN HELD - VAN QUATRE-BRAS - EN WATERLOO - 18 JUNI Vervaardigd door de rijksstempelsnijders. Brons, 44 m.m. ZWIERZINA, no Gedenkpenning Waterloo, Vierkante penning. In een dubbelen, gedeeltelijk gearceerden cirkel de Prins van Oranje met getrokken sabel, te paard. Links soldaten te voet, rechts een officier te paard en artilleristen met een vuurmond. Op een der raderen: E. VOET JR. FEC. Op den voorgrond gesneuvelden en een trom. Omschrift: ANNO - WATERLOO NED. BELG. VEREENIGING DER PENNINGVRIENDEN. Boven

72 71 het wapen van Nassau, onder dat van Nederland. De beide andere hoeken en verdere ruimte van het vierkant opgevuld met versieringen. Keerzijde: In een dubbelen, gedeeltelijk gearceerd en cirkel Prins MAUEITS in harnas te paard, een ruiterpistool in de uitgestrekte rechterhand. Het paard steigerend naar links. Op den achtergrond de zee met schepen en duin. Omschrift: ANNO - NIEUWPOORT VIVAT ORANJE. Boven: IJsvogelnest met vogel aan water en rotsen. Beneden: Boei in bewogen water. Links: Een nieuwe scheut, groeiende uit een afgeknotten boomstam. Rechts: Jonge oranjeboom op een heuvel, doode eikestam op den grond, achtergrond: zee met schip. Versieringen langs den rand. De ijsvogel met zijn nest is een herinnering aan de zinspreuk van WILLEM den Zwijger: Saevis tranquillus in undis. (Rustig te midden der woeste baren). De nieuwe scheut, opgaande uit een ouden boomstam, heeft betrekking op Prins MAURITS : Tandem fit surculus arbor. (Eindelijk wordt de scheut een boom). De boei in bewogen water duidt op FREDERIK HENDRIK. Op een zeldzamen penning, ter zijner eere vervaardigd, komt dit beeld voor. De oranjeboom naast den gevallen dooden eik wijst op den Stadhouder-Koning WILLEM III: Pro glandibus aurea poma. (Voor eikels oranjeappelen). De penning is geslagen op de wijze van penningen, vervaardigd door SIMON VAN DE PAS (± 1625), door een stempel te graveeren en hiervan een poincoen te maken, met behulp waarvan de definitieve stempel vervaardigd wordt.

73 72 Zilver en brons, groot 48.5 m.m. BEGEER, no Penningen, 97. Herdenkingspenning van den tiendaagschen veldtocht, Ter eere van Koning WILLEM I en den Kroonprins werd deze penning geslagen. Voorzijde: In een eikeloofkrans het rechts gewende borstbeeld, bijna van voren, van Koning WILLEM I. Daarboven een vliegend lint, waarop: DE VADER DES VADERLANDS. Daaronder een lint, waarop: GOD ZIJ MET ONS. Keerzijde: Een eikeloofkrans, waarin het borstbeeld van den Kroonprins, voor drie-vierde van voren, naar links gewend, omgeven door wapentuig en twee vaandels, waarop men leest: links: HASSELT 8 AUGUSTUS Rechts: LEUVEN 12 AUGUSTUS Boven dit alles een vliegend lint met opschrift: DE VERDEDIGER VAN ZIJN VADER LAND. Onder de tropee: In herdenking der Tiendaagsche - VELD-TOGT in Belgiën Brons en tin, groot 41 m.m. DIRKS, no Herdenkingspenning Voorzijde: Het links gewend borstbeeld van Koning WILLEM I met het omschrift: WILH: I. NEERLANDIAE REX. LUXEMB : M : DUX. Onder den hals: J. P. SCHOUBERG F. Keerzijde: Een naar rechts gewend antiek krijgsman, gehelmd, zittende op een rots, in de rechterhand een spies, waaraan twee stedekronen, waarop men leest: HASS. (ELTUM), LOVAN. (IUM) (Hasselt. Leuven), bevestigd zijn en met de linkerhand een antiek zwaard vasthoudend. Achter hem ligt de naar hem omziende Neder-

74 73 landsche leeuw, met pijlbundel in den rechterklauw. Omschrift: HOSTIBUS. BIS. FUSIS. PATRIAE. JURIBUS. ADSERTIS. In de afsnede: DUCE. PRINC AURIACO. AUG. MDCCCXXXI. Daaronder : j. p. SCHOUBERG F. (De vijanden tweemaal verslagen en de rechten van het Vaderland gehandhaafd, onder het bevel van den Prins van Oranje in Augustus 1831). Zilver, brons, groot 47 m.m. DIRKS, no Deze penning is in 1835 door Z. M. Koning WILLEM I vereerd aan alle Generaals, Brigadecommandanten, Hoofdofficieren en andere officieren, die gedurende den Tiendaagschen Veldtocht het commando over een korps of bataillon van het mobiele leger hadden gevoerd. Penningen ter eere van Generaal Chassé ( ). 99. Herdenkingspenning bombardement van Antwerpen, Voorzijde: Borstbeeld, bijna van voren, naar links gewend, van CHASSÉ in Generaalsuniform, met de versierselen van commandeur in de M.W.O. en het Legioen van Eer. Omschrift: D. H. BAR. CHASSÉ. GENERAAL DER INFANTERIE, OPPERBEVELHEBBER VAN HET KASTEEL VAN ANT WERPEN. Onder de linker epaulet: v. D. K. F. (VAN DER RELLEN. Fecit). Reerzijde: In het veld: ANTWERPEN - OP BEVEL - VAN - DEN GENERAAL CHASSÉ - GEBOMBARDEERD - XXVII OCTOBER - MDCCCXXX. Omschrift: HIJ TUCHTIGDE HET VERRAAD EN HAND HAAFDE HET WETTIG GEZAG. ' Zilver, brons, groot 46 m.m. DIRKS, no. 386.

75 CHASSÉ, Eenzijdige geel koperen plaque en haut relief met het borstbeeld van CHASSÉ in Generaalsuniform mët steek. Omschrift: LE GÉNÉRAL BARON CHASSÉ. Koper, 32 bij 42 m.m. Rijksmuseum. DIRKS, no CHASSÉ, 30 November 23 December Citadel van Antwerpen. Voorzijde: Borstbeeld bijna van voren, naar links gewend, in Generaalsuniform, versierd met het Grootkruis van de M.W.O. en andere decoraties. Omschrift: D. H. BAR. CHASSÉ, GENERAAL DER INFANTERIE, OPPERBEVEL HEBBER VAN HET KASTEEL VAN ANTWERPEN. Onder den geknotten arm: D. V. D. K. F. (D. VAN DER KELLEN. Fecit). Keerzijde: Omschrift: DE CITADEL VAN ANTWERPEN HELD HAFTIG VERDEDIGD. 30 N0V.-23 DEC MDCCCXXXII. Daarbinnen een krans van eikeloof, waarin het opschrift: ROEM - AAN HET - VADERLAND - DEN VIJAND PUINHOOPEN. Zilver, brons, ijzer, groot 47 m.m. DIRKS, no CHASSÉ, Voorzijde: Borstbeeld als bij no. 101 op anderen stempel. Omschrift: D. H. BARON CHASSÉ, GÉNÉRAL D'INFAN TERIE, COMMANDANT DE LA CITADELLE D'ANVERS. Keerzijde: Links het in puin geschoten bastion Toledo van de citadel en de andere wallen daarvan. Op den achtergrond de torens van Antwerpen. In de afsnede het wapen van Antwerpen, waarboven DEC. MDCCCXXXII. Omhoog, gescheiden door een lauwer- en eikenkrans, het omschrift: VALEUREUX EN DÉFENDANT GÉNÉREUX EN ÉPARGNANT.

76 75 Goud, zilver, brons, tin, groot 49 m.m. DIRKS, no In Januari 1833 zijn van dezen penning aan den Generaal CHASSÉ afslagen in goud, zilver en brons aangeboden door 126 ingezetenen.van Antwerpen, als hulde voor de wijze, waarop hij gedurende het beleg der citadel de stad gespaard heeft. De Hoofd-officieren der citadel ontvingen een bronzen exemplaar, de inschrijvers, tevens aanbieders, zilveren en bronzen medailles CHASSÉ, Voorzijde: Borstbeeld als op den voorgaanden penning, andere stempel. Omschrift: DAV. HENR. BARO. CHASSÉ. Onderaan: M. C. DE VRIES JR. F. Keerzijde: Het grondplan der citadel en van haar lunetten. Daaronder: ARX, ANTVERPIAE - MDCCCXXXII. (Kasteel van Antwerpen 1832). Omschrift: ACREM DEFENSIONEM MiRATA EST EUROPA. (Europa heeft de krachtige verdediging bewonderd). Zilver, brons, ijzer, geslagen aan 's Rijks Munt in 1833, groot 48 m.m. DIRKS, no Komt ook voor met als voorzijde het links gewende borstbeeld van Koning WILLEM I, daaronder: J. P. SCHOUBERG F. Omschrift: GUILIELMUS I BELGARUM REX. Brons en ijzer, groot 48 m.m. DIRKS, no. 464a CHASSÉ, Koper vergulde knoop, waarop het naar voren gewende borstbeeld in uniform van CHASSÉ. Omschrift: GENERAL CHASSÉ.

77 76 Engelsen maaksel. Boven en onder het oog op de keerzijde: FINE QUALIT. Groot 12 m.m CHASSÉ, Voorzijde: Plattegrond van de citadel van Antwerpen met de lunetten. Keerzijde: In een lauwerkrans: ARX - ANTVERPIENS - CONTRA - INJVSTISSIMAM - AGGRESSIONEM - VIRTVTE BATAVA - DVCE CHASSÉ - FORT. DEFENSA - M. DECEMBRI - MDCCCXXXII. (Het kasteel van Antwerpen tegen een zeer onrechtvaardigen aanval door Hollandsche dapperheid onder het bevel van CHASSÉ krachtig verdedigd in de maand December 1832). Te Berlijn door Loos in 1833 geslagen. Zilver, brons, 40 m.m. DIRKS, no DAVID HENDRIKUS CHASSÉ werd te Tiel den 18 Maart 1765 geboren en overleed te Breda den 2 Mei 1849, werd in 1810 door LODEWIJK NAPOLEON, Koning van Holland, tot Baron verheven, is vooral bekend als aanvoerder der Hollandsche troepen in Spanje en heeft later, als Nederlandsoh Generaal te Waterloo en tijdens het beleg van de citadel van Antwerpen grooten roem verworven Penning ter eere van Jhr. Dr. PH. F. B. VON SIEBOLD, Voorzijde: Borstbeeld bijna van voren, met als omschrift op twee regels: PHILIPP FRANZ VON SIEBOLD * ERFORSCHER JAPANS # - GEB. Z. WÜRZBURG 17 FEB GEST. Z. MÜNCHEN 18 AUG Onder het borstbeeld: SCHWERDTNER.

78 77 Keerzijde: Een rijzende zon, waarin twee Japansche letterteekens (Nippon) boven een kabbelend watervlak. Omschrift: ZUR ERINNERUNG AN DIE 100 JAHRIGE GEBURTS- EEIER * 1896 *. Brons, groot 49 m.m. Kon. Penningkabinet Penning ter eere van Jhr. Dr. PH. F. B. VON SIEBOLD, Voorzijde: Borstbeeld bijna van voren, in uniform van Majoor bij het Ned. Indische Leger, omhangen met een opwaaienden mantel. Omschrift: JHR. DR. PH. P. B. VON SIEBOLD. * *. Keerzijde: Acertakje (een der Japansche planten, die VON SIEBOLD naar hier overbracht). Modellé JAC. J. VAN GOOR. Kon. BEGEER. Zilver, brons, groot 50 m.m. Jhr. Dr. PHILIPP FRANZ BALTHASAR VON SEEBOLD, geboren 17 Februari 1796 te Würzburg, werd na zijn studie in de medicijnen lijfarts van Koning WILLEM I en vertrok in 1822 als chirurgijn majoor bij het Ned. Indische Leger naar Java. In 1823 vestigde hij zich te Decima in Japan, waar hij zijn praktijk uitoefende en zich op ethnologie, geologie en botanie van dat land toelegde. Om politieke redenen gevangen genomen, werd hij in 1830 uit Japan verbannen, vestigde zich te Leiden en stichtte aldaar in 1832 zijn proeftuin voor Japansche planten. In 1846 verhuisde hij naar Bonn. In 1854 werd zijn verbanning opgeheven, hij ging voor de Nederlandsche Regeering weer naar Japan, tot hij in 1863 als Generaal-

79 78 Majoor bij den Generalen Staf van het Indische Leger gepensionneerd werd. Hij overleed 18 October 1866 te München. Het portret op den penning dateert uit den tijd van zijn tweede verblijf in Japan. Hij verzamelde en beschreef Japansche en Chineesche munten. Van 4 tot 8 Mei 1932 is een herdenkingstentoonstelling te Leiden gehouden door de Afdeeling Leiden van de Kon. Ned. Mij. van Tuinbouw en Plantkunde Gedachtenispenning van E. W. VAN DAM VAN ISSELT, Voorzijde: Borstbeeld van VAN DAM V. ISSELT van voren, gehuld in een Romeinsche toga. Links daarvan: K. WIENER SCULP Parelrand. Keerzijde: HULDE - AAN DE NAGEDACHTENIS - VAN - E. W. VAN DAM VAN ISSELT. GEBOREN TE BREDA 20 FEBRUARY OVERLEDEN - GELDERMALSEN 9 FEBRUARY MOED - VADERLANDSLIEFDE - GENIE. Daarbeneden: Een ondergrond, omstrengeld door een eike- en oranjelooftak, waarop zijn familiewapen, rustende op een gelauwerd zwaard, een lier, een helm, een maconnieken hamer en winkelhaak en een bundel redevoeringen te herkennen aan het opschrift: ORATOR, bestraald door een brandende lamp. Zilver, brons, groot 62 m.m. DIRKS, no VAN DAM VAN ISSELT heeft als militair na 1813 gediend bij de compagnie Vrijwillige Jagers te Paard no. 5 van Utrecht, is daarbij opperwachtmeester geweest (1815) en, tijdens den Tiendaagschen Veldtocht, als Majoortitulair, commandant van het Korps Jagers van VAN DAM.

80 Eerepenning van den Luitenant-Generaal K. VAN DER HEIJDEN, Voorzijde: Borstbeeld van voren van den Luitenant- Generaal in uniform. Daaronder: j. p. MENGER, F. Omschrift op matten rand: LUIT-GEN. KAREL VAN DER HEYDEN. ADJ. D. K. GOUV. MIL. BEVELH. VAN ATJEH. Onder: Keerzijde: De Generaal te paard, met een verband om het linkeroog, wijst met de rechterhand naar een vijandelijke benting links, waarop de Nederlandsche driekleur is geplant en waarheen de troepen, komende uit een palmbosch, oprukken. In de afsnede: SAMALANGAN. 26 AUG Omschrift op matten rand: HULDE AAN DEN DAPPEREN EN BELEIDVOLLEN VELDHEER. Onder: Samengestrikte lauwer- en eiketakken, rechts tegen den rand: j. P. M. F. (J. P. MENGER Fecit). Brons, groot 66 m.m. ZWIERZINA, no Deze penning werd den Generaal tijdens zijn verlof in Nederland, in 1881, vergezeld van een kapitaal, aangeboden door Mr. J. HEEMSKERK AZN., voorzitter der daartoe gevormde hoofdcommissie, namens een groot aantal dankbare landgenooten. VAN DER HEIJDEN werd te Batavia op 12 Januari 1826 geboren, trad als soldaat hier te lande in dienst en klom bij het Indische Leger, via de onderofficiersrangen, op tot luitenant-generaal. Als onderofficier verwierf hij de M.W.O. 4e klasse op Bali, maakte de eerste Atjehexpeditie mee en werd, als kolonel, in 1877 militair en civiel bevelhebber van Atjeh. Tijdens de expeditie naar Samalangan verloor hij een oog en werd commandeur der M.W.O luitenant-generaal commandant

81 80 van het Kon. Koloniaal Invalidenhuis op het landgoed Bronbeek, alwaar hij op 26 Januari 1900 overleed Penningplaat van THEODOOR JOHAN ARNOLD VAN ZIJLL DE JONG, als commandant van het Nederlandsch-Indische Leger, Borstbeeld bijna van voren, iets rechts gewend, van VAN ZIJLL DE JONG, in groot uniform van luitenantgeneraal bij het Ned. Indische Leger, met decoraties, waaronder de Militaire Willemsorde en Nederlandsche Leeuw; van linker schouder naar rechter heup het breede lint van ridder Ie klasse in de Orde van Sint Anna van Rusland, op de rechter borst de Ster van deze Orde. Bronzen penningplaat, rond, in 1914 vervaardigd in de ateliers van GUSTAAF VAN KALCKEN te Haarlem, groot 95 m.m., uniek. Afgietsel in gips in Kon. Penningkabinet. VAN ZIJLL DE JONG werd den 31 Maart 1836 te Velp geboren, e luitenant der Artillerie in Oost-Indië, doorliep de verschillende rangen bij dat wapen en den Generalen Staf, werd in 1889 luitenant-generaal, commandant van het N. I. Leger, ging 5 April 1893 met pensioen, overleed 28 Mei 1917' te 's-gravenhage, was begiftigd met de M.W.O. 4e klasse, eervolle vermelding en eeresabel Penning ter eere van Generaal VETTER, den held van Lombok, Voorzijde: Borstbeeld, iets naar rechts gewend, in generaalsuniform met eereteekenen. Omschrift: GENERAAL J. A. VETTER, DE HELD VAN LOMBOK.

82 81 Keerzijde: Krans van eikebladeren. Verguld en verzilverd koper, met oog en ring, groot 28 m.m. ZWIERZINA, no Komt ook voor met als keerzijde: het afgietsel van een gulden. Tin met oog, 28 m.m., gegoten. ZWIERZINA, no Ter eere van Generaal VETTER, Voorzijde: Borstbeeld in generaalsuniform met eereteekenen. Omschrift binnen parelrand: GENERAAL-MAJOOR J. A. VETTER. Keerzijde: Parelrand, waarbinnen om- en opschrift: DE HELD VAN LOMBOK IN Verguld koper, groot 21 m.m. JACOBUS AUGUSTINUS VETTER is geboren te 's-gravenhage 2 December 1837, werd benoemd tot 2en luitenant der Infanterie op 28 December Een jaar later overgeplaatst bij het Indische Leger, is hij opgeklommen tot den rang van luitenant-generaal en werd commandant van dat Leger 19 Juni Was leider der Lombokexpeditie in 1894, overleed te 's-gravenhage den 2 December Penning door de burgerij van Deventer vereerd aan C. ROGGE, Voorzijde: Het gekroonde wapen van Deventer, daaronder: j. p. M. (J. P. MENGER). Keerzijde: Binnen een lauwerkrans gegraveerd: DEVENTER'S BURGERIJ AAN DS. C ROGGE - VELDPREDIKER - LOMBOK Goud, 50 m.m. ZWIERZINA, no i;

83 82 COBNELIS ROGGE werd te Deventer geboren 14 October 1844, studeerde te Utrecht Theologie en werd in 1871 predikant, eerst hier te lande, sinds 1881 in Nederlandsch Indië. In 1894 vergezelde hij als veldprediker de expeditie naar Lombok, waar hij zich onderscheidde in de bediening van zijn ambt tijdens de meest hachelijke oogenblikken. Hij overleed te Deventer 14 Maart Penning ter eere van A. KOOL, Voorzijde: Het naar links gewend borstbeeld van den luitenant-generaal A. KOOL in uniform. In de afgesneden schouder: P. Pander. Keerzijde: Op een sierlijk omgekruld en ingesneden perkament het opschrift: TER - HERINNERING - AAN 50 JARIGEN OFFICIERSDIENST DEN LUITENANT-GENERAAL - A. KOOL - COMMANDANT VAN HET VELDLEGER - AANGEBODEN DOOR OFFICIEREN - VAN HET NEDERLANDSCHE LEGER - 4 JULI C. J. BEGEER UTRECHT. Brons, 90 m.m., uitgevoerd door BEGEER, Utrecht. Penningen, BEGEER, no Aangeboden in een fraai bewerkte cassette, waarop in het midden de voorzijde van den penning op het honderdjarig jubileum der Rijdende Artillerie is aangebracht, geflankeerd rechts door het familiewapen van den generaal, links door het Rijkswapen. Om de medailles attributen der Rijdende Artillerie. Namens H. M. de Koningin werd door den generaal Baron VAN VOORST TOT VOORST aan den commandant van het veldleger A. KOOL het officierskruis met het cijfer L, versierd met brillanten, uitgereikt. ARTHUR KOOL werd op 21 Februari 1841 te Maastricht

84 83 geboren, begon zijn loopbaan bij de Rijdende Artillerie op 4 Juli 1859, was werkzaam bij den Generalen Staf, lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, Minister van Oorlog in 1901, Adjudant in B.D. van H. M. de Koningin en commandant van het veldleger van Overleed te 's-gravenhage den 24 Maart Penning ter eere van Dr. P. C. TH. LENS, Voorzijde: Links gewend borstbeeld van den officier van gezondheid Ie klasse (kapitein) LENS in uniform. Omschrift: DE. PETER CARL THEOD B LENS. Daarnaast: TOON DUPUIS. Keerzijde: Naar rechts zeilende driemaster (uit het wapen van West-Indië). Omschrift: CURAÇAO'AAN ZIJN HOOGGESCHATTEN MEDICUS. In de afsnede: ANNO 1909., waaronder twee palmtakjes. Boven: BEGEER UTRECHT. Modellé voorzijde van TOON DUPUIS, keerzijde van J. J. VAN GOOR. Goud, zilver en brons, 60 m.m. Penningen, BEGEER, no Dr. LENS werd geboren den 6 Februari 1864 te Wiesbaden, benoemd tot officier van gezondheid' bij het Ned. Indische Leger Augustus 1890, gedetacheerd bij de Landmacht in West-Indië van Maart 1891 tot Maart In November 1894 geplaatst te Curaçao en in 1898 overgegaan bij de Landmacht aldaar, vertrok hij in November 1909 vandaar, bij welke gelegenheid de Curacaosche bevolking hem een bronzen cassette vereerde, waarin bovenomschreven penning in goud, zilver en brons. In April 1912 is Dr. LENS gepensionneerd.

85 Penning' ter eere van W. H. PIEPERS, Voorzijde: Rechts gewend borstbeeld als luitenantkolonel der Huzaren. Naast het hoofd links monogram v. G. (VAN GOOR). Keerzijde: AAN - LUITENANT-KOLONEL - w. H. PIEPERS - IN 1895 SECRETARIS SEDERT 1905 VOORZITTER - DER - MILITAIRE SPORTVEREENIGING APRIL DONATEURS EN LEDEN. Naast de data lauwertakjes, onder het opschrift een versiering. Modellé van J. J. VAN GOOR. Brons, gegoten, 87 m.m. Penningen, BEGEER, no WILLEM HENDRIK PIEPERS, geboren te 's-gravenhage 6 Augustus 1858, trad op 9 Augustus 1874 in dienst als volontair bij het 3e Regiment Huzaren, 2e luitenant bij het 2e Regiment Huzaren 1 December Generaal- Majoor, Inspecteur der Cavalerie 28 Mei Augustus Commandant der gemobiliseerde Cavaleriebrigade. Gepensionneerd 11 Maart Luitenant-Generaal 27 Augustus Penning ter eere van A. E. J. G. d'hamecourt, Voorzijde: In lauwerkrans een klimmende leeuw, met den linkervoorpoot rustend op het wapen van D'HAMECOURT, in den rechter een vlag, waarop de kaart der Hollandsche waterlinie, daaronder een lint met het opschrift: NOVEMBER 1913-MAART Keerzijde: Omschrift: GENERAAL-MAJOOR A. E. J. G. D'HAMECOURT. COMMANDANT NIEUWE HOLLANDSCHE WATERLINIE. Opschrift: BIJ ZIJN VERTREK AANGEBODEN DOOR DE OFFICIEREN VAN HET LINIE-HOOFDKWARTIER.

86 85 Modelle van J. J. VAN GOOR, naar het ontwerp van den Kapitein der Artillerie H. J. A. VAN SON. Zilver, uniek, groot 75 m.m. Penningen, BEGEER, no ALEXANDER EUGENE JULES GUILLAUME D'HAMECOURT werd den 3 April 1857 te Amsterdam geboren, 2e luitenant der Artillerie den 6 Juli 1878, bracht een gedeelte van zijn diensttijd door bij den Generalen Staf en was Commandant van de Nieuwe Hollandsche Waterlinie van , toen hij den 6 Maart gepensionneerd werd Penning ter eere van FRANS DUNKLER, Voorzijde: Borstbeeld van voren van DUNKLER in uniform van kapitein, directeur der Kon. Militaire Kapel der Grenadiers en Jagers. Omschrift: FRANS DUNKLER Keerzijde: Wapen van 's-gravenhage met kroon, waaromheen een dubbele cirkel, waarbinnen het omschrift: AANGEBODEN DOOR DE HAAGSCHE BURGERIJ. Daaromheen hartvormige in elkaar grijpende schildjes, waarin de namen der Directeuren van de Kapel, met daaronder het jaar van benoeming: F. DUNKLER SR, F. DUNKLER JR, J. H. VÖLLMAR, W. V. D. LINDEN, N. A. BOUWMAN, C L. BOER Daaromheen 'als omschrift: KONINKLIJKE MILITAIRE KAPEL AUGUSTUS Brons, 60 m.m.

87 86 In Augustus 1926 werd op feestelijke wijze herdacht, dat de Kapel der Grenadiers en Jagers vóór 50 jaren tot Koninklijke verheven werd. De Haagsche Burgerij bood daarbij den leden van de Kon. Militaire Kapel dezen penning aan, gemodelleerd door wijlen CHARLES VAN WIJK, naar een ontwerp van den juwelier W. K. POULUS. FRANQOIS DUNKLER JR. is geboren te Namen 24 Februari 1816, trad in dienst bij het Muziekcorps der Grenadiers, waarvan zijn vader FRANQOIS DUNKLER SR. sinds de oprichting in 1829 Kapelmeester was. Na de pensionneering van zijn vader volgde de zoon hem op (12 April 1849). Onder zijn leiding kwam de Kapel tot grooten bloei. In 1861 werd hij benoemd tot 2en luitenant, in 1864 tot len luitenant, in 1871 tot kapitein. 3 Augustus 1876 werd de Kapel tot Koninklijke Militaire Kapel verheven en werd DUNKLER inspecteur van de Muziekcorpsen en van de Tamboers en Hoornblazers der Infanterie, in 1877 ook van de Kapel der Kon. Ned. Marine. 16 September 1878 is DUNKLER overleden Penning ter eere van den gepensionneerden Luit.-Generaal W. COOL, op diens 80sten verjaardag, Voorzijde: Het naar rechts gewende borstbeeld van den generaal in uniform; links in het veld de initialen van den ontwerper. Keerzijde: Opschrift: TER HERINNERING AAN DEN g0sten VERJAARDAG - VAN ONZEN VADER - WOUTER COOL - LID VAN DEN RAAD VAN STATE - GEP. LUIT. GENERAAL DER GENIE EN MINISTER VAN OORLOG GEB. 26 MEI Gegoten, brons, groot 85 m.m., modellé JAC. J. VAN GOOR, door Kon. BEGEER.

88 87 WOUTER COOL werd den 26 Mei 1848 te 's-gravenhage geboren, begon zijn officiersloopbaan in 1869 als 2e luitenant der Genie, bezocht de Stafschool, was van geplaatst in Ned. Indië, daarna werkzaam bij de K.M.A. en Hoogere Krijgsschool, waarvan hij ook Directeur geweest is. Verder bekleedde hij het ambt van Inspecteur van het Militair Onderwijs, was Minister van Oorlog. 1 Juni 1911 gepensionneerd als luitenant-generaal Lid van den Raad van State. Overleed op 20 November 1928 te 's-gravenhage. Van zijn hand zijn vele geschriften op.militair gebied, ook betreffende Indië, verschenen. De gedenkpenning is den Generaal door zijn kinderen op 26 Mei 1928 aangeboden en is afgebeeld in de levensschets door W. E. VAN DAM VAN ISSELT Penningplaat met borstbeeld van den oud-luitenant- Generaal L. F. DUYMAER VAN TWIST, Het naar rechts gewende borstbeeld van den Generaal in burgerkleeding. Omschrift: LUITENANT - GENERAAL L. F. DUYMAER VAN TWIST. Onder het borstbeeld: 7 NOVEMBER In het veld links naast het hoofd het monogram van den beeldhouwer A. TERMOTE (A. T.). Brons, rechthoekig, eenzijdig, 80 bij 60 m.m. Geslagen door H. HANNOTTE, Utrecht. Kon. Penningkabinet. LoDEwuK FRANCISCUS DUYMAER VAN TWIST werd den 9 November 1865 te 's-gravenhage geboren, begon'zijn militairen loopbaan in 1889 als 2e luitenant der

89 88 Infanterie, is sinds 1901 lid van de 2e Kamer der ritaten-generaal, doorliep als zoodanig de verschillende titulaire hoofdofficiersrangen, verliet als Generaalmajoor-tit. het leger en werd in 1930 benoemd tot Luitenant-Generaal-titulair, is voorzitter van de Nationale Landstormcommissie vanaf haar oprichting. Toen deze commissie 12 l /o jaar bestond, is op den 7en November 1931, den dag, waarop de commissie voor 12!/2 jaar in werking trad, door de leden van den bij zonderen vrij willigen Landstorm deze penning aan Generaal DUYMAER VAN TWIST vereerd Penning ter eere van den Generaal C. J. SNIJDERS, oud-opperbevelhebber van Land- en Zeemacht, op diens 80sten verjaardag, Voorzijde: Borstbeeld in uniform als opperbevelhebber van Land- en Zeemacht, links gewend. Omschrift: CORNELIS JACOBÜS SNIJDERS. t?.wo- ^n hef veld rechts naast het bostbeeld: TOON' DUPUIS. Keerzijde: Opschrift: OPPER BEVELHEBBER - VAN LAND- EN ZEEMACHT. - HIJ WAAKTE VAN - AUGUSTUS TOT NOVEMBER VOOR 'S LANDS - VEILIGHEID. Modellé van TOON DUPUIS, door Kon. BEGEER. Goud, zilver, brons, groot 60 m.m. 121a. Penning ter eere van den Generaal C. J. SNIJDERS, oud-opperbevelhebber van Land- en Zeemacht, op diens 80sten verjaardag, Als voren. Gietpenning;'zilver, brons, groot 100 m.m. Door Kon. BEGEER.

90 89 Door het Huldigingscomité Generaal SNIJDERS" te 's-gravenhage zijn den Generaal op zijn 80sten verjaardag aangeboden: de kleine medaille in goud, de gietpenning in zilver en brons, terwijl beide penningen verkoopbaar zijn gesteld ten bate van het fonds voor oud-militairen, de eerste in zilver a ƒ 15, in brons a ƒ 3; de gietpenning in brons a ƒ 15. CORNELIS JACOBUS SNIJDERS werd geboren den 29 September 1852 te Nieuwe Tonge; e luitenant der Genie; gedetacheerd bij het Leger in Ned. Indië; 1908 Generaal-majoor, sous-chef van den Generalen Staf; 1910 Luitenant-Generaal, Chef van den Generalen Staf; 1 Augustus 1914 Opperbevelhebber van Land- en Zeemacht; 9 Augustus 1914 Generaal; 9 November 1918 eervol ontslagen. Ridder 4e kl. M.W.O. Drager der Kraton-medaille. Heeft verschillende werken over versterkingskunst en den wereld-oorlog geschreven Prijspenning van de Stichting Het Generaal Snijders- Fonds", bij den 80sten verjaardag van den oud-opperbevelhebber van Land- en Zeemacht C. J. SNIJDERS, Voorzijde: Borstbeeld van Generaal SNIJDERS in burgerkleeding, rechts gewend. Omschrift: GENERAAL, c. J. SNIJDERS SEPT Op de afsnede van het portret: JAC. J. VAN GOOR. Keerzijde: HET GENERAAL SNIJDERS FONDS - VOOR VERDIENSTEN OP - LUCHTVAARTGEBIED op drie regels evenwijdig aan den rand van den penning als omschrift in de bovenste helft van de medaille. In het midden: AAN. Modellé van JAC. J. VAN GOOR. Door Kon. BEGEER. Goud, brons, groot 60 m.m.

91 90 De penning wordt door het Generaal SNIJDERS Fonds om de 3 jaar toegekend voor verdiensten op luchtvaartgebied. Den eersten penning in goud ontving Generaal SNIJDERS den 19 October 1932 ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de Kon. Ned. Ver. voor Luchtvaart en van zijn 80sten verjaardag als waardeering van zijn groote verdiensten voor de luchtvaart. II. Penningen, betrekking hebbende op personen van de Marine Ter eere van J. C. J. VAN SPEYK, Voorzijde: De onstuimige Schelde, waarop de kanonneerboot no. 2 in de lucht springt. Daarboven een engel met de Nederlandsche vlag, die ongeschonden is gebleven. Omschrift: DE VINDICE celsror IGNE. (hooger dan het wrekende vuur, n.1. de vlag). In de afsnede: AD ANTVERPIAM - v FEBR. MDCCCXXXI. Daaronder: D. VAN DER KELLEN. P. Keerzijde: Binnen een eikenkrans, onder een vijfpuntige ster: j. c. J. VAN SPEYK - AD TUENDUM BATAVI NOMINIS - ET - APLUSTRIS DECUS - ULTRO - INCENSA NAVE - MORTEM OPPETENS. (J. C. J. VAN SPEYK kiest vrijwillig den dood door zijn schip in brand te steken om Neerlands roem en der voorvaderen vlag te handhaven). Zilver, brons, groot 46 m.m. DIRKS, no Ter eere van J. C. J. VAN SPEYK, Voorzijde: Nederland, voorgesteld als een treurende vrouw, met de linkerhand leunende op een uitgedoofden fakkel, legt met de rechterhand een krans op een graf-

92 91 tombe, waarop het in de lucht springen van de kanonneerboot is voorgesteld en waartegen het Nederlandsche wapenschild rust. Omschrift: DE ONSTERFELIJKHEID IS ZIJN DEEL. In de afsnede: VAN DER RELLEN F. Keerzijde: In een mirtekrans het opschrift: JAN - CAREL JOSEPHUS - VAN SPEYK - HANDHAVER - DER HOLLANDSCHE VLAG 5 FEBRUARY MDCCCXXXI. Zilver, brons, koper, groot 44 m.m. DIRKS, no Ter eere van J. C. J. VAN SPEYK, Penningplaat met het borstbeeld van VAN SPEYK, bijna van voren, links gewend, in uniform. Omschrift: J. c J. VAN SPEYK. Verguld koper, groot 50 m.m. DIRKS, no Diende als deksel van een doosje Ter eere van J. C. J. VAN SPEYK, Knoopdeksel, waarop in lauwerkrans het portret van VAN SPEYK van voren, links gewend en omschrift: J. c. J. VAN SPEYK. Koper, 20 m.m. DIRKS, no Ter eere van J. C. J. VAN SPEYK, Voorzijde: Borstbeeld van voren, het hoofd iets naar links gewend. Van achter het borstbeeld aan weerszijden een lauwertak; rand gearceerd. Keerzijde: Omschrift: j. c. j. VAN SPEYK. GES. 5 FEB , daarbinnen zijn kanonneerboot, terwijl deze in de lucht vliegt. Zilver met oog, groot 15 m.m. Amst. Hist. Museum.

93 92 127a. Ter eere van J. C. J. VAN SPEYK, Als voren. De arceering en de lauwerkrans aan de voorzijde ontbreken. Zilver met oog, groot 15 m.m. Amst. Hist. Museum Ter eere van J. C. J. VAN SPEYK, Voorzijde: Borstbeeld van VAN SPEYK, toijna van voren, links gewend, in de uniform van luitenant ter zee 2e klasse, dragend de M.W.O. Omschrift: JAN. CAREL, JOSEPHUS. VAN. SPEYK Onder de armafsnede ingesneden: Jac. J. van Goor. Keerzijde: De kanonneerboot no. 2 op de reede van Antwerpen, waarvan men eenige huizen en torens ziet. Omschrift: KANONNEERBOOT NO. 2 VOOR ANTWERPEN. In de afsnede: 5 FEBRUARI Daaronder: p. K. (het merkteeken der Vereeniging voor Penningkunst). Zilver, brons, groot 60 m.m., gemodelleerd door JAC J. VAN GOOR, geslagen bij de Koninklijke BEGEER. Uitgegeven als no. 1 van de penningen voor het 6e vereenigingsjaar 1931 van de Vereeniging voor Penningkunst. J. C. J. VAN SPEYK werd te Amsterdam den 31 Januari 1802 geboren, opgevoed in het Burgerweeshuis aldaar en daarna opgeleid voor den Marinedienst, verwierf in Indië de M.W.O. en liet den 5 Februari 1831 voor Antwerpen vrijwillig het leven als luitenant ter zee 2e klasse 1 ).!) In Dwtch Naval Medale, bij Admvral the Marquess of MILFORD HAVEN (Prinoe Louis OF BATTENBERG until 1917) wordt op blz. 355, no. 645, beschreven en afgebeeld een 15 m.m. groot zilveren doosje, op het deksel (gestempeld) het in de lucht vliegen van VAN SPEYK'S schip

94 Penning ter eere van JACOB HOBEIJN, Voorzijde: In een parelrand: ZIJNE TROUW WIJKT VOOR WATER, NOCH VUUR. als omschrift. Daaronder: links het fort Philippine, van welks borstweringen de Belgische soldaten vuren op HOBEIJN, die naar een bootje zwemt, dat de Nederlandsche vlag voert. Rechts, aan den oever van de Wester-Schelde, Nederlandsche soldaten en matrozen en kinderen. Op den achtergrond oorlogsschepen. In de afsnede: links: L. ROYER. DEL., rechts: J. c. BENDORP, SCULP. Keerzijde: In een parelrand het opschrift: DE STAD - 'S GRAVENHAGE - AAN HAREN MEDEBURGER - DEN RIDDER JACOB HOBEIN - VOOR DE TROUW, KLOEKMOEDIGHEID - EN ZELFOPOFFERING, - WAAR MEDE HIJ, - OP DEN - XIX MAART MDCCCXXXI, - VOOR HET FORT PHILIPPINE, IN - HET MIDDEN DER GOLVEN, ZIJNE - BOOT REDDE EN HARE VLAG BEHIELD. Zilver, geheel gegraveerd, groot 88 m.m. Het was verboden aan de Vlaamsche visschers op de Wester-Schelde hun beroep uit te oefenen, uit vrees voor spionnage. Den 19 Maart 1831 werden in den Braaksman bij Biervliet eenige visschers gesignaleerd, die niet wilden bijdraaien. Een gewapende sloep, die hen wilde aanhouden, geraakte aan lager wal en moest door het vuur van het fort Philippine verlaten worden door de bemanning. HOBEIJN, een Nederlandsch matroos, bemerkte, dat de vlag op de sloep achtergelaten was en den Belgen in handen zou vallen. Hij zwom, onder het met omschiift: l. c. i. VAN SPEYK GESJJ 5 EEB Op den bodem (gegraveeid) de letteis R. M. C. tussehen twee palmtakken. Het doosje bevat een stukje laken van VAN SPEYK'S jas. (Verzameling A. O. VAN KERKWIJK).

95 94 vuur der Belgen, naar de sloep en redde de vlag, waarvoor hij benoemd werd tot ridder 4e klasse der M.W.O. en van den Raad der stad 's-gravenhage den bovenbeschreven penning ontving met een jaargeld van een gouden tienguldenstuk, eiken 19den Maart te voldoen. De penning en de op perkament geschreven oorkonde, d.d. 12 Augustus 1831, berusten in het Koninklijk Penningkabinet, als een geschenk van HOBEIJN'S schoonzoon, A. IN 'T VELDT Ter eere van Prins HENDRIK der Nederlanden, Voorzijde: Rechtsgewend hoofd van den Prins, onder den hals: j. p. MENGER, F. Omschrift: HENRICVS. PRINCEPS. NEERLANDLE. NATVS. ID. JUNIIS. MDCCCXX. Keerzijde: Een monument, prijkende met het Nederlandsche wapen, rustende op gekruiste scepter en anker, waarop door een gesluierde vrouw een lauwerkrans gelegd wordt. Op het monument een vaas, waarover een sluier hangt, die tevens gedeeltelijk het naast het monument geplaatste Nederlandsche wapen en een omgekeerde toorts bedekt. In de afsnede: OBIIT. ID. JANVARIIS. - MDCCCLXXIX. Omschrift: QVIS. DESIDERIO. SIT. PVDOR. AVT. MODVS. TAM. CARi. capitis (Wie zou zich schamen (voor zijn tranen) of zijn droefheid inhouden bij het verlies van zoo'n dierbaar leven). Zilver en brons, 50 m.m. ZWIERZINA, no Ter eere van Prins HENDRIK der Nederlanden, Voorzijde: Aanziend borstbeeld van den Prins in Admiraalsuniform, daaronder: j. F. V. D. HORST & co. Omschrift: WILLEM FREDERIK HENDRIK PRINS DER NEDERLANDEN.

96 95 Keerzijde: In het veld in een parelcirkel: DE VLOOT, HET LEGER, 'ï VOLK, DE HANDEL EN 'T VERTIER WEENT BIJ PRINS HENDRIKS GRAP EN KROONT HET MET LAURIER. (Woorden van j. p. HAZEBROEK). Omschrift: GEBOREN TE SOESTDIJK 13 JUNI 1820, OVER LEDEN TE WALFERDANGE 13 JANUARI Zilver, brons, 46 m.m. ZWIERZINA, no Prins HENDRIK was de tweede zoon van Koning WILLEM II en trad in dienst bij de Nederlandsche Marine, werd in 1850 daarbij luitenant-admiraal. Hij stichtte het tehuis voor oude zeelieden te Egmond aan Zee en overleed als Stadhouder van Luxemburg op het kasteel Walferdange Penning vereerd aan J. C. DE RUIJTER DE WILDT, Bij de eerste steenlegging van het standbeeld voor M. A. DE RUIJTER te Vlissingen werd deze penning aangeboden. Voorzijde: Twee samengestrikte lauwertakken. Opschrift: AAN - den HoogEdel - Gestrengen Heer - J. c. DE RUIJTER DE WILDT - Kapitein ter Zee Inspecteur van het Loodswezen te VLISSINGEN. Keerzijde: Opschrift: TER HERINNERING - Aangeboden - Bij het leggen van den - EERSTEN STEEN - aan het voetstuk van het Standbeeld - van - M. A. DE RUIJTER - bij gelegenheid - zijner verplaatsing - OP - 10 JULI Zilver, 50 m.m., gegraveerd door J. M. VAN KEMPEN & Zonen te Voorschoten. ZWIERZINA, no

97 96 Het standbeeld van DE RUIJTER, dat eerst met den rug naar zee, binnen de wallen van Vlissingen geplaatst was, is overgebracht naar de rotonde van den zeeboulevard. Een afstammeling van den Admiraal, de Kapitein ter Zee DE RUIJTER DE WILDT, verrichtte de eerste-steenlegging en werd vereerd met dezen penning. III. Penningen, betrekking hebbende op personen van de Schutterij Ter eere van J. D. C. C. W. Baron D'ABLAING VAN GIESSENBURG, Voorzijde: Het naar rechts gewende borstbeeld van D'ABLAING VAN GIESSENBURG als Kolonel der Schutterij. Op zijn uniform het metalen kruis, de M.W.O., het kruis der Orde van den Nlederlandsohen Leeuw en het Lint _ van het Grootkruis der Eikenkroon met Ster. Onder den rechterschouder: v. D. K. (VAN DER KELLEN). Omschrift: j. D. C. C. W. BAR. D'ABLAING VAN GIESSENBURG. Keerzijde: Een tropee van wapens en vaandels, twee kanonnen, trom, kogelstapel, trompet, tromstokken. Vóór de tropee een metalen kruis. Omschrift: DE OFFICIEREN VAN DE AFD. MOB. UTRECHTSCHE SCHUTTERIJ AAN HUNNEN KOLONEL Zilver, brons, groot 47 m.m. DIRKS, no De Kolonel D'ABLAING voerde in de jaren het bevel over drie bataillons der 3e brigade, van de Ie afdeeling, Reserve-Divisie Ter eere van H. W. ROELANTS, 1864 Aangeboden ter gelegenheid van zijn 50-jarigen dienst. Voorzijde: Het wapen van het geslacht ROELANTS met

98 97 helm en dekkleeden. Omschrift: 18 April April Keerzijde: Tusschen een saamgebonden lauwer- en eikelooftak: AAN -.DEN HOOGEDEL - GESTRENGEN HEER - H. W. ROELANTS - L T -KOLONEL KOMMANDANT DER DIENST DOENDE - SCHUTTERY TE SCHIEDAM, - BIJ GELEGENHEID ZYNER - VIJFTIGJARIGE SCHUTTERLYKE - DIENSTVERVULLING, DOOR - DE ONDEROFFICIEREN EN KORPORAALS - ALS BLIJK VAN HOOGACHTING - AANGEBODEN. Goud, zilver, brons, groot 46 m.m. Vervaardigd door W. PAUWELS & Zoon. ZWIERZINA, no. 6. H. W. ROELANTS werd geboren te Schiedam 1 Januari 1796, heeft als kapitein der Mobiele Zuid-Hollandsche Schutterij (2e bataillon 2e afdeeling) den Tiendaagschen Veldtocht meegemaakt en tot in hoogen ouderdom bij de Schutterij gediend, droeg op zijn officierskruis het cijfer LXV! Hij overleed 28 Mei De penning, hem aangeboden, was van goud, eenige familieleden ontvingen een zilveren exemplaar Gedenkpenning van J. STAATS BOONEN VAN WIJNGAARDEN, Voorzijde: Tn een lauwerkrans: BEWIJS VAN ACHTING - AAN MIJNE GETROUWE ONDEROFFICIERS - DER SERJANTEN MAJOORS VEREENIGING - VAN HET REG T SCHUTTERIJ - TE AMSTERDAM Keerzijde: In een lauwerkrans: GEDACHTENIS - VAN DEN - GENERAAL MAJOOR J. STAATS BOONEN VAN WIJNGAARDEN ADJUDANT DES KONINGS - OUD KOLONEL KOMMANDANT - VAN HET REG T SCHUTTERIJ - TE AMSTERDAM - APRIL Verzilverd koper, groot 85 m.m. 7

99 Gedenkpenning' van J. STAATS BOONEN VAN WIJNGAARDEN, Voorzijde: Als bij het voorgaande nommer, alleen inplaats van: DER SERJANTEN MAJOORS VEREENIGING staat hier: DER ONDEROFFIC S SOCIËTEIT - EENSGEZINDHEID. Keerzijde: Als bij het voorgaande nommer. Verzilverd koper, groot 85 m.m. JACOB STAATS BOONEN werd den 25 Februari 1794 te Dordrecht geboren, maakte als luitenant der Cavalerie de veldslagen bij Jauer, Hochkirk en Leipzig mede en werd als staatsgevangene in de vesting Aire opgesloten. In 1815 maakte hij den veldtocht mee, was niet bij Waterloo tegenwoordig. Hij werd 25 October 1833 Majoor bij de Schutterij te Amsterdam, luitenant- Kolonel 18 September 1842, Kolonel 11 April Den 30 Januari 1866 werd hij eervol ontslagen met den rang van Generaal-Majoor, was sinds 1848 Adjudant des Konings in buitengewonen dienst. IV. Draagpenningen van Marketentsters, Waschvrouwen, enz Draagpenning voor de marketentster van het Bataillon Infanterie No. 14, Landmilitie, Compagnie No. 9, Voorzijde: 14de Bataillon - Infanterie - Land Milietie - Compagnie No Keerzijde: Glad. Geelkoper, doorboord, gegraveerd, groot 70 m.m. DIRKS, no. 43.

100 Draagpenning voor de marketentster van het Bataillon Artillerie No. 2, 3e Cie van linie, Voorzijde: Parelrand, waarbinnen het opschrift: Bataillon - Artillerie No. 2-3eme Compagnie - Van lienie., daaronder twee gekruiste kanonnen. Keerzijde: Lauwerkrans, waarin: Koniglijk - Nederlandxch - Leger. Krans en parelrand geslagen, overigens gegraveerd. Zilver, doorboord, groot 31 m.m. Kon. Penningkabinet. Het bataillon no. 2 stond in den slag bij Waterloo onder den lateren Generaal DE LA SARRAZ, werd bij reorganisatie het 2e bataillon Veldartillerie Draagpenning van de marketentster van de 16e Afdeeling Nationale Infanterie, 3e Bataillon, 2e Compagnie, Voorzijde: VROUW - VAN LIER. Keerzijde: 16 E - AFD NAT E INF - 3E 15 BAT 2E N KOMP E., waaronder twee takken. Koper, doorboord, gegraveerd, groot 49 m.m. Kon. Penningkabinet. DIRKS, nó Draagpenning van de waschvrouw der 7e Afdeeling Infanterie, Ie Bataillon, 2e Compagnie, Voorzijde: In gearceerden rand het omschrift: 7 AFD. - inf. Opschrift: 1 BAT. 2 KOMP. - Waschvrouw. Daaronder lauwertak. Keerzijde: In gearceerden rand een lauwerkrans, waarbinnen een gekroonde W, daaronder Leger te - Velde.

101 100 Koper, met oog en ring, gegraveerd, groot 41 m.m. DntKS, no Draagpenning van de waschvrouw der 9e Af deeling Infanterie, 3e Bataillon, Ie Compagnie, Voorzijde: In fraaien rand tusschen olijfbladen het opschrift: IE KOMP. - WASCHVROUW. Keerzijde: In fraaien rand tusschen olijfbladen het opschrift: 9E AFDEELING. 3E BAT T N. Geelkoper, gegraveerd met oog, 42 m.m Draagpenning van de waschvrouw der 10e Afdeeling Infanterie, 3e Bataillon, Ie Compagnie, Voorzijde: In verhoogden rand als omschrift: 10 AFD. inf., daaronder kruisje met krul en opschrift: 2 BAT. 3 KOMP. - WASCHVROUW. Hieronder twee takjes. Keerzijde: In het veld in doorloopenden, langwerpigen krans: CIT: ANTW:, Waaronder een krul en 1830 en Zilver, met oog, gegraveerd, groot 46 m.m Draagpenning van vrouw VAN DEN HEUVEL, 13e Afdeeling Infanterie, 3e Bataillon, 2e Compagnie, Voorzijde: Binnen een dubbelen cirkel: VROUW - VAN DEN - HEUVEL. Omschrift: 13 AFD. 3 BON. 2 KOMP Keerzijde: Glad. Geelkoper, met oog, gegraveerd, groot 50 m.m. DIRKS, no. 416.

102 Draagpenning der waschvrouw van het 2e Regiment Infanterie, 3e Bataillon, 3e Compagnie, 1842? Voorzijde: Lauwerkrans, waarbinnen: 2. REG T. INF I E 3. BATT 0 I F. Keerzijde: 3E KOMP I E - WASCHVROUW. Zilver, met koord. In het Legermuseum (mededeeling) Draagpenning van CARLINA DE GIDTS, 4e Af deeling Zuid-Hollandsche Schutterij, 2e Bataillon, 5e Compagnie, Voorzijde: Een gekroonde, door stralen omgeven, W, waaronder het opschrift : WASCHVROUW, - en eenige krullen. CARLINA DE GIDTS. Keerzijde : Opschrift : 4? E AFD : - ZUID HOLL : - SCHUTTERIJ, - 2 DE BATT: - 5 DE COMP:, waaronder een krul. Geelkoper, met oog, gegraveerd, groot 40 m.m. DIRKS, no Draagpenning van de waschvrouw der 2e Afdeeling, 2e Bataillon, 5e Compagnie Mobiele Overijselsche Schutterij, Voorzijde: Binnen een opstaanden rand een gekroonde W, waaronder als omschrift: WASCHVROUW. Keerzijde: Opschrift: 2 AF D 2 BAT T - 5 COMP. MOBI. - OVER I J SG.HUT E I J. Zilver, met oog en ring, gegraveerd, 43 m.m. In verzameling Krijgsgeschiedkundig Archief v. d. Generalen Staf.

103 Draagpenning van de waschvrouw der 6e Compagnie, 2e Afdeeling, 2e Bataillon Mobiele Overijselschë Schutterij, Voorzijde: Als bij no Keerzijde: Opschrift: 2 E AFD. 2 BATT. - 6 COMP. MOBILE - OVER E I J SCHUT R I J. Bevindt zich in de verzameling van het Nederl. Legermuseum (mededeeling) Draagpenning der waschvrouw van het Ie Bataillon, Ie Compagnie Drentsche Schutterij, Voorzijde: Opschrift: VROUW LAKENBERG - WASVROUW. Keerzijde: Opschrift: IE BATTALJON IE KOMPAGNIE - DRENTSE SCHUTTERIJ. Zilver, met oog, aan koordje. Nederl. Legermuseum (mededeeling) Draagpenning voor vrouw SCHOUTEN, Afdeeling Kurassiers No. 3, Staf, Voorzijde: Omschrift: AFD KURASSIERS, opschrift: No. 3 - Staf. - Schouten. Daaronder twee takken. Keerzijde: Cirkels als versiering. Geelkoper, doorboord, gegraveerd, groot 50 m.m. DIRKS, no Penning van de marketentster Wed. UITERMERK der Utrechtsche Schutterij, Voorzijde: In een lauwerkrans het opschrift: TROUW - AAN KONING - EN - VADERLAND.

104 103 STER. Keerzijde: WED E TJITERMERK MARKETENT- Wit metaal, oog, ring en oranje lint, groot 39 m.m. Lint 44 m.m. breed. In de Historische Verzameling der Schutterij te Amsterdam. Wed. UITERMERK, wier meisjesnaam TRUI OCKELOEN was, maakte in 1812 als aide-cantinière" den veldtocht naar Rusland mede en zag haar vader in de Berezina omkomen. In 1815 woonde zij, als marketentster bij de Karabiniers, den slag van Waterloo bij en trok in 1830 met het bataillon Utrechtsche Schutters naar het Leger te Velde. In 1881 werd haar de penning door de officieren der Schutterij te Utrecht, ter gelegenheid van de vijftigjarige herdenking van 'den Tiendaagsohen Veldtocht, vereerd. Zii overleed in In den catalogus van de veiling van de verzameling van wijlen W. C. Baron SNOUCKAERT VAN SCHAUBURG, gepensionneerd luitenant-kolonel bij den Generalen Staf, op 13 September 1847 en volgende dagen door W. P. VAN STOCKUM te 's-gravenhage, komen voor de volgende marketentsters- of waschvrouw-penningen: No e Afd. Nat. Inf. 3e Bat. 2e Comp. Koper, verkocht voor,ƒ (mijn no. 139). No Ie Afd. 2e Bat. Zuid-Hollandsche Schutterij, aan oranje lint. Koper, verkocht voor ƒ No Ie Bat. Ie Comp. Drentsche Schutterij. Zilver, verkocht voor ƒ (mijn no. 148).

105 104 No e Afd. 2e Bat. 5e Comp. Overijselsche Schutterij. Zilver, verkocht voor ƒ 2.. (mijn no. 146). De penningen voor de waschvrouwen bij de Landmacht, zijn vanaf December 1831 verplicht gesteld door den Koning. Bij de corps d'élite" werden zij aan een zilveren kettinkje om den hals gedragen, bij de andere troepen-onderdeelen aan een koord. Zij dienden als identiteitsbewij s. V. Penningen, vervaardigd ter herinnering aan militaire Expedities, Veldslagen en andere feiten Amsterdams bevrijding met de hulp van Rusland, Voorzijde: Czaar ALEXANDER, getooid met den oud- Russischen helm, in maliënkolder met speer en schild, waarop vechtende soldaten, de Russische adelaar en: LEIPZIG Omschrift: DE RODOMYSL (welgezinde) DER NEGENTIENDE EEUW. Keerzijde: Russische krijger in antieke wapenrusting, de Amsterdamsche Stedemaagd met zijn schild beschermend en den ter aarde liggenden Fransehen overheerscher met zijn zwaard bedreigend. Omschrift: BEVRIJDING VAN AMSTERDAM. In de af snede: MEDAILLE VAN GRAAF TOLSTOI. GESNEDEN DOOR A. KLEINKOFF Alle op- en omschriften in de Russische taal. Brons, groot 65 m.m. DIRKS, no. 10.

106 Penning op de plundering van Woerden doof de Fransche troepen, Voorzijde: Het wapenschild van Woerden, gedeeltelijk omsluierd, rustend tegen een cypres, aan welks voet een rookende oorlogsfakkel en een zwaard liggen. In de afsnede: WOERDEN - xxiv NOV. - MDCCCXIII. Keerzijde: In een cypresseloof-krans: xxv - JAAR KRING - DER RAMP - GODSDIENSTIG - HERDACHT - XXV NOV. - MDCCCXXXVIII. Zilver, brons, groot 38 m.m., door D. VAN DER KELLEN. DIRKS, no Penning op het binnenrukken der Kozakken te Utrecht, Voorzijde: Het wapen van de gemeente Utrecht, hangende en bevestigd aan een lans, die gemonteerd is met den Vrijheidshoed. Onder dien hoed een wimpel, waarop: Links en rechts van het wapen oranjetakken. Keerzijde: Binnen een krans van vijftig sterren, omschrift: GESLAGEN AAN 'SRIJKS MUNT 28 NOVEMBER In het veld: 28 - NOVEMBER , waaronder het Utreohtsche muntteeken, de Mercuriusstaf. Brons, groot 34 m.m. DIRKS, no a. Penning op het binnenrukken der Kozakken te Utrecht, Voorzijde: Gelijk no. 153, doch: onder het wapen. Keerzijde: Geen sterrenkrans en het muntteeken in

107 106 den buitenrand; gearceerde cirkelrand tusschen om- en opschrift. Brons, groot 29 m.m. DIRKS, no Penning- op de capitulatie van Gorinchem, Voorzijde: Links gewende Victorie, vliegend met zwaard en lauwerkrans in de handen. Omschrift: GOTT SEGNETE DIE VEREINIGTEN HEERE. Keerzijde: DURCH - CAPITULATION - GORKUM - EINGENOMMEN - VON - ZIELINKSKY - D. 20 FEB Zilver, met oóg, groot 15 m.m. DIRKS, no Penning op het halve eeuwfeest van Neerlands onafhankelijkheid, Voorzijde: Nederland, voorgesteld als een onder een oranjeboom staande vrouw in antieke kleeding, getooid met diadeem. Haar linkerhand rust op een leeuw, die het wapenschild der Nederlanden en een pijlbundel vasthoudt. In haar rechterarm, op een kolom steunende, rust de koninklijke scepter. De Muse der Geschiedenis ter zijde van haar geknield, grift een L in de kolom, terwijl zij met haar linkerhand een opengeslagen boek vasthoudt, waarin men leest: v. HOGENDORP - v. D. DUYN - v. LIMB. STIR. Onderschrift in de afsnede: MENSE NOVEMBRI - MDCccxiii MDCccLxiii. (In de maand November ). en J. p. MENGER, F. Omschrift: IVGO PEREGRINI EXCVSSO - AURIACI svb TEGMiNE TVTA. (na het juk van den vreemdeling te hebben afgeworpen is Nederland veilig onder de bescherming van Oranje). Keerzijde: Drie medaillons, omgeven door lauwer- en

108 107 eikeloof, gedekt door een koninklijke kroon en in het midden een lint, waarop: JE MAINTIENDRAI. In het bovenste medaillon het rechtsgewende borstbeeld van Koning WILLEM III, met omschrift: GVIL. III NEERL. REX. LVXEMB. M. D. In het linksche, onder, het links gewende borstbeeld van Koning WILLEM II, met omschrift: GVIL. II. NEERL. REX. LVXEMB. M. D. In het rechtsche, onder, het rechts gewende borstbeeld van Koning WILLEM I, met het omschrift: GVIL. I.. NEERL. REX. LVXEMB. M. D. Zilver, 'brons, groot 73 m.m. DIRKS, no Herdenkingspenning, Voorzijde: De drie bustes van Koning WILLEM I, II en III, elkander gedeeltelijk bedekkende, daaronder: s. DE VRIES 'SHAGE. Omschrift: ORANJE, IN VOOR- EN NAGESLACHT NEERLANDS REDDERS, ROEM EN KRACHT. Keerzijde: De Vrijheid, in de rechterhand de met den vrijheidshoed gede*kte speer, de linkerhand steunend op 's Rijks wapenschild. Achter haar de leeuw. Links oorlogsattributen, rechts vredesvoorwerpen, als zinnebeelden van nijverheid, handel en scheepvaart. Omschrift : HET DANKBARE NEDERLAND. In de afsnede: Links: E. LACOMBLÉ INV. Rechts: s. DE VRIES F. Zilver en brons, groot 7L m.m. DIRKS, no Herdenkingspenning, Voorzijde: De Nederlandsche Maagd, zittende op een troon. Voor haar een altaar, waarop een kroon en scepter op een kussen liggen. Aan de voorzijde van het altaar in een eiken- en lauwerkrans: v. HOGENDORP - v. D. DUIN - v. MAASDAM - v. LiMBURG-STiRUM. Om het alaar

109 108 de Wijsheid met pijlenbundel en hoorn des overvloeds, de Vrijheid met speer en. vrijheidshoed, terzijde afgewend Mars, in de rechterhand een zwaard, aan den linkerarm een schild, waarop pijlenbundel en de jaartallen Aan zijn voeten een afgebroken keizerlijke adelaar, gebroken zwaard en boeien. Omschrift: VAN VREEMDEN DWANG BEVRIJD HERDACHT NA VYFTIG JAAR. Daaronder: OPENB. IX. V. 11. JES. LXIII. V. 4. In de afsnede: NOVEMBER MDCCCXIII - DE VRIES JR. INV. ET FEC. NOVEMBER MDCccLxni. Daaronder: M. c Keerzijde: De Muze der geschiedenis, met de boven haar hoofd zwevende vijf puntige ster der onsterfelijkheid, wijst met de opgeheven linkerhand naar een aan een gegroefde zuil gehechten band, waarop men leest: ORANJE - BOVEN. Daaronder een plaat, waarop tusschen versieringen de gekroonde naamcijfers van Koning WILLEM I, WILLEM II, WILLEM III. In de rechterhand houdt zij een lint, waarop: JE MAINTIENDRAI. Tegen de zuil op een rotspartij rechts het Nederlandsche wapen, waarnaast zinnebeelden van handel, kunst, landbouw, wetenschap. Links een zeilend schip. Omschrift: ORANJE, EEN STERKE ZUIL, STAAT VAST OP NÊERLANDS GROND. In de afsnede: BESCHERM, O GOD HET VADERLAND. Onder den sokkel: M. C. D. V. JR Zilver, zilver verguld, brons, groot 78 m.m. no DIRKS, 158. Oranje-penning van 's-gravenhage, Voorzijde: De rechts gewende busten van onze drie Koningen accolés in een cirkel. Omschrift: GOD ZIJ MET ONS. Onder twee lauwertakjes.

110 109 Keerzijde: Omschrift: NEÊRLANDS ONAFHANKELIJKHEID. Opschrift: HERDACHT - NOVEMBER w F & z. (W. PAUWELS en Zoon). Zilver, verguld koper, brons, tin, groot 19 m.m. DIRKS, no Gedenkpenning onafhankelijkheid, Voorzijde: De Nederlandsche Maagd vertoont in de opgeheven rechterhand de verbroken ketenen; de linkerhand steunt op 's Rijks schild. Een lang lint fladdert achter haar, Waarop men leest: ORANJE EN NEDERLAND. Links ligt de Nederlandsche leeuw met pijlbundel, daarachter een zeilend schip. Rechts naast het schild: Mercuriusstaf, kamrad en bijenkorf met vliegende bijen. Boven: In de afsnede: p. MANSVELT EN ZOON. Keerzijde: In een eikeloofkrans: HERINNERING - AAN HET HALVE - EEUWFEEST VAN NEDERLANÜ'S ONAFHANKELYK- HEID - NOVEMBER Tin, groot 37 m.m. DIRKS, no Gedenkpenning onafhankelijkheid, Voorzijde: Het gekroonde wapen van Nederland, rustend op vier Nederlandsche vlaggen. Op een tip van een der vaandels: 50 en A. L. S. (A. L. SNOEK). Omschrift: GOD BESCHERME NEDERLAND EN ORANJE. Keerzijde: In een lauwerkrans: NOVEMBER Omschrift: NEÊRLANDS ONAFHANKELIJKHEID, A. L. SNOEK. - AMST :. Tin, groot 35 m.m. DIRKS, no Komt ook voor in koper, alleen met keerzijde, groot 32 m.m.

111 Penning van Den Briel, Voorzijde: In kabelrand het wapen van Brielle, gekroond en vastgehouden door een watergeus met een vlag achter hem liggend. Daaronder: LIBERTATIS - PRiMiTiAE. (De eerstelingen der vrijheid). Omschrift: TER EERE VAN ORANJE, DE INGEZETENEN VAN BRIELLE. Keerzijde: In kabelrand het omschrift: NEERLANDS ONAFHANKELYKHEID ; in het veld: GEVIERD - DOOR - VERSCHIL LENDE - CORPORATIEN - DER - STAD BRIELLE 1 DEC Lood, 27 m.m. DIRKS, no Uitgereikt o.a. aan de oud-bevrijders van den Briel van 1 December 1813: J. H. Lux en A. H. VAN KRUYNE. Verder zijn op het afschudden van het Fransche juk in 1813 nog enkele draagteekens vervaardigd, beschreven bij DIRKS onder nos. 906, 907, Schilden van de Handboogschutterij van St. Sebastiaan te Breda, Twee schilden, den 24 Augustus 1814 door J. H. ISING aan het Schuttersgilde van St. Sebastiaan aangeboden ter herinnering aan de bevrijding van het Fransche juk. A. Opschrift: DE EDELE HANDBOOGSCHUTTERIJ - TE BREDA - 24 TE Augustus MDCccxrv. In het midden het gekroonde wapen van Prins WILLEM van Oranje als souverein vorst. B. Opschrift in 26 regels: Toen het Vaderland, na 19 Jaren rouw en vertwijfeling, onder den verderfelijken invloed en de Schandelijke overheersching van Frankrijk, had gekwynd en alles, tot Zijnen naam toe, welke bij alle volkeren der Aarde,

112 111 met zoo-veel Roems, bekend was, had verloren; zag het zich door de Edelmoedige en Vereenigde pogingen van Engeland, faisland, Oostenrijk en Pruissen, uit de banden der Slavernij gered, en onder het Weldadig Bestuur van het Huis van Oranje, waardoor het zoo Roemvol was groot geworden, teruggebragt. En toen Prins Willem van Oranje Nassau, Zoon van wijlen den Doorlugtigen Prins Willem den Vde, de eerste Souvereine Vorst van Nederland, Hoogstdeszelfs 42 S T C Jaar was ingetreden, werdt die heuchelijke dag, door de Stad Breda in het algemeen, en door het Schutters Gilde van St. Sebastiaan in het bijzonder, gevierd. Ter gedachtenis aan deze belangrijke gebeurtenis werdt door Jan Hendrik Ising, Commissaris van Zijne Koninglijke Hoogheid den Souvereine Vorst van het Arrondissement Breda, die op dien dag den Vogel schoot, en tot Koning van het Gilde werdt uitgeroepen, dit Schild aan de Edele Schutterij geschonken". Zilver, gegraveerd, gevat in koperen lijst met parelrand, groot 115 m.m. zonder, 145 m.m. met lijst. Cat. J. SCHULMAN 11 October 1921, no Prov. Noord-Brabantsch Genootschap te 's-hertogenbosch Bevrijding van Deventer van het Fransche juk na 50 jaren herdacht, Voorzijde: Op een verhevenheid, waarop: DAVENTRIA en waaruit een oranjeboom omhoog schiet, staat de Nederlandsche Leeuw, met den rechterachterpoot zijn boeien vertredende, met de voorpooten een ovaal schild houdende, waar,op het gekroonde wapen van Deventer en de Nederlandsche vlag, op de middembaan de

113 112 woorden: VRIJHEID MET ORANJE. Op den achtergrond rechts: opgaande zon; links: gezicht op Deventer met vlag op den toren der groote kerk. Onder: xxvi APRIL - MDCCCLXTV. Keerzijde: In een lauwerkrans: DE GEMEENTE - DEVENTER - TER HERINNERING AAN HARE VERLOSSING UIT DE MAGT DER FRANSCHEN OP DEN XXVI APRIL MDCCCXIV. Zilver, brons, 38 m.m. ZWIERZINA, no Deventer's bevrijding, Voorzijde: Het gekroonde wapen van het genootschap Demosthenes (de letter D op een veld, gedeeld zilver en. rood). Omschrift: LETTERLIEVEND GENOOTSCHAP - DEMOSTHENES. DEVENTER. Keerzijde: In het veld. de gekroonde arend van het wapen van Deventer, ter weerszijden een versiering boven: 26 APRIL 1814; beneden: 26 APRIL Tin, 35 m.m. ZWIERZINA, no Deventer's bevrijding, Voorzijde: Het gekroonde wapen van Deventer, tusschen het jaartal: Keerzijde: Onder twee kruiselings geplaatste palmtakken: BOUWKUNDIGE VEREEN1GING Tin, 42 m.m. ZWIERZINA, no Beleg van Doornik, Maart Voorzijde: Het oude wapen van Doornik met het omschrift: LA VILLE DE TOURNAY REOONNOISSANTE. In de afsnede vier lijnen, bestemd voor het ingraveeren van een naam.

114 113 Keerzijde: Binnen een cirkel een tropee van antiek wapentuig: helm en kuras, vaandels, veldteekens, schild, lictorenbundel, zwaard. Koper, groot 41 m.m. DIRKS, Suppl. I. Waarschijnlijk is dit een belooningspenning van de stad Doornik, geschonken aan de verdedigers tegen de. Fransche aanvallen in Penning op de onthulling van het monument 1813 te 's-gravenhage, Voorzijde: De voorzijde van het monument. Omschrift: FREDERIK PRINS DER NEDERLANDEN. TER HERINNERING:. In de afsnede: AAN: 17 NOV Keerzijde: De afbeelding van de achterzijde van het monument. In de afsnede: November Rechts: j. p. M. F. (J. P. MENGER. Fecit). Goud, brons, groot 61 m.m. ZWIERZINA, no Het monument is ontwprpen door de Heeren v. D. WAAIJEN PIETERSZEN en KOELMAN te 's-gravenhage. Het beeldhouwwerk is van 'SIMONS. In 1863 zijn comités opgericht tot inzameling van gelden voor het standbeeld. De leden dezer comités ontvingen van Prins FREDERIK der Nederlanden hiervoor een: 168. Draagpenninkje, Voorzijde: In krans van eike- en lauwerbladeren: NATIONAAL GEDENKTEEKEN Keerzijde: In gelijken krans: 17 - NOVEMBER - 'S GRAVENHAGE /1869. Zilver, groot 18 bij 12 m.m. Vervaardigd aan 's Rijks Munt. m

115 114 Lint: Wit met twee oranje strepen, 1 centimeter breed. ZWIERZINA, no Verder bestaan als herinnering aan de onthulling van het monument twee draagpenninkjes, beschreven bij ZWIERZINA onder nos. 146 en Penning van de Koninklijke Vereeniging van Nederlandsche Scherpschutters, Het monument te 's-gravenhage komt ook op dezen penning voor. Voorzijde: Het monument Omschrift: LOOS DUINEN In de afsnede: K. V. V. N. s. Keerzijde: Het Nederlandsche wapen met leeuwen als schildhouders en bandspreuk, waaronder: c. J. BEGEER - UTRECHT. Omschrift: KON: VEREENIGING VAN NED: SCHERP SCHUTTERS. Schietschijf je. Brons, 32.5 m.m. Ook met keerzijde: Krans. Brons, 32.5 m.m. BEGEER, Penningen, no Officieele penning op het eeuwfeest van Neerland's onafhankelijkheid, Voorzijde: Een jonge man plant een oranjeboom in den vernielden Hollandschen tuin, die vol onkruid is Vdistels) en waarin links een omvergeworpen paal met den Franschen adelaar ligt. In de lucht onweerswolken. In de afsnede op een versierden achtergrond een cartouche, waarin het Schip van Staat, met de koningskroon op het gespannen zeil, de ketenen van de tyrannie stukzeilt. Terzijde van het schip, links: 18, rechts: 13. Keerzijde: Het Nederlandsche wapen met schildhouders en bandspreuk. Daaronder op een rechthoekig

116 115 Veld: EERSTE - EEUWFEEST - VAN HET - HERSTEL VAN - NEERLAND'S - ONAFHANKELIJKHEID MCMxiii., geflankeerd door brandende flambouwen en oranjetakken met appels, de flambouwen verbonden door een gewonden, dubbelgestrikten lauwerkrans. Zilver, brons, 66 m.m. Vervaardigd aan 's Rijks Munt door J. C. WIENECKE Penning op het eeuwfeest, Voorzijde: De Nederlandsche Leeuw (rechts) in gevecht met den Franschen adelaar (links), binnen den Hollandschen tuin. Keerzijde: Langs den rand palm- en oranjetak, waarbinnen stralende vijf puntige ster. Daaronder: NEDERLAND - HERSTELD - DOOR - PRINS WILLEM VI - VAN ORANJE NASSAU Daaronder: Het gekroonde wapen van den Souvereinen Vorst, met een lint, waarop: JE MAINTIENDRAI. Wit metaal, met oog en ring, groot 29 m.m. Door J. J. A. GERRITSEN. Verder zijn er nog andere penningen in 1913 op het Eeuwfeest geslagen, die niet direct betrekking hebben op het militaire deel der omwenteling Waterloo, Gegraveerde eenzijdige penninkjes, waarop : Waterloo - June. 1815, benevens een tropee van oorlogstuig. Koper, groot 24 en 21 m.m. Jaarverslag Kon. Penningkabinet Schilden van de Handboogschutterij van St. Sebastiaan te Breda, Twee schilden, den 25 Augustus 1815 door M. J. F.

117 116 VAN TETS aan het Schutters Gilde van St. Sebastiaan aangeboden ter herinnering aan den slag bij Waterloo. A. Opschrift: DE EDELE HANDBOOGSCHUTTERIJ TE BREDA. In het midden het gekroonde wapen van het Koninkrijk der Nederlanden in verguld zilver. B. Opschrift in 21 regels: Ter Viering van den Geboorte dag van onze Dierbaare Koning. Ter gedagtenis aan de Weldadige Regering van hoogst deszelfs Doorlugtige Voorouders uit het Edele Huis van Orange & Nassau. Heeren & Baronne van Breda. Stigters & Beschermers der Nederlandse Vryheid. Tot hulden aan de Nederlandse Dapperheid onder aanvoering van den Koninglijke Erfprins van Orange Nassau in den Slag bij Waterlo op den 18 Juny 1815 de op nieuws belaagde onafhangelijkheid & Voorspoed van het Vaderland bevestigende. Door de Schutters van St. Js. Sebastiaan de Oudste Broederschap te Breda op den 25 Augustus 1815 volgens het oud gebruik Plegtig ter aandenking aan die voor het Vaderland zo heugelijken dag na den Vogel geschooten werdende door M. I. F. van Tets, Raad der Stad Breda & Ontfanger Particulier van het Zelve Arrondissement als Overdeeken bij die gelegentheid de Vogel afgeschooten en tot Koning van het Gilde Uitgeroepen en door hem tot eene aandenken aan die Plegtige dag dit Schild aan de Broederschap van den Edelen Handboog Vereert. Zilver, gegraveerd, gevat in koperen lijst met parelrand, groot 115 m.m. zonder, 145 m.m. met lijst. Cat. J. SCHULMAN 11 October 1921, no Prov. Noord-Brabantsch Genootschap te 's-hertogenbosch.

118 Waterloo, Voorzijde: Tropee, bestaande uit een antieke helm, waarop de Nederlandsche Leeuw is gegraveerd, antiek zwaard en lauwertak, bestraald door een hemellicht. Daaronder op een lint ingestempeld: JUNY Opschrift: boven: WATERLOO, onder: MDCCCLXV. Keerzijde: In een lauwerkrans: DE STRIK - ís GEBROKEN, - EN WIJ ZIJN - ONTKOMEN - PS. cxxiv v s 7. Gegraveerd door D. VAN DER KELLEN. Brons, 37 m.m. ZWIERZJNA, no Waterloo, Voorzijde: De Victorie reikt de Nederlandsche maagd een krans toe. Rechts op den achtergrond, het Waterloomonument, op den voorgrond antieke wapenen. Links de Nederlandsche Leeuw, die zijn kluisters verbroken heeft. In de afsnede: s. DE VRIES 'SHAGE. Keerzijde: Het Waterloo-monument, waaronder: Omschrift: HERINNERING AAN HET HALVE EEUWFEEST 18 JUNY # WATERLOO #. Tin, 40 m.m., met oog en ring. ZWIERZINA, no Waterloo, Voorzijde: De leeuw van Waterloo op vierkant voetstuk, waarop: xvin JUNY - MDCCCXV., omgeven door zes vlaggen, trom, kanon en twee stapels kogels. Opschrift: WATERLOO Keerzijde: Het gekroonde wapen van Nederland, waartegen leunen, rechts: ongekroond wapen van Pruisen, links: het door den kouseband met het opschrift: HONI SOIT QUI MAL Y PENSE omgeven wapen van

119 118 Groot-Brittanië en Ierland. Onder deze wapens slingert zich door eenig lofwerk een lint, waarop: JE MAINTIENDRAI. Omschrift: TER HERINNE G AAN DE ROEMRIJKE DAGEN VAN Tin, 32 m.m. ZWIERZINA, no. 40. Verder bestaan, als herinnering aan den slag bij Waterloo, draagteekens, meestal als feestinsigne gedragen, beschreven door ZWIERZINA onder de nos. 47, 49, 50 en 51 en verschillende buitenlandsche penningen, waarop echter geen melding gemaakt wordt van het aandeel vah ons leger in den slag Penning op de oprichting van het Waterloomonument in Voorzijde: Borstbeeld van Koning WILLEM I naar rechts met omschrift: GUILELMUS I. BELGARUM REX. Onder den hals: BRAEMT FECIT. Keerzijde: De leeuw van Waterloo op den heuvel. Omschrift: MONUMENTUM WATERLOOEUM. Onder den leeuw: ERECTUM MDCCCXXIV. (het monument van Waterloo opgericht 1824.). Op het monument: xvin JUNI - MDCCCXV. Opschrift onder den heuvel: VAN DER STRAETE DTR. VAN GEEL. SCULP. BRAEMT INC. Zilver en brons, 50 m.m. Dirks, no Penning op het Waterloo-monument, Voorzijde: Borstbeeld, rechts gewend, met omschrift: WILLEM i, KONING DER NEDERLANDEN. Onder den hals: BRAEMT E. Keerzijde: De leeuw op zijn voetstuk op een heuvel. Daaronder: WATERLOO. Op het voetstuk: xvm JUIN MDCCCXV. Zilver en brons, 27 m.m. DIRKS, no. 241.

120 , Penning op het Waterloo-monument, Voorzijde: Het monument in cirkelrand. Gegoten door COCQUEREL te Seraing. Lood, eenzijdig, 27 m.m. DIRKS, no Penning op het Waterloo-monument, Voorzijde: Het monument op een heuvel. Omschrift: CHAMP DE BATATLLE DE WATERLOO. Keerzij de: In een. eikeloofkrans: SOUVENIR - DE - BELGiQUE, waaronder een gestyleerde bloem. Geelkoper, verguld of verzilverd, met oog, groot 30 m.m. DIRKS, no Penning op de tuchtiging van Algiers, Voorzijde: Het rechtsgewende borstbeeld van den bevelhebber der Britsche vloot. Omschrift: ADMIRAL LORD EXMOUTH. Onder het borstbeeld: LOUIS. BR. F. (LOUIS BRENET Fecit) MUDIE. D. Keerzijde: Neptunus een zeemonster met zijn drietand bedwingend. In de afsnede: ALGIERS AUGUST Rechts en links: GERARD. S J. MUDIE D. Zilver, brons, ijzer, uitgegeven door J. MUDIE, groot 40 m.m. DIRKS, no. 96. Tot tuchtiging van de Al gerij nsche zeeroovers is een gecombineerde Engelsch-Nederlandsche vloot uitgezeild onder Lord EXMOUTH en Baron v. D. CAPELLEN en heeft op 27 Augustus 1816 Algiers gebombardeerd: Een Nederlandsche penning op de tuchtiging van Algiers bestaat niet.

121 Verovering van Palembang, Voorzijde: De links gewende buste van Koning WILLEM I. Omschrift: WILH: NASS: BELG: EEX. LUXEMB: M : DUX : In den geknotten hals: MICHAUT. Keerzijde:' Een bijna naakt krijgsman in antieken Homerischen stijl en kleeding, met helm op het hoofd, een ovaal schild aan den linkerarm, een kort zwaard voor zijn lijf en met den opgeheven rechterarm een spies werpende. Zijn mantel fladdert achter hem, zijn linkervoet staat op den voorsteven van een antiek schip, steunend tegen de snebbe. Boven zijn hoofd vliegt de Victorie met een krans in de uitgestrekte rechterhand en een palmtak in de linkerhand. In de afsnede: AD PALEMBANG - D. XXIV JUN. MDCCCXXI BRAEMT F. (bij Palembang den 24 Juni 1821.). Omschrift: HOSTIUM. MUNTMENTIS. EXPKGNATIS. SATRAPE. CAPTo. BELLO. CONFECTO. (De versterkingen der vijanden vermeesterd, de sultan gevangen genomen, de oorlog beëindigd.). Goud, zilver, brons, ijzer, groot 42 m.m. DIRKS, no Daartoe aangezet door RAFFLES, die na de teruggave der Koloniën aan Nederland, als luitenant-generaal van Benkoelen, Sumatra voor Engeland trachtte te behouden, haalde de Sultan van Palembang zijn Rijksgrooten over zich aan het Nederlandsch gezag te onttrekken. Een expeditie tegen hem in 1819 richtte niets uit. In 1821 ondernam Generaal-majoor DE KOCK een tweede expeditie, die op den 24 Juni bekroond werd door de verovering van het eiland Gombora en van Pladjoe. De Sultan werd naar Ternate verbannen.

122 Penning' op de Algemeene Wapening in Noord-Nederland, Voorzijde: Borstbeeld van Koning WILLEM I naar links, waaronder: VAN DER RELLEN F. Omschrift: WILLEM I. KONING DEK NEDERLANDEN. Keerzijde: Een jong krijgsman in antieke kleeding, met helm, schild en speer, giet een beker olie uit op een brandend altaar. Op het altaar: VOOR - VADERLAND - EN KONING. Op het schild: een pijlbundel, waaromheen: EENDRAGT MAAKT MAGT. OmSChrif t: MEI GOD TROK ELK TEN STRIJDE. Rechts: VAN DER KELLEN F. In de af snede: ALGEMEENE WAPENING Zilver, brons, ijzer, groot 52 m.m. DIRKS, no Lint ter herdenking van den Tiendaagschen Veldtocht, Driekleurig lint, waarin geweven met zwarte letters op oranje grond: LEUVEN - TWAALF - AUGUSTUS ; BAUTERSEN - TWAALF - AUGUSTUS ; HASSELT - ACHT - AUGUSTUS Lint ter herdenking van den Tiendaagschen Veldtocht, Driekleurig lint, waarin geweven met zwarte letters op oranje grond: LEUVEN - TWALEF - AUGUSTUS en: HASSELT - ACHT - AUGUSTUS Cat. VAN SYPESTEYN, p. 74, no. 24. Jaarverslag Kon. Penningkabinet 1912.

123 Penning op de onthulling van het monument te Amsterdam, Voorzijde: Buste van den Koning, rechts gewend, waaronder: s. c. ELION F. Omschrift: WILLEM III KONING DER NED. G.H.V.L. Keerzijde: Het monument, van de voorzijde genomen, waarop men leest: boven: HULDE - AAN - NEDERLANDS - KRIJGSMAGT - DOOR - VORST EN VOLK. Onder: AAN - DEN VOLKSGEEST - VAN Omschrift: IN TEGENWOORDIG HEID DES KONINGS ONTHULD DEN 27 AUGUSTUS Zilver, brons, groot 75 m.m. DIRKS, no Het monument is in den loop der jaren vervallen, zoodat het in 1914, van den Dam, waar het opgericht was, verwijderd is. In 1854 is in den Parktuin te Amsterdam door Amstels Mannenkoor een feest, waaraan 200' zangers medewerkten, ter herinnering van den Tiendaagschen Veldtocht gehouden. "De opbrengst strekte ten bate van het op te richten nationaal gedenkteeken Zwart gutha percha draagteeken Amstels Mannenkoor, Bij bovenstaand feest in den Parktuin, droegen de zangers een zwart gutha-percha draagteeken, aan oranje lint. Voorzijde: In een naar beneden gerichten eiken- en lauwerkrans, die den rand van het draagteeken vormen, het metalen kruis, waaronder: Keerzijde: In denzelfden rand, omschrift: TIEND SCHE VELDTOGT. METALEN KRUIS. Opschrift: AMSTELS - MANNENKOOR - 14 AUGUSTUS Groot 50 bij 38 m.m. Historisch Museum, Amsterdam.

124 Herdenkingspenning' van de verdediging der Citadel van Antwerpen, Voorzijde: Omschrift: 25-JARIG - HERINNERINGSFEEST - aan de - VERDEDIGING - van de - CITADEL - van - ANTWERPEN - gevierd - TE - AMSTERDAM - OP 30 NOV : Keerzijde: De plattegrond der citadel. Omschrift: HOE DAN OOK, NIET ELK - ZIET CORINTHEN. Onder den platten grond: ANTWERPENS BURG - NOV Koper, gegraveerd, groot 39 m.m. DIRKS, no Penning op de teruggave van Venlo, Voorzijde: Het wapen van Venlo, met ridders als schildhouders. Omschrift: WILLEM I KONING DER NEDER LANDEN. In de afsnede: J. WIENER FEC Keerzijde: Opschrift: DEN XXII JUNY - MDCCCXXXIX - WERD DE STAD VENLO ONDER HET WETTIG GEZAG AAN Z. M. DEN KONING DER - NEDERLANDEN TERUGGEBRACHT. - DE XVIII AFD. INF. - NAM DEZE STAD - IN BEZIT. Zilver, brons, groot 27 m.m. DIRKS, no Penning op den staat van beleg te Maastricht van October 1830 tot Juli Voorzijde: De stedemaagd van Maastricht, gezeten op een rots, houdt in de rechterhand het wapenschild der Nederlanden, in de linker de sleutels der'stad. In de afsnede: j. WIENER FEC Keerzijde: Onder het gekroonde wapen der stad: MAASTRICHT, GETROUW GEBLEVEN - AAN DEN KONING DER NEDER LANDEN, WERD DEN IV OCT. MDCCCXXX DOOR DEN - IN MAART MDCCCXXXIX OVERLEDENEN - LT. GENERAAL OPPERBEVELHEBBER BARON DIBBETS - IN STAAT VAN BELEG VERKLAARD. - EN DEN

125 124 1 JULY MDCCCXXXIX DOOR DEN LT. GENERAAL - OPPERBEVEL HEBBER BARON VAN DER CAPELLEN, - UIT DIEN STAAT ONTHEVEN. - TERWIJL 'S KONINGS STAATS-RAAD BUITENGEWOON COMMIS SARIS JONKHEER GERICKE VAN HERWYNEN MET HET OPPERSTE BURGERLIJK GEZAG - BEKLEED WAS. Zilver, brons, groot 41 m.m. DIRKS, no Expeditie ter kust van Guinea, 'Voorzijde: Tusschen twee saamgebonden lauwertakken een antiek scheepsroer, zwaard en anker en sautoir. Omschrift: DE AMSTEL, DE VICE-ADMIRAAL KOOPMAN. Keerzijde: Omschrift: HET WETTIG GEZAG HERSTELD ïn het veld: commenda - GETUCHTIGD XI NOV. - ANOEMA-ATJIRM - VERBRAND IX DECEM. - KWASSIE-KROM - VEROVERD IX JAN. Zilver, brons, 45 m.m. (door D. VAN DER KELLEN). ZwiERziNA, no Bij tractaat van grensregeling tusschen Nederland en Engeland, gesloten 5 Maart 1867, kwamen enkele plaatsen ter kust van Guinea (Westkust van Afrika) aan Nederland. De bewoners waren hiermede niet tevreden en deden herhaaldelijk aanvallen op de schepelingen van onze oorlogsschepen. 26 Mei 1869 geraakte een sloep van De Amstel" in de branding bij de Abrobyrivier, waardoor zij omsloeg en enkelen der bemanning verdronken; een der officieren en vier matrozen kwamen aan land en werden door de bewoners van Anoema Atjirm gevangen genomen, terwijl een matroos, die vluchten wilde, gedood werd. Na betaling van een losgeld van ƒ werden de gevangenen losgelaten. De Vice-Admiraal KOOPMAN", uit Nederland

126 125 gezonden, met De Aanstel" en de bezetting van St. George d'elmina, hebben daarop het wettig gezag hersteld, waarbij de op den penning beschreven feiten voorgevallen zijn. De losprijs voor de militairen ontvangen, werd echter niet terugbetaald. Bij overeenkomst van 25 Februari 1871, goedgekeurd bij de wet van 20 Januari 1872, St.bl. no. 6, zijn de bezittingen ter kust van Guinea aan Engeland overgedragen, tegen betaling van hoogstens Pond Sterling Penning van Rotterdam, op de ongeregeldheden in September en October Voorzijde: Het gekroonde wapen van Rotterdam, waaronder, in een boog: 27 SEPTEMBER - 3 OCTOBER Keerzijde: Een muurkroon, waarboven: HULDE - VAN - DE BURGERIJ, en daaronder: AAN DE SCHUTTERIJ VAN - ROTTERDAM. Onder staat: VAN KEMPEN ROTTERDAM. Zilver, brons, groot 33 m.m. ZWIERZINA, no Deze penning is door de Burgerij van Rotterdam aan de Schutterij aangeboden voor haar flink optreden tijdens de ongeregeldheden, die aldaar plaats hadden, tengevolge van de werkstaking der sjouwers en bootwerkers Gedenkpenning van de expeditie naar Lombok, Voorzijde: De Nederlandsche Leeuw werpt den Balischen Panter ter aarde. Daarachter de Nederlandsche Maagd, met van gramschap verwrongen trekken, gereedstaande met haar zwaard een met een geweer gewapenden Baliër het hoofd te splijten, terwijl zij haar schild beschermend uitstrekt over een Sassaksch gezin (man, vrouw en kind).

127 126 Keerzijde: Tropee van wapens: helm, revolver, lans, geweer, sabel, doorvlochten met eike- en lauwertakken; daarboven in lichtstralen: 1894; daaronder: EXPEDITIE TEGEN DE BALIËES OP LOMBOK LANDING TE AMPENAN 6 JULI TRAKTAAT AUGUSTUS OVERROMPELING 25/26 AUGUSTUS - MATARAM VEROVERD 29 SEPTEMBER - TJAKRA NEGARA 18 NOVEMBER. Daaronder: BEGEER UTRECHT. Zilver, brons, groot 63 m.m. en 28 m.m. ZWIERZINA, nos en De oorspronkelijke bewoners van Lombok werden verdrukt door de Baliërs, waarom zij de hulp van het Nederlandsch-Indische Gouvernement reeds lang te voren hadden ingeroepen. Een expeditie werd uitgerust om hen te helpen, die 6 Juli 1894 te Ampenan landde. De Baliërs hielden zich alsof ze alle eischen, door ons gesteld, inwilligden, maar overvielen in den nacht van 25 op 26 Augustus de legerplaats van het zeer zorgelooze expeditieleger, waarbij Generaal VAN HAM en vele officieren sneuvelden. Een tweede expeditie onder Generaal SEGOV snelde den Generaal VETTER, bevelhebber van het restant der expeditie, te hulp, waarna Mataram en Tjakra-Negara genomen werden en de Radja van Lombok zich overgaf. Hiermede was het verzet gebroken Herinneringspenning van Amersfoort, Voorzijde: Het gekroonde wapen van Amersfoort met twee leeuwen als schildhouders. Omschrift: TROUWE PLICHTSBETRACHTING, APRIL 1903.' Keerzijde: HULDE - VAN DE - AMERSFOORTSCHE BURGERIJ. Onder en iboven een ster. Zilver, groot 20 m.m.

128 127 Lint: rood-wit. Vervaardigd door BEGEER. ZWIERZINA ( ), no Een weigering van bij De Nationale Federatie van Transportarbeiders" aangesloten bootwerkers te Amsterdam om met twee niet-aangeslotenen te werken, gaf in Januari 1903 aanleiding tot een werkstaking, die zich meer en meer uitbreidde, zelfs tot het Spoorwegpersoneel. De Regeering stelde maatregelen voor om de vrijheid van arbeid en het geregeld spoorwegverkeer te waarborgen. Om pressie op de Volksvertegenwoordiging uit te oefenen, werd toen in April 1903 de algemeene werkstaking geproclameerd. Dank zij de diensten van Leger en Politie werd de orde nergens ernstig verstoord en ondervond het spoorwegverkeer geen noemenswaardige onderbreking, waardoor de staking verliep. Het voorgestelde wetsontwerp werd met overgroote meerderheid aangenomen. Op velerlei wijze werd hulde gebracht aan Leger en Politie. Zoo schonk de Amersfoortsche Burgerij aan Garnizoen en Politie een penning, die in Juni 1903 uitgereikt werd. Aan militairen, in uniform gekleed, is het verboden dezen te dragen. Mobilisatie 19 IA Het Mobilisatiekruis, Vierarmig kruis, tusschen de armen bijeengebonden pijlenbundels. Voorzijde: Op de armen van het kruis, links: AUGUSTUS, rechts: NOVEMBER; boven , onder: Keerzijde: In het medaillon de woorden: MOBILISATIE - VREDE - EER. Brons, groot 32 m.m., met oog en ring. Ontwerp: H. J. JANSEN V. GALEN.

129 128 Lint: Nassausch blauw, ter weerszijden begrensd door een smalle baan in de nationale kleuren. Vervaardigd bij CORN. L. J. BEGEER. Jaarboek voor Munt- en Penningkunde XII (1925), blz Het kruis is ingesteld door het Nationaal Comité Herdenking Mobilisatie 1914". Bij Legerorder van 26 November 1924 is officieel ter kennis gebracht, dat het H. M. de Koningin heeft behaagd, als blijk van waardeering van de diensten, door de krijgsmacht tijdens den gemobiliseerd en toestand aan den lande bewezen, te bepalen, dat het herinneringskruis, ingesteld door het Nationaal Comité Herdenking Mobilisatie 1914", ook in uniform zoowel in als buiten dienst mag gedragen worden. Allen, die in de periode Augustus 1914 November 1918 eenigerlei militairen dienst bij de weermacht te land of ter zee, hier te lande of in de Overzeesche Gewesten hebben vervuld, zijn gerechtigd, het herinneringskruis te dragen. Het wordt na het onderscheidingsteeken voor langdurigen dienst, doch voor de buitenlandsche eereteekenen gedragen. Verkleinde reproducties van het kruis komen in den handel voor, groot 16 en 11 m.m. Het kruis zelf is niet van Regeeringswege verstrekt, doch moet door dengene, die het dragen wil, aangeschaft worden; kosten: Kruis met lint ƒ 0,46, in gewoon doosje ƒ 0,52, in luxe doosje ƒ 0, Het witte Mobilisatiekruis. Vierarmig kruis, geheel als no. 195, alleen is het opschrift op de keerzijde vervangen door de woorden: MOBILISATIE - WAARDEERING. Berlijnsch zilver, komt ook in zilver voor.

130 129 Lint: Wit, ter weerszijden begrensd door een smalle baan in de nationale kleuren. Vervaardigd bij CORN. L. J. BEGEER. Jaarboek voor Munt- en Penningkunde XVIII (1931), blz. 69. Het kruis is ingesteld door den Nationalen Bond Het Mobilisatiekruis", vertegenwoordigende een belangrijk deel der gemobiliseerden, en is bestemd als een teeken van waardeering en dank voor hen, die zich tijdens de mobilisatie bijzonder verdienstelij-k hebben gemaakt ten behoeve van de gemobiliseerden, zoowel burgers als militairen. H. M. de Koningin heeft den laatsten ook toegestaan het kruis in uniform te dragen. Miniaturen zijn in den handel, in dezelfde afmetingen als van het Mobilisatiekruis geslagen. Het kruis wordt door den Bond niet gratis verstrekt. Prijs ƒ Herinneringspenningen van de mobilisatie, A. Voorzijde: Huzaar in kleine tenue te paard, links gewend. Keerzijde: De Niederlandsche Maagd, in de rechterhand de nationale vlag, in de linker een ontbloot zwaard, rechts in het veld. Links, beneden in een cartouche: TER HERINNERING - AAN DE - MOBILISATIE Liggende op de cartouche, achter een kussen, waarop een koninklijke kroon, de Niederlandsche Leeuw, brullend, met uitgestrekten linkerklauw. Zilver, wit metaal, groot 26 m.m., met oog en ring. B. Voorzijde: Artillerist dn kleine tenue, staande naast een vuurmond, links gewend. Keerzijde: Als voren.

131 130 C. Voorzijde: Infanterist in veldtenue, geknield met. geweer vaardig, rechts gewend. Keerzijde: Als voren.. De voorzijden komen ook voor op penninkjes met als keerzijde: TER HERINNERING - AAN DE MOBILISATIE 1914., als broche te dragen. De keerzijde van no. 197 dient ook als broche, achterkant glad. Vervaardigd door J. A. A. GERRITSEN Penning op de trouw van het Leger, Voorzijde: Koningin WILHELMINA, naar links gewend, met uitgetrokken zwaard een grenspaal beschermend. Op den paal: Rechts achter H. M. militairen, van wie een de Nederlandsche driekleur omhoog houdt. Links van de Vorstin zweert het leger trouw aan de vlag. Keerzijde: Opschrift: VOOR - KONINGIN - EN - VADERLAND. Daaronder eiketak. Door HUGUENIN in Le Locle vervaardigd. Goud, zilver, brons, rechthoekig met afgeronde hoeken, groot 26 bij 31 m.m. Met oog en ring Penning op de requisities voor het Leger, Voorzijde: Vredesengel met saamgevouwen handen, waaruit de palmtak naar beneden hangt. Boven: GOD ZIJ MET ONS. Op velden aan weerszijden onder: Keerzijde: Rechts: boer, die, bij zijn ploeg staande, het, uitgespannen paard, dat door een soldaat weggevoerd wordt, nastaart. Omschrift: MOBILISATIE. Zilver en brons, groot 29 m.m. Door CORN. L. J. BEGEER.

132 Herinneringspenning aan de mobilisatie, Voorzijde: Versierde rand, waarbinnen de oranjeboom in den Hollandschen tuin, verdedigd door kanonnen. In de hoeken van den vierkanten penning wolken, waaruit bliksemschichten schieten. Omschrift: GOD ZIJ MET ONS. Keerzijde: In versierden rand een cirkel, waarin: TER HERINNERING - AAN ONZE - MOBILISATIE Hieronder een sabel en een geweer, kruislings over elkaar. In den rechterhoek het gevest van den sabel, in den linker een pionierschop, boven een helm, onder een granaat. Zilver, brons, groot 21 m.m., met oog en ring, vierkant. Door CORN. L. J. BEGEER Penning op de mobilisatie, Voorzijde: H. M. de Koningin naar P. PANDER. Keerzijde: Vaandel, bataillonsvlag, geweren, revolvers, schijf en lauwertakken. Op de afsnede cartouche, waarin: GOD BEHOEDE - NEDERLAND. Brons, 21 m.m. BEGEER, Penningen, no Penning op de November-revolutie, Voorzijde: Koninginnekopje van PIER PANDER, naar links. Keerzijde: Infanterist met geweer bij den voet. Omschrift: DEN VADERLANDT GHETROUWE BLIJF ICK TOT IN DEN DOOT. Op de afsnede: NOV Brons, modellé van D. SCHOLTUS, groot 25 m.m. BEGEER, Penningen, no

133 Penning op de November-onlusten, Voorzijde: Burger met geweer bij den voet en patroonkoppel om. Omschrift: TER VERDEDIGING DER VOLKS VRIJHEID. Op de afsnede: NOVEMBER Keerzijde: Boven, omschrift: BURGERWACHT. Daaronder met eikenslingers omgeven gedenktafel, waarop, onder een bundel van pijlen: GEMEENTE - AAN. Zilver, brons, modellé van J. C. WIENECKE, groot 60 en 29 m.m. BEGEER, Penningen, nos Toen in November 1918 de revolutie, ontstaan in het Duitsche Rijk, ook naar ons land dreigde over te slaan, snelden vele gedemobiliseerde soldaten en burgers naar Den Haag, om zich ter beschikking van de Regeering te stellen. Op de trouw van het Leger en de Burgerij zijn bovenbeschreven penningen geslagen. De laatste is door verschillende gemeenten aan haar vrijwilligers uitgereikt. VI. Penningen betrekking hebbende op Militaire Instellingen Vijftigjarig bestaan der Koninklijke Militaire Academie, Voorzijde: Minerva, rechts onder een poort gezeten, met speer en schild, strekt haar linkerhand zegenend uit naar een voor haar staanden naakten knaap, die een zwaard houdt en door Mlars weggeleid wordt. Daaronder: R. W. KLEYN. DEL. B. VAN BOXTEL F. In de afsnede: QUOS PROBO ILLUSTRA. (Verhef hen, die ik goedkeur.) Omschrift: CONSPICUUM SPARGIT IN URBE JUBAR # *. (Zij spreidt een heerlijken glans en gouden regen over de stad.)

134 133 Keerzijde: Tusschen twee saamgestrikte lauwertakken, onder het gekroonde wapen van Breda: S.P.Q.B. 50 JARIG BESTAAN - DER - KONINKLIJKE MILITAIRE - AKADEMIE - TE - BREDA - 24 SEPT Brons, groot 63 m.m. ZWIERZINA, no Door een Hoofd-Commissie, te Breda ingesteld-tot het vieren van het vijftigjarig jubileum der K.M.A., is als een blijvend aandenken deze penning in goud aangeboden, namens Breda's Burgerij, aan de Academie. In Augustus 1899 is dit unieke exemplaar uit de receptiezaal der K.M.A. gestolen, zoodat alleen nog bronzen exemplaren bestaan Vijftigjarig bestaan der Koninklijke Militaire Academie, Voorzijde: In het veld: HULDE AAN DE FEESTCOMMISSIE - DE REÜNISTEN - AAN... Omschrift: ACADEMIE PEESTEN TE BREDA Keerzijde: Het gekroonde Nederlandsche wapen met twee leeuwen als schildhouders, waaronder op een lint : JE MAINTIENDKAI. Brons, groot 40 m.m. (7 exemplaren in zilver). ZWIERZINA, no Sedert 1813 werden de officieren opgeleid aan de Artillerie- en Genieschool te Delft, verder bij den troep. Ook de Marine vanaf 1816 en de Koloniën vanaf 1819 deden daar hun officieren vormen, tot bij K.B. van 29 Mei 1826, no. 27, tot oprichting der Koninklijke Militaire Academie werd besloten. Ze werd gevestigd in het oude kasteel van Breda. 24 November 1828 had de feestelijke inwijding plaats. Tijdens de mobilisatie

135 134 van is de Academie gesloten geweest, daarna zijn de lessen weer op den ouden voet hervat. Van zijn er ook zeeofficieren opgeleid, de instelling heette toen Koninklijke Academie voor de Land- en Zeemacht. Gedurende de mobilisatie van zijn de lessen ook korten tijd gestaakt geweest Tweehonderjarig bestaan der Artillerie-inrichtingen te Delft, Voorzijde: Het gebouw van 's Rijks-Artillerieinrichtingen in vogelvlucht. Omschrift: AFFUTTMAKERIJ - CONSTRUCTIEWERKPLAATSEN * Keerzijde: In een krans van eike- en lauwertakken, boven twee kanonnen: DELFT 22 NOVEMBER Omschrift op matten rand: 200 JARIG BESTAAN VAN 'S RIJKS ARTILLERIE INRICHTINGEN. Voorzijde door J. P., keerzijde door J. P. M. MENGER. Zilver en brons, 45 m.m. ZWIERZINA, no Vijftigjarig bestaan der Normaal-Schietschool, te 's-gravenhage. Herinneringspenning, Voorzijde: Het gekroonde Nederlandsche wapen met schildhouders en spreukband. Omschrift: NORMAAL SCHIETSCHOOL * FEBRUARI *. Keerzijde: Links gewend hoofd van H. M. de Koningin naar PIER PANDER. Omschrift: WILHELMINA KONINGIN DER NEDERLANDEN. Brons, 25 m.m. Door BEGEER. ZWIERZINA ( ), no. 542.

136 Vijftigjarig' bestaan der Normaal-Schietschool te 's-gravenhage. Prijspenning, Voorzijde: Als boven. Keerzijde: Op een groote, sierlijk omlijnde afsnede, rusten samengestrikte palm- en lauwertakken, een glad veld omgevende. Brons, met oog en ring, 35 m.m. Door BEGEER. ZWIERZINA ( ), no De Normaal-Schietschool is opgericht bij K.B. van 19 Februari 1855, met het doel: 1. Officieren en onderofficieren van de Landmacht, het O. I. Leger en Korps Mariniers op te leiden tot vuurleiders, onderwijzers in het schieten, in het bepalen van afstanden en hen te vormen tot goed schutter. 2. Officieren en onderofficieren op te leiden tot onderwijzers in gymnastiek, schermen en zwemmen. 3. Door het personeel proeven te doen nemen en adviezen te doen geven of voorstellen te doen, betrekking hebbende op: a. draagbare wapenen; b. schietoefeningen; c. gymnastiek, schermen, zwemmen. De prijspenning diende om uitgereikt te worden aan de winnaars van de wedstrijden, gehouden op 17 Februari 1905 te Waalsdorp, met verschillende handvuurwapens, ' tijdens het bestaan der Schietschool hier te lande in gebruik geweest, en voor de personeele wedstrijden voor reünisten en personeel, tevens voor de Korps-gymnastiekwedstrijden op 18 Februari d.a.v.

137 Penning van het Nederlandsen Legermuseum, Voorzijde: Naar links gewend borstbeeld van'h. M. de Koningin (naar P. PANDER). Omschrift: WILHELMINA KONINGIN. Keerzijde: Gestyleerde lauwer- en eikenkrans, waarin het opschrift: HERINNERING - AAN HET - NEDERLANDSCH - LEGERMUSEUM. Brons, groot 33 m.m. Door BEGEER. VII. Herinnerings- en Prijspenningen van Regimenten, Korpsen, andere Militaire onderdeelen en Vereenigingen. A. Leger Prijspenning van het 3e Regiment Vesting-Artillerie te Gorinchem, Voorzijde.: Fraai schild met het Nederlandsche wapen in medaillon, rustende op twee kanonnen en twee geweren, gedekt door een Artillerie-schako, omringd door eikeloof en twee sabels. Daaronder: BEGEER. Omschrift: 3E REGIMENT VESTING-ARTILLERIE. Keerzijde: Glad veld, omgeven door een lauwerkrans. Brons, groot 41 m.m. ZWIERZINA, no Eeuwfeest der Rijdende Artillerie te Arnhem, Voorzijde: Batterij Rijdende Artillerie in galop, op den voorgrond een officier, die zijn paard inhoudt en met opgeheven sabel Batterij halt" commandeert. Rechts terzijde: BEGEER. Alles in parelrand. Keerzijde-: Twee gekruiste kanonnen, waarop een, door een lauwerkrans omgeven, gekroonde W, daarboven een Koninklijke kroon, onder Omschrift:

138 137 Binnen een parelrand: HERINNERING AAN HET eeuwfeest DER IE oprichting VAN rijdende artillerie HIER TE LANDE. Gemodelleerd door G. HAAS. Ontwerp van J. HOYNCK v. PAPENDRECHT. Kanonbrons, 59 m.m. ZWIERZINA, no Door een oud-officier der Rijdende Artillerie, den kolonel Jhr. D. M. C. HOOFT, is de geheele oplaag van dezen penning aangeboden aan de officieren van het Korps. In totaal zijn 203 exemplaren door hen uitgereikt en wel aan: H.H. M.M. de Koningin en Koningin- Moeder, de Groot-Hertogin van Saksen en de Prinses Von Wied, den Minister van Oorlog, alle officieren en oud-officieren van het Korps, de bij het Korps op dato gedetacheerde officieren, de onderofficieren en oudonderofficieren van het Korps, zoomede aan eenige oud-kanonniers, de gasten aan het collation, de officieren van de kanongieterij, Baron VAN VERSCHUER te 's-gravenhage, den Deenschen luit.-kolonel HARHOFF, het hoofd der firma BEGEER, de bibliotheken van alle Korpsen van het Leger, het Koninklijk Penningkabinet, de gemeentearchieven van Arnhem en Amersfoort. De Rijdende Artillerie is, op voorstel van Prins WILLEM V, opgericht bij besluit der Staten-Generaal d.d. 21 Februari 1793, ter sterkte van twee brigades, elk van twee compagnieën, tot het bedienen. van acht vuurmonden. In de veldtochten der Bataafsche Republiek, in Spanje tijdens het Koninkrijk Holland, in Duitschland, bij Waterloo, tijdens de onlusten in Brussel van 1830, den Tiendaagschen Veldtocht, heeft het Korps steeds uitgeblonken en is nog een der keurkorpsen van ons Leger.

139 Penning voor de Onderofficieren der Rijdende Artillerie, Voorzijde: Binnen een parelrand gekruiste kanonnen, waarboven een Koninklijke kroon. Keerzijde: In het veld: AAN - HET KORPS - ONDER OFFICIEREN - DER - RIJD : ARTILLERIE - VAN - EEN OUDRIJDER - ALS WAARDEERING VAN - HUNNEN KRACHTIGEN STEUN - TOT HET HOOGHOUDEN - VAN DEN GOEDEN NAAM VAN ONS GELIEFD WAPEN - DEC , binnen parelrand. Gegraveerde stempels van D. SCHOLTUS. Brons, groot 50 m.m. Deze penning is door den Majoor der Artillerie b.d. A. M. A. VAN DEN WALL BAKE geschonken aan de bij het Korps aanwezige onderofficieren, naar aanleiding van de zeer bijzondere praestaties van het Korps bij de najaarsoefeningen in De stempels worden bewaard in het Historisch museum van het Korps en zijn vervaardigd bij de Kon. BEGEER Prijspenning van den Wachtmeester der Rijdende Artillerie J. C. H. JENCK, 6 December Voorzijde: In het veld twee kruiselings geplaatste sabels en: Als prijs - d'honneur - 6 Decem 18A7 - behaald - onder 82 Meesters. Keerzijde: Aan - den Wachtmeester - der - Ryd Artellerie - J, C. H. Jenck. Zilver, gegraveerd, 28 m.m. Met oog en ring. Kon. Penningkabinet. DIRKS, no. 665.

140 Penning van de 4e Afdeeling van het 3e Regiment Veld-Artillerie, Voorzijde: In gestyleerden lauwer- en eikenkrans, omschrift: SEPT In het veld: IV. 3 R.V.A. Keerzijde: Krans. Brons, groot 25 m.m. BEGEER, Penningen, no Penning van de Tweede Lichte Houwitser-Afdeeling, Voorzijde: Koninginnekopje van PIER PANDER naar links. Omschrift: WILHELMINA KONINGIN. Keerzijde: In een gestyleerden eikenkrans: IIE LT. H.W. AFD JAN JUNI Brons, met oog en ring, groot 25 m.m. Door BEGEER Zeventigjarig bestaan der Grenadiers en Jagers, Voorzijde: In lauwerkrans, onder een vijfpuntige ster: HERINNERING - AAN HET - 70 JARIG - BESTAAN. Daaronder: B. u. (BEGEER Utrecht). Keerzijde: Omschrift: REGIMENT GRENADIERS EN JAGERS. Opschrift: JULI Brons, met oog en ring, 28 m.m. Door BEGEER. ZWIERZINA ( ), no. 41. Van Regeeringswege uitgereikt aan alle tot het Regiment behoorende officieren en minderen.

141 Prijspenning ter gelegenheid van het 70-jarig bestaan der Grenadiers en Jagers, Voorzijde: Vrouwenfiguur, leunende tegen een schild. Keerzijde: Omschrift: REGIMENT GRENADIERS EN JAGERS * JULI 1899 #. Opschrift: WEDSTRIJD - BEHAALD DOOR:. Brons, 41 m.m. Door BEGEER. ZWIERZINA ( ), no Vijf en zeventigjarig bestaan van het Regiment Grenadiers en Jagers, Voorzijde: Hoorn, waarin een vlammende granaat. Omschrift: 75-JARIG BESTAAN VAN HET REGIMENT GRENADIERS EN JAGERS * «. A. Keerzijde: Naar rechts gewende, op een knie liggende, vrouw, met beide handen steunende op een geweer, voor haar een schijf, waaromheen een lauwertak. In de afsnede: GEVECHTSCHIETEN, waaronder: IE, 2E, 3E, OF 4E PRIJS. B. Keerzijde: Een zevental voetbalspelers, daarboven gegraveerd: EENIGE PRIJS. C. Keerzijde: Zittende vrouwenfiguur, kniestuk met palmtak en schild, waarop gegraveerd: VUISTBAL - WEDSTRIJD. Op de afsnede: EENIGE PRIJS. D. Keerzijde: Vrouw met palmtak, leunende tegen een cartouche, waarop gegraveerd: SNELHEIDS WEDSTRIJD - EENIGE PRIJS. Brons, groot 46 m.m. Door BEGEER. ZWIERZINA ( ), nos A. is uitgereikt aan alle manschappen van de vier

142 I 141 prijswinnende compagnieën van het feestvierende Regiment in het gevechtschieten op de vlakte van Waalsdorp. De prijzen voor de compagnieën bestonden in vi'er omlijste portretten van H. M. de Koningin, met eigenhandige onderteekening. Bij het honderdjarig jubileum van de Brigade Grenadiers en Jagers is geen penning geslagen, slechts een zilveren draagteeken, voorstellende een vlammende granaat in een hoorn, groot 12 bij 11 m.m. Na de ontbinding van de Regimenten Zwitsers zijn door Koning WILLEM I, den 7 Juli 1829 (K.B. no. 104), opgericht een Afdeeling Grenadiers en twee Jagerbataillons, die als Gardekorps in de residentiën garnizoen zouden houden. Bij de onlusten te Brussel in 1830 en den Tiendaagschen Veldtocht in 1831 heeft het keurkorps zich met roem overladen. Bij K.B. van 15 October 1843, no. 4, werden de Grenadiers en Jagers vereenigd tot één Regiment, op 31 Maart 1913 werd een Brigade Grenadiers en Jagers gevormd, bestaande uit een Regiment van elk der beide onderdeelen Prijsschieten der Grenadiers en Jagers, Voorzijde: Schietschijf, vaandels, geweren en revolvers boven een cartouche. Keerzijde: Opschrift in lauwer- en eikenkrans: REG T GRENAD S EN JAGERS - IE BAT K 4E COMP E - PRIJS - SCHIETEN - AUGUSTUS Brons, groot 21 m.m. Door BEGEER. ZWIERZINA ( ), no. 795."

143 Voordemonstratie in lichaamsoefeningen bij de Brigade Grenadiers en Jagers, Voorzijde: Koninginnekopje naar PIER PANDER. Keerzijde: In gestyleerden lauwer- en eikenkrans open omschrift: VÓÓRDEMONSTRATIE IN LICHAAMSOEF. - BRIGADE - GR. EN,J : 8 : '16-35 PRIJS. Brons, groot 25 m.m. -BEGEER, Penningen, no Vijf en twintigjarig bestaan der Kon. Mil. Kapel van het Regiment Grenadiers en Jagers, Voorzijde: In geslagen lauwerkrans gegraveerd een lier, daaronder: AUG Keerzijde: Gegraveerd de ooievaar uit het wapen van 's-gravenhage, naam en datum van indiensttreding van den stafmuzikant. Zilver, groot 50 m.m. Door VAN KEMPEN. ZWIERZINA ( ), no Op 8 Augustus 1876 verleende Koning WILLEM III het praedicaat Koninklijke" aan de Militaire Kapel der Grenadiers en Jagers. De burgerij van Den Haag bood bij de 25-jarige herdenking hiervan, aan acht leden der Kapel, die als zoodanig onder DUNKLER waren opgenomen, bovenbeschreven penning aan. De penning, aangeboden bij het 50-jarig jubileum, is beschreven onder no Prijsschieten van het 2e Regiment Infanterie 's-bosch, Venlo, Roermond, Maastricht, 1908., Voorzijde: Gekroond blank wapen met twee leeuwen als schildhouders, daaronder op cartouche: SCHIETWEDSTRIJD - Keerzijde; Krans. E BAT 01 -' 2 R.L. -' BATALJONSPRIJS.

144 143 Brons, groot 26 m.m. Door BEGEER. ZWIERZINA ( ), no Penning op den Oudejaarsavond van de 3e Compagnie Ie Bataillon 16e Regiment Infanterie, Voorzijde: In gestyleerden lauwer- en eikenkrans omen opschrift: OUDEJAARSAVOND i. 16 R.I. Keerzijde: Glad veld, omgeven door gelijken krans. Brons, groot 21 m.m. BEGEER, Penningen, no Penning op het Kerstfeest der 2e Compagnie Ie Bataillon 16e Regiment Infanterie, Voorzijde: In gestyleerden lauwer- en eikenkrans omen opschrift: KERSTFEEST i. 16 R.I. Keerzijde: Krans. Brons, groot 21 m.m. BEGEER, Penningen, no Deze penning komt ook voor, met als voorzijde: Tropee van vaandels en geweren, schijf en lauwertakken. In de afsnede: GOD BEHOEDE - NEDERLAND. Brons, groot 21 m.m., met oog en ring. BEGEER, Penningen, no Afstandsmarsch van Eindhoven over 's-hertogenbosch naar Tilburg van de 5e Infanterie-Brigade, Voorzijde: In lauwer- en eikenkrans, omschrift: EINDHOVEN - 's BOSCH - TILBURG. Opschrift: K.M. Keerzijde: Tusschen palm- en lauwertak: v. i. B. Afsnede blanco. Brons,' groot 21 m.m. BEGEER, Penningen, no

145 Herinneringspenning der Officieren van het Wielrijdersdepot te Gouda, Voorzijde: Het stadhuis te Gouda met omschrift: AAN H.H. OFFICIEREN VAN HET WIELRIJDERSDEPÔT. Keerzijde: Het gekroonde wapen van Gouda met schildhouders, rustend op cartouche met opschrift: TER HERINNERING AAN - MOBILISATIE Terzijden lauwertakken. Gegraveerde stempels door D. SCHOLTTJS. Brons, groot 41 m.m. BEGEER, Penningen, no Herinneringspenning der Escadrons Wielrijders van de Cavalerie-Brigade, Voorzijde: Huzaar-wielrijder met kwartiermuts, op rijwiel naar links. Op den achtergrond links twee huzaren te paard, landschap met boomen, molen en kerktoren. Omschrift: ESCADRONS WIELRIJDERS DER CAVALERIE BRIGADE. Onder het rijwiel het Nederlandsche wapen met leeuwen als schildhouders. Aan weerszijden in lauwertakken: links: 1914, rechts: Keerzijde: In gestyleerden, dubbel gebonden, eikenkrans een glad veld. Zilver, brons, met oog en ring, groot 46 m.m. Door CORN. L. J. BEGEER. In zilver o.a. aangeboden aan den oud-commandant der Cavalerie-brigade, met opschrift : AANGEBODEN - AAN - GENERAAL MAJOOR - W. H. PIEPERS - COMT. DER CAV. BRIGADE - 8 AUG MAART De Escadrons Wielrijders zijn in 1914 samengesteld uit huzaren, voor wie geen paarden beschikbaar waren, en zijn bij de demobilisatie weer opgeheven. *

146 Penningen van het 2e Regiment Huzaren.. a. Regimentspenning, Voorzijde: St. GEORGE te paard naar rechts, den draak doodende. Omschrift: 2E REGIMENT HUZAREN. Keerzijde: Het Nederlandsche wapen met leeuwen als schildhouders en bandspreuk: JE MAINTIENDKAI. Daaronder cartouche. Om wapen en cartouche een lauwerkrans. Brons, met oog en ring, groot 46 m.m. Door CORN. L. J. BEGEER Penningen van het 2e Regiment Huzaren, b. Escadronspenning, Voorzijde: Als boven, doch met omschrift: 4E ESCADRON 2E REGIMENT HUZAREN. BREDA. Keerzijde: Als boven. Deze penningen werden door het Regiment verstrekt als prijspenning, ook als gedachtenispenning. In mijn verzameling b.v. luidt het opschrift op de cartouche van den regimentspenning: AAN DEN - RITM. ADJ: L. ROELFSEMA - IN DANKBARE HERINNERING - VOOR ALLE DIENSTEN A/K REG. BEWEZEN - DE OFFICIEREN V/H - 2E HALF REGIMENT - HUZAREN. Voordat deze penningen bestonden, werden door de. officieren van het Regiment wel gegraveerde medailles uitgereikt, b.v. aan den Burgemeester van Sint-Oedenrode, voor zijn diensten aan het Regiment bewezen, tijdens de kantonneering aldaar gedurende de mobilisatie Medaille voor den Burgemeester van Sint-Oedenrode, Voorzijde: Rechts een vrouwenfiguur, in antieke kleeding èen trap afdalende; in de linkerhand een palmjo

147 146 tak, in de uitgestrekte rechter éen krans houdende boven twee naast elkaar geplaatste wapenschilden; tusschen en boven deze een versiering van lauwertakken. Links: het wapen van de familie VAN RIJCKEVORSEL VAN KESSEL, rechts: dat van Sint-Oedenrode. Naast de vrouw: B. U. (BEGEER Utrecht). Keerzijde: In een gestyleerden lauwer- en eikenkrans het opschrift: AANGEBODEN AAN - JHR. H. L. J. M. V. RIJCKEVORSEL V. KESSEL - BURGEMEESTER VAN - ST. OEDEN- RODE DOOR DE OFFICIEREN VAN - HET 2E REGIMENT HUZAREN 28 JUNI JANUARI Onder den krans: B. U. De wapens en versiering op de voorzijde en het opschrift op de keerzijde gegraveerd. Zilver, groot 47 m.m Herinneringspenning voor de winners van den Amerika-beker, Voorzijde: Beker met het opschrift: THE AMERICA-CUP op voetstuk. In de afsnede: DEN WINNERS VAN DEN AMERICA BEKER. Keerzijde: Tusschen saamgestrikte palm- en lauwertakken: TER HERINNERING - AAN DE - SCHITTERENDE - OVER WINNINGEN - IN NEW YORK EN CHICAGO of : TER HERINNERING AAN HUNNE - SCHITTERENDE - OVERWINNING IN - NEW-YORK., waaronder naam, rang en wapen van den winner, alsmede het jaartal, b.v.: H. W. C. E. MATHON - IE LUIT. - DER - HUZAREN EN Modelle van B. A. WILLEKES. Verguld zilver, groot 59 m.m. BEGEER, Penningen, no In de jaren 1910, 1911 en 1912 hebben Nederlandsche

148 147 ruiters deelgenomen aan de Hippische feesten te Chicago en New-York. Zoowel in 1911, als in 1912, behaalden zij den eersten prijs op het springconcours te New-York (1911 de Heeren VAN VOORST TOT VOORST, LLABOUCHÈRE en TRAPMAN; 1912 de Heeren v. GELLICUM, COBLIJN, LABOUCHÈRE en MATHON), waardoor de wisselbeker The America Cup" definitief voor Nederland gewonnen werd. Namens de officieren der Cavalerie is hun in 1912 de beschreven penning aangeboden, waarop voor de leden van de equipe van 1910 (de Heeren v. GELLICUM, MATHON en COBLIJN), die voor den penning in aanmerking kwamen, ook dit jaar is vermeld. Vandaar verschillende stempels voor de keerzijde Prijspenning der Koninklijke Militaire Academie te Breda, Voorzijde: De toegangspoort tot de Academie, met omschrift: KONINKLIJKE MILITAIRE ACADEMIE. Keerzijde: Glad veld, waarin beneden een op lauwertakken rustend gekroond schild, met het monogram: M. A. Modellé J. J. VAN GOOR. Brons, groot 47, 29, 21^ m.m. BEGEER, Penningen, nos Herinneringspenning Koninklijke Militaire Academie, De voorzijde van bovenbeschreven penning is als keerzijde gebruikt voor den penning, geslagen ter gelegenheid van de Vergadering van het Kon. Ned. Genootschap voor Munt- en Penningkunde, gehouden te Breda op 13 Juli 1909, waaraan een bezoek aan de

149 148 K.M.A. verbonden was. Als voorzijde is het Genootschapszegel gekozen. Brons, 29 m.m. BEGEER, Penningen, no Penning van Fort Honswijk, Voorzijde: Omschrift: HET VADERLANDT GHETROUWE ZIJN WIJ TOT IN DEN DOET. In het veld, onder twee gekruiste kanonnen en twee geweren, het opschrift: WIJ HANDHAVEN - BEZETTING FORT HONSWIJK. Keerzijde: Omschrift: N. H. WATERLINIE - STAAT VAN OORLOG. In het veld: TER HERINNERING - AAN HET EERSTE O BEZETTINGSJAAR _r Brons, groot 27 m.m. BEGEER, Penningen, no Penning van Fort Loevesteyn, Voorzijde: omschrift: SLOT LOEVESTEYN. Het slot Loevesteyn van voren gezien; Keerzijde: Boven: afbeelding van de boekenkist, waarin HUGO DE GROOT van Loevesteyn gevlucht is, omgeven door lauwertakken. Daaronder: TER HERINNERING - AAN DE - MOBILISATIE FORT LOEVESTEYN. Daaronder vlammende granaat, omgeven door twee sabels en twee gekruiste geweren. Brons, met oog en ring, groot 30 m.m. Door CORN. L. J. BEGEER. Weds trijdp enming en Prijspenning voor den wedstrijd voor geweermakers, Voorzijde: 's Konings rechtsgewend iborstbeeld, daaronder: v. D. K. (VAN DER KELLEN). Omschrift op matten rand: WILLEM III KONING DER NEDERLANDEN.

150 149 Keerzijde: Twee buksen en sautoir op een lauwerkrans, op het boveneinde van den krans onder een koninklijke kroon, een schild met het jaartal: Omschrift, onderlangs: WEDSTRIJD VOOR GEWEERMAKERS. Brons, groot 45 m.m. ZWIERZINA, no Prijspenning van de Nationale Militaire Wedstrijden te Breda, Voorzijde: Grieksche athleet, links gaande, van achteren gezien, aan den linkerarm een worstelring, op de linkerhand een Nike met palmtak en lauwerkrans houdende, in de achterwaarts afhangende rechterhand een palmtak. Omschrift: NAT. MIL. WEDSTRIJDEN, BREDA In de afsnede: BEGEER. Keerzijde: Krans. Modellé L. JÜNGER. Brons, groot 28 m.m. ZWIERZINA ( ), no Prijspenning van den Militairen Voetbal-wedstrijd Nederland België, Voorzijde: Vrouw, houdend in de rechterhand een schild met het wapen van den Nederlandschen Voetbalbond, in de linker een lauwertak, rechtsgewend gezeten op een balustrade; op den achtergrond voetbalwedstrijd. In de afsnede: NED. VOETBALBOND. Keerzijde: Opschrift: MILITAIREN - NEDERLAND-BELGIE - WEDSTRIJD 16 MEI Brons, groot 35 m.m. BEGEER, Penningen, no Prijspenning van den Militairen Voetbal-wedstrijd Nederland België, Voorzijde: Als boven. Keerzijde: Opschrift: WEDSTRIJD MILITAIREN - NEDERLAND- BELGIE

151 150 Brons, groot 35 m.m. BEGEER, Penningen, no Prijspenning van de Mobilisatie Voetbalclub in de Stelling Den Helder, Voorzijde: Voorstelling van een voetbalwedstrijd. Keerzijde: Opschrift: M. V. c. - ST. HELDER - E PRIJS Daaronder glad, gekroond wapenschildje op lauwertakjes rustend. Brons, groot 25 m.m. BEGEER, Penningen, no Prijspenning voor Athletiek, Stelling Den Helder, Voorzijde: Athleet door L. JÜNGER. Keerzijde: Als boven, doch met opschrift: E PRIJS - DEN HELDER Brons, groot 25 m.m. BEGEER, Penningen, no Prijspenning van de Militaire Sportfeesten Stelling Den Helder, Voorzijde: Grieksch athleet met Nike en palmtak, gemodelleerd door L. JÜNGER. Omschrift: MILIT. SPORT FEESTEN STELLING VAN DEN HELDER Keerzijde: Krans. Brons, groot 25 m.m. BEGEER, Penningen, no Prijspenning van de Militaire Competitie Mobilisatie 1916 Den Helder. Voorzijde: Athleet door JÜNGER. Keerzijde: Omschrift: MILITAIRE COMPETITIE MOBILISATIE Opschrift: DEN HELDER. Brons, groot 25 m.m. BEGEER, Penningen, no

152 Prijspenning van de Militaire Gymnastiek-school, Voorzijde: Voorstelling van schermers. Keerzijde: Omschrift: HERINNERING SCHERMFEEST. Opschrift: M. G. s Brons, groot 35 m.m. BEGEER, Penningen, no Prijspenning van de Militaire wedstrijden in de Legerplaats bij Zeist, Voorzijde: Voetbalwedstrijd. Keerzijde: In gestyleerden lauwer- en eikenkrans, omschrift: MILITAIRE WEDSTRIJDEN LEGERPLAATS BIJ ZEIST. In het veld: 30 APRIL E PRIJS. Brons, groot 32.5 m.m. BEGEER, Penningen, no Komt ook voor met een krans als voorzijde. BEGEER, Penningen, no Prijspenning van het Militair Sportfeest van den Volksbond, 26 September Voorzijde: Rechts een vrouwenfiguur, een trap afdalend, in de linkerhand een palmtak, in de uitgestrekte rechter een lauwerkrans; langs den linkerkant: MILITAIR SPORTFEEST VAN DEN VOLKSBOND - 26 SEPT Keerzijde: Krans. Brons, groot 25 m.m. BEGEER, Penningen, no Penning van de Nationale Militaire Zwemdemonstratie te Rotterdam, Voorzijde: Voorstelling van een zwembassin. Keerzijde: Omschrift: NAT. MILITAIRE ZWEMDEMONSTRATIE. Opschrift: ROTTERDAM Brons, groot 21 m.m. BEGEER, Penningen, no

153 Prijspenning van de Militaire Competitie Mobilisatie Voorzijde: Vrouwenfiguur, houdend in de rechterhand een schild met het wapen van den Nederlandschen Voetbalbond, in de linker een lauwertak, rechts gewend gezeten op een balustrade, op den achtergrond voetbalwedstrijd. In de afsnede: NED. VOETBALBOND. Keerzijde: In gestyleerden lauwer- en eikenkrans, omschrift: MILITAIRE COMPETITIE MOBILISATIE Brons, groot 28 m.m. BEGEER, Penningen, no Prijspenning van de Demonstratie in lichaamsoefeningen van het Leger, Voorzijde: Links gewende Marskop. Keerzijde: In gestyleerden lauwer- en eikenkrans, omschrift: DEMONSTRATIE IN LICHAAMSOEFENINGEN. Opschrift: SEPT TE 'SGRAVENHAGE - E PRIJS. Brons, groot 28 m.m. BEGEER, Penningen, no Prijspenning van de Voordemonstratie in lichaamsoefeningen van het Leger, Voorzijde: Koninginnekopje naar P. PANDER. Keerzijde: Omschrift: VOORDEMONSTRATIE. Opschrift: E PRIJS - 3E. R Brons, groot 21 m.m. BEGEER, Penningen, no Prijspenning van de Demonstratie in lichaamsoefeningen voor het Leger, Voorzijde: Marskop. Keerzijde: Omschrift: DEMONSTRATIE IN LICHAAMSOEFE-

154 153 NiNGEN. Opschrift: AUGUSTUS HERINNERINGS - MEDAILLE. Brons, groot 29 m.m. BEGEER, Penningen, no Prijspenning van de Demonstratie in lichaamsoefeningen voor het Leger, Voorzijde: Marskop. Keerzijde: Omschrift: DEMONSTRATIE IN LICHAAMSOEFE NINGEN. Opschrift: SEPTEMBER E PRIJS., in gestyleerden lauwer- en eikenkrans. Brons, groot 29 m.m. BEGEER, Penningen, no Prijspenning van de Demonstratie in lichaamsoefeningen van Rijksgroepen, Voorzijde: Turners in een gymnastieklokaal. Keerzijde: Gestyleerde eikenkrans, waarbinnen het opschrift: DEMONSTRATIE - RIJKSGROEPEN Brons, groot 21 m.m Prijspenning van den Afstandsmarsch van het Leger op 30 September Voorzijde: In gestyleerden lauwer- en eikenkrans, omschrift: AFSTANDSMARSCH. Opschrift: 30-9-'16. Keerzijde: Krans. Brons, groot 21 m.m. BEGEER, Penningen, no Prijspenning van de Legerwedstrijden te Amersfoort, Kruis, voorzijde: Medaillon, waarop het borstbeeld der Koningin, naar links gewend, om het medaillon een

155 154 lauwerkrans. Op de vier armen van het kruis, boven: LEGER-WEDSTRIJDEN. ; links: 14:15-vi.; rechts: Onder: AMERSFOORT. Keerzijde: Glad. Met oog en ring, groot 25 m.m. Wit metaal. Kon. BEGEER Prijspenning van de Legerwedstrijden te Groningen, Kruis als voren, opschrift: LEGER-WEDSTRUDEN, VI., 1928 ; GRONINGEN. Kon. BEGEER Prijspenning van de Legerwedstrijden te Venlo, Kruis, voorzijde als voren. Boven: IE LUSTRUM - LEGER WEDSTRIJDEN. Links: vi.; rechts: 1929; onder: VENLO. Keerzijde, enz. als boven. KON. BEGEER Prijspenning van de Legerwedstrijden te Breda, Kruis, voorzijde als voren. Opschrift: LEGER-WED STRUDEN VI BREDA. Kon. BEGEER Penning van de Militaire Luchtvaartafdeeling, Voorzijde: Adelaar, zwevend boven een vliegveld met hangars (in vogelvlucht). Omschrift: LUCHTVAART AFDEELING. Keerzijde: Glad veld voor inscriptie, omgeven door een eikenkrans. Goud, zilver, brons, groot 51 m.m. Door CORN. L. J. BEGEER.

156 Plaquette van de Militaire Luchtvaartafdeeling, Voorzijde: In den vierkanten penning de voorzijde van de medaille, boven beschreven. In de vier hoeken eikenbladen en eikels, op matten achtergrond. Keerzijde: Links een eiketak, waarnaast plaats voor inscriptie. Zilver, vierkant, groot 65 m.m. Door COEN. L. J. BEGEEK. De penning is het eerst als prijs beschikbaar gesteld voor een internationalen vliegwedstrijd te Rotterdam, tijdens de Icar-feesten, welke plaats vonden van 2 17 September Prijspenning van den Opperbevelhebber van Land- en Zeemacht: C. J. SNIJDERS, Voorzijde: Linksgewende Marskop, gedekt door een antieken helm, in de rechterhand de greep van een zwaard, voor den schouder een schild. Omschrift: JE MAINTIENDRAI. Rechts: BEGEER. Op het kruis van het zwaard: c. j. H. (C. J. VAN DER HOEF). Keerzijde: In het veld, opschrift: AANGEBODEN - DOOR DEN - OPPERBEVELHEBBER - VAN LAND - EN ZEEMACHT. - GENERAAL c. J. SNIJDERS. Daaronder een ornament. Modellé C. J. v. D. HOEF. Brons, zilver, verguld zilver, groot 40 m.m. BEGEER, Penningen, no In bijzondere gevallen werden door den Generaal SNIJDERS penningen aangeboden voor sportwedstrijden en uitvoeringen, voor zangwedstrijden, tentoonstellingen van huisvlijt, enz.

157 Prijspenning van het Algemeen Hoofdkwartier, Afd. Ontwikkeling en Ontspanning, der Gemobiliseerde Troepen, Voorzijde: Marskop als voren. Keerzijde: In gestyleerden lauwer- en eikenkrans, opschrift: ALGEMEEN - HOOFDKWARTIER AFDEELING ONTWIKKELING EN ONTSPANNING - VAN DE GEMOBILISEERDE - TROEPEN. Modellé van C. J. VAN DER HOEF. Goud, zilver, brons, groot 40 en 28 m.m. BEGEER, Penningen, nos Werd voor dezelfde gelegenheden uitgeloofd als de penning van Generaal SNIJDERS, echter in ruimere mate uitgereikt Prijspenning van het Departement van Oorlog, Voorzijde: Het Nederlandsche wapen, met leeuwen als schildhouders en bandspreuk : JE MAINTIENDRAI. Omschrift : DEPARTEMENT VAN OORLOG. SS Keerzijde: Gestyleerde lauwer- en eikenkrans, waarbinnen veld, bestemd voor inscriptie. Goud, zilver, brons, groot 59 m.m. Kon. BEGEER. 263a. Belooningspenning van het Departement van Defensie, Voorzijde: Het Nederlandsche wapen met leeuwen als schildhouders en bandspreuk: JE MAINTIENDRAI. Hiervan gescheiden door een cirkelrand het omschrift: DEPARTEMENT VAN DEFENSIE. Keerzijde: Guirlande-vormige randversiering, waar-

158 157 binnen een eenigszins excentrisch gelegen cirkelveld bestemd voor het inschrift. Wordt verleend in verschillende metalen, groot 59 m.m. Geslagen aan 's Rijks Munt. Door de vereeniging van het Departement van Oorlog met dat van Marine, verviel de prijspenning van het Departement van Oorlog en is deze belooningspenning ingesteld Rijkspenning voor wedvluchten van Postduiven Volledigheidshalve zij vermeld, dat het Departement van Defensie een medaille uitlooft voor wedstrijden van postduiven, om hierdoor het houden van postduiven te bevorderen, ten einde van deze gebruik te kunnen maken voor militaire doeleinden in tijden van oorlog. De medaille kan verleend worden in verguld-zilver, zilver en brons; is in 1882 ingesteld, droeg toen het borstbeeld van Koning WILLEM III met omschrift, sinds 1891 dat van de Koningin met hangend haar; het laatste na 1898 weer veranderd in een ouder borstbeeld van H. M. De keerzijde vertoont eenige postduiven, vliegende boven een vesting. 40 m.m. Geslagen aan 's Rijks Munt. ZWIERZINA, nos. 579, Prijspenning van de Nederlandsche Vereeniging Ons Leger", Voorzijde: Nederlandsche vlag, met op de witte baan het opschrift: NEDERLANDSCHE VEREENIGING - ONS LEGER., geplant in pijlbundel, daarvoor rechtsgewende leeuw;

159 158 op den achtergrond infanterie met een officier te paard ; in het veld opschrift: ONTWAAKT. Keerzijde: Gestyleerde lauwer- en eikenkrans. Gegraveerde stempels door E. ANDEÉ. Brons, groot 50, '33, 21 m.m. BEGEER, Penningen, nos. 1176, 1177, Wordt verleend bij schietwedstrijden en andere wedkampen, eenvoudige jubilea, enz Penning van de Nederlandsche Vereeniging Ons Leger". Voorzijde: Als voren. Keerzijde: Athleet met Nike en palmtak van L. JÜNGER. Brons, groot 33 m.m. De Vereeniging Ons Leger" werd 30 Maart 1912 opgericht, met als doel: het opwekken van sympathie voor het Nederlandsche Leger en het behartigen van de stoffelijke belangen van den Nederlandschen soldaat, waarbij het Leger als een nationaal vraagstuk beschouwd wordt". Zij voert thans het praedicaat Koninklijke" sedert September Prijspenning van de Militaire Sportvereeniging, Voorzijde: Een huzaren-officier in kleine tenue te paard, links dravende, daaronder: BEGEER - UTRECHT. Omschrift: MILITAIRE SPORT-VEREENIGING. Keerzijde: Opschrift: AFSTANDS-RIT., daaronder een lauwertak. Gemodelleerd door S. DE GRAAF. Brons, groot 40 m.m. ZWIERZINA, no Op de keerzijde werd gegraveerd: naam en rang van

160 159 den ruiter, naam van zijn paard en praestatie, b.v.: IE LUIT. PIEPERS, EDEL ART. 21, 22 & 23 MEI K.M.. IN 7.5; 8; 9* Prijspenning van de Militaire Sportvereeniging, Voorzijde: Romeinsch krijgsman op rechtsgewend, steigerend paard; daarboven een zwevende faam met palmtak in de linkerhand, met de rechter een lauwerkrans op het hoofd van den ruiter plaatsende. Opschrift, boven: MILITAIRE SPORTVEREENIGING. Keerzijde: Glad veld, omgeven door palm- en lauwertak, waarop onder: sabels, karwatsen, hoefijzer en zadel met stijgbeugels rusten. Goud, zilver, brons, groot 50 m.m. ZWIERZINA, no Voorzijde van Jhr. J. L. MOCK, keerzijde van L. ROELFSEMA, beiden Huzaren-officieren. 3 Juni 1903 in goud uitgereikt aan Jhr. J. W. GODIN DE BEAUFORT, 2en luitenant der Huzaren te Amersfoort, voor diens rit Amsterdam Weenen. In 1909 eveneens in goud verleend aan den len luitenant der Huzaren J. KNEL, voor diens praestaties op het Championnat Internationa] du cheval d'armes" te Brussel Prijspenning van de Koninklijke Militaire Sportvereeniging, Geheel gelijk als de vorige, alleen is het opschrift veranderd. Modellé ACHTENHAGEN. De keerzijde als vroeger, doch opnieuw gegraveerd en aanmerkelijk verbeterd door J. A. DAL. Goud, zilver, brons, groot 50 m.m. BEGEER, Penningen, no

161 160 In goud vereerd aan den Generaal PIEPERS ter eere van diens 25-jarig jubileum als bestuurslid der vereeniging, gevat in een achthoekige bronzen plaque, waarop gegraveerd: HULDE GENERAAL MAJOOR W. H. PIEPERS BESTUURS LID Ook de luitenant der Huzaren C. F. PAHUD DE MORTANGES ontving een exemplaar in goud ter eere van zijn Olympisch kampioenschap als ruiter te Los Angeles in Den winners van de America-Cup" is, zoowel voor hun overwinning in 1911, als voor die in 1912, een verguld zilveren exemplaar aangeboden. De Militaire Sportvereeniging is op 24 April 1886 opgericht en heeft ten doel om onder de officieren de beoefening van de rijsport aan te moedigen, de bedrevenheid in het rijden en de kennis van al hetgeen op paarden betrekking heeft, te onderhouden en te vermeerderen en het aanschaffen van goede paarden te bevorderen. Lid kunnen worden officieren of eervol ontslagen officieren van het Nederlandsche of Ned. Indische Leger. Den 21 April 1911 verkreeg zij het praedicaat Koninklijke" Prijspenning der Salatiga'sche Militaire. Sportvereeniging, Voorzijde: Hoefijzer, paardekop en embleem van de rijsport. Op het hoefijzer de naam der vereeniging. Keerzijde: Glad veld in sierlijke omlijsting, boven een gekroond schild met de initialen: (s. M. S. V.) der vereeniging, rustend op lauwertakken. Brons, groot 50 m.m. ZWIERZINA ( ), no. 537.

162 Prijspenning van het Ie Wapenfeest van den Officiers-Schermbond, Voorzijde: Het gekroonde Nederlandsche wapen, omgeven door saamgestrikte lauwer- en eiketakken, rustend op een ster, gevormd door twee fleuretten, twee geweren en twee schermsabels, daaronder een lint met het opschrift: SEMPBE PARATUS. (Steeds bereid.) Omschrift: OFFICIERS SCHERMBOND. OPGERICHT 1 JANUARI Keerzijde: Binnen samengestrikte lauwer- en eiketakken het opschrift: EERSTE WAPENFEEST - 's GRAVENHAGE - 26 EN 27 FEBRUARI WEDSTRIJD - E PRIJS. Onder den krans: B. U. Brons, groot 47 m.m. Door BEGEER. ZWÏERZINA, no Elk jaar, tot 1914, is deze prijspenning uitgegeven, waarbij het opschrift op de keerzijde veranderd werd voor het rangnummer, den plaatsnaam en data. Vanaf 1900, toen de Bond het praedicaat Koninklijke" verwierf, is het omschrift op de voorzijde: KONINKLIJKE OFFICIERS SCHERMBOND. OPGERICHT 1 JANUARI Prijspenning van de Huishoudelijke Wedstrijden van den Koninklijken Officiers-Schermbond, Voorzijde: Als boven. Keerzijde: Krans met op- en omschrift. Brons, 47 m.m. Door BEGEER. ZWIERZINA ( ), no Prijspenning van den Huishoudelijken Wedstrijd van den Koninklijken Officiers-Schermbond, Voorzijde: Als voren. Keerzijde: Omschrift: HUISHOUDELIJKE WEDSTRIJD. In II

163 162 het veld: IN DE - AFDEELING - DEN HELDER / E PRIJS. Brons, groot 47 m.m. Door BEGEER. ZWIERZINA ( ), no Prijspenning van het 10e Wapenfeest van den Koninklijken Officiers-Schermbond, Voorzijde: Als voren. Keerzijde: A. Veranderd opschrift (zie no. 271) en omschrift: HERDENKING VAN HET 10-JARIG BESTAAN. Brons, 47 m.m. B. Als voren, doch op de keerzijde bovendien omschrift : NATIONALE WEDSTRIJD. Brons, 28 m.m. C. Als voren, doch op de keerzijde het omschrift: INTERNATIONAAL WAPENFEEST. Brons, 28 m.m. D. Als voren, doch op de keerzijde het omschrift: KAMPIOENSPENNING. Brons, 28 m.m. ZWIERZINA ( ), nos Prijspenning van den Koninklijken Officiers- Schermbond op het 11e Wapenfeest, A. Als no. 271, met veranderd opschrift op de keerzijde. Brons, groot 47 m.m. B. Als A. zonder omschrift op de voorzijde. Brons, 28 m.m. ZWIERZINA ( ), nos

164 Prijspenning van het Ie Wapenfeest van den Onderofficiers-Schermbond, Voorzijde: Het gekroonde Nederlandsche wapen met schildhouders in rond medaillon, rustend op geweren, sabels, schermhandschoenen en lauwertakken, daaronder de naam van den Bond. ' Keerzijde: In een krans, opschrift: EERSTE - WAPEN- FEEST - UTRECHT datum en prijs. Brons, met oog en ring, groot 47 m.m. Door BEGEER. ZWIERZINA ( ), no Elk jaar is deze penning uitgegeven, waarbij het opschrift op de keerzijde veranderd werd. Vanaf 1906, toen de Bond het praedicaat Koninklijke" ontving, luidt het opschrift op de voorzijde: KONINKLIJKE ONDER- OFFICIERS-SCHERMBOND. ZWIERZINA ( ), no Sindsdien zijn de penningen met dit opschrift uitgereikt tot Penning der Waterloo-Vereeniging, Voorzijde: Tusschen een krans van palmtakken het alziend oog, dat stralen uitzendt boven een leeuw met zwaard en schild, waarop een pijlbundel; en boven een kroon met scepter, liggende op een kussen, waarnaast een vruchtdragende oranjetak. Omschrift: DEO. REGI. PATRIAE. XVIII JUNI MDCCCXV. (Aan God, Koning, Vaderland. 18 Juni 1815.) ' Keerzijde: In een eikenkrans: SOCIETAS - WATERLOANA - MARTIO MILITUM ANIMO - PROBATA FIDEI - AUSPICE FREDERICO AUG. - BELGAR. PR. (De Waterloo-vereeniging onder het voorzitterschap van den doorluchtigen FREDERIK der

165 164 Nederlanden aan den krijgshaftigen moed der krijgslieden en hun beproefde trouw.) Door J. P. BRAEMT. Koper verguld, met oog en ring, te dragen aan oranje lint, groot 30 m.m. DIRKS, no Prijspenning van de Citadelsvereeniging, Voorzijde: Geslagen: de vijfhoek van Antwerpen met het inschrift: CITADELS - VER - EENIGING. Keerzijde, gegraveerd: 45-Jarig Jubilé - Aan J. van Asperen - Penningmeester - Voor onvermoeiclen ijver 22 December Omgeven door een versierden gedreven rand, gedekt door een koninklijke kroon, met oog en ring. Zilver, groot 30 m.m. Kon. Penningkabinet, ZWIERZINA, no Prijspenning van de Af deeling Amsterdam van den Nederlandschen Bond van Oud-Onderofficieren, Voorzijde: Het Nederlandsche wapen met omschrift: NEDERLANDSCHE BOND VAN OUDONDEROFFICIEREN. AFD. AMSTER DAM. Onder het Nederlandsche wapen: GERR. AMST. Keerzijde: Door palm- en eiketakken omgeven schild. Brons, groot 45 m.m. Door J. A. A. GERRITSEN. ZWIERZINA ( ), no Prijspenning van de Koninklijke Vereeniging van Ned. Ind. Oud-Strijders van Land- & Zeemacht \ Je Maintiendrai" te Rotterdam, Gepareld kruis met ingesneden armen, gedekt door een kroon met ring, op de medaillons:

166 165 A. aan de voorzijde: JE MAINTIENDRAI aan de keerzijde: HULDE AAN - H. M. SCHOONENBEEK - PRESIDENT. Goud, 34 m.m. B. Voorzijde: AANGEB : DOOR DE - KON., VERG. V. N. I. OUDSTR. JE MAINTIENDRAI '03. Keerzijde: In lauwerkrans: UIT ERKENTELIJKHEID - AAN. Goud, groot 27.5 m.m. C. Als voren. Zilver, groot 30 m.m. Lint: blauw-wit-geel. De penningen zijn uitgegeven ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van de Vereeniging, gegraveerd door A. F. VAN ROOY Penning op het twintigjarig bestaan der Officierstafel te Gouda, Voorzijde: Wapen van Gouda, gekroond, met twee leeuwen als schildhouders, rustende op een lint met de spreuk: PER ASPERA AD ASTRA. ; het veld boven omgeven door een mat lint, waarop: OFFICIERS - TAFEL Keerzijde: Glad veld, waarin gegraveerd naam van den eigenaar, omgeven door een eiken- en lauwerkrans. Omschrift op matten rand, binnen begrensd door een parelcirkel: HERINNERING AAN FEESTVIERING OP 21 MAART Brons, groot 43 m.m. ZWIERZINA, no Penning van de Nationale Vereeniging tot steun aan miliciens, Afdeeling Utrecht, Voorzijde: Omschrift: NATIONALE VEREENIGING. AFD. UTRECHT. Opschrift: TOT - STEUN - AAN MILICIENS. Keerzijde: Lauwer- en eikenkrans. Brons, groot 25 m.m. BEGEER, Penningen, no

167 a. Prijspenning van de Vereeniging Volksweerbaarheid. Voorzijde: De Nederlandsche Maagd, in haar rechterhand een pijlbundel, in haar linker de Nederlandsche vlag, onder haar linkervoet verbroken boeien, achter haar de Nederlandsche leeuw. Omschrift: VEREENIGING VOLKSWEERBAARHEID. In de af snede: ALLEN WEERBAAR. Keerzijde: Gestyleerde eiken- en lauwerkrans, glad veld voor het inschrift. Verguld zilver, zilver, brons, met oog en ring, groot 40 m.m. De Vereeniging Volksweerbaarheid is in 1900 opgericht en propageert algemeenen dienst- of oefenplicht van ons volk Penning van de Nederlandsche Vereeniging Het Legerpaard", Voorzijde: Een merrie, links gewend, met veulentje rechts, in de weide. Op den achtergrond achter een omheining legertenten en boomen. Omschrift: NEDER LANDSCHE VEREENIGING. HET LEGERPAARD. Keerzijde: Gestyleerde eikenkrans van onder gestrikt. Boven den strik het fabrieksmerk van CORN. L. J. BEGEER. Zilver, brons, 60 m.m. Ontworpen door LUCAS RoELPSEMA. Het doel van de Ned. Vereeniging Het Legerpaard", opgericht den 23 Juni 1916, is: de fokkerij in Nederland van paarden, geschikt voor de Bereden-Artillerie of voor de Cavalerie, te bevorderen en te steunen, zonder daarbij de belangen van den Nederlandschen Landbouw uit het oog te verliezen.

168 167 B. Marine Vlootrevue op het Hollandsch Diep, bijgewoond door H. M. Koningin WILHELMINA, 15 September Voorzijde: Het naar links gewende borstbeeld van H. M. de Koningin met dubbel parelsnoer om den ontblooten hals. Omschrift: WILHELMINA KONINGIN DER NED. Keerzijde: De politieschoener Zeehond" van achteren en rechts van terzijde gezien, in parelcirkel. Omschrift: HERINNERING AAN 15 SEPT H. BRAAKMAN & CO. BEGEER - UTRECHT. Goud, verguld zilver, zilver en brons, met oog en ring, groot 29 m.m. De firma H. BRAAKMAN & Co. te Rotterdam woonde op de Telegraaf III" met 40 genoodigden de revue over de Nederlandsche oorlogsschepen op het Hollandsch Diep, die door onze Koningin op de Zeehond" gevolgd werd, bij. De gasten deden bovengenoemden penning slaan en boden dien de firma en genoodigden aan boord aan. Inhuldiging spenning en, no Prijspenning van de Marine Jachtclub, opgericht 10 Augustus 1899, Voorzijde: Clubvlag, driehoekig, wit met roodë ruit. Omschrift: MARINE JACHTCLUB. Keerzijde: Krans. Groot 50 m.m. Door BEGEER. ZWIERZINA ( ), no In 1907 kreeg de Club het praedicaat Koninklijke".

169 a. Prijspenning van de Koninklijke Marine Jachtclub, De voorzijde werd sindsdien veranderd: Kroon in de ruit der vlag. Omschrift: KONINKLIJKE MARINE JACHTCLUB. ZWIERZINA ( ), no Prijspenning van de Koninklijke Marine Jachtclub voor Roeiwedstrijden, Voorzijde: Grieksch athleet met Nike en palmtak, geplaatst op den voorsteven van een oorlogsschip. Keerzijde: Krans, waarin opschrift: Brons, groot 25 m.m. Door BEGEER. ZWIERZINA ( ), no Prijspenning van Z.E. den Minister van Marine voor de Zeilwedstrijden der Koninklijke Marine Jachtclub, Voorzijde: Aan een drietand als mast, hangt een tusschen een pagaai en roeispaan gespannen zeil, waarop een koningskroon in ruit; aan weerszijden slingers van lauwerbladeren; aan het geheel is onderaan een cartouche bevestigd, met het opschrift: KONINKLIJKE - MARINE JACHTCLUB. Keerzijde: Het veld is door een schelp en bundels riet in twee ongelijke helften verdeeld, in de bovenste, kleinste: Kuststadje met gepavoiseerd schip op de reede; in de onderste, omgeven door een rand van schelpen en zeegewassen, staat boven: DE MINISTER VAN MARINE - AAN... Modellé van J. C. WIENECKE. Door BEGEER. Brons, groot 40 m.m. ZWIERZINA ( ), no. 487.

170 Prijspenning van de Marine Sportvereeniging, opgericht 1906, Voorzijde: De Grieksche athleet met Nike en palmtak naar L. JÜNGER, geplaatst op den voorsteven van een oorlogsschip. Aan zijn voeten: voetbal, schermhandschoenen, -masker en -sabels, halter. Omschrift: MAR. SPORTVERG. OPGER Keerzijde: Krans. Brons, groot 47 en 32 m.m. Door BEGEER. ZWIERZINA ( ), no Prijspenning van den Senaat der Adelborsten, Voorzijde: Gekroond anker met kabel en omschrift: SENAAT DER ADELBORSTEN. Keerzijde: Schild en eiketak. Brons, groot 50 m.m. Door BEGEER. ZWIERZINA ( ), no Deze penning is ingesteld den 18 Januari 1904 en wordt uitgereikt, zoowel aan burgers als aan militairen, die zich jegens het korps op bijzondere wijze verdienstelijk hebben gemaakt. Toen de Adspirant Administrateurs der Marine, die tot dusverre in Amsterdam opgeleid werden, ook geplaatst werden te Willemsoord, is het omschrift van den penning veranderd Prijspenning van den Senaat der Adelborsten en Adspirant Administrateurs, Voorzijde: Anker in krans en omschrift: SENAAT ADELBORSTEN EN ADSP. ADMINISTRATEURS. Keerzijde: Naar verkiezing. Brons, groot 50 m.m. BEGEER, Penningen, no

171 170 Tenslotte is de penning voor het korps Adelborsten, Adsp. Zeeofficieren, officieren der Administratie, officieren van den Marinestoomvaartdienst, voorzien van het volgende opschrift: 291. Prijspenning van den Senaat van het Corps Adelborsten, Voorzijde: Gekroond anker in krans. Omschrift: SENAAT VAN HET CORPS ADELBORSTEN. Keerzijde: Naar verkiezing. Brons, groot 50 m.m. BEGEER, Penningen, no a. Prijspenning van den Senaat van het Korps Adelborsten, Voorzijde: Als voren, doch CORPS veranderd in KORPS Penning, aangeboden aan de Officieren van de Onderzeebooten K. 3 en K. 5, Voorzijde: Een onderzeeboot naar links varende. Links en rechts in de bovenhoeken van de vierzijdige plaquette palmtakken. Keerzijde: In rand van twee dooreen geslingerde kabels, opschrift: SOERABAIA'S BURGERIJ - AAN DE - OFFICIEREN VAN DE K. 3 EN K DEC Daaronder een rechthoekige ruimte om den naam van den begiftigde in te graveeren. Goud en brons, rechthoekig, groot 34 bij 50 m.m. Door J. J. VAN GOOR. Kon. BEGEER. De penning is aangeboden aan de officieren, die de onderzeebooten K. 3 en K. 5 van Nederland naar Indië gebracht hebben. 10 exemplaren zijn in goud geslagen.

172 Draagpenning door de Rijkscommissie voor graadmeting en waterpassing geschonken aan de bemanning van H. M. onderzeeboot K XIII, Voorzijde: De commandotoren met periscoop van de K XIII opstekend uit de golven. Omschrift: HELDER, PANAMA, SOERABAJA. In de af snede: K XIII tusschen Keerzijde: Een slinger als toegepast bij de op de K XIII verrichte natuurkundige waarnemingen met bladversiering. Omschrift: RIJKSCOMM : v. GRAADM : - SLINGERWAARN :. Zilver, groot 26 m.m., met oog en ring, lint blauw. Geslagen aan 's Rijks Munt. De reis van de K XIII in 1926 van den Helder naar Soerabaja is meegemaakt door den bekenden onderzoeker op het gebied der zwaartekracht, Prof. Dr. F. A. VENING MEINESZ, die tijdens den tocht voornamelijk slingerwaarnemingen heeft gedaan. Als aandenken is de bemanning van de K XIII bovenbeschreven penning aangeboden in exemplaren zijn geslagen in zilver, één in brons Gedenkpenning' op het 50-jarig bestaan van de Marine Machinisten Club, Voorzijde: Het embleem der Marine-machinisten: flambouw met twee gekruiste pijlen, gedekt door een koninklijke kroon. Omschrift: MARINE MACHINISTENCLUB. Keerzijde: Lauwer- en eikenkrans, waarin opschrift: Gegraveerde stempels van D. SCHOLTUS. ' Brons, 25 m.m. Door BEGEER.

173 Penning op het 25-jarig bestaan van den onderzeebootdienst der Kon. Ned. Marine, Voorzijde: Uit golven steekt de periscope van een ondergedoken onderzeeboot op, de O I, vroeger genaamd Luctor et Emergo", de eerste duikboot der Marine. Op het watervlak gepavoiseerde visschersschepen, in de lucht een zwerm meeuwen. Onder de boot het gekroonde wapen van Zeeland met het omschrift: LUCTOR ET EMERGO. In de golven: Keerzijde: Gekroond anker met kabel boven golven, waarin een bruinvisch. Omschrift: NEDERLANDSCHE ONDER ZEEDIENST. 25 JARIG BESTAAN. Modellé van CHR. J. VAN DER HOEF. Door de Kon. BEGEER. Zilver, brons, groot 50 m.m. De onderzeedienst der Kon. Ned. Marine is den 21 December 1906 opgericht. Het 25-jarig jubileum werd den 25 Juli 1932 gevierd, ter gelegenheid waarvan de penning geslagen is. De O I is gebouwd op de werf der Kon. Mij. de Schelde" te Vlissingen, vandaar de naam en de afbeelding van het Zeeuwsche wapen. De eerste onderzeebooten waren op hun tochten steeds vergezeld van bruinvisschen en meeuwen, die daarom op den penning afgebeeld zijn Draagpenning van den Algemeenen Bond van Nederlandsche Marine Matrozen, Voorzijde: Borstbeeld van H. M. de Koningin door B. H. MAYER. Keerzijde: Gekroond anker en omschrift: ALGEM. BOND VOOR NED. MARINE MATROZEN.

174 173 Verzilverd koper, groot 20 m.m., met oog en ring. ZWIERZINA ( ), no. 81. De Bond werd opgericht en verkreeg rechtspersoonlijkheid in 1899, had ten doel: langs wettigen weg en met gepaste middelen de belangen te bevorderen van matrozen in Nederlandschen dienst" en werd in April 1904 bij rechterlijk vonnis ontbonden, wegens ongepaste en met de krijgstucht strijdende artikelen in het bondsorgaan Het Anker" Draagteeken van den Marinedag te 's-gravenhage op 17 Juli Voorzijde: Verankerde mijn, tusschen de jaartallen 1914 en Keerzijde:" Hol geplet, met aangesoldeerde speld. Geelkoper, ovaal, groot 29 bij 22 m.m. Werd verkocht ten bate van de oorlogsslachtoffers der Koninklijke Nederlandsche Marine. Tegelijk met deze ovale draagspeld, kon men geelkoperen ankertjes voor hetzelfde doel koopen Penning op de onthulling van het Monument voor de verongelukte matrozen tijdens de mobilisatie, Voorzijde: Het monument, voorstellende een vrouw met haar kind, staande bij het aangespoelde lijk van een verongelukten zeeman. Omschrift: VOOR HEN DIE VIELEN. Aan weerszijden van het monument: Onder: A. G. VAN LOM Keerzijde: Glad. Zilver, brons, met oog en ring, ovaal, groot 30 bij 22 m.m. Gemodelleerd door A. G. VAN LOM, geslagen door J. A. A. GERRITSEN.

175 174 C. Schutterij Prijspenning der Vereenigïng van Officieren der Schutterijen in Nederland, Voorzijde: Muurkroon, omschrift: VEREENIGÏNG VAN OFFICIEREN DER SCHUTTERIJEN IN NEDERLAND. Keerzijde: Glad. Verguld zilver, zilver, brons, met oog en ring, groot 28 m.m. Geleverd door de firma A. BONEBAKKER te Amsterdam. Hist. Verz. der Schutterij, Amsterdam Prijspenning van het Officieren-Schietgezelschap der Dienstdoende Schutterij te 's-gravenhage, Voorzijde: Binnen een parelcirkel een muurkroon, omgeven door het omschrift: OFFICIEREN-SCHIETGEZELSCHAP. OPGERICHT Omschrift: * DIENSTDOENDE SCHUTTERIJ TE 'S GRAVENHAGE. Keerzijde: Glad veld, omgeven door twee samengestrikte lauwer- en eiketakken. Brons, groot 32 m.m. Door VAN KEMPEN. ZWIERZINA, no Penning van het Brandpiket der Dienstdoende Schutterij te 's-hertogenbosch, Eenzijdig gegraveerd. Opschrift: 'SBOSCH - BRAND PIKET - N. 125 schutters hadden sinds April 1874 brandpiket te 's-hertogenbosch, ontvingen daarvoor bovenbeschreven penning, dien zij bij- brand moesten inleveren en na afloop weer terugontvingen.

176 Prijspenning van de Officieren-Schietvereeniging der Rotterdamsche Schutterij, Voorzijde: Het gekroonde wapen van Rotterdam, Omschrift: OFFICIEREN SCHIETVEREENIGING DER SCHUTTERIJ. Onder het wapen: BOTTERDAM - OPGERICHT Keerzijde: Boven: WEDSTRIJD. In. het midden een muurkroon. Onder:.WÜRDEN «BRUSSEL. Brons, met oog en ring, groot 32 m.m. ZWIERZINA, no Korpsprijs der Rustende Schutterij in Noord-Brabant, Voorzijde: Door een koningskroon gedekt wapen van Noord-Brabant, rustende op twee gekruiste geweren. Keerzijde: Opschrift: KORPSPRIJS - rustende Schutterij - NOORD-BRABANT Zilver, gegraveerd met oog en ring, 40 m.m. ZWIERZINA, no. 405A Prijspenning van den Bond der Rustende Schutterij in Zuid-Holland, Voorzijde: Het gekroonde wapen van Zuid-Holland. Omschrift: * "BOND DER RUSTENDE SCHUTTERIJ IN ZUID HOLLAND #. OPGERICHT Keerzijde: In het veld een muurkroon, daarboven: WEDSTRIJD. Onder: WÜRDEN * BRUSSEL. Brons, 32 m.m., met oog en ring. ZWIERZINA, no. 436.

177 Prijspenning van den Nederlandschen Schutterijkaderbond, Voorzijde: De letter W, rustende op tropee van zes geweren, vier vlaggen, twee kanonnen en twee sabels, waarboven in. stralend licht een koningskroon. Omschrift: NEDERLANDSCHE SCHUTTERIJKADER-BOND * 1 JUNI 1886 *. Keerzijde: Cirkel, omgeven door een eikenkrans, waarop over de geheele breedte van den penning een banderol voor opschrift. Goud, verguld zilver, zilver, brons, met oog en ring, groot 33 m.m. ZWIERZINA, no Prijspenning van den Nederlandschen Schutterij, kaderbond, Voorzijde: Tropee, bestaande in banier,.twee vlaggen, twee geweren, twee sabels, twee fleuretten en patroontasch. Omschrift: NEDERLANDSCHE SCHUTTERIJKADERBOND. 1 JUNI Keerzijde: Glad veld, omgeven door twee samengestrikte eiketakken. Verguld zilver, zilver, brons, groot 45 m.m. ZWIERZINA, no. 683A. Beide penningen van den Schutterijkaderbond werden aan een rood-wit-blauw lint gedragen, uitgereikt voor korpswedstrijden, de eerste ook voor jubilea en andere gelegenheden.

178 Prijspenning van den Nederlandschen Schutterijkaderbond, Voorzijde: Lauwerkrans, waarin: N. S. K. B ^ Keerzijde: Opschrift: 3E PRIJS AFD. - AMSTERDAM - SALVO 5 VUUR 200 M E - AMERSFOORT Zilver, gegraveerd met oog en ring, groot 32 m.m. Lint: rood-wit-blauw. Hist. Verz. der Schutterij Amsterdam Prijspenning van het Regiment Schutterij te Amsterdam, Voorzijde: Het Amsterdamsche wapen met twee leeuwen als schildhouders, gedekt door de keizerlijke kroon. Omschrift: REGIMENT - SCHUTTERIJ - AMSTERDAM. Keerzijde: Glad veld, omgeven door twee saamgestrikte lauwertakken. Onder staat: BEGEER - UTRECHT. Verguld zilver, zilver, brons, groot 50 m.m. ZWIERZINA, no. 767.' ' Deze penning werd door den Commandant van het Regiment uitgeloofd bij schietwedstrijden Prijspenning van de Vereeniging De Schietschool" bij het Regiment Schutterij te Amsterdam, Voorzijde: Wapen van Amsterdam met kroon en schildhouders. Omschrift: VEREENIGING DE SCHIETSCHOOL AMSTERDAM. Keerzijde: Lauwerkrans, waaronder BEGEER - UTRECHT. Zilver, brons, met oog en ring, groot 50 m.m. Hist. Verz. der Schutterij Amsterdam. 12

179 Prijspenning van de Vereeniging De Schietschool" te Amsterdam. Voorzijde: Het Amsterdamsche wapen met kroon. Omschrift: VEREENIGING DE SCHIETSCHOOL. Keerzijde: Lauwer- en eikenkrans. Zilver, met oog en ring, groot 25 m.m. Lint: rood-wit-blauw. Hist. Verz. der Schutterij Amsterdam Prijspenning van den Stedelijken Schietwedstrijd van het Regiment Schutterij te Amsterdam, Voorzijde: Gekroond wapen van Amsterdam, met leeuwen als schildhouders. Daaronder: j. D. POSTHUMUS. Keerzijde: Glad of met krans. Zilver, groot 48 m.m. Hist. Verz. der Schutterij Amsterdam Prijspenning der Afdeeling Amsterdam van den Nederlandschen Schutterij kader bond, Voorzijde: Het door de keizerlijke kroon' gedekte wapen van Amsterdam. Omschrift: * NED. SCHUTTERIJ KADERBOND. AFD. AMSTERDAM *. Keerzijde: Glad veld, omgeven door een lauwerkrans. Brons, met oog en ring, groot 41 m.m. Door BEGEER. ZwiERzrNA, no Draagpenning voor de Boden van den Schuttersraad te Amsterdam, Voorzijde: Het door de keizerlijke kroon gedekte wapen' van Amsterdam, met twee leeuwen als schildhouders. Boven het wapen: SCHUTTERSRAAD. Onder het wapen: BODE.

180 179 Keerzijde: Lauwerkrans, waaronder: BEGEER - UTRECHT. Brons, groot 50 m.m. ZWIERZINA, no. 767A. Deze penning werd aan een oranje gewaterd zijden lint om den hals gedragen Penning van het Muziekcorps van de Dienstdoende Schutterij te Hoorn, Voorzijde: Opschrift: souvenir - AAN - HET FESTIVAL - VAN - HET MUZIEK-CORPS - DER - DIENSTDOENDE - SCHUTTERIJ. TE HOORN - 29 MEI Keerzijde: Glad veld, omgeven door een lauwerkrans. Brons, groot 41 m.m. ZWIERZINA, no Prijspenning der Utrechtsche Schutterij-Kader- Vereeniging Graaf Jan van Nassau", Voorzijde: Het gekroonde wapen van de Gemeente Utrecht. Omschrift: * u. s. K. V. # - GRAAF JAN VAN NASSAU. Keerzijde: Mat schild in fraaien rand, omgeven door eike-, palm- en lauwertak. Brons, met oog en ring, groot 25.m.M. Door BEGEER. ZWIERZINA, no Penning op het 10-jarig bestaan van de Vereeniging der Onderofficieren van de Schutterij te Amsterdam, Voorzijde: In een rand: TER HERINNERING - AAN HET - 10-JARIG BESTAAN - VAN - v. o. s. A ^r Keerzijde: In een rand: DOOR DE VEREENIGING AAN GEBODEN - AAN DEN PRESIDENT - DEN HEER - J. W. HUYSE. Goud, met oog en ring, groot 24 m.m., gegraveerd. Lint: rood-zwart. Hist. Verz. der Schutterij Amsterdam.

181 Penning op het 12y 2 -jarig bestaan van de Vereeniging der Onderofficieren van de Schutterij te Amsterdam, Voorzijde: Gekroond wapen van Amsterdam, geslagen. Omschrift: TER HERINN. v. H. 12i/ 2 J- BESTAAN V. D. SCHERM V. V. o. s. A. Gegraveerd. Keerzijde: AAN DEN - PRES. O. ADJ. - j. w. HTJYSE - v. D. KAP T - E. PRINS. Gegraveerd. Zilver, 29 m.m. Lint: rood met smalle zwarte middenbaan. Hist. Verz. der Schutterij te Amsterdam Penning op het 10-jarig bestaan van den Nederlandschen Schutterij-Kader-Bond, Voorzijde: Het Nederlandsche wapen met schildhouders en spreukband, rustend op een ornament. Omschrift: NEDERLANDSCHE SCHUTTERIJKADERBOND. Keerzijde: Het gekroonde wapen van Amersfoort, omgeven door saamgestrikte lauwertakken, daaronder: Ter zijden: BEGEER - UTRECHT., alles in parelcirkel. Omschrift:» 10 JARIG BESTAAN HERDACHT TE AMERSFOORT. Brons, met oog en ring, groot 32 m.m. ZWIERZINA, no Penning op de opheffing der Schutterij te Rotterdam, Voorzijde: Het gekroonde wapen van Rotterdam, met schildhouders, daaronder in sierletters: ROTTERDAM. Keerzijde: Opschrift: AANGEBODEN DOOR DE OFFICIEREN - VAN HET - REGIMENT - SCHUTTERIJ - OPGEHEVEN - 2 AUGUSTES Door A. T. VAN Roou. Groot 36 m.m. ZWIERZINA ( ), no. 788.

182 181 Komt ook voor met het verbeterd opschrift: AUGUSTUS. ZWIERZINA ( ), no De penning werd uitgereikt in verguld zilver aan de adj. onderofficieren en sergeant-majoors; in zilver aan de sergeanten en fouriers; in brons aan de korporaals. Na de ontdekking van de fout in het opschrift, werden de penningen tegen nieuwe, met verbeterd opschrift, verwisseld. D. V r ij willige Landstorm Penning van het Nationaal Congres voor de Weerkracht van het Nederlandsche Volk, Voorzijde: Klimmende, gestyleerde leeuw met zwaard en pijlbundel, tusschen het 'jaartal 1919; naar den grooten steunpenning van C. J. v. D. HOEP. Keerzijde: Opschrift: NAT. CONGRES VOOR DE WEER KRACHT - VAN HET - NEDERLANDSCHE VOLK SEPT Brons, 28 m.m. Door BEGEER Penning van het Nationaal Congres voor de Weerkracht van het Nederlandsche Volk, Voorzijde: Als bij no Keerzijde: Opschrift: 2E NAT. CONGRES - VOOR DE WEER KRACHT - VAN HET - NEDERLANDSCHE VOLK SEPT Het eerste congres is gehouden te Scheveningen, dat van 1920 te 's-gravenhage.

183 Prijspenning van den Vrijwilligen Landstorm Als 't Moet", A. Voorzijde: Boer, met een spade zijn land bewerkend, een geweer op den rug hangend. Omschrift: VRIJWILLIGE LANDSTORM. Onder: ALS 'T MOET. H. (initiaal van den ontwerper?) Modellé J. J. VAN GOOR. Keerzijde: Omschrift: NATIONALE SCHIETWEDSTRIJD. Opschrift: DISTRICTS - WEDSTRIJD. Zilver, verguld zilver, brons, groot 32 m.m. Door Kon. BEGEER. B. Komt ook voor met opschrift: PRIJS - EINDWEDSTRIJD. Brons, groot 32 m.m. Door Kon. BEGEER. C. Verder met veranderde keerzijde: Krans. Omschrift: NATIONALE SCHIETWEDSTRIJD. OpSChïïf t: E PRIJS - KRINGWEDSTRIJD. Zilver, verguld zilver, brons, groot 29 m.m. Door Kon. BEGEER. Deze penningen zijn door den Inspecteur van den Vrijwilligen Landstorm bestemd als prijs voor schietwedstrijden van den Bijzonderen Vrijwilligen Landstorm. (Anti-revolutie-Instituut) Penning' van de Nationale Landstormcommissie, Voorzijde: Boer, met geweer over den rug, met den linkervoet leunend op zijn spade. Omschrift-: NATIONALE LANDSTORMCOMMISSIE. In de afsnede: ALS 'T MOET. Keerzijde: Glad. Brons, ovaal, met oog en ring, groot 38 bij 25 m.m. Door Kon. BEGEER.

184 Wedstrijdpenning, A..Voorzijde: Hoornblazer van den Vrijwilligen Landstorm de reveille blazend bij opgaande zon. Omschrift: VRIJWILLIGE LANDSTORM. Keerzijde: Opschrift: KRINGWEDSTRIJDEN Modellé E. HÜTTEL. Door Kon. BEGEER. Zilver, verguld zilver, brons, groot 32 m.m. B. Als voren. Keerzijde: Veld, omgeven door palm- en lauwertak. In de afsnede: DISTRICTSWEDSTRIJDEN Zilver, verguld zilver, brons, groot 32 m.m. Door Kon. BEGEER. C. Als voren. Keerzijde: Veld, omgeven door palm- en lauwertak. Geen opschrift. Zilver, verguld zilver, brons, groot 25 m.m. Door Kon. BEGEER. D Als voren. ' Keerzijde: Opschrift: VAN DEN - INSPECTEUR - VAN DEN - VRIJWILLIGEN - LANDSTORM. Zilver, verguld zilver, brons, groot 25 m.m. Door Kon. BEGEER. Komt ook in grooter afmeting voor. Deze penningen zijn bestemd om te dienen als prijs voor schietwedstrijden voor het Vooroefenings-Instituut, en worden uitgeloofd door den Inspecteur van den Vrijwilligen Landstorm Wedstrijdpenning van den Bijzonderen Vrijwilligen Landstorm, Voorzijde: Hoornblazer met opgaande zon. Omschrift: VRIJWILLIGE LANDSTORM.

185 184 Keerzijde: Opschrift: KORPSWEDSTRIJDEN - B.V.L DE BESTE SCHUTTERS. Brons, groot 33 m.m. Door Kon. BEGEER Prijspenning van de Nationale Landstormwedstrijden, Voorzijde: Een jonge vrouw, rechts staande, bekroont een landstormsoldaat, die links staat, en reikt hem de hand. Omschrift, in twee regels: DEN VADERLANT GHETROUWE - BLUE ick TOT IN DEN DOET. Terzijde: Gestyleerde palmtakken. Keerzijde: Gestyleerde eiken- en lauwerkrans. Omschrift: NATIONALE LANDSTORM-COMMISSIE. Opschrift: E PRIJS - KORPSWEDSTRIJDEN BIJZ. VRIJW. LANDSTORM. Ontwerp van WIL-LY SLUIJTER, gemodelleerd door E. HUTTEL. Door Kon. BEGEER. Brons,'groot 41 en 33 m.m Prijspenning van de Nationale Landstormwedstrijden, Voorzijde: Landstormsoldaat, bekroond door jonge vrouw. Omschrift: als voren. Keerzijde: Gestyleerde eiken- en lauwerkrans. Omschrift: NATIONALE LANDSTORMCOMMISSIE. Opschrift: SCHIET WEDSTRIJDEN » - BIJZ. VRIJW. LANDSTORM. Brons, groot 33 m.m. Door Kon. BEGEER Prijspenning van de Schietwedstrijden van het Landstormkorps De Meijerij", Voorzijde: Als voren. Keerzijde: Krans. Omschrift: NATIONALE LANDSTORM COMMISSIE. Opschrift: SCHIETWEDSTRIJDEN - B.V.L. DE MEIJERIJ Brons, groot 33 m.m. Door Kon. BEGEER.

186 Draagpenning voor de deelnemers aan den Schietwedstrijd van het Landstormkorps Stelling Amsterdam, Voorzijde: Borstbeeld van Prinses JULIANA, naar links. Omschrift: JULIANA PRINSES DER NEDERLANDEN. Keerzijde: B.V.L. - SCHIETWEDSTRIJD - LANDSTORMKORPS - STELLING AMSTERDAM Goudbrons, groot 30 m.m., met oog. Lint: oranje. Door de Kon. BEGEER Draagpenning voor de deelnemers aan den Schietwedstrijd van het Landstormkorps Stelling Amsterdam, Voorzijde: Borstbeeld van de Koningin-Moeder, naar rechts. Omschrift: EMMA. KONINGIN-MOEDER. Keerzijde: B.V.L. - SCHIETWEDSTRIJD - LANDSTORMKORPS - STELLING AMSTERDAM Goudbrons, groot 30 m.m., met oog. Lint: oranje. Door de Kon. BEGEER. Beide komen ook voor in brons, zonder oog Penning van het Kaderlandstormkorps, Voorzijde: Vlammende granaat. Om de gestyleerde vlam heen: KADERLANDSTORMKORPS. Daaromheen de wapens der elf provinciën. Modeüé C. J. v. D. HOEP. Keerzijde: Krans. Brons, groot 50 en 25 m.m. Door Kon. BEGEER Prijspenning van den Landdag van den Vrijwilligen Landstorm Twentsch Verband", Voorzijde: Boer, met geweer op den rug, met een spade zijn land bewerkend. Op den achtergrond: molen, i

187 186 kerktoren, boomen. Omschrift: VRIJWILLIGE LANDSTORM. Onder: ALS 'T MOET. Keerzijde: In een lauwerkrans, onder gestrikt: PRIJS - SCHIETWEDSTRIJD - AANGEBODEN DOOR - TER GELEGENHEID - LANDDAG 8 MEI VAN DEN VRIJWILLIGEN LANDSTORM TWENTSCH - VERBAND. Naar den landstormpenning van J. J. VAN GOOR. Brons, 70 m.m., gietpenning. Door de Kon. BEGEER Gedachtenispenning van de Vereeniging van Officieren van het Vrijwillig Landstormkorps Luchtwachtdienst, Voorzijde: In het midden van het veld een prismakijker, waaromheen in een cirkel de wapens der elf provinciën van Nederland. Omschrift: LUCHT, WACHT, DIENST Keerzijde: In een gestyleerden lauwerkrans: AANGE BODEN - DOOR DE VEREENIGING - VAN OFFICIEREN - VAN DEN LUCHT - WACHTDIENST. Zilver, brons, groot 40 m.m. Door CORN. L. J. BEGEER. De vereeniging van officieren van den Luchtwachtdienst is opgericht den 4 Mei Doel: medewerking aan de verhooging van de weerbaarheid van het Rijk en bevordering van de kameraadschap en korpsgeest onder haar leden. Ter herinnering aan het 10-jarig bestaan van het Vrijwillige Landstormkorps Luchtwachtdienst, is de penning geslagen en ter beschikking gesteld van den Korpscommandant, om te worden uitgereikt aan manschappen van den dienst, die blijk hebben gegeven van bijzonderen ijver en toewijding. Eenige exemplaren in zilver zijn aangeboden aan H. M.

188 187 de Koningin, den Korpscommandant en enkele andere personen Eereteeken voor Koningsschutter van den Bijzonderen Vrijwilligen Landstorm, Lauwerkrans, gedekt door een koninklijke kroon. Over den krans liggen twee gekruiste geweren; op het kruispunt der geweren de letters: B.V.L. ; het geheel bevestigd op oranjekleurig laken. Zilveren haak, aan de kroon gesoldeerd. Zilver, letters verguld, 57 bij 45 m.m. Door Kon. BEGEER. Bij dit eereteeken behoort een fraai geteekend brevet, ontworpen door Mevr. Dr. J. W. WURFBAIN VEEREN. Scherpschutters van den B.V.L. ontvangen een dergelijk brevet met geringe verschillen in kleurendruk en opschrift, geen eereteeken. 76a. Kruis, ingesteld door het Nederlandsch Olympisch Comité, voor officieren en onderofficieren, die voldaan hebben aan de eischen van den Militairen Vijfkamp, Vierarmig, blauw geëmailleerd, zilver omlijst kruis; in het midden een zilveren medaillon, waarop het borstbeeld van een Griekschen athleet, gelauwerd, rechts gewend, met omschrift: MILITAIRE VIJFKAMP N.O.C. #. Keerzijde zilver, glad, zonder medaillon. Met oog en ring, groot 34 m.m. Lint: blauw. Door Kon. BEGEER. Miniatuur, groot 18,5 m.m. Door Kon. BEGEER. Amsterdam. Dr. W. F. BAX.

189 INHOUD. Bladz. A. Ridderorden en Eereteekenen voor militaire verdiensten 1 B. Eereteekenen voor trouwen dienst 16 C. Veldtochtmedailles 25 D. Schietprijzen en Vaardigheidsmedailles E. Gedachtenis- en Prijspenningen 60 ALPHABETISCH REGISTER. Academie, Militaire. 50-jarig bestaan 204, 205 Penning Koninklijk Genootschap voor Munt- en Penningkunde 233 Prijspenning. 232 Adelborsten. Senaatspenning a ADIE NINGRAT. Penning van ADIE NEGOBO. 6e Afstandsmarsch 5c Infanterie Brigade 225 voor het Leger 254 Algiers. Tuchtiging van 181 Amerika Beker. Penning voor de winners van den Amersfoort. Hulde van burgerij bij staking Amstel's Mannenkoor. Herdenking Tiendaagschen Veldtocht, Amsterdam. Eerepenning van, Bevrijding met Rusland's hulp 151 No. 6d

190 189 No. Artillerie. 200-jarig bestaan Inrichtingen 206 3e Regiment Vesting 210 Rijdende 211, 212, 213 3e Regiment Veld 214 2e Lichte Houwitserafdeeling 215 Athletiek. Wedstrijden Stelling den Helder 241 Atjehmedaille 51 Bond. Nederl. Bond van Oud-Onderofficieren 279 Bonjol. Ruit van 6 BOSCH. Penning met borstbeeld van J. Graaf VAN DEN..79 Breda. Eerepenning van 30, 31 'Schilden van St. Sebastiaan , 173 Brielle. Belooningspenning van 27, 27a, 161 Brussel. Eerepenning voor de Schutterij van CHASSÉ. Penning ter eere van Generaal Citadel van Antwerpen. Penning 46 Eerepenning.... * ste verjaring van de verdediging der 188 Citadelsvereeniging 278 Congres. Nationaal Congres voor de Weerkracht van het Nederlandsche Volk 320, 321 COOL. Penning ter eere van Luit.-Generaal WOUTER DAM VAN ISSELT. Penning met borstbeeld van E. W. VAN. 108 Defensie. Prijspenning van het Departement van a DELONGA. Penning van 6f Demonstratie in lichaamsoefeningen voor het Leger, 249, 251, 252 van Rijksgroepen Deventer. Halve Eeuwfeest der Onafhankelijkheid Dienst. Langdurige dienst voor officieren 10, 11 Marine Stoomvaartdienst.. 12 Schutterij 13, 14 minderen Landmacht b Zeemacht b

191 190 No. Dienst. Langdurige dienst voor Militaire Kustwacht Marine-Kustwacht a Militair Loodswezen Marine-Reserve 22 Doornik. Beleg van 166 Dordrecht. Eerepenning van 26 DUNKLEB. Penning met borstbeeld van FRANS 118 DUQUESNE. Penning van 28 DUYMAER VAN TWIST. Penningplaat met borstbeeld van L. F Eervol vermelden. Kroon voor 2 FERDANA MANTKLE. Penning van. 6g Franeker. Eerepenning der Groninger en Franeker flankeurs. 45 Friesland. Penning van, Gelderland. Eerepenning van, Generaal SNIJDERS Fonds. Prijspenning der Stichting. 122 Geweermakers. Prijspenning 236 GIESSENBUBG. Penning met borstbeeld van Baron D'ABLAING VAN 133 Gorinchem. Capitulatie van Grenadiers en Jagers. 70-jarig bestaan der.. '. 216, 217 7)» n Prijsschieten der 219 Voordemonstratie der jarig bestaan der Kon. Mil. Kapel der 221 Penning met borstbeeld van DUNKLEB. 118 Groningen. Eerepenning der Groninger en Franeker flankeurs. 45 Guinea. Medaille voor moed en trouw 8 Penning op de expeditie naar, Haagsche Vrijwilligers. Eerepenning der, D'HAMECOURT. Penning ter eere van Generaal HENDRIK der Nederlanden. Penning ter eere van Prins. 130, 131 's-hertogenbosch. Belooningspenning van 29

192 191 No. HEYDEN. Penning met borstbeeld van Generaal KAKEL VAK DER 109 HOBEYN. ter eere van JACOB 129 HOPTEN. A. VAN 78 Honswijk. van'het fort 234 Hoofdkwartier. Prijspenning van het Algemeen Hoofdkwartier (ontwikkeling en ontspanning) 262 Horloge. Schietprijs 58 Houwitserafdeeling. Penning van de 2e lichte Huzaren. Amerika Beker 231 Regiments- en Eseadronspenning 228, 229 Penning voor den Burgemeester van St. Oedenrode. 230 Infanterie. Prijsschieten 2e Regiment,. 222 Kerstfeest 16e Regiment 224 Oudejaarsavond 16e Regiment 223 Afstandsmarsen 5e Brigade 225 Instelling Metalen Kruis 42 Militaire Willemsorde 3 Java. Medaille van den oorlog op 48 Koninklijke Militaire Kapel. Penning met borstbeeld van F. DUNKLEB 118 Penning op het 25-jarig bestaan. 221 KOOL. Penning met borstbeeld van Generaal A Kraton-medaille 51 Kroon voor Eervol vermelden 2 als schietprijs. Zilveren 57 Kroonprins WILLEM. Quatre-Bras 80, 81, 82 Waterloo 83, 84, Tiendaagsche Veldtocht... 85, 97, 98 Kruis voor Krijgsverrichtingen 50 Lombok 52 de oud-strijders van Lombok 54 Kruis. Metalen, , 41a, 42 Zilveren,

193 192 No. Landstorm. Prijspenning Bijzondere Vrijwillige Vrijwillige 322, 324 Eereteeken voor Koningsschutter 334 Landstormcommissie. Nationale 323 Landstormkorps. Kader. 331 Luchtwachtdienst. Vereeniging v. officieren van den 333 De Meijerij" 328 Stelling Amsterdam" 329, 330 Twentsch Verband" 332 Landstorm wedstrijden. Nationale 326, 327 Leeuwenkop. Als sehietprijs zilveren 56 Leger. Penning van de Nederlandsche Vereeniging Ons. 265, 266 Legermuseum. Penning van het Nedeiiandseh Legerpaard. Prijspenning van de Nederlandsche Vereeniging Het 283 Leger wedstrijden Leiden. Eerepenning der Jagers-Studenten te, LENS. Penning met borstbeeld van Dr. P. C. TH Loevesteyn. Penning van het fort 235 Lombok-kruis 52 -penning ]93 -strijders. Eerepenningen voor de 53, 54 Luehtvaartafdeeling. Prijspenning der 259, 260 Maastricht. Staat van beleg te, Marine-dag te 's-gravenhage, jachtclub machinistenclub 294 -matrozen. Algemeene Bond van Nederlandsche monument voor verongelukte matrozen 298 -sportvereeniging 288 Marketentsterpenningen , 150 Metalen kruis 41, 41a, 42 Mobilisatiekruis 195, 196 penningen

194 193 No. Moed en Trouw. Medaille voor 5 Voor Bonjol 6 Kruis voor 7 Medaille voor Guinea 8 Monument 1813 te 's-gravenhage te Amsterdam 186, 187 Naarden. Eerepenning van, ,' 32a Officierstafel te Gouda- 281 Onafhankelijkheid. Halve eeuwfeest van Neerlands Eeuwfeest van Neerlands , 171 Onderzeebooten K 3 en K 5. Penning voor de officieren der. 292 Onderzeeboot K XIII. Penning geschonken aan de bemanningder 293 Onderzeebootdienst. 25-jarig bestaan 295 Onlusten. November , 203 Ons Leger". Prijspemiing der Nederl. Vereeniging. 265, 266 Ontwikkeling en ontspanning. Afd. van het Alg. Hoofdkwartier 262 Ooltgensplaat. Belooningspenning van 28 Oorlog. Prijspenning. van het Departement van Opperbevelhebber van Land- en Zeemacht. Prijspennning van den ' 261 Opperbevelhebber van Land- en Zeemacht. Penning op den oud 121, 121a Oranje-Nassauorde 9, 9a Oud-onderofficieren. Ned. Bond van 279 -strijders. Kon. Ver. van Ned. Ind. 280 Palembang. Penning op de inname van 382 PIEPERS. Portretpenning van luit.-kolonel W. H POLS. Draagplaat van ART 77 Postduiven. Rijkspenning voor wedvluchten van Quatre-Bras, Ridderdag der M.W.O. te Rotterdam 4 ROELANTS. Penning ter eere van H. W

195 194 No. ROGGE. Penning vereerd aan Ds. C Rotterdam. Eerepenning van, Penning van.de onlusten in 1889 te Ruimnaald, als sebietprijs. Zilveren 55, 60 RuijTER DE WILDT. Penning vereerd aan J. C. DE SARIMAN. Penning van SASSRA WIENOTO. Penning van 6e Schermbond. Officiers " Onderofficiers 276 Scherpschutters Ie klasse. Eereteeken voor Schietprijzen voor het Ned. Leger Ind Schietschool. 50-jarig bestaan der Normaal , 208 Schietwedstrijden. Koninklijke Eereprijs voor... 73, 74 Schutterij-Kaderbond. Afd. Amsterdam. Nederlandsche. 312, 318 Brandpiket 's-hertogenbosch 301' Muziekkorps Hoorn 314 -Kaderbond. Nederlandsche Rotterdam. Officierenschietvereeniging der 's-gravenhage. Officierenschietgezelschap der. 300 te Rotterdam. Opheffing der 319 Amsterdam. Regiment 308 in Noord-Brabant. Rustende 303 Zuid-Holland. Rustende 304 -Schietschool Amsterdam 309, 310 Amsterdam. Stedelijke wedstrijd der..." Kadervereeniging Jan van Nassau". Utrechtsche. 315 in Nederland. Vereeniging van Officieren der. 299 te Amsterdam. Ver. v. Onderofficieren der. 316, 317 Schuttersraad Amsterdam. Draagpenning voor de Boden van den 313 Semarang. Eerepenning van, SIEBOLD. Portretpenning van Jhr. Dr. PE. F. B. VON. 106, 107 SiNGAiN POTTERO. Penning van 6a SNIJDERS. Penning ter eere van Generaal C. J , 121a 6b

196 195 No. SNIJDEBS. Prijspenniiig van Generaal C. J. 261 SPETK. Penning ter eere van J. C. J. VAN Sportfeesten. Militaire in de Stelling van den Helder Sportfeesten der Militaire Gyninastiekschool 244 in de Legerplaats bij Zeist 245 van den Volksbond 246 Sportvereeniging. Militaire Salatiga'sche Militaire 270 STAATS BOONEN VAN WIJNGAARDEN. Penning vereerd door J. 135, 136 Steun aan Miliciens. Afd. Utrecht. Nationale Vereeniging tot 282 ïiendaagsche Veldtocht, , 98, 184, 185 Tirailleurs. Schietprijs voor 59 Twentsch Verband. Landdag van het Landstormkorps. 332 Utrecht Binnenrukken der Kozakken te.. 153, 153a Belooningspenning der Jagers-Studenten te, Vrijwillige Jagers te Paard te, Belooningspenning der Jagers-Studenten te, Vaardigheidsmedaille voor het Indische Leger 76 Veldtocht, ïiendaagsche 97, 98, 184, 185 Venlo, Teruggave van 189 VETTER. Penning ter eere van Generaal J. A , 112 Vlootrevue, 1898 "284 Voetbalwedstrijden. Nederland-België. Militaire.. 238, 239 Stelling den Helder. Militaire Competitie den Helder. Militaire mobilisatie. Militaire Volksweerbaarheid. Vereeniging 282a Voordemonstratie in lichaamsoefeningen voor het Leger de Grenadiers en Jagers 220 Vijfkamp, Militairen. Kruis voor den... 76a (blz. 187)

197 196 No. Wapening in Noord-Nederland, Algemeene Waschvrouwpenningen Waterloo 83 96, monument vereeniging 277 Wedstrijden te Breda. Nationale Militaire 237 Wedstrijden. Leger Wielrijders van het Depót Gouda. Officieren 226 Wielrijders-Escadrons der Cavalerie-Brigade 227 WILLEM II. (Zie Kroonprins WILLEM). Onthulling van het standbeeld voor, Willemsorde. Militaire 1, 3, 4 Woerden in Plundering van 152 IJver en trouw. Medaille voor 24 Zwemdemonstratie te Rotterdam. Nationale Militaire ZIJLL DE JONG. Penningplaat met borstbeeld van TH. J. A. VAN 110 Dr. W. F. BAX, Iinnaeushof 97,. Amsterdam (Oost), verzoekt opgave van penningen, die in deze beschrijving niet voorkomen. Hij stelt zich voor deze in een Vervolg op dit artikel op te nemen.

198 Jaarboek Munt- en Penningkunde 1932 PI. I.

199

200 Jaarboek Munt- en Penningkunde 1932 PI. III. 283.