Tasten in het duister. Omgaan met (vermeend) seksueel misbruik
|
|
- Damian Pauwels
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1 Tasten in het duister Omgaan met (vermeend) seksueel misbruik
2 COLOFON Verantwoordelijk Uitgever SCOUTS en GIDSEN VLAANDEREN vzw Pieter Michiels Lange Kievitstraat Antwerpen september INHOUD Tasten in het duister... 1 Inleiding... 3 Definitie... 4 Seksueel misbruik?... 4 Grensoverschrijdend gedrag... 4 Signalen!... 5 Een lid versus een niet lid... 6 Tussen twee leden... 6 De vraag komt via een leid(st)er... 6 Luister naar het verhaal... 6 De vraag komt rechtstreeks van het lid (of ouder)...10 Waar kan je terecht? Scouts en Gidsen Vlaanderen...11 JAC (JongerenAdviesCentrum):...11 CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk):...11 Slachtofferhulp:...11 Daderhulp:...11 Vertrouwenscentrum Kindermishandeling:
3 Inleiding Je weet maar nooit of je er als leiding, groepsleiding of districtscommissaris mee te maken krijgt. Seksueel misbruik is geen thema van alledag en zeker niet evident om mee om te gaan. In deze nota wordt er geschetst wat je moet doen en hoe je ermee kan omgaan bij een melding van seksueel misbruik. Als je na het lezen van deze nota nog niet goed weet wat of hoe, aarzel dan zeker niet om contact op te nemen met het nationaal secretariaat. Een belangrijke rode draad in dit soort situaties is de aandacht die uitgaat naar zowel het vermeende slachtoffer als de vermeende dader. Uitgaan van schuld is dus uit den boze. Elke situatie is zo verschillend dat dé procedure hier niet neergeschreven kan worden, laat het een hulp zijn die je niet hoeft te gebruiken. Deze nota omvat: - een definitie van seksueel misbruik en grensoverschrijdend gedrag, - situatie met een lid versus een niet lid, - situatie tussen twee leden, - nuttige adressen van organisaties waar je terechtkan. De term lid dekt in deze nota aangesloten bij Scouts en Gidsen Vlaanderen, zowel als leid(st)er als effectief lid.
4 Definitie Seksueel misbruik? Er is sprake van seksueel misbruik: - wanneer een bepaalde beleving van seksualiteit wordt opgedrongen aan een kind of jongere, - wanneer men een kind of de jongere onder druk zet en gebruikt omwille van de eigen genotsbeleving. We spreken van seksueel misbruik wanneer men bv. een kind verplicht zich voor de andere uit te kleden, geslachtsorganen te laten bekijken, toe te kijken terwijl de ander zich masturbeert, betast wordt, Typerend is dat het gaat om een machtsverhouding, waarbij de meerdere misbruik maakt van zijn situatie van lichamelijk of positioneel overwicht d.m.v. emotionele druk, dwang of geweld. Meestal zal de pleger het slachtoffer aanmanen tot geheimhouding van wat er gebeurd is. Omdat seksueel misbruik niet altijd met de handeling op zich te maken heeft, maar vooral met de intentie van de pleger is het vaak moeilijk om als buitenstaander uit te maken of er misbruik gepleegd wordt. Een zelfde handeling (bv. een kind helpen bij het uitkleden en wassen) kan uiteindelijk met een verschillende intentie gesteld worden. Wanneer een leider voortdurend allerlei redenen verzint om jongetjes uit te kleden en daar duidelijk zijn eigen plezier in zoekt, dan is hier duidelijk sprake van misbruik. Dit betekent geenszins dat je achterdochtig dient te worden bij elke vorm van lichamelijk contact tussen leiding en leden. Grensoverschrijdend gedrag Er is sprake van grensoverschrijdend gedrag wanneer je als begeleider bij een bepaald kind over de grens gaat van wat voor dit kind aanvaardbaar is. Grensoverschrijdend gedrag doet zich bv. voor wanneer we een kind, dat zich liever zonder jouw gezelschap uitkleedt, toch verplichten dit te doen en zijn/haar gedrag daarbij afwimpelen als flauw
5 Signalen! Omwille van het verborgen karakter van seksueel misbruik zal het openlijk vaststellen of op heterdaad betrappen slechts uitzonderlijk voorkomen. Bij grensoverschrijdend gedrag neemt de kans iets toe omdat de dader zich hier meestal zelf niet van bewust is. De meeste slachtoffers van seksueel misbruik en van grensoverschrijdend gedrag zullen hier zelden rechtstreeks over praten. In de meeste gevallen zal je dus eerder onrechtstreeks geconfronteerd worden met bepaalde signalen. Een signaal kan bv. zijn dat het desbetreffende kind zich duidelijk anders gedraagt dan voorheen tegenover een bepaalde begeleider of groepslid. Je merkt dat een kind zich ongemakkelijk voelt in zijn/haar nabijheid en deze persoon zoveel mogelijk ontwijkt. Een ander signaal kan bv. zijn wanneer je het gevoel hebt dat er iets is tussen die twee personen waar de rest niets van weet. Het kan ook voorkomen dat een kind of jongere thuis seksueel misbruikt wordt. Ook in zulke situatie zal het slachtoffer hier zelden uitdrukkelijk over praten of om hulp vragen. Signalen die zouden kunnen wijzen op seksueel misbruik thuis zijn o.a. plotselinge veranderingen in het gedrag of relaties met andere kinderen. Een kind dat zonder aanwijsbare redenen bv. in een gesloten en teruggetrokken kind verandert of vice versa. Het verstijven bij aanrakingen of uit de weg gaan van elk lichamelijk contact of anderzijds een buitensporige interesse voor seks, het dwangmatig en openlijk masturberen Tot slot willen we hierbij opmerken dat voorgaande signalen niet noodzakelijk steeds met seksueel misbruik of grensoverschrijdend gedrag te maken hebben. Het is best mogelijk dat deze signalen wijzen op een heel ander achterliggend probleem.
6 Een lid versus een niet lid Wanneer de dader geen lid is en een lid komt bij jou met zijn/haar situatie dan is het niet aan jou als DC, groepsleider of leider om mee in te staan voor de begeleiding. Als zo n geval zou voorkomen is het belangrijk dat je naar zijn/haar verhaal luistert en het slachtoffer doorverwijst naar de dienst slachtofferhulp voor een verdere professionele ondersteuning. Als leiding, groepsleiding of DC kan je in zulke situatie ook altijd op het verbond terecht voor vragen en/of ondersteuning. Tussen twee leden De vraag komt via een leid(st)er Probeer bij voorkeur het gesprek face to face te voeren i.p.v. over de telefoon of via mail. Zo kan je beter inschatten waar de noden liggen en geef je diegene met de vraag ook een duidelijke signaal dat je mee naar een oplossing wil zoeken. Luister naar het verhaal Neem het verhaal sowieso serieus en probeer niet te minimaliseren. Wees niet te beroerd om een kapstok mee te nemen om je gesprek aan op te hangen en noteer het verhaal ook. Zeg ook dat je dit doet om alles helder op een rijtje te krijgen. Probeer onderscheid te creëren tussen vermoedens en feiten. Mogelijke hulpvragen hierbij: - Is het verhaal rechtstreeks via het lid gekomen? - Heb je zelf iets gemerkt? - Leeft het vermoeden ook bij anderen? - Zijn er eerdere gevallen of aanwijzingen? Ga op zoek naar welke stappen er al zijn ondernomen. - Gesprek met lid/ouders? - Gesprek met medeleiding? - Gesprek met vermeende dader? - Contact met externen (politie, slachtofferhulp, ) Creëer duidelijkheid. - Vat het verhaal samen
7 Het verhaal is er een van vermoedens Als er geen feiten zijn of er is geen lid (of ouder van) die een hulpvraag of duidelijk signaal heeft gesteld, is het in eerste instantie nodig om het vermoeden te checken. De moeilijkheid en dus ook de voorzichtigheid is om dit checken niet te laten uitmonden in roddels. Vergeet ook niet dat het om vermoedens gaat die evengoed niet waar kunnen zijn. - Kan je bij een betrouwbare medeleid(st)er terecht om je verhaal af te toetsen? - Is het mogelijk om een gesprek te voeren met het vermeende slachtoffer? - Kan je een gesprek voeren met de vermeende dader? Er is een duidelijk signaal richting seksueel misbruik Vaak is dit het geval als ofwel het lid of de ouders met een hulpvraag of melding komen en dit nog eens bevestigd wordt door feiten, vermoedens bij leiding en/of signalen van andere leden of leiding. Naargelang de ernst van de situatie is de benadering ook anders, zowel naar slachtoffer als dader. Verdere stappen Als er sprake is van seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn er nog verschillende mogelijkheden. Het lid of de ouders willen klacht neerleggen tegen de dader Dit is uiteraard de minst prettige oplossing. Ga met het slachtoffer en de ouders op zoek naar een elegantere oplossing, maar hou de optie zeker nog open. Ze hebben het recht om dit te doen en hen hierin enkel in de weg lopen kan een averechts effect creëren.
8 Er zijn alleszins twee aandachtspunten: Zorg voor het slachtoffer - Verwijs hem/haar eventueel door naar professionele organisaties (slachtofferhulp, JAC, ) - Vraag wat je als groepsleiding kan doen - Vraag hoe je de ouders kan ondersteunen - Zorg voor een aanspreekpunt binnen de groep (zowel naar ouders als politie) Zorg voor de dader - Vertel hem dat er een klacht tegen hem/haar wordt neergelegd - Vertel hem/haar hoe zijn toekomst binnen de groep verder moet - Verwijs hem/haar door naar een professionele organisatie (daderhulp, JAC, CLG) - Vraag wat je als groepsleiding nog kan doen, maar wees bewust van je rol en wat daarbinnen mogelijk is. Het is goed mogelijk dat de politie vraagt om de dader niet te verwittigen; uiteraard moet je deze vraag respecteren. Probeer wel te vermijden dat de dader in scoutsverband wordt opgepakt. Het lid en/of de ouders willen geen klacht neerleggen tegen de dader Vaak gaat het niet om doelbewust misbruik, maar om grensoverschrijdend gedrag. Ga samen op zoek naar hoe je de situatie ziet evolueren. - Stapt het slachtoffer uit de groep? - Wat doe je met de dader? - Wat verwacht het slachtoffer/de ouders van de groepsleiding? - Hoe ziet de dader de situatie zelf evolueren?
9 Communicatie Naargelang de situatie kan je best even bekijken welke communicatie je wil voeren naar welke partijen. Een sobere communicatie is sowieso het meest aangewezen. Lees Blauw Licht er even op na voor het opstellen van een communicatieplan. - Wat vertel je aan betrokken partijen (ouders, dader, slachtoffer)? - Wat en hoe vertel je aan de groepsraad? - Vertel je iets aan je leden en wat? - Zorg voor een contactpersoon in de groep voor vragen van ouders en externen. - Spreek af met de groepsraad om allemaal dezelfde communicatie te voeren of alle vragen naar de communicatieverantwoordelijke van de groep af te leiden. - Als de situatie te moeilijk is aarzel dan niet om contact op te nemen met het nationaal secretariaat van Scouts en Gidsen Vlaanderen, zij bieden ondersteuning naar hoe je deze situatie het best aanpakt. Afspraken Maak duidelijke afspraken over welke stappen je gaat ondernemen. - Welke stappen ga je ondernemen? - Welke ondersteuning verwacht je? - Hoe ga je de communicatie voeren? - Wie breng je op de hoogte? (DC, GC, Verbond, ) - Maak een verslagje van het gesprek en de gemaakte afspraken. - Welke ondersteuning bied jij? Rechtsbijstand Normaal gezien kan je bij Scouts en Gidsen Vlaanderen terecht voor rechtsbijstand en juridisch advies. In een situatie waarbij twee leden betrokken zijn, wordt de rechtsbijstand niet verzekerd en kan slachtoffer noch dader beroep doen op deze dienst. Voor meer info bel je best met Scouts en Gidsen Vlaanderen. Nazorg Zolang de situatie lopend is, kan je best regelmatig bellen/afspreken om het verloop op te volgen en waar nodig aanwezig te zijn. De duur van dit proces is moeilijk te definiëren omdat de impact op de groepswerking niet altijd voorspelbaar is.
10 De vraag komt rechtstreeks van het lid (of ouder) Luister naar het verhaal van de aanklager en probeer alles duidelijk op een rijtje te krijgen. Vraag of hij/zij al contact heeft opgenomen met de (groeps)leiding en vraag anders dit (samen met jou) te doen. Als dit al gebeurd is, doorloop je het hierboven beschreven proces. Extra hierbij is dat je het lid of de ouder ook op de hoogte houdt van de uitkomst van dit gesprek. De mogelijkheid bestaat dat je als groepsleiding in eerste instantie een reactie van weerstand hebt, of de situatie minimaliseert. Het is in het belang van de groep om het verhaal toch serieus te nemen en op zoek te gaan naar de ware toedracht.
11 Waar kan je terecht? Hieronder staan een aantal organisaties die je kunnen ondersteunen. Van de meeste organisaties vind je er in elke provincie wel één of meerdere terug. Alle concrete adressen zijn te vinden via een handige zoekmachine op Scouts en Gidsen Vlaanderen Indien je problemen hebt in verband met seksueel misbruik of iets anders, aarzel dan niet om het nationaal secretariaat te contacteren. Je vindt ons terug: Lange Kievitstraat 74, 2018 Antwerpen. Je kan ons per telefoon ook bereiken op Bij nood bel je: JAC (JongerenAdviesCentrum): Een plek waar je als jongere met verschillende soorten vragen en/of problemen terechtkan. Zij zoeken mee naar een oplossing of een goede doorverwijzing. Je kan hier zowel (vermeende) slachtoffers als daders naar doorverwijzen. Vertrouwelijk en redelijk laagdrempelig. Ze zijn ook via mail en telefoon bereikbaar. CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk): Organisatie die het welzijn van mensen wil bevorderen ongeacht wie of wat ze zijn. Vaak een koepelorganisatie die (o.a.) zowel een dienst slachtofferhulp als een dienst daderhulp huisvest. Je kan ook iemand hiernaar doorsturen waarvan een dadervermoeden is, zonder dat die persoon onder die noemer benaderd wordt. Slachtofferhulp: Dienst voor (vermeende) slachtoffers van allerlei misbruiken. Daderhulp: Biedt ondersteuning op zowel socio-emotioneel als juridisch vlak. Bij een klacht begeleiden zij de beklaagde ook in de politionele zowel als in de juridische procedure. Vertrouwenscentrum Kindermishandeling: Meldpunt voor alle mogelijke situaties van geweld op kinderen. Hoogdrempeliger dan een JAC of CAW. Wel directere hulpverlening bij ernstige problemen of crisissituaties.
12
REACTIEPLAN LOKAAL NIVEAU. groen geel rood zwart Inschatten mate van ernst bij vermoeden, onthulling of vaststelling
WAT? Dit plan beschrijft de stappen die een lokale groep kan zetten bij een vermoeden, onthulling of vaststelling van seksueel (grensoverschrijdend) gedrag of seksueel misbruik t.a.v. de leden. Het is
Nadere informatieMishandeling en seksueel. Laat het niet zomaar gebeuren
Mishandeling en seksueel geweld Laat het niet zomaar gebeuren Alles over mishandeling en seksueel geweld Meldpunt Geweld, Misbruik en Kindermishandeling tel. 1712 elke werkdag van 9 tot 17 uur Dit nummer
Nadere informatieHulp en informatie om huiselijk geweld te stoppen. Help jezelf. Help de ander. 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut. www.huiselijkgeweldhollandsmidden.
Hulp en informatie om huiselijk geweld te stoppen Help jezelf. Help de ander. 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut www.huiselijkgeweldhollandsmidden.nl Huiselijk geweld stopt nooit vanzelf Misschien wil je
Nadere informatieEN HET ONDERSTEUNINGS CENTRUM JEUGdZORG
EN HET ONDERSTEUNINGS CENTRUM JEUGdZORG 2 Inleiding In deze brochure vind je informatie over het Ondersteuningscentrum Jeugdzorg. We leggen uit wat het Ondersteuningscentrum Jeugdzorg is, wie er werken
Nadere informatieJIJ EN HET ONDERSTEUNINGS CENTRUM JEUGDZORG
JIJ EN HET ONDERSTEUNINGS CENTRUM JEUGDZORG 2 JIJ EN HET ONDERSTEUNINGSCENTRUM JEUGDZORG / 3 INLEI DING In deze brochure vind je informatie over het Ondersteuningscentrum jeugdzorg. We leggen uit wat het
Nadere informatieVoorbeeld meldprotocol. Preventie Seksueel Misbruik Vrijwillig Jeugdwerk
Voorbeeld meldprotocol Preventie Seksueel Misbruik Vrijwillig Jeugdwerk Voorbeeld Meldprotocol Dit protocol beschrijft hoe je moet handelen bij situaties waarin sprake is van (vermoedens van) seksueel
Nadere informatieMeldcode huiselijk geweld en kindermishandeling
Datum vaststelling : 12-11-2007 Eigenaar : Beleidsmedewerker Vastgesteld door : MT Datum aanpassingen aan : 20-01-2015 Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling Doel meldcode Begeleiders een stappenplan
Nadere informatieWat is kindermishandeling? Hoe kan kindermishandeling stoppen? Wie kan je hierbij helpen?
Wat is kindermishandeling? Hoe kan kindermishandeling stoppen? Wie kan je hierbij helpen? In deze folder vind je een antwoord, en lees je ook bij wie je terecht kan als je over mishandeling of verwaarlozing
Nadere informatieVertel aan je kind dat het nodig is de school in te lichten om het pesten te laten stoppen;
Pesten op school Veel gestelde vragen Wat doe je als je kind gepest wordt? Maak voldoende tijd voor een gesprek; laat je kind vertellen wat er zich afspeelt en hoe het zich voelt; Neem het verhaal van
Nadere informatieProtocol gedrag. Recht op veiligheid Iedere leerling heeft recht zich veilig te voelen in de klas en in de school.
Protocol gedrag Een goede school heeft geen pestprojecten nodig, of anders gezegd: doet dagelijks een pestproject, mits zij zich er steeds van bewust blijft welke processen in de groepsvorming een belangrijke
Nadere informatiePersmededeling. Eén centraal meldpunt voor geweld en misbruik
Kabinet Jo Vandeurzen Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin 8 maart 2012 Persmededeling Eén centraal meldpunt voor geweld en misbruik Vanaf 13 maart bestaat er 1 centraal telefoonnummer
Nadere informatieLieve ouder, De inhoud van wat je schrijft is persoonlijk. Probeer eerlijk te zijn in wat je schrijft en je gevoelens toe te laten.
Lieve ouder, Langs de één of andere weg ben je in het bezit gekomen van dit boekje, omdat je je kindje verloor door abortus en je het daar moeilijk mee hebt. Dit boekje is een soort dagboek, een leidraad
Nadere informatieMishandeling en seksueel. Geweld is niet oké. Het kan stoppen.
Mishandeling en seksueel misbruik Geweld is niet oké. Het kan stoppen. Alles over mishandeling en seksueel misbruik Hulplijn 1712 www.1712.be tel. 1712 Voor geweld, misbruik en kindermishandeling. Elke
Nadere informatieSamenvatting, informatie en verwijzingen
HAND-OUT Samenvatting, informatie en verwijzingen In deze handout vatten we de belangrijkste informatie uit de bijeenkomst over veilig jeugdwerk samen. Deze handout is niet uitputtend en in veel gevallen
Nadere informatieWat is het CAW? Iedereen heeft het wel eens moeilijk. Ook voor jongeren. Het CAW versterkt welzijn. Daarvoor is het CAW er
Wat is het CAW? Iedereen heeft het wel eens moeilijk Dat hoort bij het leven. Soms kan je terecht bij vrienden en familie. Of vind je er zelf een weg doorheen. Maar iedereen kent ook momenten dat het helemaal
Nadere informatieMELDPROTOCOL SEKSUEEL MISBRUIK/ONGEWENST GEDRAG
MELDPROTOCOL SEKSUEEL MISBRUIK/ONGEWENST GEDRAG Inhoudsopgave 1. Wat is seksueel misbruik?... 2 Wat zegt de wet?... 2 Definitie... 2 Om welke gedragingen gaat het?... 3 2. Signaleringstaak trainers/coaches,
Nadere informatieProtocol Digitaal pesten
Protocol Digitaal pesten 2 1 Inleiding 1.1 Doelstelling 3 1.2 Beleid 3 1.3 Voorwaarden beleid 3 2. Achtergrondinformatie 2.1 Wat is digitaal pesten? 3 2.2 Waarom is digitaal pesten zo erg? 3 2.3 Signalen,
Nadere informatieSeksualiteit: Grenzen en Wensen
IJBURGCOLLEGE.NL Seksualiteit: Grenzen en Wensen Leerlingen handleiding Michiel Kroon Lieve leerling, Het is belangrijk om op een open en goede manier over seks te kunnen praten. De lessenserie die in
Nadere informatiescheiding Ouders blijven ouders Hoorrecht
Het is niet niks als je ouders gaan scheiden. Misschien verschiet je er geweldig van. Misschien vind je de nieuwe duidelijkheid juist wel goed. Hoe dan ook, bij zo n scheiding moet er van alles worden
Nadere informatieTijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling
8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen
Nadere informatieBijlage 5 Voorbeeld meldprotocol grensoverschrijdend gedrag
Bijlage 5 Voorbeeld meldprotocol grensoverschrijdend gedrag Dit voorbeeld van een meldprotocol gaat uit van de aanwezigheid van een meldteam en zaakcoördinator. Let wel: voor cliënten is het belangrijk
Nadere informatieDe werking van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Oost- Vlaanderen. Kristel Bovijn
De werking van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Oost- Vlaanderen Kristel Bovijn Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK) Het VK is het meldpunt voor vermoedens van kindermishandeling, -verwaarlozing
Nadere informatieVertrouwenspersoon op Koninklijke UD
Vertrouwenspersoon op Koninklijke UD Op aanraden van NOC*NSF gaan veel sportverenigingen over op het aanstellen van een vertrouwenspersoon. Voor Koninklijke UD is dit Lars Stempher. Wat houdt deze vertrouwenspersoon
Nadere informatieMeldprotocol. Hospice en verblijfhuis Plattelandshoés. 1. Wat is seksueel misbruik? Wat zegt de wet? Definitie
Hospice en verblijfhuis Plattelandshoés Meldprotocol Dit protocol beschrijft hoe je moet handelen bij situaties waarin sprake is van (vermoedens van) seksueel misbruik/ongewenst gedrag en hoe en bij wie
Nadere informatieWAT IS GRENS OVERSCHRIJDEND GEDRAG? Veiligheid van leerlingen, vrijwilligers en instructeurs/instructrices is een
WAT IS GRENS OVERSCHRIJDEND GEDRAG? Veiligheid van leerlingen, vrijwilligers en instructeurs/instructrices is een basisvoorwaarde om prettig met elkaar om te kunnen gaan, te kunnen zwemmen, zwemles te
Nadere informatieFOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.
PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een
Nadere informatiecrisissituatie? hoe bereid je je voor?
crisissituatie? hoe bereid je je voor? crisissituatie? hoe bereid je je voor? crisishandboek 1 inleiding Als zelfstandige onthaalouder maak je elke dag werk van een veilige opvang. Toch kan ook jij geconfronteerd
Nadere informatieMeld. seksueel misbruik. aan de commissie-samson
Meld seksueel misbruik aan de commissie-samson Help ons Mijn naam is Rieke Samson en ik wil je vragen om ons te helpen bij het onderzoek naar seksueel misbruik van kinderen en jongeren. Zelf ben ik voorzitter
Nadere informatieAdviezen in een hulpverlenend gesprek: zegen of vloek? Door: Johan Clarysse, stafmedewerker Tele-Onthaal West-Vlaanderen
Adviezen in een hulpverlenend gesprek: zegen of vloek? Door: Johan Clarysse, stafmedewerker Tele-Onthaal West-Vlaanderen Adviezen in een hulpverlenend gesprek: zegen of vloek? 1 Advies is vaak iets anders
Nadere informatieDO'S EN DON'TS VOOR OUDERS
WWW.PESTWEB.NL DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS Kinderen en jongeren willen je hulp, als je maar (niet)... Wat kinderen zeggen over pesten Kinderen gaan over het algemeen het liefst met hun probleem naar hun
Nadere informatieOngewenst gedrag? Meld dit! Informatiefolder over onze: Contactpersoon Vertrouwenspersoon Aandachtsfunctionaris
Ongewenst gedrag? Meld dit! Informatiefolder over onze: Contactpersoon Vertrouwenspersoon Aandachtsfunctionaris Op school, in de zorg of in de hulpverlening: overal kunnen helaas ongewenste omgangsvormen
Nadere informatieIk wil die mensen niet lastigvallen Behoeften, drempels en deuren voor jongeren als slachtoffer van geweld
Ik wil die mensen niet lastigvallen Behoeften, drempels en deuren voor jongeren als slachtoffer van geweld Symposium Slachtofferhulp Grenzen in het geding Den Haag, 20 februari 2015 Bruno Vanobbergen Kinderrechtencommissaris
Nadere informatieVerslag sessie 3: seksueel grensoverschrijdend gedrag
Verslag sessie 3: seksueel grensoverschrijdend gedrag a. Reactie discuttant (Erika Frans) De resultaten van Sexpert zijn gelijklopend met eerder onderzoek: o Meer vrouwen dan mannen zijn het slachtoffer
Nadere informatieOp De Schuthoek weten we hoe het hoort, daar doet niemand iets wat een ander stoort.
Pestprotocol Pestprotocol o.b.s. De Schuthoek Ieder kind heeft liefde en begrip nodig voor de volledige en harmonische ontplooiing van zijn persoonlijkheid. Beginsel 6 van de Universele Verklaring van
Nadere informatieVeiligheid van kinderen preventie seksueel misbruik
Veiligheid van kinderen preventie seksueel misbruik Even voorstellen Marijke Lammers, MOVISIE Adviseur, trainer en auteur bejegeningsvraagstukken en preventie & aanpak seksueel en huiselijk geweld. Veel
Nadere informatieNotitie. Vermoeden seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel misbruik
Notitie Vermoeden seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel misbruik Inhoud 1. Definitie van vermoeden seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel misbruik 2. Seksueel misbruik: achtergrondinformatie
Nadere informatieVertrouwenspersoon. Gymnasium, atheneum, havo en TOPmavo
Vertrouwenspersoon Gymnasium, atheneum, havo en TOPmavo Inleiding Deze folder vertelt iets over de taak van de vertrouwenspersoon. De vertrouwenspersonen van het Picasso Lyceum zijn: dhr. B.A.M. Cools;
Nadere informatieWelkom. bij OCMW Antwerpen
Welkom bij OCMW Antwerpen 1 Onthaalbrochure_klanten.indd 1 25/08/15 16:52 2 Onthaalbrochure_klanten.indd 2 25/08/15 16:52 Inhoud Wat is een OCMW? 4 Waar is het OCMW? 4 Wie kan hulp vragen? 4 Hoe vraag
Nadere informatieProtocol Huiselijk geweld en Kindermishandeling
Protocol Huiselijk geweld en Kindermishandeling Onderstaand protocol is opgesteld in verband met de wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling die met ingang van 1 juli 2013 van kracht is geworden.
Nadere informatieVeilig Thuis. Advies- en meldpunt voor Huiselijk geweld en Kindermishandeling
Veilig Thuis Advies- en meldpunt voor Huiselijk geweld en Kindermishandeling Veilig Thuis Huiselijk geweld en kindermishandeling komen vaak voor, op alle leeftijden en in alle culturen. Vaak gaat het om
Nadere informatieProtocol Meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld binnen de zorgstructuur van het Karel de Grote College Nijmegen.
Protocol Meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld binnen de zorgstructuur van het Karel de Grote College Nijmegen. Sinds juli 2013 is het onderwijs wettelijk verplicht om op scholen met de Meldcode
Nadere informatieMeldcode bij vermoeden van kindermishandeling en huiselijk geweld (KDV/BSO)
Meldcode bij vermoeden van kindermishandeling en huiselijk geweld (KDV/BSO) Relatie ander beleid: Zorgkinderen Protocol seksueel misbruik door beroepskracht Route bij grensoverschrijdend gedrag tussen
Nadere informatieTerrorisme en dan verder
Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.
Nadere informatieMeldcode bij een vermoeden van kindermishandeling
Meldcode bij een vermoeden van kindermishandeling Versie februari 2012 Je huilde Logisch, je was nog zo klein En wat kon je anders Wanneer er niemand voor je kon zijn? Ik heb het geprobeerd Maar ik was
Nadere informatieRechten en Plichten INFORMATIE VOOR KINDEREN/JONGEREN
Rechten en Plichten INFORMATIE VOOR KINDEREN/JONGEREN Inleiding Iedere jongere die bij Lijn5 in behandeling is, heeft rechten én plichten. In dit document lees je wat jouw rechten en plichten zijn. Wij
Nadere informatieProtocol Meldcode bij vermoeden van kindermishandeling en huiselijk geweld (KDV/BSO)
Protocol Meldcode bij vermoeden van kindermishandeling en huiselijk geweld (KDV/BSO) Relatie ander beleid: Zorgkinderen Protocol seksueel misbruik door mdw Route bij grensoverschrijdend gedrag tussen kinderen
Nadere informatieOuderenmis(be)handeling. Zwijgen biedt geen uitkomst
Ouderenmis(be)handeling Zwijgen biedt geen uitkomst Wat is ouderenmis(be)handeling? Definitie Onder mishandeling van een ouder persoon (iemand vanaf 55 jaar) verstaan we al het handelen of nalaten van
Nadere informatieHANDELINGSPROTOCOL VOOR EEN CLUB - API
HANDELINGSPROTOCOL VOOR EEN CLUB - API Een handelingsprotocol beschrijft de stappen die de aanspreekpersoon integriteit (API) kan zetten wanneer er een melding, onthulling of vaststelling is van seksueel
Nadere informatieMeldcode bij vermoeden van kindermishandeling en huiselijk geweld (KDV/BSO/gastouder)
Meldcode bij vermoeden van kindermishandeling en huiselijk geweld (KDV/BSO/gastouder) Relatie ander beleid: Zorgkinderen Route bij signalen van mogelijk geweld- of zedendelict door een collega jegens een
Nadere informatiescheiding Ouders blijven ouders Recht van spreken
Het is niet niks als je ouders gaan scheiden. Misschien verschiet je er geweldig van. Misschien vind je de nieuwe duidelijkheid juist wel goed. Hoe dan ook, bij zo n scheiding moet er van alles worden
Nadere informatieDefinitie 5/10/2015. Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Brussel. VK Brussel
Goedele Keymolen Kindermishandeling: hoe gaan we ermee om? 28 september 2015 Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Brussel VK Brussel Sainctelettesquare 17 1000 Brussel Tel: 02/477.60.60 Fax: 02/477.87.50
Nadere informatieAnnet Kramer Inzet van het strafrecht bij kindermishandeling
Annet Kramer Inzet van het strafrecht bij kindermishandeling Debat Kiezen voor kinderen 26 september 2013 De Balie wie ben ik en waarom sta ik hier? Annet Kramer Landelijk parket, cluster kinderporno en
Nadere informatieStap 2: Spelregels en strategie bij problemen. 2.2 What to do. Waarom teken je best op voorhand uit hoe je reageert?
Stap 2: Spelregels en strategie bij problemen 2.2 What to do In de vorige stap verzamelde je welke afspraken er al bestaan. Daarna maakten jullie, met behulp van de afsprakentabel (waarover je alle informatie
Nadere informatieCijfers huiselijk geweld en kindermishandeling
Cijfers huiselijk geweld en kindermishandeling In Nederland heeft 40% van de bevolking ooit te maken gehad met huiselijk geweld Jaarlijks 200.000 mensen in Nederland slachtoffer van huiselijk geweld In
Nadere informatieaf. Met dit protocol, in haar handelen en in haar beleid wil Klik Kinderopvang
Grensoverschrijdend gedrag Klik Kinderopvang wijst alle vormen van grensoverschrijdend gedrag af. Met dit protocol, in haar handelen en in haar beleid wil Klik Kinderopvang grensoverschrijdend gedrag voorkomen
Nadere informatieProcedure seksueel grensoverschrijdend gedrag
VERSIE WIJZIGING GOEDGEKEURD RMW GEPUBLICEERD 0-23-06-2015 1. Doel OCMW Maldegem respecteert de integriteit van de gebruiker en neemt maatregelen om deze te waarborgen. OCMW Maldegem neemt in het bijzonder
Nadere informatieInfo. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde
Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over
Nadere informatieWERKBLADEN Seksuele intimidatie
WERKBLADEN Seksuele intimidatie 1 Waarom dit boekje? 1.1 Zet een rondje om het goede antwoord. Seksuele intimidatie komt vaak voor. Ja Nee Seksuele intimidatie komt weinig voor. Ja Nee Mannen worden vaker
Nadere informatieHandleiding voor sportclubs Wat met seksueel grensoverschrijdend gedrag?
Handleiding voor sportclubs Wat met seksueel grensoverschrijdend gedrag? 1. Seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik... 3 1.1 Seksueel grensoverschrijdend gedrag... 3 1.2 seksueel misbruik...
Nadere informatie13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl
13 Acquisitietips AngelCoaching Coaching en training voor de creatieve sector Tip 1 Wat voor product/dienst ga je aanbieden? Maak een keuze, niemand kan alles! Tip 1 Veel ondernemers zijn gezegend met
Nadere informatieLuisteren, hoe leren kinderen dat?
Leren luisteren Luisteren, hoe leren kinderen dat? Kinderen hebben grenzen en regels nodig. Ze zorgen voor duidelijkheid en veiligheid en ze leren hen omgaan met anderen. Verwacht niet van kinderen dat
Nadere informatieOmgangsvormen en omgangsregels
Inleiding Als ouder weet je als geen ander wat de vereniging voor je kind(eren) kan betekenen. Vaak is Muziekvereniging Soli niet alleen de plek waar zij een activiteit doen. Ze komen ook voor de gezelligheid,
Nadere informatieMeldcode Excellent Leven Stappenplan Ouderenmishandeling, Huiselijk geweld, Kindermishandeling
Meldcode Excellent Leven Stappenplan Ouderenmishandeling, Huiselijk geweld, Kindermishandeling Stap 1 Vermoeden van mishandeling klik hier Stap 2 Overleg Stap 3 Informatie verzamelen Stap 4 Actie Stap
Nadere informatieAutisme in je vrije tijd
Autisme in je vrije tijd KINDEREN MET AUTISME IN EEN GEWONE JEUGDVERENIGING? HET KAN! Een informatieve brochure door Elise Burny - orthopedagoog Jannicke Hurtekant - orthopedagoog Petra Warreyn - klinisch
Nadere informatieSeksueel grensoverschrijdend gedrag in je sporthal
Seksueel grensoverschrijdend gedrag in je sporthal Trefdag Sportinfrastructuur 2018 Arne Aerts Centrum Ethiek in de Sport Tom Verriest Sportdienst Hogeschool Gent Centrum Ethiek in de Sport Erkende organisatie
Nadere informatieKijk, zo en zo gaat het beter, voel je wel?
Kijk, zo en zo gaat het beter, voel je wel? Wat is seksuele intimidatie? Sporten is heerlijk! Je kunt er al je energie in kwijt. Het is vaak spannend en gezellig en je voelt je er goed door. Maar soms
Nadere informatieLeer uw kind De Ondergoedregel.
1. Leer uw kind De Ondergoedregel. Ongeveer één op de vijf kinderen is slachtoffer van seksueel geweld, waaronder seksueel misbruik. U kunt helpen voorkomen dat het uw kind overkomt. Leer uw kind De Ondergoedregel.
Nadere informatieBeleidsnotitie intimiteit en seksualiteit. - Gedragscode medewerkers. - Richtlijn Omgangsvormen SGL. - Huisregels WBC en AC. - Agressiebeleidsplan
Titel Beleidsnotitie intimiteit en seksualiteit Samenhang met andere documenten - Gedragscode medewerkers - Richtlijn Omgangsvormen SGL - Huisregels WBC en AC - Agressiebeleidsplan - Beleidsnotitie Privacy
Nadere informatie10 Met haptonomie agressie voorkomen
10 Met haptonomie agressie voorkomen AGRESSIE Praktijkinformatie Gevoel voor grenzen Bewust aanraken Bewust bewegen EN Met haptonomie agressie voorkomen Agressief gedrag van de cliënt is niet altijd alleen
Nadere informatieWelkom bij onze vereniging! Omgangsregels
Welkom bij onze vereniging! Omgangsregels Iedereen die Muziekvereniging Soli bezoekt onderschrijft de doelstellingen en het huishoudelijk reglement van de vereniging en houdt zich aan de omgangsregels
Nadere informatieInleiding. De makers van dit boekje : Marc de Kleijn, Dennis Kramer, Darius Kuiper, Iris Brinkhuis, Keanu Lawalata, Aron Hofman.
Inleiding De makers van dit boekje : Marc de Kleijn, Dennis Kramer, Darius Kuiper, Iris Brinkhuis, Keanu Lawalata, Aron Hofman. Waarom wij dit doen : Wij vinden het belangrijk om iets te doen tegen kindermishandeling,
Nadere informatieRELATIEPROBLEMEN? GEWELD IN JE GEZIN? PRAAT EROVER.
RELATIEPROBLEMEN? GEWELD IN JE GEZIN? PRAAT EROVER. 1 Relatieproblemen? Geweld in je gezin? Erover praten is de eerste stap. In heel wat relaties en gezinnen zijn er problemen. In 1 op de 7 relaties is
Nadere informatieVIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN
E-BLOG VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN in samenwerken Je komt in je werk lastige mensen tegen in alle soorten en maten. Met deze vier verbluffend eenvoudige tactieken vallen
Nadere informatieTerrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?
Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook
Nadere informatieDe Inner Child meditatie
De Inner Child meditatie copyright Indra T. Preiss volgens Indra Torsten Preiss copyright Indra T. Preiss Het innerlijke kind Veel mensen zitten met onvervulde verlangens die hun oorsprong hebben in hun
Nadere informatieMeldprotocol seksueel misbruik/ongewenst gedrag
Meldprotocol seksueel misbruik/ongewenst gedrag Status: Definitief 2016 Datum: 31 maart 2016 Laatste wijziging: 31 maart 2016 Auteur: Jeffrey den Boer 1 2 Inleiding Dit protocol beschrijft hoe je moet
Nadere informatieMeldprotocol voor vrijwilligers van Dorpsraad Wijbosch
Meldprotocol voor vrijwilligers van Dorpsraad Wijbosch Dit protocol beschrijft hoe je moet handelen bij situaties waarin sprake is van (vermoedens van) seksueel misbruik en grensoverschrijdend gedrag en
Nadere informatieWat te doen als een leerling verbaal agressief of handtastelijk wordt tegen een leerkracht?
Inleiding: De school dient aandacht te schenken aan en beleid te ontwikkelen op het gebied van veiligheid tegen agressie en geweld op school. Dit moet resulteren in een plan welk bedoeld is om de veiligheid
Nadere informatieuitgave december 2007
... als je mishandeld wordt uitgave december 2007 ... als je mishandeld wordt Wat is kindermishandeling? Kindermishandeling is elke vorm van geweld 1 op een minderjarige (= een persoon jonger dan 18 jaar),
Nadere informatieVoor kinderen die meer willen weten over kosteloze rechtsbijstand. uitgave 2010
Voor kinderen die meer willen weten over kosteloze rechtsbijstand uitgave 2010 ... jongeren en hun advocaat Als je jonger bent dan 18 jaar ben je minderjarig. Omdat je minderjarig bent, moet je volgens
Nadere informatieHet algemene uitgangspunt van de school is regel 8: - Iedereen moet zich veilig voelen op school
1. Doe niets bij een ander wat die ander niet prettig vindt. 2. Kom niet aan een ander of aan andermans spullen als die ander dat niet wil. 3. Als je kwaad bent, ga niet slaan, schoppen (je komt niet aan
Nadere informatieZonder toestemming. Nota BOPZ eenvoudige versie
Nota BOPZ eenvoudige versie Zonder toestemming Ben je soms boos? Ben je soms boos en ben je dan wel eens gevaarlijk voor jezelf of anderen? Of doe je wel eens dingen die niet mogen? Soms moeten begeleiders
Nadere informatieWat wil je zien? Wat wil je horen? Stel duidelijke regels voor de klas. Tip # 1. Tip # 1 Stel duidelijke regels voor de klas
Tip # 1 Stel duidelijke regels voor de klas Wat wil je horen? Wat wil je zien? Tip # 1 Stel duidelijke regels voor de klas Wat wil je horen? Wat wil je zien? Tip # 2 Onderwijs de regels direct Doe voor
Nadere informatieVoorwoord Panathlon Verklaring Gedragsregels mam s en papa s Gedragsregels voor trainers en zwemmers Pesten is niet Cool Grensoverschrijdend gedragen
Voorwoord Panathlon Verklaring Gedragsregels mam s en papa s Gedragsregels voor trainers en zwemmers Pesten is niet Cool Grensoverschrijdend gedragen geweld Uw vertrouwenspersoon, Uw vriend Beste zwemmers,
Nadere informatieInformatie en advies voor ouders
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 2 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van geweld in het gezin net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt
Nadere informatieMeldcode huiselijk geweld en kindermishandeling 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut
Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling Informatie voor professionals 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut Signaleren en samen aanpakken Wat is huiselijk geweld en wat is kindermishandeling? Verplicht
Nadere informatieJEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +
> vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,
Nadere informatieInleiding. Autisme & Communicatie in de sport
Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?
Nadere informatieGrensoverschrijdend gedrag
Grensoverschrijdend gedrag Procedure grensoverschrijdend gedrag A. Benoem het type van grensoverschrijdend gedrag B. Wat zijn de risicofactoren? C. Preventieve acties D. Procedure bij grensoverschrijdend
Nadere informatieOmgaan met klachten volgens de BOOS-formule
Omgaan met klachten volgens de BOOS-formule Een klacht is een kans. Wanneer een klant de moeite neemt om zijn onvrede te laten blijken, biedt dat je de mogelijkheid de klant alsnog tevreden te stellen
Nadere informatieMELDCODE HUISHOUDELIJK GEWELD EN KINDERMISHANDELING
MELDCODE HUISHOUDELIJK GEWELD EN KINDERMISHANDELING Inhoud Inhoud... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Voorwoord... 2 Enkele begrippen... 3 Stappenplan bij signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling...
Nadere informatieSolidariteit DE KERNWAARDEN
Integer gedrag Samen zorgen voor een prettig woon-, werk- en leefklimaat Openheid, respect en eerlijkheid voor goede zorg Stichting Zorgcombinatie Marga Klompé is een sociale organisatie waar mensen met
Nadere informatieTOT HIER EN NIET VERDER! OVER ONGEWENSTE OMGANGSVORMEN OP HET WERK EN WAT JE ER TEGEN KUNT DOEN DE KLACHTENREGELING VAN WSD (VEREENVOUDIGDE VERSIE)
TOT HIER EN NIET VERDER! OVER ONGEWENSTE OMGANGSVORMEN OP HET WERK EN WAT JE ER TEGEN KUNT DOEN DE KLACHTENREGELING VAN WSD (VEREENVOUDIGDE VERSIE) Inhoud Algemeen 2 Seksuele intimidatie 4 Agressie en
Nadere informatiealle campagnefoto s Maak het mee : Paul Delaet provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 HASSELT limburg.be
alle campagnefoto s Maak het mee : Paul Delaet provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 HASSELT limburg.be deontologisch kader pedagogisch advies Situering Het Limburgs netwerk opvoedingsondersteuning
Nadere informatieWervelende. Voorlichtingsshow
De Wervelende Voorlichtingsshow Introductieles/Omkadering 1. HINTS Doelstelling: Taal en termen kennen. Werkwijze: Om beurten krijgt men een woord in het oor gefluisterd door de begeleider De deelnemer
Nadere informatieIEMAND VAN JE FAMILIE
POLITIE STEUNKAARTJE IEMAND VAN JE FAMILIE STEUNKAARTJE IEMAND VAN JE GEZIN STEUNKAARTJE JE VERKERING STEUNKAARTJE BESTE VRIEND/VRIENDIN STEUNKAARTJE HUISARTS STEUNKAARTJE (LEERLING)BEGELEIDER STEUNKAARTJE
Nadere informatieProtocol ongewenste intimiteiten tussen leerlingen Juni 2012
Protocol ongewenste intimiteiten tussen leerlingen Juni 2012 Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Begripsbepaling... 3 3 Eigen waarneming van ongewenste intimiteiten... 3 4 Vermoeden van ongewenste intimiteiten...
Nadere informatieCharter collectieve rechten en plichten
Charter collectieve rechten en plichten Van Begeleid Wonen Zennestreek vzw het voor Personen met een ( VAPH) (erkenningsnummer 409200333) Ons adres: In dit charter leggen we duidelijk uit hoe we werken
Nadere informatiebespreekbaar stellen en ontrafelen van geweld 1
Datum: 31/10/2013 Auteur: Kris De Groof Versie: def Herkomst: Methodisch kader Aan de Slag Doel: Bestemming: Handelingskader 1712 bespreekbaar stellen en ontrafelen van geweld 1 1. Mogelijke introductie
Nadere informatieDiscriminatie en psychosociale risico s op het werk. Wanneer je ziek wordt van moeilijke situaties op het werk
Discriminatie en psychosociale risico s op het werk Wanneer je ziek wordt van moeilijke situaties op het werk Meer en meer werknemers worden geconfronteerd met grensoverschrijdend gedrag op het werk, met
Nadere informatie