Een brede kijk op fertiliteit

Transcriptie

1 Een brede kijk op fertiliteit Praktische toepassingen in de praktijk WORKSHOP: GREETJE VAN DEN EEDE VBOV: INTERNATIONALE DAG VAN DE VROEDVROUW

2 Belangrijk voor jouw praktijk Bij postnataal anticonceptie-advies Na miskraam Algemeen preconceptie-advies bij kinderwens Zwanger na een fertiliteitstraject*: psychosociale kwetsbaarheden: angsten, nood aan meer controles, nood aan kennis en begrip afgelegd traject, meer aandacht nodig voor partner *zie Tijdschrift voor vroedvrouwen, januari-februari Bachelorproef 2018, Hilde Vervenne

3 Belangrijk voor jouw praktijk Zwanger na een fertiliteitstraject: - Meer risico s tijdens zwangerschap: ovarieel hyperstimulatiesyndroom (OHSS), hoger risico extra-uteriene, hoge bloeddruk, pré-eclampsie, zwangerschapsdiabetes - Meer risico s bij de bevalling: premature geboorte, voorliggende placenta, sectio - Grotere kans op aangeboren afwijkingen bij de baby Kennis, advies en keuze heeft impact op succes & verloop volgende zwangerschap en bevalling

4 Overzicht 1. Cijfers en begrippen 2. Kennis van menstruele cyclus en sperma-aanmaak 3. Zwangerschapskansen benutten 4. Mogelijke oorzaken subfertiliteit/miskramen 5. Preconceptie-consult praktisch - Kijken en luisteren naar signalen - Op zoek naar de puzzelstukken - Optimaliseren - Milieu, constitutie, psychologische factoren, levensdoel - Doorverwijzen

5 1. Cijfers en begrippen Relativeren vruchtbaarheidscijfers - Geboortecijfers worden gebruikt als vruchtbaarheidscijfers In vele onderzoeken en statistieken wordt de term vruchtbaarheid en gerealiseerd kinderaantal door elkaar gehaald: Kernindicator voor de vruchtbaarheid is het totaal leeftijdsspecifiek vruchtbaarheidscijfer (TFR), bij benadering het gemiddeld aantal kinderen dat een vrouw krijgt. Centraal Bureau Statistiek NL - Het feit dat men geen kinderen heeft, wil niet zeggen dat men onvruchtbaar is!

6 - Kunstmatige tijdslimiet om zwanger te worden is gehalveerd - Keuze om minder kinderen te hebben - Percentage gewenst kinderlozen hoger dan vroeger - Later aan kinderen beginnen - Laagdrempeligheid medische behandelingen - Gebruik van medische fertiliteitsbehandelingen geeft geen reëel beeld van onze vruchtbaarheid Hoge Gezondheidsraad (HGR): geen stijging van de infertiliteit afgelopen eeuw, maar minder geboortes door gewijzigde houding tov ouderschap en kinderwens. ( publicatie 8632)

7 Subfertiel betekent niet infertiel - Postpilamenorroe een plaats geven - Sperma-analyse is slechts een momentopname: spermakwaliteit is sterk beïnvloedbaar en verbeterbaar - Heel wat hormonale verstoringen zijn door leefstijlaanpassing te verbeteren - Het gaat meer over de tijd dan over de capaciteit om zwanger te worden - Meer dan de helft van de koppels in medische vruchtbaarheidsbehandelingen heeft dit niet nodig

8 Impact van subfertiliteit op kwetsbare mens Vicieuze cirkel doorbreken Vrouwen en koppels opnieuw in hun kracht zetten - Analyse door anamnese en waarneming - Informatie objectief - Autonomie - Verantwoordelijkheid - Keuzevrijheid

9 2. Kennis en fysiologie Vrouw - Normale cyclus duurt tussen 23 en 35 dagen - Ovulatie kan plaatsvinden tussen 10 en 17 dagen vóór de volgende menstruatie (= vergeet de 14de dag!) - Eicel is slechts 12 tot 18 uur bevruchtbaar - Meest vruchtbare periode is 1 tot 2 dagen vóór de ovulatie - Verschillende methodes om tijdstip ovulatie te leren kennen

10

11 Man - Sperma wordt continu opnieuw aangemaakt - Vorming en uitrijping van sperma duurt ongeveer 90 dagen - Sperma-aanmaak heeft voldoende voedingsstoffen nodig: zink, vitamine D3, Ubiquinol of Q10, vitamine E, vitamine C, lycopeen - Sperma-analyse is slechts momentopname - Spermakwaliteit is meestal makkelijk te verbeteren - Eerste druppels bevatten meeste spermatozoïden

12 Man - Sperma is gevoelig aan invloeden: van binnenuit: infecties, koorts, bepaalde antibiotica, medicatie, corticosteroïden, sommige neussprays, anabole steroïden, tekort aan vitaminen en mineralen, xeno-oestrogenen (plastiek ),... van buitenaf: temperatuur, wifi-straling, roken, alcohol, giftige stoffen (pesticiden, chemicaliën), zeep, glijmiddelen, slecht vaginaal microbioom (ph)

13 Man - Normen WHO kwaliteit sperma (sinds 2010) Minimaal volume: 1,5 ml (1,4-1,7) >15 (12-16) miljoen zaadcellen/ml (of totaal van 39 (33-46) milj) Vitaliteit > 58 % (55-63) Motiliteit > 40% (38-42) Minstens 4 % (3-4) met normale vorm

14 3. Zwangerschapskansen benutten Spontane zwangerschapskans is afhankelijk van de leeftijd en enkele basisvoorwaarden: Ovulatie aanwezig met kwaliteitseicel Vrijen op juiste tijdstip (coïtustiming) Doorlaatbare eileiders Goede spermakwaliteit

15 Ovulatie(tijdstip) vaststellen: - Lichaamssignalen: slijmafscheiding, Sensiplan, ovulatiepijn - Ovulatietesten zijn betrouwbaar: vrij verkrijgbaar, versies en mogelijkheden, correcte gebruiksaanwijzingen - Bloedserumwaarde LH: voldoende vroeg testen bij korte cyclus, later bij lange cyclus (zie schema) - Echografie op juiste tijdstip

16 Coïtustiming: - vrijen om de dag vanaf einde menstruatie tot dag na ovulatie (deze periode kan ingekort worden bij kennis tijdstip ovulatie) - optimaal is vrijen 1 tot 2 dagen vóór de ovulatie - vanaf ovulatie is eitje nog 12u tot max 18 u bevruchtbaar

17 Doorlaatbare eileiders: CAT-test: - opsporen Chlamydia trachomatis antistoffen in bloedserum indien negatief: 92% zeker van geen tuba-afwijkingen* indien positief: bijkomend onderzoek: een hydrofoam - sonography (HyFoSy) of een hysterosalpinografie *

18 Spermakwaliteit: - sperma-analyse laten uitvoeren - sperma-analyse is slechts momentopname: 2 de analyse na min. 90 dagen en optimalisatie omstandigheden volledig staal betekent dat eerste druppels er zeker bij moeten Geen zeep gebruiken op penis, zeker niet bij staalafname (water is ok) Ideaal opvangmateriaal (geen tussenin condoom of dergelijke) Temperatuur staal > 20 C en < 37 C en binnen 40 minuten in labo Abstentieduur: voor analyse: best 2-3 dagen tussen 2 zaadlozingen: maximum 8-10 dagen - verbeteren spermakwaliteit door leefstijlaanpassingen

19 Na 3 jaar proberen is ten minste 94% van de 35-jarige vrouwen, en 77% van de 38-jarige vrouwen spontaan zwanger.

20 4. Mogelijke oorzaken subfertiliteit

21

22 5. Preconceptie-consult en Anamnese: start met Bloedafname Gynaecologische voorgeschiedenis Familiale en persoonlijke geschiedenis Optimalisatie fertiliteit en zwangerschapskans

23 Anamnese - Leeftijd - Leefstijl: roken, alcohol, drugs, werk (ploegenwerk, gevaarlijke stoffen, warmte man), stress, slapen, beweging, verzorging (zeep, parfum), gsm in broekzak man, sauna - Ziekten/aandoeningen nu of in het verleden: denk ook aan SOA s in verband met eventuele verklevingen eileiders - Ingreep/ongeval: vooral ter hoogte van buik en geslachtsorganen - Allergieën: let op gebruik hormoonverstorende neussprays - Medicatie: corticosteroïden, SSRI s, sommige antibiotica, - Inname foliumzuur of folaat in de goede vorm (5-MTHF)

24 - BMI: gewicht, lengte - Voeding: vegetarisch, veganistisch, voedingssupplementen (welke), voedingsallergie (prikkelbare darmsyndroom kan uiting zijn), vette vis, rauwe groenten, leverproducten, ongepasteuriseerde melkproducten/eieren, caffeïnehoudende dranken (koffie, cola, red bull), suiker/light/zero - Bloedgroep (rhesusfactor): indien vorige zwangerschappen bij rhesusnegatieve vrouw is gynaecologische opvolging vereist - Seksualiteit koppel: kennis van menstruele cyclus, frequentie coïtus, orgasme man/vrouw, glijmiddelen, zeep

25 Bloedafname - Bloedgroep en rhesusfactor indien niet gekend - Immuniteit toxoplasmose, rubella en cytomegalovirus (CMV) - Soa s: hiv, chlamydia (CAT-test in bloedserum) - Hormonale waarden (enkel nuttig indien geen hormonale anticonceptie meer): cholesterol, TSH en FT3, glucose nuchter of postprandiaal, Hba1c, prolactine, SHBG, androsteendion, FSH, oestradiol (4 de tot 6 de dag cyclus), progesteron (21 ste dag cyclus naargelang lengte), LH (pre-ovulatoir) - Vitaminen- en mineralenstatus: ijzer, zink, vitamine B6, B12, D3 en E, magnesium, selenium, foliumzuur

26 Gynaecologische voorgeschiedenis - Gebruikte anticonceptie (tot ) - OAC: (postpil)amenorroe mogelijk tot 9 à 12 maanden* - IUD of spiraaltje: - Risico op infectie (P.I.D., verklevingen): nakijken - Verstoring endometrium: rustperiode inlassen - Prikpil: na stop duurt terugkeer ovulatoire cyclus lang: tussen 4 en 31 maanden droxyprogesteron parenteraal_ - Endometriose, PCOS, cyclusstoornissen - Eerdere ingrepen: curettage, HPV, sectio, *Handboek Gynaecologie, 2018 (2 de druk), Depypere, H., De Sutter, P., Jacquemyn, Y., Vergote, I. Acco Leuven/Den Haag

27 Persoonlijke en familiale geschiedenis - Medische voorgeschiedenis familie: Diabetes, hart- en vaataandoeningen, trombose, stollingsstoornissen, tweelingzwangerschappen, psychologische aandoeningen of andere - Erfelijke aandoeningen - Familiepatronen in verband met fertiliteit, zwangerschap, bevalling, kinderen - Persoonlijk psychologisch-emotioneel verhaal: negatieve seksuele ervaringen, negatieve ervaring uit kindertijd, slechte hechting/moederbinding, - Psychisch welbevinden: psychiatrische behandelingen, eerdere traumatische bevalling, stress-ervaring door kinderwens

28 Optimaliseren fertiliteit en zwangerschapskans - Aandachtspunten uit ingevulde zwangerwijzer.nl en zwangerworden.be: niet roken, alcohol beperken, gezond gewicht nastreven, voldoende bewegen, - Bespreken en opvolgen menstruele cyclus (zie ook nfp.be of nfp.nl ) in het kader van coïtustiming - Vitaminen- en mineralenstatus: tekorten aanvullen met kwalitatief goed opneembare supplementen (vitamine D3, zink, ) - Voeding optimaliseren: suikers sterk beperken, omega 3 vetzuren (vette vis, olijfolie, noten) toevoegen en transvetten mijden, inname groenten verhogen

29 - Vermijden endocrien verstorende en giftige stoffen: medicatie, neussprays, pesticiden, chemicaliën, intiem zepen, parfums, cosmetica, verzorgingsproducten, - Voor de man: vermijden blootstelling teelballen aan warmte en straling: GSM uit de broekzak, laptop van schoot, sauna/warme baden vermijden, aandacht beroep en hobby, skinny jeans - Geduld en gezond verstand, omgaan met stress, aanbevelen methodes van stresshantering: mindfulness, hartcoherentie, yoga, - Doorverwijzen naar tweedelijns indien nodig en gewenst (zowel medisch als psychologisch-emotioneel)

30 Postgraduaat Preconceptionele Zorg voor vroedvrouwen, verpleegkundigen en huisartsen preconceptionele-zorg Meer info en alle wetenschappelijke referenties: zie boek Vruchtbaarder dan je denkt. Gids voor iedereen met een kinderwens, Greetje Van den Eede, ISBN en