'ne Zöch vaan de ieuwigheid

Transcriptie

1 'ne Zöch vaan de ieuwigheid 'n affaire mèt 't leve Léon Veugen bron. Met illustraties van Alphons van Thor. Eigen beheer, 1980 Zie voor verantwoording: dbnl / erven Léon Veugen, Alphons van Thor

2 4 Veur Peter (dee 't ingaof) Veur Riek (die 't mèt droog) Want 'ne maan die door minnige bitter ervaring is gegaange en wied is weg gewees, kin zelfs vaan zienen elend genete, nao verloup vaan tied Homerus in Odyssea ( ) Es iemand vindt tot 'r op Odysseus liek, moot 'r 't Homerus neet koelik numme. L.V.

3 5 Terug naar Ithaca-Maastricht Toen einde vijftiger jaren Léon Veugen zijn bundel schetsen Es God Bleef liet verschijnen, beleefden menig stadgenoot en menig vriend daar veel genoegen aan. Hier was nu eens na lange tijd een Limburgs auteur aan het werk geweest, die kleine maar buitengewoon zuivere herinneringen aan zijn jeugd en aan zijn vaderstad authentiek gestalte had gegeven. Het succes was verdiend en duurde voort. Onlangs verscheen van het boekje de vierde druk. Maar tegelijk dacht meer dan een collega van de schrijver, dat het hier wel bij zou blijven. Veugen zou wel niet in staat blijken werk van grotere omvang en diepere betekenis tot stand te brengen. Aanvankelijk kregen ze nog gelijk ook. Léon Veugen verdween met de Noorderzon naar Australië en twintig jaar lang werd van hem taal noch teken vernomen. Dat was al eens eerder met een Maastrichts dichter gebeurd en men legde er zich dus bij neer. Ongeveer een jaar geleden liepen er zelfs geruchten, dat Veugen wel morsdood zou zijn. Welke Maastrichtenaar gaat er nu ook naar Australië? Waar ligt dat land van de Lotus-eters of van de reusachtige Cyclopen eigenlijk? Zo ontstond over Léon Veugen een lokale mythe: de man, die erop uittrekt om aan het andere einde van de wereld grootste daden te verrichten en die - natuurlijk - niet terugkeert. Had de tovenares Circé hem veranderd in een wild zwijn óf zat hij gevangen in de grot van de nimf Calypso, zij genietend van zijn aanwezigheid maar hij treurend over zijn Ithaca-Maastricht? Kortom, niemand wist het meer. Nu, in deze dagen, kan iedereen, die belangstelling heeft, het weer wél weten. Veugen keerde in de verschrikkelijke winter van begin 1979 terug naar zijn vaderstad en schreef binnen negen maanden (hetgeen heel goed mogelijk is zoals iedereen weet) zijn eigen kleine Odyssee, in

4 6 het Maastrichts natuurlijk, mythen vertel je in je moedertaal: 'NE ZÖCH VAAN DE IEUWIGHEID. Nu had Odysseus het geluk, dat Homeros er zijn halve leven aan wilde besteden om de avonturen van de held te boek te stellen, Léon Veugen stond voor de noodzaak het allemaal zelf te moeten doen met alle beperkingen vandien. Hij moest kiezen voor de kleinst mogelijke omvang van zijn verhaal en tegelijk moest dat verhaal ook nog zo volledig mogelijk zijn. Hij is daarin geslaagd op een wijze, die bewondering en ontroering afdwingt. Natuurlijk is elke vergelijking met de grote Odyssee volkomen onterecht. Maar in het miniatuur van Veugen zitten grondtrekken en elementen, die behalve verrassend ook vergelijkbaar en herkenbaar zijn. Neem de inhoud van het verhaal. Een oudere man, Charles, zit voor het haardvuur in het huis van een dierbare bloedverwante, nadat hij vanuit de verre verten is teruggekomen naar zijn geboortegrond aan de Maas. Hij doet eigenlijk niets. Hij houdt het vuur aan, hij zorgt voor zijn tante en voor haar kater, hij leest wat, hij luistert naar muziek, hij loopt even naar de stad, hij wordt overvallen door een onweer; hij keert laat in de avond naar huis, hij dommelt bij een dovend vuur in slaap en in een droombeeld overziet hij in één enkel teken zijn leven: Das Musikalische Opfer van Bach, na het vuur blijft alleen het offer over. Het hele verhaal duurt een namiddag, een vroege avond en het begin van de nacht. Maar binnen dat strenge kader herinnert hij zich alle fasen van zijn leven. De avonturen zijn een raamvertelling geworden. Binnen dat raam vallen zijn jeugd en zijn ouders, zijn volwassen worden en zijn vrouwen, zijn jacht naar de steeds ontwijkende Penny (Penelope) en zijn opgave van het weefgetouw. Charles stelt zich tenslotte tevreden als de wever van een denkbeeldig kleed. Dat klinkt symbolisch, maar Léon Veugen schrijft concrete verhalen.

5 7 Kijk dus naar zijn schrijfwijze. Er zijn prachtige herinneringen in het boek aan het Maastricht van Charles' jongensjaren, aan zijn ouders, aan zijn opvoeders, aan zijn gehele milieu, dat hem heeft gevormd èn dat hem tot weerstand heeft bewogen. Er is het levendige verhaal van zijn verblijf in den vreemde, dat ondanks moedige daden tot mislukking was gedoemd, omdat Charles nooit zijn Maastricht-Ithaca heeft losgelaten èn vooral omdat hij nooit kon nalaten dan weer naar deze, dan weer naar gene Sirene te luisteren, ook al besluit hij in een van de laatste bladzijden: en nu geen Sirenegezang meer. En houd tenslotte zijn opvattingen onder de loupe. Scheiden doet lijden, maar het gebeurt toch. Afscheid nemen van een kinderlijk geloof, maar blijven geloven in de zucht van de eeuwigheid, die wij zelf zijn. Afscheid nemen van een dierbare vrouw, maar overtuigd blijven van de zin van het offer. Afscheid nemen van het eeuwige toeval, omdat niets toeval is, maar alles, hier en nu en altijd, veroorzaakt wordt door onze eerste of laatste ademtocht. Afscheid nemen van het grote vuur, maar de gloed van het hart blijven koesteren. Homeros, aangehaald door Veugen, zegt het zó: een man kan wel door veel bittere ervaringen gaan en hij kan wel veel ellende hebben meegemaakt, maar na verloop van tijd kan hij er zelfs van genieten. Dat doet de held, de kleine dichter Charles in 'NE ZÖCH VAAN DE IEUWIGHEID. De humor van de auteur Léon Veugen behoedt de kleine Odysseus ervoor zelfs maar één moment beklagenswaardig of vervelend te worden. Het Maastrichtse verdriet is in dit boek meestal de hinderlaag van het genot. En zo hoort het ook, als het even kan. In elk geval kan Veugen er zo over schrijven. Dat kom je niet elke dag tegen. HANS BERGHUIS

6 9 Ierste Deil 'nen Druimer

7 11 1 Heer had get aw gezètte halfdoor gesjäörd en daovaan proppe geknoeveld. Daan had heer de leeg sigarekiskes ope gemaak en de pepèrkes d'roet getrokke en ouch die in d'n heerd gelag. De dèkselkes braok heer aof en de zijplengskes kós heer gemekelik vaan de bojems riete. Meh dat lieverde alles bijein toch neet väöl hout op. Boete laoge nog get takke in 'nen hook vaan d'n hoof; die zouwe wel tamelik druug zien. Ouch waos d'r 'n aajd kepot steulke in 't hok; speciaal veur d'n heerd bewaord. Naotot heer alles had aongesleip en 'n sjoen struktuur devaan geboud: de dun plengskes iers, de takke daobove en euver dat alles de puutsjes en de zitting vaan 't steulke, naom 'r de zwegele oet z'n tes. Waos de klep vaan de sjow wel ope? Op z'n kneje zaot heer te ruke aon die stellage. 't Stónk get muf nao de root en toch rook 't ouch weer lekker nao 't cederhout vaan de sigarekiskes. Ei vlemke waos genóg. Op twie punte staok heer 't pepier aon. Toen zat 'r z'ch in z'ne fauteuil en keek nao boete, boe de sjiemer vaan de vallende herfsavond euver 't land hóng. Intösse waore de proppe pepier aon 't loeie geslage en de ierste plengskes begóste te knettere. 't Vuur laog veilig. Heer hoofde z'ch gein zörg te make, tot de vónke weijer es de steine plaat de kamer in zouwe vetse. Heer deeg z'n ouge tou en, mèt z'n erm laangkoet op de leuninge vaan de fauteuil, leet 'r z'ne kop zakke, zoetot z'n bef op z'n boors rösde. De vlamme waore fascinerend. Ze leefde mer ein second, want zoe zien vlamme noe einmaol: vergaankelik, transcendent; 'nen euvergaank vaan vaste stof in gaas, bijnao niks.

8 12 Wie bij koorts, hoeg koorts, de dinger róntelum d'ch 'nen aandere vörm sjeine aon te numme, zoe is 't mèt vuur, dat pröpkes pepier en stekskes tot grauwen as verteert. Alle sappe, allen olie weurt umgezat in heite loch. Gein twie vlemkes zien 't zelfde, al lieke ze op ein, wie bleedjes aon dezelfde stroek; wie dauwdröppels in de mörge op 't graas. Alles is versjèllend, uniek, einmalig : Noe en Zoe en daan neet mie. Toch blijf de vörm vaan zoe'n vlam veur ieuwig bestoon... Of neet? dach Charles... Of neet? Is de vörm aon de stof gebónde en dus ouch einmalig? Of moot me 't weer aanders bekieke en concludere, tot dat Noe en Zoe eigelik e stökske vaan de ieuwigheid is? Tösse die halfgeslote ougdèksels kós heer nao de vlemkes zitte kieke en daan filosofere euver al die zake, die toch ouch weer gein zake zien; ieder, observaties vaan wat de wereld róntelum us veurstèlt. Zoe waos ze leve geleidelik aon gewore. Zoe waos heer gegreujd: aon de boetekant get kleiner (en heer waos nets groet geweest!); z'ne rök get mie geboge; z'n haore gries en dun gewore; z'nen hals geploeid en väöl mie rumpels op ze geziech, veural opzij vaan z'n ouge en väör op z'ne kop. Meh vaan binnen waos heer zach gewore en vol vaan groete rös; vaan plezeer in 't bekieke vaan de dinger en in 't beredenere vaan alles. Veur wee häöm dao noe zou zien zitte, zou 't weliswoer de sjien höbbe tot dee mins väöl leid had gekind. De vaore die vaan z'n neusvleugels nao óndere lepe en z'n kin umliesde, zouwe 'n aonduijing kinne zien vaan bitterheid; vaan ónopgelos, ónverteerd sjagrijn. D'r waore ouch wel ins mominte tot 'm get dweers zaot en tot 'r z'ch mós trappere op z'n neiging tot sjókkere. Meh mie en

9 13 mie kós 'r zoeget vaan z'ch aofzètte en z'nen drej weer vinde. Heer had in beuk zitte zeuke nao 'n antwoord op de vraoge vaan 't leve. Bij Spinoza had 'r väöl gevónde wat 'r zoe mer zónder al te väöl riddenatie kós aonnumme en aonveule. 't Groetste genot lik beslote in 't kinne vaan God! En God en Alles vaan 't leve - meh daan ouch Alles - die zien Ein en 't Zelfde. Dudelik genóg! Alles kinne, Alles aonveule... daorin zaot de sleutel vaan 't gelök. Gans gelökkig waor 'r mesjien nog neet, meh wel op weeg denau tou! 't Vuur begós get weg te zakke en 't waore nog mer klein vlemkes die späölde bove de gleujende massa in d'n heerd. Z'n kin waos noe gans weggezak in z'n boors; z'n ouge tougevalle en einen erm (de linker) begós vaan de leuning aof te sjievele... Heer druimde... Veur wee häöm dao zaog zitte - meh och, wee zou 'm zien zoe gans allein? - waos 't dudelik tot heer druimde: ónder de ougdèksels zaog me die ougballe rap bewege. Heer wis zelf niks devaan. Allein es 'r evekes haaf wakker sjrók (umtot get in 't vuur spetterde) wis 'r tot 'r vaan z'n vrow waos aon 't druime. Daan realiseerde 'r z'ch ouch mètein tot 't mer 'nen droum waos. Heer waos häör aon 't zeuke en zie zeukde nao häöm, want heer kós häör hure rope: Charles, Charles, heij bin 'ch; 'ch zit heij achter 't sjot... Iech kin diech ouch hure, want iech kin d'ch trök aon deen druge hoos... dao is niemand aanders dee zoe kuchske heet!... Och, kom m'ch heij toch oet hole! En heer kreet stèllekes, want heer wis neet wie 'r achter dat sjot mós koume en z'ne voot zaot vas geklemp tösse kiste en

10 14 kiskes, die kraakde en kraakde en heer voolt de splinters al in z'nen inkel steke. Meh ouch kreet heer vaan e zach en zaolig gelök, umtot ze noe weer bij häöm wou zien, nao al die jaore... Dat waos dus 'n klein nachmerrie, dach heer, meh daan toch wel 'n plezerige, want 't had get mèt Miep te doen. Och, kós 't mer dore! Zou 't neet trök koume es heer noe weijer kós goon mèt slaope of slómmere? Weer waos heer weg in slaop, meh noe wis heer niks devaan, ouch al bleve z'n ouge 'n tiedsje raar drejje in de kasse. Toen woort 'r gans röstig in dee stool. Pas wie de kat boete bij de tuindeur miawde um binne te mage, woort z'ne slómmer gebroke en had 'r weer eve 'nen droum mèt 'n levendige veurstèlling vaan e soort paradies, boe in de sjoenste blomme stoonte: blomme die z'ch ope vawde en boe oet aander, nog sjoender blomme opbleujde in paars en dónker-roed en dónker-blauw. Die blomme woorte vlinders, die e geluid maakde mèt hun vleugels, want die waore bespanne mèt hiel fien snäörkes, boe ze op tókkelde mèt hun sprietsjes. Ouch die sprietsjes waore hiel fien vertak en 't leek wel op ze greujde ónder 't speule um zelfs de kleinste snäörkes, gans ónderaon de vleugel, nog te kinne bespeule. Och, wat 'ne sjoenen droum, dach heer. Toen hoort 'r d'n Dappere (want zoe numde heer de kater vaan Tant Yvonne!). Ach, noe mós heer opstoon. Stèl mer Dappere, zag 'r, stèl mer, iech kom al. Heer kuimde ins en duijde z'ch op oet z'ne gemekelikke stool. Bij 't leech vaan de straotlanteern kós 'r nog genóg zien in de kamer um nörgens tegenop te loupe. Heer rammelde aon d'n deurknóp en kraog de tuindeur ope.

11 15 Mèt d'n Dappere, dee netuurlik z'ne knótsj weer ins stoetde in z'n óngedöld, kaom ouch de kaw aovendloch nao binne. Geleujtige Dappere, zag 'r, wat höbste toch 'n hel öts! Loup mer gaw door nao de keuke: dao steit d'n ete en d'n mèlk al gereid. 't Vuur waos noe gans lieg en d'r zaot neet väöl glood mie in. Heer knoevelde nog e paar proppe gezèttepepier inein en lag die op de gleujenden as en ouch nog e paar blökskes oet de kis neve de sjow. Obbenuijts keer heer nao 't speul vaan de vlamme. Heer sjoot in 'ne lach, umtot 'r z'ch get geks rappeleerde wat deen daag gepasseerd waos. Dee middag had 'r in de stad róndgekeke veur gordijnestof en e lempke veur z'ne bureau. Heer waos bij z'ne vrund Lou op de zaak gekoume, dee altied de sjoenste dinger had (ouch wel ins get tege e zach prijske!), en dao waos 'n vrow op de winkel, vaan zoe väöraon in de veertig sjatde 'r. Die keek mer rónd en pakde alles in 'r han en zag daan och en ah. Ze had al ins nao Charles gekeke en heer had bij z'chzelf gedach: ze is mesjien neet sjoen, meh toch wel hiel appetietelik! Oet häöre blik had 'r opgemaak, tot ze häöm ouch wel interessant vónd. D'r is noe einmaol 'n attractie tösse sommige lui, die me neet good kin verdutse; al höbbe de gelierde ouch dat weer ónderzeuk en zelfs vasgestèld, tot me zoeget oet de klere kin distilere (en daan spreke ze vaan 'n substantie, die ze Feromonen neume!). Wie daan ouch, die vrow zeet obbins tege häöm: Iech moot heij neet te dèks koume, want daan weur 'ch straoterm; d'r is heij zoeväöl wat pas in mienen interieur!. Veurtot 'r z'ch kós beheerse had heer gezag: Mevrow, kiek daan mer neet nao miech, want iech huur neet bij de winkelveurraod... al geluif 'ch wel tot iech hiel good in euren interieur zou passe!. Ze hadde allebei demèt mote lache.

12 16 Lou had 'm naoderhand vertèld, tot die dame häöre maan had verlore mèt 'n auto-óngelök en tot ze dat hiel tries veur häör hadde gevónde. Meh noe had ze gelökkig weer 'ne leve vrund. Charles had bès dee vrund wèlle zien. Meh heer spraok 't neet oet, want 't mós noe mer ins gedoon zien mèt dat speculere euver vrowlui. Vaan al zien ervaringe had 'r gelierd, tot de werkelikheid aanders oetvèlt.

13 17

14 18 2 D'r waore nogal get vrowwe in ze leve gewees. Ze hadde sjoen en lielikke herinneringe achtergelaote, meh 't waos toch allemaol gans aanders gewees es in die koortsige verwachtinge vaan de jongmins dee heer ins gewees waos. Die nachte in bèd kós 'r z'ch nog zoe levendig veur de geis hole. Zoe erg had 'r oetgezeen nao 't mysterieus verkier mèt 'n echte vrow, tot 'r wel d'n Duvel had wèlle bèjje: Koum noe mer Satan: manifesteer d'ch in de gedaonte vaan 'n vrow, 'n sjoen naakse vrow! En lèg d'ch bij m'ch neer en laote veer 't doen... iech höb m'n ziel en zaoligheid deveur euver!. D'n Duvel waos noets gekoume en dus bestónd heer neet. Of zou 't kinne zien tot dee in ze vuuske lachde: Dee Charles höb 'ch toch al bij z'n kladde es dee z'ch aon miech bèjt! Dee zundig tege d'n Heilige Geis! Es 'ch zou doen wat heer wèl, daan sjrik heer z'ch kepot en geit mesjien wel op z'n kneje nao Roeme um aon de Paus absolutie te vraoge. Nein, d'n Duvel späölde verbergemenneke met häöm en pasde d'r wel veur op um te vreug op de proppe te koume. Dee zou tot 't lètste wachte - es 't te laat waos - um daan oet z'ne sjuilhook te sloepe en triomfantelik te rope: Pot vrij! Daan zou Charles obbenuijts mote stoon, veur ieuwig mote stoon en tèlle... neet tot twintig of tot hónderd... nein tot hónderdmiljoen of nog mie. Stèl 't d'ch veur: negehónderd - negenennegetigmiljoen - negehónderdnegenennegentigdoezend-negehónderdnegenennegentig-mieljaar! Iech kom! Toch waore d'r vrowlui gekoume in ze leve. Och, heer had 'rs zoeväöl gekind... zoe dèks waos 'r verleef gewore! Waos d'r wel oets 'nen tied gewees - boete z'n kinderjaore - tot 'r 't neet te pakke had gehad? Zelfs naotot 'r getrouwd waos en 'r ze leve voolt vasloupe in 'n

15 19 serie druug en vervelende verpliechtinge: e sjoen wijfke op kentoer, 'n aordige mevrow oet de buurt, 'n sjieke dame in de kèrk, soms zelfs de vrow vaan 'ne vrund. 't Drejde miestal wel op niks oet en 't doorde ouch neet lang mèt de mieste; meh soms doorde dee jeuk langer... mèt Penny - jao, die spande de kroen - wel mie es e haaf leve... en dat waos nog neet euver. Z'n groetste leefde... Jeh, wat waos eigelik z'n groetste leefde gewees? Corrie, z'n ierste echte groete... die had 'r noets kinne bereike. Dao waos 'r zoe stapelgek op gewees, tot 'r orelaank de ganse stad doorkruusde, te voot of op z'ne fiets, allein al um häör evekes te mage zien, vaan kortbij of oet de veerte. Heer waos ins nao e bal gewees, umtot 'r vaan d'n eine of aandere had opgevaange tot ze dao kaarte veur had bestèld. Meh dat waore sjijns kaarte gewees veur häör awwer zuster. Ze mochte daan väöl opein lieke: 't waos Corry neet gewees; heer had z'ch dus 'n plaat getik. Nao 'ne kèrmis in Eijsde was heer gegaange op z'ne fiets, umtot ze dao zou zien bij femilie. Meh wat kós heer dao doen in zoe dörp, boe de jónkheid wie klitte aonein zit geplak? Ins had heer de mood gehad um häör te vraoge of ze mèt häöm oet wou goon mèt Carnaval. Toen had ze gezag mèt die zachte stum, die zoe goed pasde bij häör bleik geziech, tot ze al versproke waos. Heer dorf neet ins te vraoge of ze daan al 'ne leeste had. Vaan binne wis 'r 't trouwens al: jao ze heet eine. Vaanaof dat momint zaog heer häör daan ouch dèks mèt 'ne jongemaan, dee - heer mós 't ierlik bekinne - e stök groeter en knapper waos. Heer bleef nog jaore aon häör dinke, meh dat kaom mesjien doordat 'r 'n tiedsje kraank waos gewees en oet de circulatie woort genome. Daan geit 'ne mins z'ch vaan alles in de kop hole.

16 20 En noets had heer die Corry mage pune, allewel ze ins häör slappe hand in zien hand had gelag, bij 't aofsjeid... Wienie waos dat ouch weer gewees? Oah jao: bij d'n oetslaag vaan 't eindexame vaan de aovendsjaol. Ze hadde allebei 'ne pries veur Frans gekrege en heer waos dao zoe gruuts op. Perfisia, had heer gezag, veural mèt d'ne pries veur Frans!. Heer had z'n hand oetgestoke en - wat kós ze aanders doen? - ze had die klam, slappe hand toen mer gegeve. 'n Hand die sjus zoe bleik waos wie häör geziech. Ze had bloedarmoede, jao, want heer rappeleerde z'ch tot ze häöm dèstieds vertèlde (in ein vaan die zeldzaom gesprekke) tot ze staolpille mós gebruke. Die gónge ze daan in Belsj koupe en móste ze euver de grens smókkele. Häör zuster staok die pille bij z'ch, want ze wèlle miech altied visitere, had ze gezach, umtot 'ch zoe flink vaan väöre bin!. En ze had evekes häöre kop geboge en nao häör boorste gekeke. Gek, meh dat waos 'm noets opgevalle. Heer kraog 'n kleur devaan, umtot ze zoeget tege häöm dorf te zègge. Mesjien waos 't wel 'ne wink um ins get los te koume en neet altied euver de lèsse op de aovendsjaol te lölle. Mesjien... es 'r toen get mie courage had gehad... Meh dat is naokaarte, dach 'r, heer waos noe einmaol zoe'nen druge in deen tied. Nog neet zoe lang geleije (naotot heer oet Australië waos trökgekoume) had heer Corry gezeen in de buurt vaan St. Annadal. Ze had blomme bij z'ch en góng mesjien wel op visite bij 'ne kraanke. Dag Corry, zag 'r, de bis nog niks veranderd! Wie geit 't mèt d'ch?. Mèt häör ging 't good, meh ze had häöre maan al tien jaor geleije verlore. Dee waos aon kaanker gestorve. Jao, kaanker en hartinfarkts, dat waore mäördeneers gewees. Al zoeväöl vaan z'n vreuger vrun en kinnisse hadde dee

17 21 lètste weeg door de Tóngerse Poort gemaak. Meh alle vriendinnekes, boe heer oets get mèt had, waore nog in leve. Dao waos 'r gruuts op! Flawwe köl eigelik! Zoeget wie in die mop euver De Gaulle, boe iemes tege de generaol zeet: Sjoen weer vendaog!, en die awhoor dao op antwoordt mèt: Merci!. Toch had heer nog pas e paar weke geleije 'n töchske gemaak nao e klein boerelook, örgens in de buurt vaan Roermund, um oet te vèsse wat d'r terech waos gekoume vaan 'n zeker Nel Schutgens. Dao had 'r dèstieds z'n ierste echte vrijage mèt gehad, kort nao d'n oorlog. Wel, ze wiste häöm in dee café, boe ze vreuger wèrkde, te vertèlle tot ze nog leefde en warempel in Mestreech woende. Häören ierste maan waos allang doed en toen had ze 'ne vrund gehad, meh of ze dao noe mèt getroud waos of nog demèt leefde, of weer allein waos??, dat kós die gooj medam oet dee café neet vertèlle. Meh Nèske maakde 't good en zie is warechtig nog e sjoen vrommes veur häöre leeftied, zag de medam; zal 'ch uuch häör adres geve... dat höb 'ch heij wel örgens? Nein, dat waos neet nudig: heer wis tot ze leefde. Geer höb dus die Agnès vaan us good gekind? wou 't mins nog wete; En boevaan daan wel, es 'ch zoe vrij maag zien? Dao wou heer liever neet op ingoon. Heer maakde z'ch mèt e smoesje devaan aof, betaolde ze pötsje beer, dat haaf vol op d'n teek bleef stoon.

18 22 3 Heer stónd op en strómpelde mèt z'n bein zoe stief vaan 't lang zitte nao de keuke, umtot heer de kater vaan get aof had hure springe. Jawel huur: d'n Dappere had 'nen tleur zitte aoflekke, boe nog get witte sajs vaan de blomkuul op had gezete. Lielikke batteraof, zag heer, dat maagste neet vaan Tant Yvonne, dat wètste toch!. De kater zaot mèt e sjöldig geziech ónder 'ne stool. De höbs d'n eige ete nog neet ins opgevrete, zag 'r, wat biste toch 'ne kieveleer!. Toch pakde 'r de fles mèlk oet de keulkas en sjónk get oet op 't leeg sjeutelke. D'n Dappere wis tot 'r absolutie had gekrege en kaom ónder de stool oet um häöm köpkes te geve tege z'n bein en maakde zachte prrrr geluidsjes. Heer had Tant Yvonne nog neet hure stómmele bove; die slómmerde dus nog get nao 't aovendete. Veurluipig had ze häöm neet nudig. Trök in de kamer, bij d'n heerd, lag heer nog e paar blökskes op 't vuur en mèt plezeer ging 'r zitte loere nao de vlemkes, mèt z'ne kop in z'n han; z'n èllebaoge op z'n kneje. Toch gek, dach 'r, tot 'ch al die jaore (mie es daartig) gedach höb tot ze Nel hèdde. En netuurlijk: 't waos Nès, vaan Agnes. Heer vroog z'ch aof, wienie 'r begós waos mèt die fout te make. Nein, zoe waos 't neet gegaange: heer rappeleerde zich noe, tot d'r 'nen tied waos gewees, boe in 'r z'ch suf prakkezeerde, wie ze ouch weer hèdde: dat aordig meitske, die de ierste waos gewees. Toen, op 'ne goojen daag dach 'r tot 'r 't wis: Netuurlik, dach 'r, 't waos Nel Schutgens.

19 23 Ze waos op 'ne mörge op ze kentoer gekoume, in Sittard, boe heer de administratie deeg veur e transportbedrief. Häöre jas waos naat vaan de rege; 't waos 'nen triestige veurjaorsdaag. Dee mantel waos trouwens väöls te groet veur häör, väöls te aajd. 't Waos dudelik tot ze neet vaan Sittard kaom, want ze spraok 'n aander täölke, wat 'r neet good kós thoesbringe. Ze vertèlde tot ze vaan 'n dörp oet de buurt vaan Roermund waos (heer had nets vaan de naom gehuurd) en tot ze geëvacueerd waore, want 't dörp had in de fróntlinie gelege en waos gans plat gesjote en gebombardeerd. De kleijer die ze aon had (dao waos ze sjijns besjeemp veur) waore mer geliend vaan die lui, die z'ch euver häör Ma en häör breurke en 'rzelf hadde óntfermp. Ze zou zoe fiere trök goon nao hoes um te zien of d'r nog get te redde veel, veurtot 't gestole zou weure. Ze had gehuurd tot d'r wel ins 'ne vrachwagel vaan hun bedrief in die riechting góng. 't Dörp laog neet wied vaan de rieksweeg. Ze wou gere betaole es ze mèt zoe'ne wagel moch mètrijje en 't zou wel hiel fijn zien es dee chauffeur zou kinne mèthelpe um e paar spölkes op te laoje. 't Waos e gans gewoen zakelik veurstèl, meh heer kraog d'n indrök tot ze e bitteke mèt häöm sjansde. Häör geziech waos neet sjoen, meh mèt die dónker ouge en veural dee groete volle mónd had ze get zuideliks; ze kós wel 'n spaonse zien. Es ze lachde krölde ze häör móndheukskes op zoe'n aordige meneer; 't waos esof ze tösse häökskes wou zètte, wat ze gezag had. Toen Charles get verneuketigs zag, lachde ze gans ope mèt sjoen groete en gezon tan en dao achter 'n vol raos tóng. Häör ouge woorte daan twie spleetsjes mèt e vunkske daotösse. Heer had gezag: Vertrout g'r uuch daan wel mèt zoe'ne chauffeur? Wèt g'r neet tot alles wat nao benzien stink neet doug?

20 24 Iech bin neet bang!, zag ze. Ze had häöm vaan opzij aongekeke: Rijdt geer zelf noets? Nein, heer waos allein mer de bookhawwer, de kentoerjong, de pennelikker. Meh heer waos toch wel gruuts op ze werk! Heer kaom vaan achter de bureau nao väöre um häör op de landkaart te wieze boe de chauffeurs mèt hun vrachwagele noe zaote. 't Waos zien oetvinding gewees: mèt vlegskes die genummerd waore en oetgeknip in de vörm vaan pijlkes woort de plaots en de riechting aongegeve. Dao waore de chauffeurs noe, tenminste zoe óngeveer en veur zoeveer ze geine pech hadde gekrege ónderweeg. Um de paar ore verzat heer die vlegskes. Geer zeet, zag 'r tege 't meitske, tot v'r pech höbbe want nommer drei is gistere veurbij eur dörp gevare en kump straks euver 'n aander route trök. Wienie zou 't daan wel kinne lökke? Heer lag häör oet tot zoeget meujlik te veurspelle is. Veurluipig höb 'ch niks veur die riechting, meh 't kin z'ch ederen daag veurdoen. Höb g'r dao tèllefoon, boe g'r zeet óndergebrach? Nein, dat hadde ze neet, meh ze zou nog ins langs koume. Es 'ch maag!, zag ze tösse die leuke häökskes. Meh netuurlik, dat moch ze altied. Drei daog later, op 'nen aovend - en d'r hóng nog e fiezelke rege in de loch - kaom ze trök. Charles waos nog get aon 't wèrke, want heer verwachde 'n tèllefeunsje vaan 'ne chauffeur, dee in de buurt vaan Charlerloi mèt verbrande kopkleppe zaot. Zjus wie 'r de deur ope maakde um häör in te laote, góng de bel. 'n Ougenblikske, zag 'r tege Nès, zèt uuch mer eve. Meh ze bleef stoon en góng nao de kaart op de moer kieke. Wie 'r klaor waos mèt 't gesprek zag ze: Geer zeet 'ne knappe mins! ; ze zat 't tösse häökskes.

21 25 Heer wis neet good wat ze veur had en keek 'r e bitteke suf aon. Iech mein: mèt eur kinnis vaan al die lan (ze wees op de kaart); wie 'ch huurde kint geer ouch zoe good Frans spreke. Ah, dat had ze dus bedoeld. Heer wreef euver z'ne kop: Nump m'ch neet koelik, zag 'r, meh iech höb zoe'n barstende koppijn; daan weur 'ch altied e bitsje langzaam vaan begrip. 't Is heij ouch väölste bedómp, zag ze, geer moot get frisse loch höbbe. Meint g'r dat?, vroog Charles. Jaozeker, zag ze, komp mer mèt nao boete, daan loupe veer same e sträötsje um. Zoe lepe ze de straot op en 't regende neet mie; allein zoe noe en daan 'nen dröppel. Ze wandelde e gans stök, totdat ze op 'ne stèlle weeg kaome. De wolke waore dun en daobove sjeen örgens dudelik de maon;'n klassieke situatie veur'ne jong en e meitske. Meh z'n koppijn waos, vaan de inspanning netuurlik, nog erger gewore. Ze kaome bij 't kèrkhof, boevaan 't hèk ope stónd. Heer zaog 'n baank dao en wou zitte. 't Waos 'n baank vaan beton; d'r greujde get mos tege en 't rook of de hunnekes daotege gepis hadde. Ze hadde neet zoeväöl vertèld. Eigelik had Charles nog 't mieste 't woord gehad. Ze wou daan ouch vaan alles wete: wat veur sjaole heer had had gehad; of heer aon sport doog en veur wat neet; of heer zoe knap waos umtot heer väöl had geleze? Heer waos vaan al dat naodinke en praote allein mer meu gewore en 't had z'ne kraanke kop gei good gedoon. Heer staok 'n sigrèt op, meh nao drei trèkskes goejde 'r ze weg, umtot 't erger woort. Wat heer ouch gewaar woort, is tot heer dao in d'n duuster op

22 26 'n stèl plaots mèt 'n aontrèkkelik keend zaot, die zich sjijns veur häöm interesseerde. Wie heer de zwegele had trök gestoke in z'n tes, had 'r z'chzelf evekes geveuld; heer wis tot 'r gespanne stónd. Weer wou 'r 'n sigrèt aonmake, meh bedach z'ch en zag: Och, iech wou tot iemes miech vaan die koppijn aof kós helpe! Toen waos ze nao väöre gekoume en had tösse hiel sjoen sjerpe häökskes gezag: Iech weit dao wel get op... heij: laot m'ch mer eve gewere... en begós de knuip vaan z'n brook los te make... en pakde oet wat dao stónd te wachte. Heer begós te hijge nao d'n ierste sjrik en vaan de bedwelmende gedachte: geit 't noe daan eindelik gebäöre? Negetien jaor en twie weke waos 'ch, wie 'ch veur d'n ierste kier e meitske puunde... en noe bin 'ch viefentwintig... en höb 'ch ein die... Nein, es de gruutse zun veur d'n ierste kier góng gebäöre... daan ezzebleef neet zoemer mèt de hand, al waos 't de hand vaan 'n vrow! Tösse 't hijge... 't vechte veur aosem... brach heer oet: Kin dat neet... kin dat neet aanders... op 'n aander meneer? Ze lachde stèllekes noe, deeper, muzikaler en zag mèt heire stum: Dat kin wel op hónderd menere! En leet häöm los um zelf get los te make en oet te doen... en puunde häöm en wees de plaots, boe 't zoe zach en werm waos en mals, och... zoe mals! 't Doorde neet lang want heer moch gei kènneke make en wie heer trök trok en zie 't naat veulde, zag ze: Gekske, gekske, gekke jong en puunde häöm mèt dee groete mónd en 'n vol tong. Veur ei momintsje had 'r gein koppijn, meh 'n groete, gleujende steekvlam door z'n herses. Toen kaom die pijn weer trök. Heer waos gans stèl toen ze trök lepe nao de stad en bij 'n

23 27 lanteern (die toch neet brandde) bleef heer stoon, nog altied hijgend, noe vaan de pijn, die alieuwetige pijn. Dat hadde veer neet mage doen, zag heer, iech mein: dat waos verkierd... zoeget mage veer neet mie doen... Zie zag: Dat zègste noe, meh iech höb 'ne jong gehad - dee is noe vaan m'ch aof - en dee zag dat ouch iers. Later woort dat aanders: toen wou 'r altied; altied mie! Meh Nès keend, is dat daan neet erg? Noe heet 'r diech in de steek gelaote; zuuste noe wat 'ch bedoel? Heer mós nao Duitsland, wèrke, wie zoeväöl manslui, zag ze, en wie zoeväöl jonges heet 'r dao get aanders gevónde. Meh de zals wel zien, Charles, totste 't ouch lekker zals vinde, este 't dèkser gedoon höbs. Meh 't waos zjus zoe lekker, zag 'r, dat is 't neet... 't Is verkierd, mein 'ch. Veer kinne us nog neet ins good en daan noe al... Gaank mer röstig slaope, zag Nès, en num d'ch get veur die koppijn. Mörrege zuuste 't aanders! Thoes had 'r mote euvergeve; pas daonao waos de migraine gezak. Nog deezelfde nach dach 'r d'r gans ganders euver; of nein: heer dach nog 't zelfde euver de zun, meh eder kier kaom de gedachte op vaan die scène op de baank en daan kaom z'n lös bove drieve.

24 28 4 Drei daog later, toen heer weer nao dat kentoer waos gegaange - meh noe neet umtot d'r werk waos - woort op de deur geklop. Z'n eige hart klopde helder es die hand op de boetekant vaan de deur. Zou 't Nès zien? Jao, zie waos 't. Binne de minuut had 'r häör vasgepak, 't leech oetgedrejd en stónd 'r z'ch in häör te wèrke. Ze waos neet gesjókkeerd, want ze drejde en wèrkde häör lief zoe nao häöm tou, tot alles sjoen en lekker pasde. Wie 't daan alweer euver waos - väölste vlot eigelik - hoorte ze stumme in de gaank en drejde 'r d'n ellentrik aon en zaog wie ze mèt häöre sjoon de nate plek op de vloer oetwreef. Nog twie kiere zou 'r 't doen mèt Nès. Iers, wie 'r mèt eine vaan de vrachwagele nao dat dörp waos gegaange, speciaal daoveur (want heer had gehuurd tot ze oet Sittard waos vertrokke en noe serveuze waos in dee café). E vief nummerke woort 't: gaw gaw op de sofa in 't kemerke achter d'n teek. En gaw gaw z'n brook optrèkke, want de bazin kaom oet d'n hoof met 'n bössel poor. De lètste kier kaom heer häör zoemer tege op 't perron in Mestreech. Ze kaom oet dezelfden trein, want ze mós get pepèrre laote invölle op de Griffie. Vaanaof 't momint tot ze z'ch troffe, wiste ze tot ze dee weeg zouwe make, dweers door de ganse stad, um örgens boete 'ne stèlle weeg te vinde. In de buurt vaan 't Fort Wöllem, tösse de struuk, hadde ze z'ch neergelach. Kalm en bedaard had ze häör breukske oetgedoon. Nao aofloup vroog heer: Diech höbs 't deze kier toch ouch ech geveuld, neetwoer? Iech meinde tot 'ch dat kós mèrke? Netuurlik kinste zoeget veule, had ze gezag. In 'ne lunchroom aote ze zeute gebekskes bij de koffie,

25 29 veurtot heer häör trök brach nao de Statie. Bij 't aofsjeid waos ze serieus gewore. Luuster ins Charles, kom neet mie nao m'ch tou... Iech wèl d'r neet mèt doorgoon. Heer had gevraog boerum neet, ze had 't noe toch fijn gehad. Veur d'n ierste kier had Nèske get gezag mèt 'ne rechte strakke mónd: Vreug of laat geit 't mis... en daan geluif 'ch tot 'ch neet op diech zou kinne rekene... De zous neet mèt m'ch wèlle trouwe. Zoe'ne knappe jong, wiestiech,... dee kin toch wel get beters vinde! Heer had nao de klok op de Statie gekeke en wis tot ze geliek had. Neet tot 'r z'ch beter veulde; meh heer heel neet genóg vaan Nès um ze leve met häör te wèlle deile. 't Waos kerteer nao drei op de klok. Dat is mesjien wel d'n tied, dach Charles, tot leefdes oeterein goon. 't Wermste oor vaan d'n daag? Of begint de keulte daan zjus in te zètte? Of zien de lui meu? Chauffeurs, ongedöldig achter 't stuur, ergere z'ch aon aander chauffeurs; of aon 'ne fietser, dee mesjien zit te suffe en neet 't bezej heet vaan wat 'r deit. 't Is d'n tied veur ongelökke in 't verkier en in de verkiering. In zuidelikke lan wete ze 't good; dao hawwe ze siësta. Nèske stónd mesjien te wachte tot heer zou protestere mèt Meh wie kumpste debij, leveke? Netuurlik haw 'ch vaan d'ch! Netuurlik zou 'ch mèt d'ch trouwe! Meh de keulte ging neet weg; z'n hart leet z'ch neet opwerme. Heer zöchde en keek häör verlege aon en mós toen weer gaw nao die klok kieke, boe op 't nog altied kerteer nao drei waos in 'n menuut die ore doorde. Nèske zag ouch niks, want 'n gooj verstäönster heet aon eine zöch al genóg. Ze puunde häöm, veurtot ze in d'n trein stapde; en in dee puun - ouch al vónd heer 't sjenant - lag ze alles wat ze neet kós zègge.

26 30 Noe waos ze dus getroud en wedevrow gewore; en mesjien had ze'ne vrund, mesjien ouch neet. Meh ze leefde nog en dat waos veur Charles genóg. Waos heer altied zoe keul gewees? Had 'r noets väöl veur iemand geveuld nao die hopeloze leefde veur Corry? Heer wis 't neet. Nog neet zoe gek lang geleije, wie heer nog in Australië waos (en allein, nao de scheijing vaan Miep), had heer mèt 'n vrow thoes op de baank gezete. Heer had häör langs de weeg zien stoon, neve häör autoke, boe de radiateur vaan kookde. Heer had häör geholpe; 't waos niks: 'ne losse ventilator-reem. Ònder 't wachte op 't aofkeule had ze häöm vaan alles euver z'chzelf vertèld. Ze waos ouch allein; häöre maan ('nen echte zoeplap) had 'r e jaor of vieftien geleije laote zitte mèt häör dochter, die ze allein had mote groet bringe. Meh 't waos 'r gelök: de dochter waos op 'r plaots en ziezelf had häör leuk fietsje in Bondi, kort bij 't strand. Met e klein pensjoensje vaan vader Staot en get pótse veur e kentoer, vief daog in de week ('s mörgens vaan zès tot haaf nege) waos ze in staot behuurlik te leve: get wandele langs 't strand, e klein ritsje make mèt 't autoke, 's aovends e gleeske in de saloon op d'n hook; zoe noe en daan ins 'ne vrund, want 'ne mins wèl ouch nog wel ins vrije. Ze wou bès mèt Charles mètgoon: daan zou ze venaovend get lekkers veur häöm klaormake. Heer zag, tot 'r 'n logeerkamer had, meh ze begrepe allebei tot dat mèt e bitsje gooje wèl (vaan beidskante) 'n euverbodige luxe zou zien. Zeker, ze hadde lekker gegete en 'n fles gooje wien debij gedrónke. Zoe zaote ze hand-in-hand en sjouwers tegenein op de baank nao zachte meziek te luustere. Ze hadde al ins get gefriemeld en gepuund... Obbins stoetde ze häöm trök en zag (mèt nog altied e vrunte-

27 31 lik geziech, meh 'n sjerpe stum!): Meh Charles! Wat biste kaajd! ( so goddam cold! had ze gezag!). Heer wis hiel good tot 'r neet verleef op häör waos en wersjijnlik ouch noets zou kinne weure. Waos häör snuutske 'm get te aajd? Of häör posteur en 'r menere te gewoen? Ze waos wie e vruike wat me in de supermarket tegekump, die mèt haore volle wagel opzij geit es ze zuut totste mer 'ne pot zjem en en blikske kattevoor hoofs aof te rekene aon de kassa. E vruntelik minske, dinkste daan, meh de steis toch neet direk in vuur en vlam! You must be tired, zag heer en wees häör 't logeerkemerke. Häöre transistor-radio had 'r nog lang hure speule, want heer kós neet slaope. Zie waos sjijns in slaop gevalle. Ze had häöm 's mörgens nog ins hartelik bedaank veur alles en 't adres in Sydney gegeve, mèt de nommer vaan d'n tèllefoon; meh heer had noets gebruuk devaan gemaak. Ouch toen wie Junee (zoe hèdde ze) häöm had verwete tot 'r zoe kaajd waos, had heer op de klok gekeke, 't waos alweer zoe laat, want al wees die klok in Australië ouch kerteer nao twelf aon... in Mestreech zou 't noe op de klok vaan de Statie zjus kerteer nao drei zien.

28 32 5 't Begós get kaajd te weure in de kamer, want de blökskes hout waore as gewore. Memento, homo, quia pulvis es, et in pulverem reverteris zagte ze bij 't askruiske. Dat kós Charles z'ch nog good herinnere; heer waos mèssendener gewees, lang hiel lang geleije. Trouwens, heer had ouch Latien gelierd op 't Gym. Mins, besef totste as bis, stöb, en totste weer stöb zals mote weure. Al mie es twintig jaor had 'r z'ch gein askruiske op z'ne kop laote kretse. Heer waos nog wel zoe braaf opgetrokke: mèt bèjje veur en nao 't ete; mèt e kruiske es heer e zuver lijfke mós aontrèkke en eve in z'n bloete stónd; 't pune vaan 't sjappeleer; mèt palmtekskes achter 't wiewatersveetsje bij de deur vaan de slaopkamer ónder de knóp vaan d'n ellentrik; heilige op alle sjouwe en cruzifikse in alle kamers vaan 't hoes, zelfs op de plee. Este de kèrkbook oet d'n pu lees valle, móste ónder de steul of baanke róndsjravele um alle printsjes bijein te rape. De Blasius-zege mochste neet misse en miestal kraogste daonao pas keelpijn. In de Mei-maond en in Oktober móste en zouste nao de roezekrans. Bèjweeg en de nudige novenes woorte gehawwe es d'n hónd vaan de mèlkboer kraank waos. Later mós 'r lid weure vaan de Derde Orde en de Jonghiere-congregatie. Beuk mochste leze, es ze mer vaan de Derde Orde Bibliotheek waore of vaan de Pius in de Breijstraot. In Persessies mós 'r mètloupe en mèt de Heiligdomsvaart. Heer kós d'n Te Deum vaanboete, d'n Dies Ira, de Panis Angelicus, d'n Tantum Ergo, 't Veni Creator, de Kyrië Eleison, de Gloria, de Credo, Sanctus, Benedictus, Agnus Dei, 't

29 33 Magnificat en de Stabat Mater; de mieste zelfs op twie of drei versjèllende menere in 't Gregoriaans. Aon Slevrouw waos heer tougewijd bij mie es ein gelegenheid. Daan kós heer nog väöl leedsjes in 't Hollands, wie Maria te minnen wat zalig genot en Aan U Koninginne de groet vóór den strijd en Roomschen dat zijn wij met ziel en haharte en Antonius van Padua zo heilig en zo goed; meh bij dat lètste vergisde 'r z'ch wel ins en zóng Antonius van Paardehaar. 't Waos wel 'n opleijing gewees. Gei wónder tot heer later zoe gemekelik de wäörd en melodiekes kós ónthawwe vaan filmschlagers en songs en zelfs pop-tunes. Wieväöl hónderde, nein doezende leedsjes zaote d'r eigelik neet in z'ne knótsj opgeborge. Dao kós gein duke-box aon tippe. Kom, dach Charles, laot 'ch mer get stökskes hout op 't vuur goeje veurtot 't gans peigere is; en ouch de verwerming get hoeger zètte. Tant Yvonne bove zal 't dao wel mèt eins zien; dao zal 't noe ouch kaajd weure. De sjemerlamp zou 'r aonsteke, meh de gordijne móste tou. Heer vónd tot 'r - noe 'r toch mèt de energie begós te goeje - wel e pleetsje moch opzètte, of 'n cassètte, of de radio probere. Heer deeg al die dinger (in die volgorde) en aajde d'n Dappere euver z'ne kop; dee zaot op de vinsterbaank nao boete te kieke -kriegsplanne te make veur mörge, dach Charles - en wou iers neet opzij bij de gordijne. Toen heer de radio aonzat, kós 'r 't meziekstök al direk bij de ierste toene. 't Waos 'n Cantate vaan Bach: Es ist dir gesagt, Mensch, was Gut ist... Jao, dach 'r, dat is hiel toupasselik. Ze höbbe 't us dèstieds wel veurgehawwe; dao heet 't neet aon gemankeerd. Me maag aonnumme, tot ze 't de lui vaan allewijl nog probere veur te hawwe, want op zaoterdag en veur 'ne fiesdaag weure

30 34 de klokke geloujd en eder week lig 't parochiebleedsje op de mat ónder de brevebös. Was Gut ist? In eder geval hadde ze us vertèld wat neet moch; zoe dèks en zoeväöl tot 't d'ch - wie alledaog krentemik - in d'n stroot bleef steke. Zoe braaf waos 'r gewees tot 'r ins e stökske had gesjreve veur 't stiechtelik bleedsje Veritas, dat bij de broun paoters op de Tóngersestraot geredigeerd woort. Dat waos in d'n tied tot 'r zoe kepot waos vaan Corry, die geine Carnaval met 'm wou viere, umtot ze al 'nen aandere had. De droeve zien zoer, zag de vos umtot heer neet debij kós. Zoe had 'r dus oetgepak tege de zedeverwèldering mèt die daog en de verleijing um achter e maske wel te doen wat me aanders neet dorf; euver dat momint vaan ónbedachtzaamheid, boevaan me vele jaren schreit. Mieljaar, wat waos heer 'n awhoor gewees! De gedachte aon Corry, zoe flink vaan väöre, en aon dee sjoene groete jong, boe heer 'r mèt gezeen had, späölde 'm parte 's nachts in bèd. Waos 't toen neet tot 'r d'n Duvel had opgerope?; z'n ziel en zaoligheid had wèlle toesje veur 'n vrow, zoe'n forse mèt tètte wie kokosneut en 'ne flinke wösj haor tösse die bein? Heer kós 't oetteikene - heer had altied wel get artistieken aonlèg gehad. Wat hat 'r 't meujlik gehad in die nachte; en soms ouch 's middags... op alle meugelikke tije: de spetters vloge d'roaf. En daan mer op en meer renne nao Paoter Helpeweg bij de Jesuïte: Ik heb gezondigd, Pater, tegen de kuisheid, in gedachten en werken (en vieze tekeningen). En probere te loere door 't boveleech op zaoterdagaovend es ze zuster z'ch stónd te wasse aon de kraon op 't portaol; mèt 'ne stool op 'n taofel... en ins had 'r bijnao z'ne nek gebro-

31 35 ke... en noets mie es 'n bats te zien gekrege! Zoeget sjreef e stökske in Veritas! Nog mer e gelök tot ze neet z'ne volle naom hadde aofgedrök, allein z'n initiale. Deezelfde Carnaval, boe 'r zoe tege gewaarsjoud had, lierde 'r pune in Terminus op d'n hook vaan de Papeweeg. Ze hèdde Miets en waos de leeste vaan 'ne vrund. En dee kerel mer zjaloes zien; heer zou 'm ein versop höbbe es Miets neet detösse waos gekoume mèt: Riskeer neet d'ch aon miene Charles te kräöje... dee puunt zoe lekker umtot 'r 't nog noets gedoon heet! Mmmmm... Mmmmmm. Dat waos 'n ganse consternatie gewore, want aander vrowlui kaome op die advertentie aof en wouwe z'n muilkes ouch preuve; sommige kóste z'n Ma wel zien. Heer had gepuund esof 't d'r um góng 't veerentwintig-oor-record te verbetere. Toch had 'r aldoor mote dinke aon dat stökske in Veritas. Verkleijd en gesjmink wie 'ne Pierrot had heer Miets (die hübsche Tirolerin) gevraog of zie dat stom stökske had geleze. Die had gesjaterd: Boe höbste 't noe euver? Veritas? dat hink bij us op 't huiske! Dat is zoe sjoen raos pepier! Negetien jaor waos Charles toen heer lierde pune en pas zès jaore later gebäörde 't mèt Nès. Daotösse had d'n oorlog gelege mèt ónderduke en opgepak weure, in Duitsland mote wèrke en daan die krengde; vaan alles en nog get meh neet väöl goods. Of toch wel? Waos dat ouch neet d'n tied gewees boe in 'r zoeväöl had kinne leze en liere? Es dat tenminste good veur 'm waos gewees... wee zal 't zègge?

32 36 6 Dat zoe knap, zoe gelierd weure had aofstand gebrach tösse häöm en väöl vaan z'n vreuger vrun, zelfs z'n femilie. Diech spriks wie e book! hadde ze gezag. Waos 't allein bewóndering, of ouch kritiek en ergernis? Moostiech op alles zoe deep ingoon? Móste d'r weer e probleem vaan make?. Wie dèks had 'r neet mote hure? Heer waos toch neet altied zoe Bewees: in z'chzelf gekierd, trökgetrokke. Dao waore vrundsjes boe 'r mèt sjotde op de Paotersbaon. Soms waos 't huiven-tied. Op aander tije woorte wejjers opgelaote. Zoe 'n struip jonges vindt altied get nuijts te doen. D'n eine had 't ónderstèl vaan 'n aw kinderkouts; 'nen aandere wis aon 'n groete greuntekis te koume. Zoe wegelke woort ineingeklómmeld, boemét ze gónge trèkke nao Sint Pintersberg en 't Cannerbos, boe ze 'n hut maakde. Op d'n trökweeg sprónge 'rs e paar euver dee liege moer vaan mergelblokke vaan 't kastiel, um appele te klawwe. Meh toen had 'ne veldwachter Charles bij z'n kladde gepak; thoes had 'r vaan Pa op z'ne mieter gekrege en heer had zelf neet ins de kans gekrege um in zoe'nen appel te biete. Ouch aander ströppestreke haolde ze oet: muiske trèkke of 's aovends 't park ingoon mèt e batterijlempke um köppelkes te peste, die op de baank zaote te vrije. Aon dat alles waos 'n ind gekoume toen 'r op 't Gym in 't Villapark kaom. Vaan noe aof kós 'r z'ch neet mie ophawwe mèt de batterräöfkes vaan de straot, ouch al woort 'r neet direk geaccepteerd door z'n nuij sjaolkammeraode, want die zaoge häöm es 'ne have kluiver mèt dee wèlle kop haor en z'n gestökkerde kleijer. Ins, alweer mèt Carnaval (meh veur deen tied mèt Miets) had heer gei pekske en ouch gein vrun um mèt oet te goon. Heer had z'ch oetgestoffeerd in 'n aw wèrkbrook vaan Pa, die 'm

33 37 haos tot ónder z'n erm kaom en boevaan 'r de piepe mós opspange; dao euver 'ne viezen awwe zjilee en 'n eve smerig jeske. Heer had z'ch gesjmink mèt 'ne groete zwarte knievel en 'n roef neus. Ma had gezag: Foj, wat zuuste oet!, meh heer waos toch de straot op gegaange; als waos 't alieuwetig kaajd mèt wienig maskes boete, wat zou dat? D'r laoge serpentines en confetti op de stóppe en in de göt! Heer waos goon sjeigele wie 'ne zate en umtot 'r toch get zinge mós, had 'r gezónge vaan Helemaal alleen, Helemaal alleen en op m'n eentje, aon ei stök door langs de Bouillionstraot, de Papestraot, 't Vriethof euver, Helemaal alleen en op m'n eentje de Staotestraot in, euver de Groete Grach, Kommel en Abstraot trök nao hoes. Heer waos doedmeu en rammelde vaan d'n hónger. Ze pekske had 'r aongehawwe ónder 't ete, al zagte ze allemaol tot 'r stónk wie 'n mèskaar. Nao 't ete weer de straot op, noe neet mie zingentere, meh nog wel sjeigelend wie 'ne zate. Pas op de brök waos 'r gewoen rech goon loupe. Toen had in Wiek 'ne sjaolkammeraod häöm aongesjote. Veur wat, zal wel in ieuwigheid e raodsel blieve, meh Miel - zoe hèdde dee jong - had 'm mètgesleip nao zien hoes en dao geintroduceerd bij z'n femilie: allemaol sjieke, deftige lui, die aon de koffietaofel zaote, die gedèk waos mèt 't sjoenste taofellake vaan damas, mèt tleurkes en sjeutelkes en teskes vaan porcelein en zèlvere metser en lepelkes en forsjètjes veur de vlaoj. Ze hadde häöm in dat feiselik costuum neve e sjoen meitske gezat: 'n dame in e wit klèdsje, of ze e bruudsje waos. Heer had nog noets vaan ze leve mèt al dat gesjier hove te ete; thoes pakde ze zoe stök vlaoj gewoen in de vief geboje. Veurziechtig loerde heer nao de aandere, wat die doge, en probeerde 't nao te doen.

34 38 Meh heer zaot zoe óngemekelik en de mouwe vaan dat smerig jeske hónge 'm euver z'n han, es of d'n ierste kier al neet lestig genóg is. Ouch waos dat stökske appelvlaoj, nao zien smaak tenminste, get dik vaan leer en dun vaan smeer. Mèt alle mach peersde 'r 't forsjètsje door 't misbaksel en wat gebäört...? Dat stökske vlaoj vluig door de loch en vèlt mèt de nate kant nao óndere op de sjoet vaan die sjoen dame! Piepekrolle! Jao, piepekrolle had ze gehad. Heer zaog häör zoe weer veur z'ch: prachtige blon piepekrolle. Ze zag niks en keek allein mer óngelökkig mèt dat maagdesnuutske en leet iemes aanders 't stökske vaan häöre sjoet aofpakke en pótse aon die lielikke vlek. Ònder de sjmink op z'n snoets woort 'r zoe roed wie 'n kroot. Heer stamelde z'ne Pardon oet, meh die welopgevoede lui lachde ins vruntelik en hadde d'r ouch begrip veur, tot 'r noe mer gaw wou opstappe, nao hoes. Jaore later, op dee lèste Carnaval, zou 'r dat verhaol euver 't stökske vlaoj en dat maagdelik klèdsje vertèlle aon Penny. Noe heer z'n gedachte leet goon euver dat aofgezunderd zien es jonge jong, wis 'r z'ch te rappelere, tot 'r de naom had vaan druimer. Wat zitste dao te stare?, hoort 'r Pa of Ma weer zègge; Boe dinkste toch aon?. Heer had noets 'n antwoord kinne geve; soms wis 'r 't zelf neet; aander kiere waos 't get wat 'r neet ónder wäörd kós bringe. Hiel lang geleije (want heer góng nog nao de lieger sjaol), jao heer kós z'ch zelfs de zjuste plek rappelere boe 'r veur 't iers die gedachte had gekrege -'t waos op dat ajuin stökske vaan 't Tóngerseplein, bij de wei vaan Calvarie - had 'r ónder de ligusterhaog die in bleuj stónd en zoe lekker rook 't bezej

35 39 gekrege tot heer aanders waos: get apaarts. Want wètste (zoe dach 'r) iech bin heij en straks bin 'ch örgens aanders (en vaanaovend bin 'ch thoes), meh iech bin d'r altied! Alles wat gebäört, wat z'ch aon m'n ouge presenteert, wat 'ch huur mèt m'n oere, iech bin 't, dee 't zuut of huurt of ruuk. Iech moot 't verwèrke! Aander lui zien d'r pas es ze veur mien ouge koume; meh es ze weg goon, bestoon ze allein nog in mien gedachte. Es mien gedachte ze los liet, zien ze gans weg. Wat heet God mèt miech veur, tot 'ch dat gans leve maag opslókke? Verwach heer get speciaals vaan m'ch? Moot 'ch 'nen Heilige weure of - en heij sjrók 'r - weur 'ch soms opgeleid veur Anti-Christ? Die gedachte leet 'm neet los: minnige nach es 'r neet in slaop kós koume, späölde die vreemde riddenatie 'm door de kop, soms in griezelige vörm. God, God, bèjde heer, laot m'ch toch neet deen Anti-Christ weure!, al gaof 't häöm heimelik e mèrkwierdig geveul vaan tróts.

36 40 7 't Leve zit vol mysteries. Pa had veugelkes gefok in groete kowwe, die 'r zelf maakde. Mèt e fien bäörke had 'r geetsjes gebaord, op centimeter aofstand, in letsjes boe later de tralies woorte doorgestoke. Es e bäörke braok of es 't letsje mètdrejde - of wat d'r daan ouch mer sjeif góng - vlookde 'r: Nóndedzju! Iers sjrók Charles, meh later waos 'r gruuts es 'r tege z'n vrundsjes zag: Miene Pa kin vloke, dee zeert Nóndedzju! Wie de kowwe klaor waore en de kenaries good geweend, waore eikes gekoume en Pa reep häöm debij. Heij zit 'n póp te breuje, zag 'r en wees nao 't nèske mèt de fieselkes tow, die Charles had mage oetpluize. Later moch 'r weer kieke es Pa - hiel veurziechtig - 't nèske d'roet sjuifde en e plenkske veur 't look in de gleuf zat. Dao laoge de jong veugelkes, wie ganse klein geplökde hinne mèt mysterieus blauw velle euver de geslote uigskes. Heer kós neet genóg devaan kriege: die groete geel bekskes, die wied ope gónge zoetot 'r 't tungske kós zien zitte; de klein vlerkskes; de stevige puutsjes compleet mèt negel. Pa mós 'm wegduije: Noe is 't genóg! De awwe weure ónröstig. Ze hadde 'nen aquarium mèt goudvèsse op de steiweeg; sjoene witte zand op de bojem en e soort grötsje: e peurtsje door Pa aonein gemetseld vaan krejje oet de kwiezenjaer. Werechtig, 't dink waos mer e paar decimeter laank en mesjien vieftien centimeter hoeg, meh Pa had 'n ganse stellage daoveur geboud, zoetot 't neet inein kós zakke veurtot de cemint hel waos. 't Had nog in 'ne bak mèt water mote stoon, mèt um de paar ore 'n veerse straol d'rop, zoetot al dee rotzooi d'roet kós trèkke; aanders zouwe de vèsse kepot goon. Ouch plentsjes stoonte d'rin: waterpes en e soort graas, boe