Praktische opdracht Geschiedenis Caesar en Cleopatra

Transcriptie

1 Praktische opdracht Geschiedenis Caesar en Cl Praktische-opdracht door een scholier 6141 woorden 12 maart keer beoordeeld Vak Geschiedenis INHOUDSOPGAVE INLEIDING HOOFDSTUK I Het Romeinse Rijk ten tijde van Caesar HOOFDSTUK II Egypte ten tijde van Cl HOOFDSTUK III Caesar & Cl HOOFDSTUK IV Cl & Antonius CONCLUSIE BRONVERMELDING INLEIDING Een naam die beelden opwekt van een mooie, verleidelijke en sluwe vrouw, die alle mannen om haar vinger kon winden om zo haar rijk uit te breiden. Cl staat voor schoonheid en passie, voor macht en rijkdom. Haar leven is al eeuwenlang een inspiratiebron voor films, theaterstukken en boeken. Schoonheidssalons worden naar haar vernoemd en zelfs bordelen dragen de naam Cl. Door haar vurige relaties met Romeinse leiders zal Cl nooit meer van haar reputatie als verleidster of zelfs koninklijke hoer afkomen. Nooit meer zal haar naam uitgesproken kunnen worden zonder dat zij in verband wordt gebracht met de betekenis van erotiek die daaromheen hangt en zonder dat men meteen denkt aan haar relatie met de machtigste Romeinse leider ooit: Julius Caesar. Bron: Cl (1934) geregisseerd door Claudette Colbert Caesar en Cl zijn het beroemdste en meest inspirerende liefdespaar uit de historie. Iedereen kent de geschiedenis van de mooie Egyptische koningin die de machtige Romeinse leider verleidde, waardoor zij haar rijk kon uitbreidden. Volgens schrijvers als Shakespeare en Hollywood voelden deze twee mensen échte liefde voor elkaar en waren de geweldige politieke belangen bijzaak. Ik ga onderzoeken in hoeverre dit beeld klopt. De hoofdvraag zal hierbij zijn: Was de relatie van Caesar en Cl vooral gebaseerd op wederzijdse politieke belangen? Om dit te weten te komen behandel ik in de volgende vier hoofdstukken de volgende deelvragen: 1. Hoe zag het Romeinse Rijk van Caesar eruit voordat hij Cl ontmoette? 2. Hoe zag het rijk van Cl eruit voordat zij Caesar ontmoette? 3. Wanneer was de eerste ontmoeting tussen Caesar en Cl en welke gevolgen had deze voor Pagina 1 van 11

2 Rome en Egypte? 4. Hoe ontwikkelen zich de politieke gevolgen in het verloop van beider geschiedenis? Niemand heeft ooit met zekerheid iets kunnen zeggen over de gevoelens van Caesar en Cl, heeft nooit kunnen zeggen of deze twee mensen echte liefde voor elkaar voelden of juist niet. Het is voor altijd een mysterie geweest, maar mysteries zijn er op te lossen HOOFDSTUK I Het Romeinse Rijk ten tijde van Caesar Buste van Caesar. Gefotografeerd door John Oleson In de zomer (later zou hij zijn geboortemaand de naam Juli geven) van het jaar honderd voor Christus werd Gaius Julius Caesar ter wereld gebracht door zijn moeder Aurelia. Gauis en Amelia waren een middenstandsgezin, maar zij hechtten veel waarde aan de opleiding van Caesar. Op zijn zevende jaar begon zijn opleiding al: zijn moeder leerde hem lezen en schrijven in het Grieks en Latijn en zijn vader richtte zich op de lichamelijke opvoeding. Toen hij ouder werd kreeg hij les in moeilijkere stof, zoals grammatica en literatuur. De vader van Caesar stierf in 85 v.chr. toen Caesar 15 was, en hij was nu het hoofd van de familie. Op zestienjarige leeftijd toonde hij zich zeer ambitieus door zijn verloving met een meisje dat Cossutia heette te verbreken, en met de politiek veel interessantere Cornelia, die hem werd aangeboden door haar vader Cinna, te trouwen. De politieke wereld was in twee groepen verdeeld: de optimates, die over het algemeen de visie van de aristocratie vertegenwoordigden, en de populares, die het volk beweerden te vertegenwoordigen. Cinna leidde samen met Caesars oom Marius de polpulares en zij probeerden de macht van de Senaatspartij te ondermijnen. Hun vijand Sulla zocht zijn voornaamste steun in de Senaat, de groep die de twee consuls van de republiek Rome kozen. Nadat Sulla de burgeroorlog had gewonnen, nam hij bezit van Caesars gehele erfenis, waarop Caesar Rome verliet en zich aansloot bij het leger. In 78 v.chr. stierf Sulla en de tweeëntwintigjarige Caesar keerde terug naar zijn vrouw en dochtertje Julia, in Rome. Caesar kreeg bekendheid met behulp van processen, hij begon rechtszaken waar de hele polis naar kwam kijken, en verzamelde een grote kring van geldschieters om zich heen. Op zijn dertigste werd Caesar gekozen tot quaestor, een magistraat en op zijn vierendertigste stootte hij omhoog naar een van de vier jaarlijks gekozen aedielen. Zij waren verantwoordelijk voor het onderhoud van Rome en de publieke feesten. Ondertussen was Caesars vrouw overleden en hij hertrouwde met Pompeia, de kleindochter van Sulla, die zijn carrière kon financieren. Hij kreeg het volk aan zijn hand doordat hij enorme bedragen uitgaf aan festiviteiten in de stad. Het bleek succesvol, in 63 v.chr. werd hij op zesendertigjarige leeftijd verkozen tot pontifex maximus, de hoogste priester van Rome. Deze levenslange positie bracht hen rijkdom, prestige, privileges en een officiële woning achter de muren van het forum op. In 61 v.chr. werd Caesar voor een jaar gouverneur met het gezag (imperium) een leger aan te voeren. Rome beheerste in deze tijd veertien provincies rond de Middellandse Zee en Caesars gouverneurschap lag in West-Spanje. Toen zijn gouverneursjaar erop zat ging hij in 59 v.chr. terug naar Rome en werd verkozen voor de hoogste macht van Rome: consul. Deze status deelde hij met zijn medeconsul Bibulus. Caesar sloot een verbond met Pompejus, een groot veldheer die kort daarvoor een groot deel van het oosten had veroverd, en met Crassus, die verschrikkelijk rijk was en vooral bekend wegens het bedwingen van de Spartacusopstand. Dit verbond, het Triumvaat of Driemanschap genoemd, werd gesloten om te Pagina 2 van 11

3 komen tot een bundeling van krachten tegen de Senaat. Caesar was bij het volk erg populair doordat hij in 59 v.chr. aan kinderrijke gezinnen van proletariërs landerijen schonk en optrad tegen de afpersingen van provinciale stadhouders. Door deze populariteit wees het volk hem voor in plaats van één jaar, vijf jaar het Po-gebied (Gallia Cisalpina) en Illyricum met drie legioenen toe, en bovendien schonk de Senaat hem Narbonensis, de huidige Provence. Vanuit dit gebied versloeg hij in 52 v.chr. op geheel Gallia Transalpina tot aan de Rijn. Zo was hij op zijn vijftigste heerser over Gallie. Hij ondernam ook nog twee expedities naar Brittannie, maar die betekenden niet meer dan vlagvertoon. Ondertussen hernieuwden Crassus, Pompejus en Caesar in 56 v.chr. hun verbond. Hierbij kwamen zij overeen dat Crassus en Pompejus Caesar zouden blijven steunen bij zijn poging om nog eens gouverneur te worden in zijn drie provincies ( Gallia, Spanje en Syrië). Hierin slaagden ze (Crassus kreeg Syrië, Pompejus kreeg Spanje en Caesar behield Gallia), maar daarna begon het triumvaat uiteen te vallen. In 54 v.chr. stierf Caesars dochter Julia en enkele senatoren zetten haar man Pompejus ertoe aan Caesar te verlaten en in de oppositie te gaan. In 53 v.chr. stierf Crassus in zijn strijd tegen de Parthen. De politieke balans leek hierdoor in het nadeel van Pompejus door te slaan. Deze en de Senaat vonden elkaar in hun gemeenschappelijke strijd tegen Caesar, die niet alleen te veel macht kreeg, maar bovendien niet geheel binnen de perken van de wet handelde. Toen Caesars mandaat in Gallia afliep en Pomejus consul sine collega (een verzachte vorm van dictatuur) van Spanje werd, werd de strijd acuut. Op 7 januari 49 v.chr. kreeg Caesar de opdracht zijn commando neer te leggen. Tegelijkertijd werd Pompejus bevolen de wapens op te nemen en te strijden ter verdediging van de Republiek. Caesar trok de Rubicon over, de grens tussen zijn mandaat en Italie, en daarmee gaf hij openlijk te kennen dat hij op een staatsgreep uit was. Pompejus had nog geen behoorlijk leger op de been, en kon alleen nog maar naar het oosten uitwijken. De burgeroorlog brak uit. Om de macht van Pompejus te breken trok Caesar eerst naar Spanje, dat hij gedeeltelijk onderwierp. Daarna zette hij de achtervolging van Pompejus in. In hun eerste veldslag werd Caesar door het goed georganiseerde leger van Pompejus verslagen. Bij de slag in Pharsalus versloeg Caesar Pompejus, die naar Egypte vluchtte. Caesar achtervolgde hem naar Alexandrië, waar hij in 48 v.chr. aankwam. Daar wachtte hem iets schokkends: het hoofs van Pompejus. De dertienjarige Egyptische koning, Ptomelameus XII, had Pompejus als geschenk laten ombrengen, omdat hij dacht dat Caesar de nieuwe heerser van Rome zou zijn. Caesar was woedend, het was niet alleen onverteerbaar dat een buitenlander een Romeins edelman had onthoofd, maar ook zijn kans op een eervolle militaire overwinning was hem ontnomen. In Alexandrië wachtte hem niet alleen het hoofd van Pompejus, maar ook Cl, de Egyptische koningin, die hem zou gaan betoveren met haar verlangen koningin van Rome te worden Bron: Grabsky, P., Keizers onder het mes (Londen 1997) HOOFDSTUK II Egypte ten tijde van Cl Buste van Cl uit het museum van Berlijn In de winter van 66 v.chr. werd Cl VII Philator geboren in het stadje Ra-Kadet bij Alexandrië. Ze is een afstammeling van de Ptolemaeën, de familielijn die afstamt van Lagus. Lagus was een Macedoniër die na de dood van Alexander de Grote het zuidelijke gedeelte van zijn rijk overnam: namelijk het gedeelte aan de Nijl. Cl s vader Ptolemaeus XII (bijnaam: Auletes, de fluitspeler), had twee oudere dochters: Cl VI en Berenice, twee jongere zoons: Ptolemaeus XIII en Ptolemaeus XIV en een jongere dochter Pagina 3 van 11

4 Arsinoë. In Cl s familie was het gebruikelijk dat zowel jongens als meisjes volgens hetzelfde programma opgeleid werden, omdat de broer en zus de troon zouden delen. Cl bleek dan ook bijzonder leergierig te zijn. Ze bestudeerde de klassieke Griekse literatuur, rekenkunde, geometrie, astronomie en geneeskunde. Ze leerde als eerste van haar dynastie vloeiend Egyptisch, Ethipisch, Trogodier, Hebreeuws, Aramees, Syrisch, Medisch en Parthisch spreken. Ook kon ze goed tekenen, zingen, de zevensnarige lier bespelen en ook in fysiek opzicht was Cl getalenteerd: ze bewoog zich bijzonder elegant en ze kon goed paardrijden en dansen. In Alexandrië voegden de Ptolemaeën hun Griekse komaf en de Egyptische gewoonten en godsdienst inéén. In deze bruisende hoofdstad bevond zich de bibliotheek en het Museion: één van de plekken ter wereld met de meeste boekrollen en geleerden Egypte was in de 1e eeuw v.chr. één van de laatste machtsblokken die niet onderworpen was aan het Romeinse Rijk. Egypte was voor Rome erg aantrekkelijk vanwege zijn vele schrijvers, de goedlopende economie en de geschikte militaire ligging. Egypte was de rijkste Hellenistische staat, de economie lag voor het grootste gedeelte in handen van de staat en de vorst profiteerde er het meest van. Rome was erg geïnteresseerd in het Egyptische goud en bij elk binnen-, of buitenlandse conflict stelde Rome zich op als bemiddelaar. In de tijd van Cl s vader had Egypte een probleem met Rome: Ptolemaeus X zou in 88 v.chr. in zijn testament Egypte uit dank aan Rome hebben nagelaten. De destijdse dictator van Rome, Sulla, wilde dan ook duidelijk maken dat hij grotendeels de macht had in Egypte. Maar de Romeinen zelf vonden het beter om Egypte autonoom te blijven. Voor Auletes was het duidelijk dat degene die na hem over Egypte zou gaan heersen met Rome te maken zou krijgen,en daarom regeerde hij met een pro-romeins beleid. Hij stond bekend als fluitspeler, door zijn feestgedrag en wanbeleid. Hij probeerde zijn moeilijkheden met Rome vergeefs af te kopen. Toen Pompejus stukken Azië veroverde en dreigend dichtbij Egypte kwam, gaf hij hun een groot feest en Egypte werd niet binnengevallen. Toen Pompejus in 60 v.chr. een verbond sloot met Caesar, lukte het Auletes om voor een hoge prijs door Rome als koning erkend te worden. Om de lening die hij hiervoor sloot terug te betalen, moest hij de belastingen verhogen. Toen hij na de moord op zijn over Cyprus heersende broer de kant van Rome koos, werd hij verjaagd door het volk. Hij vluchtte naar Rome, terwijl hij zijn oudste dochter Berenice en waarschijnlijk Cl VI achterliet, waardoor zij gekroond werden door het volk. Auletes vroeg om hulp in Rome aan Pompejus en aan degene die hem al het geld had geleend: Rabirius. Uiteindelijk was Pompejus luitenant Gabinius bereid om de staatsgreep uit te voeren, met behulp van Marcus Antonius. Deze staatsgreep slaagde en Auletes stelde zijn dochter Berenice terecht ( hij liet haar doden omdat zij verraad had gepleegd toen hij vluchtte, de Ptolemaeën waren erg wreed). Nu werden dertienjarige Cl VII en de vijfjarige Ptolemaeus XIII troonopvolgers. Toen Auletes in 51 v.chr. stierf werden Cl en de toen tienjarige Ptolemaeus XIII heersers. Ptolemaeus moest tot zijn volwassenheid vertegenwoordigd worden door een kroonraad, de retoricus Theodotus, de eunuch Potheinus en de veldheer Achillas. Tussen hen en de achttienjarige Cl ontstonden grote spanningen en ook haar zusje Arsinoë aasde op de troon. Ondertussen was in Rome het heersende Triumviraat verdeeld en nadat Caesar Pompejus versloeg, vroeg deze in 48 v.chr. hulp aan Egypte. Cl had hem al troepen gestuurd, dat keurden de Alexandrijnen ernstig af. Ook had haar broer (en man) Ptolemaeus XIII meer macht en uit angst om vermoord te worden Pagina 4 van 11

5 was zij in 50 v.chr. naar de Filipijnse stadstaat Askelon gevlucht. Pompejus vluchtte naar Egypte om aan Ptolemaeus XIII hulp te vragen, maar hij werd op verraderlijke wijze vermoord. Ptolemaeus en zijn regenten Caesar aan zijn kant wilden hebben. Caesar kon deze moord niet waarderen en voelde zich bedreigt door Alexandrië. Daarom wilde hij het conflict tussen de heersers oplossen, waarvoor hij eerst Cl moest ontmoeten Bron: Foreman, L., Het paleis van Cl (Cal Der Mar 1999) HOOFDSTUK III Caesar&Cl Zoals al werd gezegd besloot Caesar zich op te stellen als bemiddelaar tussen de twee heersers Ptolemaeus XIII en Cl. Cl kon op dat moment van niemand anders dan Caesar steun verwachtten, zij was afhankelijk van hem. Maar ze bevond zich niet in Alexandrië en door Ptolemaeus, die maar al te graag de steun van Caesar kreeg, was het voor haar erg gevaarlijk om naar Alexandrië te komen. Om Caesar toch te kunnen bezoeken in het koninklijke paleis in Alexandrië, verzon ze een truc die nog vaak beschreven is: Ze liet zich opgerold in een tapijt naar Caesar brengen, door een slaaf die zich voordeed als een koopman. Die nacht zou ze doorgebracht hebben met Caesar en ze zou op slag verliefd zijn geworden op de machtsuitstraling van Caesar. Hij zou daarentegen meteen zijn gevallen voor de innemende intelligentie en wilskracht die Cl uitstraalde. Caesar zorgde ervoor dat Cl en Ptolemaeus XIII zich met elkaar verzoenden en weer samen de troon droegen. Hij hield verzoeningsfeesten en gaf Cyprus weer terug aan Egypte, de elf jaar oude Ptolemaeus XIV en de achttienjarige Arsinoë regeerden over dit eiland. Het was dus wel duidelijk dat Caesar in de ban was van Cl. Zo leefden zij negen maanden in één paleis: Cl als koningin, echtgenote, zus en minnares, Ptolemaeus XIII als koning, echtgenoot en broer en Caesar als minnaar en rivaal. Omdat Caesar ontdekte dat Ptolemaeus XIII hem in het geheim tegenwerkte, zette hij hem onder huisarrest, die hij later weer ophief. Toen Ptolemaeus XIII daarna, met behulp van zijn raadgevers Achillas en Potheinus en de Alexandrijnen, een aanslag deed op Caesars leven, won Caesar de strijd (de Alexandrijnse oorlog) en Ptolemaeus XIII kwam om. Cl trouwde nu met haar elf jaar oude broertje Ptolemaeus XIV, die samen met haar de troon deelde, maar in principe regeerde ze nu alleen. In elk ander veroverd werelddeel had hij z on opstandige stad als Alexandrië met de grond gelijk hebben gemaakt, maar nu legde Caesar deze verovering aan Cl s voeten. Nu was Cl vorst van Egypte en bovendien was ze zwanger van Caesar. Caesar had nu alle redenen om weer terug naar Rome te keren: Hij had Pompejus gezocht, Auletes oude schuld ingezameld en een eind gemaakt aan de machtsstrijd tussen de twee heersers. Ook was het volk in evenwicht en weer tevreden met zijn staatshoofd. Door zijn verhouding met Cl was hij verzekerd van eventueel nodige financiële steun van Egypte. Verder wachtte er dringende zaken in Rome: de politieke situatie was daar erg explosief en Pompejus zonen hadden in Noord-Afrika een leger bij elkaar gebracht waar hij vroeg of laat mee af moest rekenen. Daarnaast dreigde er in de provincie Pontus een opstand tegen Rome.7 Toch bleef Caesar bij Cl en zij maakten een tien wekenlange reis over de Nijl, zo kon Caesar alle rijkdommen van Egypte bewonderen. Tijdens deze reis heeft Cl de kans gekregen om Caesar deelgenoot te hebben gemaakt van haar droom: Egyptes rijkdom en Romes macht, Oost en West verenigd; een wereld die zij beiden regeerden en daarna hun zoon. Tijdens deze reis stuurde Caesar geen Pagina 5 van 11

6 verslagen naar Rome, maar tijdens zijn afwezigheid organiseerden de aanhangers van Pompejus zich weer en Caesars plaatsvervanger, Marcus Antonius, was niet standvastig. Een paar dagen nadat Caesar in 47 v.chr. terugkeerde naar Rome, kreeg Cl haar zoon. Ze noemde hem Ptolemaeus Caesar, maar hij werd Caesarion, kleine Caesar, genoemd. Caesar werd niet vriendelijk ontvangen in Rome, want zijn drie plaatsvervangers, Dolabella, Marius en Marcus hadden er een zootje van gemaakt. Nadat hij met moeite de zaken op orde had gesteld, en het vertrouwen van zijn legioenen terugkreeg, trok hij naar Afrika. Daar behaalde hij nog drie overwinningen en toen hij terug in Rome kwam, werd hij benoemd tot dictator van tien jaar. Cl kwam na Caesars zegetochten samen met haar broertje en zoontje naar Rome, onder het mom van politieke betrekkingen. Caesar, die haar zeker niet had uitgenodigd, scheen haar proberen te vergeten, aangezien hij een verhouding had met een meisje dat Eunoe heette. Als dit zo was, slaagde Cl er in elk geval in hem opnieuw te veroveren. Hij installeerde haar in zijn landhuis aan de overkant van de Tibet, waar ze twee jaar zou wonen. In de tempel die hij had laten bouwen achter het forum Romanum, liet hij een standbeeld van haar zetten. Hierover waren de Romeinen zeer verontwaardigd, zij vonden z on verering van het volk ongehoord. Ook paste hij zelfs de tijd aan aan de Alexandrijnse, de zogenaamde Juliuskalender, die zich over de hele wereld verspreidde. Het Romeinse volk reageerde heftig op Cl, ze werd gezien als de belichaming van de bedreiging van de mystieke, oosterse weelde. Ook was zij een autocraat, terwijl de Romeinen de vorsten al lang geleden hadden verworpen. De Romeinen waren bang dat Cl een slechte invloed zou hebben op de georganiseerde republiek. Bovendien was Caesar in 49 v.chr. getrouwd met Calpurnia. Terwijl de problemen in Rome steeds groter werden, kreeg Caesar steeds meer volmachten en gedroeg zich steeds almachtiger. Hierdoor zonderde hij zich af van de Romeinen. Na zijn veldtochten in Spanje maakte Caesar een testament op, waarin Cl en Caesarion ontbraken. Het is niet zeker, maar hieruit en uit zijn afstandelijke houding kan men opmaken dat hun relatie eind 45 v.chr. beëindigt was. Ondertussen werd Caesar steeds machtiger. Dit bleek een groot effect op zijn ego te hebben, want hij waande zich een koning. Door zijn vorstelijke gedrag maakte hij veel vijanden. Ook had hij het plan om, in navolging van Alexander de Grote, Parthië te veroveren. Maar hieraan zou hij nooit toekomen. Met het groeien van zijn macht waren ook zijn vijanden gegroeid. Toen er tekenen waren dat Caesar als koning gekroond zou worden, kwamen er samenzweerders bijeen. Deze kwamen zowel van Pompejus kant, als uit Caesars eigen gelederen. Zij wilden Caesar het leven ontnemen. Deze was niet bang en nam dan ook geen bewaking in dienst. Toen er op 15 maart 44 v.chr. een Senaatsvergadering zou komen om Caesar tot koning te kronen, liep de spanning hoog op. Toen Caesar op weg was naar de Senaat werd hij vermoord door de samenzweerders. Hieronder zaten Marcus Brutus (de zoon van Caesars minnares Servilla) en de vroegere aanhanger van Pompejus, Gaius Cassius. In mei dat jaar vluchtte Cl terug naar Egypte. Ze was een machtige bondgenoot kwijt en het bleek dat Caesar Otavianus, zijn achterneef, als erfgenaam had aangewezen. Hij repte in zijn testament met geen woord over Caesarion of over zijn erkenning als zijn zoon. Cl moet teleurgesteld zijn geweest, maar volgens de wet mocht een Romein ook geen buitenlander als erfgenaam aanwijzen. HOOFDSTUK IV Cl & Antonius Pagina 6 van 11

7 Onderweg naar Egypte overleed Cl s broertje Ptolemaeus XIV. Toen ze terug was in Egypte regeerde ze samen met Caesarion. Hij was toen pas drie jaar oud, maar zijn troonbestijging had een zeker doel: het verkrijgen van Caesars erfenis. Na Caesars dood ontstonden er drie partijen: Octavianus, de erfgenaam van Caesar met conservatieve opvattingen, Antonius, Caesars ware opvolger en aanvoerder van zijn opvattingen en Brutus en Cassius, Caesars moordenaars die zich in het door hun veroverde Syrië en Macedonië ophielden. Het kwam tot een oorlog tussen Antonius en Octavianus, de slag bij Butina. Antonius verloor en hij vluchtte naar zijn oude vriend Lepidus, waar hij naar enige twijfel steun vond. Zij waren samen erg machtig en ze belsloten om samen met Octavianus een driemanschap te vormen op 27 november 43 v.chr.. Lepidus kreeg Rome, Octavianus kreeg het Westen en Antonius kreeg Azië. Dit triumvaat stond onder leiding van Antonius. Het eerste doel was het wreken van Caesar. Dit leidde tot de slag bij Philipi, de slag tegen Brutus en Cassius. Antonius overwon Cassius, maar Octavianus verloor van Brutus. Cl hield zich in deze oorlog afzijdig, terwijl ze van beide kanten hulpverzoeken had gekregen. Ze kon waarschijnlijk niet kiezen tussen hen: of Caesars moordenaars of de man die haar zoons erfgenaam had gekregen. Zij kwam weer ik beeld toen de oorlog was beslist. Antonius was in Tarsus (Sicilië) en hij ontbood haar (officieel om haar verantwoording af te leggen, maar waarschijnlijk voor bevestiging van haar steun bij zijn tocht tegen de Parthen). Na enige tijd besloot ze om naar hem toe te komen op een manier die zeker indruk zou maken: als de godin Isis of Afrodite. Haar aankomst in Tarsus beschreef de historicus Plutachoras zo: " Zij daalde als Afrodite de rivier bij Tarsus af, op een gouden schip met als stuurlui geen matrozen, maar bevallige dienaressen, gekleed als zeenimfen. Om het schip heen voeren bootjes, die walmen parfum verspreidden en de hele bevolking liep uit om dit te zien en zij zeiden dat er geen koningin, maar een godin, Afrodite, was neergedaald om zich tijdens een feestmaaltijd met Dionysos te verenigen." Cl nodigde Antonius uit voor een feestmaaltijd op haar schip, waar hij diep onder de indruk was van de overdadige rijkdommen. Cl was toen 25 jaar en die avond gelijk aan een godin, en Antonius was 41 jaar en werd behandeld als een god. Die avond werd Antoinius verliefd op Cl, en voor de tweede keer begon zij een relatie met een groot Romeins gezaghebber die veel over haar land te vertellen had. Daarbij werd hij gezien als Caesars ware opvolger. Ook kon hij haar helpen haar droom te verwezenlijken: Caesarion heerser maken over een wereldrijk. Tijdens haar dagen in Tarsus wist Cl Antonius over te halen om haar zusje Arsinoë, die op de troon aasde, te vermoorden. Dit deed hij en hij liet ook nog drie andere voor Cl gezagsondermijnende figuren doden. Hij beloofde haar ook die winter, de winter van 42/41 v.chr. met haar door te brengen. Die winter was hij één van de Alexandrijnen, zonder troepen. Hij genoot en feestte als een Griek, ondanks de tekenen van verraad in het Oosten en de vijandigheid van het volk tegenover octavianus. Maar toen in het voorjaar van 40 v. Chr. gemeld werd dat zelfs de eigen Syrische troepen naar de Parthen overliepen, vertrok Antonius er overhaast naar toe. Toen hij orde op zaken had gesteld met zijn troepen, reisde hij door naar Rome. Er kwamen berichten dat Fluvia, zijn echtgenote, in zijn naam tegen Octavianus vocht en dit achtte hij waarschijnlijk belangrijker dan de Parthische veldtocht. In Rome wist hij Octavianus ervan te overtuigen dat Fluvia zonder zijn medeweten had gehandeld en zij bevestigden hun triumviraat wederom. Toen ook nog Antonius' vrouw overleed, trouwde hij als teken van samenwerking met Octavianus' zus, Octavia. Toen hij net getrouwd was, beviel Cl van een tweeling, die zij 'Cl Selene' en 'Alexander Helios' noemde. Antonius reageerde hier zover men weet niet op, maar maakte zijn Pagina 7 van 11

8 vrouw zwanger en werd in 39 v. Chr. vader van Antonia. Hij bracht met vrouw en kind de winter door in Athene, terwijl hij voorbereidingen trof voor zijn veldtocht tegen de Parthen. Zijn leger behaalde twee successen op de Parthen, maar het werd door Antonius stopgezet, omdat de onderneming zijn naam moest dragen. Behalve vijanden in het Oosten, laaide de rivaliteit tussen hem en Octavianus ook weer op. Hij ging naar Rome en een nieuwe burgeroorlog werd ternauwernood voorkomen door de tussenkomst van Octavia. Ze verlengden het triumviraat met 5 jaar en Antonius liet Octavia bij haar broer achter toen hij naar Azië vertrok. Cl en Antonius ontmoetten elkaar opnieuw in Antiochië, waar hun relatie, ondanks de driejarige onderbreking, weer opbloeide. Antonius trouwde met haar volgens de Egyptische wet, niet volgens de Romeinse, hij was al getrouwd met Octavia. Hij schonk haar erg veel gebieden van de Romeinse staat, waaronder Syrië, Phoenicië en delen van Cicilië, Cyprus en Judea. Het is onduidelijk of Antonius dit uit liefde en zichzelf deed, of dat het een (huwelijks)eis was van Cl. In ieder geval zette dit kwaad bloed in Rome, want de imperator moest nieuwe gebieden veroveren, geen oude weggeven. In 36 v. Chr., ging Cl terug naar Alexandrië en Antonius maakte zich klaar om de veldtocht tegen de Parthen te beginnen. Hierbij moesten alle aan Rome verbonden onderkoningen troepen afstaan, dus aan materiaal en manschappen was er geen gebrek. Hoewel een overwinning onvermijdelijk leek, liep het toch anders, want Antonius' opmars strandde al bij de eerste belegering. Hij werd tot een oneervolle terugtocht gedwongen en die bleek fataal te zijn, want door sneeuwstormen, voedselgebrek, - en vergiftiging en constante aanvallen van de Parthen, waren zij heel erg verzwakt. Ze bereikten op het nippertje Araxes, de grens tussen Medië en Armenië. Antonius had de moed opgegeven en aan zijn trouwe dienaar Ramnus bevolen hem te doden als hij dat verzocht. Ondertussen was Cl in Alexandrië teruggekeerd als zegevierende koningin en was ze bevallen van Ptolemaeus Filadelphos, hun derde kind. Maar toen het Antonius zo slecht verging, ging ze in de winter van v. Chr. met hulpmiddelen naar Syrië Daar wachtte hij met zijn verzwakte troepen op haar. Hierna voerde Cl een harde buitenlandse politiek, zij sloot een pact tegen Herodotes met de Armeense koning en verloofde Alexander Helios met zijn dochter. Ook sloot zij een pact tegen de Parthen met de Meedse koning. Volgens de Romeinen was de veldtocht tegen de Parthen vooral mislukt omdat Antonius alleen dacht aan een snelle terugkeer naar Cl, en niet aan de overwinning. Zij werd er zelfs van verdacht afrodisiaca door Antonius' eten te doen, om hem zodoende aan hem te binden. Toen Antonius weer terug was bij Cl, jaagde hij het Romeinse volk definitief tegen zich in het harnas. Dit deed hij door in een opzichtige ceremonie, vele door Romeinen veroverde gebieden aan haar en hun kinderen te schenken, nadat ze een snelle overwinning op Armenië hadden behaald. Octavianus wilde dat zijn zuster een echtscheiding zou uitlokken, maar dat weigerde zij. Antonius werd nog meer gehaat door het volk voor het vertrappen van haar liefde. Toen begon Octavianus een openlijke campagne tegen Antonius, en zij smeten beiden met modder heen en weer. Maar Octavianus had het geluk aan zijn kant. Twee vertrouwelingen van Antonius, die zijn testament in bewaring hadden moeten geven aan de Vestaalse maagden, verraden hem uit haat voor Cl en vertelden de inhoud aan Octavianus. De inhoud was schokkend voor hem en de Senaat; Antonius wenste in Alexandrië begraven te worden en hij liet alles na aan Cl en hun kinderen. De breuk tussen Antonius en Rome verwijdde zich, maar Antonius had nog wel aanhangers. Octavianus was ook geen goed strateeg, zoals hij, en hij had anderen, waaronder Agrippa, nodig om overwinningen te behalen. Antonius wilde weer beginnen aan een veldtocht tegen de Parthen, maar nu samen met Cl, Hij Pagina 8 van 11

9 trok op naar Syrië en behaalde een overwinning. Toen ging hij terug naar Alexandrië en liet een sterk legioen achter, onder leiding van Publius Candidius Crassus. In Alexandrië hield hij een uitgebreide triomftocht en hij verspeelde daarmee zijn laatste aanhangers in Rome. Een militaire confrontatie met Octavianus leek niet te vermijden en de propagandaoorlog tussen de twee bereikte zijn hoogtepunt. Octavianus had het veel makkelijker, want Antonius zat ver weg bij een gehate en gevreesde buitenlandse en daar maakte hij dankbaar gebruik van. Antonius stelde een leger samen met steun van koningen uit Klein-Azië en vooral Cl, die een groot deel van de vloot en vele andere bijdragen maakte. Maar zij wilde wel bij de oorlog blijven en ook wilde ze dat Antonius scheidde van Octavia. Dit deed hij en behalve dat hij er vooraanstaande vrienden mee kwijtraakte, vatte Octavianus dit ook op als persoonlijke belediging. Hij zorgde ervoor dat de Senaat Antonius uit zijn ambten onthief en hem tot vijand van de Staat verklaarde, en Cl in 32 v. Chr. de oorlog. Antonius verdeelde zijn leger over verschillende strategische plaatsen langs de kust van Griekenland, hun hoofdkwartier zat in Patras. Octavianus vestigde zijn troepen in Tarente en Brundisium en zo brachten Antonius en Cl de winter door, vrij zelfverzekerd, want het liep goed en zij waren numeriek enorm in de overmacht. Hier tegenover stond dat Agrippa een erg goede strateeg was, vooral op zee, en dat hun vlootbemanning veel ervarener en geoefender was. Cl wilde namelijk perse over zee aanvallen, omdat hun vloot zo sterk was. Dit was ook van de dingen waar haat en nijd over ontstond onder Antonius' legeraanvoerders, en waardoor een aantal overliep. Toen Agrippa met de vloot de Ionische zee overstak en onverwacht naar hun onderste aanvoerpost voor voorraden voer en deze in een verrassing veroverde, stonden Antonius en Cl er slecht voor. Hierna veroverde Agrippa snel de andere omringende eilanden en zelfs het steunpunt Patras, en dat zonder dat Antonius ook maar één keer had aangevallen. Op dit punt vond zelfs Candidus, die eerst voor Cl' s plannen en aanwezigheid was, dat zij weg moest en dat Antonius zijn getrainde landmacht moest gebruiken in plaats van de ongeoefende vloot. Maar Cl wilde dit per se niet en Antonius gaf gehoor aan haar wil. In 31 v.chr. kwamen de twee legers tegenover elkaar te liggen en Antonius besloot, door zijn uitgedunde leger en erg zwakke positie, te pogen te vluchten. Dit werd echter verraden aan Octavianus door Dellius, eerst een aanhanger van Antonius. Toch probeerde hij dit op 2 september 31 v.chr.. Het lukte het vlaggenschip met Cl om te ontsnappen, maar vele boten en manschappen gingen ten onder. Antonius raakte hierna in een depressie. Cl keerde terug naar Alexandrië en deed alsof er niets verloren was. Ze organiseerde gewoon feesten voor de jarige Caesarion en Antonius' zoon, Maar Antonius kwam pas later en hij meed Cl. Hij leefde bijna als een kluizenaar op Pharus, een schiereiland voor Alexandrië. Het was duidelijk dat Octavianus de overwinnaar was en Cl wist dat maar al te goed, en nam haar maatregelen. Ze stuurde Caesarion naar Ethiopië, en trachtte een vluchtvloot aan te leggen, maar deze werd verwoest. Antonius leek het al opgegeven te hebben en zo gedroeg hij zich ook. Toen Octavianus hun naderde probeerde zij te onderhandelen, maar Octavianus eiste Antonius dood. Dit had Cl niet voor de vrijheid van haar kinderen over, ofwel omdat ze Octavianus niet vertrouwde, ofwel omdat ze van Antonius hield, of beide. Toen kwam Octavianus nog dichterbij en Antonius besloot dat geen dood eervoller was dan die in de strijd. Op 1 augustus 30 v.chr. viel hij Octavianus aan, maar al zijn manschappen deserteerden. Antonius Pagina 9 van 11

10 was in de waan dat Cl hem verraden had en riep om de koningin die haar mausoleum invluchtte Als truc liet ze hem zeggen dat ze dood was en dit bleek noodlottig; Antonius doodde zichzelf en terwijl hij stervende was, werd hij naar Cl gebracht. Daar stierf hij. Octavianus wilde Cl levend hebben. Hij wist haar met een list gevangen te nemen en haar te beletten zelfmoord te plegen. Maar toen zij vernam dat zij nog drie dagen had voor zij voor de triomftocht naar Rome zou worden gevoerd, plande zij een list. Geen historicus weet precies hoe zij zelfmoord gepleegd heeft. Het meest genoemde is door slangengif, ofwel uit een echte, binnengesmokkelde slang, ofwel door gif dat zij al bezat. Maar zo stierf ook zij en hiermee het autonome Egypte. Octavianus was woedend, maar liet haar wel bij Antonius begraven. Alleen haar dochter overleefde het en Octavianus werd zelf keizer van Egypte. CONCLUSIE Was de relatie van Caesar en Cl vooral gebaseerd op wederzijdse politieke belangen? Na het bestuderen van Cl s houding tegenover mannen in haar hele leven, kan ik deze vraag beantwoorden. Toen Caesar aankwam in Egypte was haar positie erg zwak, zij kon van niemand anders steun verwachtten dan van Caesar. En die steun kreeg zij, hij koos niet de kant van haar broer Ptolemaeus XIII, maar de hare. Het lukte hem om Alexandrië aan haar voeten te krijgen en haar vorst te maken van Alexandrië. Tegelijkertijd was hij nu zeker van financiële steun van Egypte s kant. Maar Cl was nog niet tevreden. Haar grootste wens was dat Oost en West één Werden, dat Egypte en Rome samen een machtig Rijk werden, waar hun zoon Caesarion over zou heersen. Daarom reisde zij af naar Rome, waar zij het gedrag van Caesar ernstig beïnvloedde. Hij zonderde zich af van de Romeinse gebruiken, liet een beeld van Cl in de tempel zetten en paste de Romeinse tijd aan aan die van Alexandrië. Hij begon zich, tot ergernis van de Romeinen, steeds meer als keizer te gedragen. Als een keizer die in Egypte zo gebruikelijk was. Dit gedrag werd zijn dood en in zijn testament blijkt niets over Caesarion te staan. Het was tegen de wet om een buitenlander tot erfgenaam te benoemen. Maar Caesar trok zich toch al weinig van de wet aan, dus het is een raadsel waarom niet Caesarion maar Octavianus zijn erfgenaam was. Blijkbaar betekende Cl en zijn zoon toch minder voor hem. Cl zag al haar dromen vervliegen, maar gelukkig was daar Marcus Antonius. Hij had Cl s hulp nodig bij de strijd tegen de Parthen, maar dit deed zij niet voor niets. Hij kon voor haar haar concurrente, haar zus Arsinoë, laten vermoorden en dit deed hij ook. Cl wist dat ook zij de hulp van Antonius nodig had, om samen Octavianus te verslaan en Ceasarion Rome te laten verkrijgen. Ook was zij afhankelijk van iemand die veel over Egypte te vertellen had. Marcus Antonius jaagde net als Caesar Rome tegen zich in het harnas door zijn obsessie voor Cl. Hij ging daarin nog veel verder dan Caesar. Hij schonk haar vele gebieden, trouwde met haar en liet zich scheidden van Octavianus zus Octavia, bracht veel tijd feestend door in Egypte en liet in zijn testament weten dat hij daar wilde begraven worden en dat al zijn gebieden voor Cl en hun kinderen waren. Tijdens de oorlog met Octavianus luisterde hij, tegen alle goede raad van experts in, alleen maar naar Cl. Ze verloren en toen hij vernam dat Cl dood was (dit was een list) pleegde hij zelfmoord. Zij deed hetzelfde toen Octavianus haar mee wilde nemen naar Rome, omdat zij deze vernedering niet aan zou kunnen. Cl had Caesar hard nodig toen zij hem verleidde. Het is duidelijk dat hij in de ban van haar was, hij hielp haar opvallend goed met het uitbreiden en machtiger maken van haar land. Er zal zeker ook verliefdheid bij beiden van hen geweest zijn, maar zij verloren nooit de praktische zaken uit het oog. Pagina 10 van 11

11 Caesar heeft zich nooit helemáál gegeven aan Cl. In tegenstelling tot Antonius, die zich helemaal liet meevoeren in haar charmes. Hij gaf alles voor haar op, terwijl zij wel haar politieke belangen in haar achterhoofd hield. Mijn conclusie is dan ook dat Cl vooral uit praktische overwegingen relaties aanging met deze machtige leiders. Ze speelde het spelletje slim om hen om haar vinger te winden. Ze had hen hard nodig, terwijl zij haar hulp ook konden gebruiken, maar wel minder noodzakelijk. Caesar en Cl zullen uiteraard liefde voor elkaar hebben gevoeld, maar de politieke belangen gaven de doorslag in hun relatie. BRONVERMELDING Caesar, Burgeroorlog (vertaald door H.w.a. van Rooijen-Dijkman, Amsterdam 2003) Foreman, L., Het paleis van Cl (Cal Der Mar 1999) Grabsky, P., Keizers onder het mes (Londen 1997) Plutarchus, Lives (vertaald door B. Perrin, Harvard 1914) Vanderberg, P., Caesar&Cl (München 1986) Pagina 11 van 11