N I E U W S B R I E F

Transcriptie

1 N I E U W S B R I E F Maart 2017 Platform Erfgoed Deurle a/d Leie pedal@telenet.be Oude Vierschaarstraat Deurle

2 Beste erfgoedvrienden, In de lente van 2016 werd op initiatief van een aantal enthousiaste Deurlenaars, met een hart voor hun dorp en zijn erfgoed, een nieuwe vereniging PEDAL opgericht. Erfgoedzorg in Deurle Niet alle aspecten kunnen door de gemeente en de diverse socio-culturele verenigingen adequaat behandeld worden. PEDAL wil dan ook complementair zijn met deze organisaties en een concrete bijdrage leveren tot het verstrekken van de passende zorg voor specifieke aspecten van het Deurelse erfgoed, dat om uiteenlopende redenen nog niet die gewenste behandeling bekomt. Dit kan zowel materieel als immaterieel erfgoed betreffen. Projectwerking Het eerste project waarvoor PEDAL in de bres is gesprongen betreft de voor- en naoorlogse Sacramentsprocessie. Vele Deurlenaars van voor, tijdens en vlak na WO II zullen zich die processie nog zeer goed herinneren. De meesten die in de jaren 50 in Deurle school hebben gelopen, hebben er trouwens aan deel genomen. Inzonderheid voor de deelnemers van toen maar uiteraard voor alle geïnteresseerden van binnen en buiten ons dorp willen wij die processie op de Vlaamse erfgoeddag en tijdens de twee weekends die erop volgen, opnieuw tot leven brengen. Enkele toonmomenten en -elementen omtrent die ommegang matchen perfect met het thema erfgoedzorg van Verder in deze nieuwsbrief vinden jullie hierover meer informatie. Ons tweede belangrijke initiatief is de Gaston Martensherdenking. Deze gewezen inwoner van Deurle en een van onze bekende Vlaamse toneelschrijvers is dit jaar 50 jaar geleden gestorven. De viering gebeurt in samenwerking met het College van Burgemeester en Schepenen en de gemeente Zulte. Over andere projecten, zoals de molen van Cyriel Buysse, wordt verder in deze nieuwsbrief nadere toelichting gegeven. Financiële en logistieke ondersteuning Doorgaans volstaat het niet een aantal enthousiastelingen samen te brengen om een organisatie op een duurzame wijze te doen functioneren en sprekende resultaten neer te zetten. Daartoe moet men in de eerste plaats een polyvalente groep medewerkers samenbrengen, waarvan elkeen bereid is zijn beste beentje voor te zetten en zijn kennis, ervaring en interesse in de diverse activiteiten en projecten wil inzetten. Daarnaast is externe expertise en financiële en logistieke ondersteuning noodzakelijk. Zo kan onze vereniging beroep doen op de professionele omkadering van POLS, Platform Omgeving Leie- Schelde en bekomt het ook financiële steun voor zijn subsidiabele projecten. COMMUNICATIEKANAAL Informatieverstrekking Het merendeel van hen die deze nieuwsbrief nu ontvangen zijn ingegaan op onze uitnodiging om op regelmatige tijdstippen te worden geïnformeerd over de activiteiten en resultaten van onze vereniging. Het is de bedoeling om een paar keer per jaar te berichten over de voortgang van onze werkzaamheden maar ook telkens als aangewezen meer precieze info te verschaffen over specifieke programmapunten. Zij die graag een papieren versie van deze nieuwsbrief zouden ontvangen moeten wij echter teleurstellen, want enkel een elektronisch versie kan kosteloos en zonder al te grote inspanningen worden bezorgd. De bedoeling is een zo groot en zo breed mogelijk publiek te bereiken. Elke lezer wordt dan ook uitgenodigd om zijn familie, vrienden en kennissen van onze activiteiten op de hoogte te brengen, zodat zij zich op onze nieuwsbrief via ons adres kunnen inschrijven. Het is immers het doel en de wens van PEDAL om het quasi vergane en vervlogen erfgoed van Deurle voor de toekomst veilig te stellen. Het hoopt nog vele initiatieven te kunnen ontwikkelen en tal van geïnteresseerden daarmee te kunnen aanspreken.

3 Bovendien kon PEDAL aankloppen aan diverse deuren en werd er bereidwillig open gedaan. Onze dank gaat uit naar de organisaties en verenigingen die ons financieel ondersteunen, meer bepaald de gemeente, Pols, de VVV (Lang de Leie) en de Christoffelconfrérie. Tenslotte kan onze vereniging een groeiend aantal geïnteresseerde particulieren noteren die bereid zijn onze vereniging en zijn activiteiten financieel te steunen. Uiteraard gaat onze welgemeende dank uit naar hen en tevens naar diegenen die onze vereniging met hun actieve medewerking wensen te steunen. Veel leesplezier. Marc Roos, Voorzitter In de voetsporen van devotie en cultuur: de processie van Deurle Een historisch overzicht, een manifestatie van trots en ingetogenheid tegelijk. Een fascinerende tentoonstelling met tal van gewaden, attributen en foto s. Een doorlopende projectie van foto s en beeldmateriaal van vroeger. Elk beeld geeft niet louter een documentaire kijk op dit immaterieel erfgoed maar evengoed een kijk op de ontroerende betrokkenheid en de passie van zoveel mensen die de processie hebben willen dragen. Voor velen zal het een weerzien zijn met en een beleven van het vroegere leven in de parochie. Naar aanleiding van de Vlaamse erfgoeddag is deze tentoonstelling te bezichtigen op 22, 23, 29 en 30 april en op 6 en 7 mei van uur tot 18 uur. Locatie: kerk van Deurle, pastorie en christoffelkapel (Deurle dorp). Lezing door Raf Van Lerberge op zondag 23 april om 10.30u in de kerk van Deurle. Iedereen welkom, inkom gratis. Om dit project tot een succesverhaal te smeden diende eerst al het nog beschikbare materiaal dat her en der verspreid was te worden opgezocht, verzameld en geïnventariseerd. De basiselementen bestaan uit processiekleren en processieattributen alsook foto- en filmmateriaal. Gelukkig hebben wij heel wat stukken kunnen terugvinden. De zoektocht naar foto s en films verliep niet zonder moeite. In die tijd waren dit echte luxeproducten en werden dus zeer beperkt aangemaakt. Zij konden enkel via het aanspreken van tientallen Deurlenaars op de kop getikt worden. Wij zijn bijzonder fier met het bereikte resultaat. Er werden pareltjes van attributen en gewaden herontdekt, verloren gewaande vlaggen en vaandels werden dankzij de financiering door de Christoffelconfrérie vakkundig gerestaureerd. Prachtige foto s en sfeerbeelden alsook stukjes film konden worden opgespoord en kunnen nu door middel van de digitaliseringstechniek voor de toekomst worden veilig gesteld. Het is de wens van PEDAL dat de zorg om dit quasi vergane en vervlogen erfgoed de kijker weet te boeien. Lea Careel

4 Het molentje van Cyriel Buysse Op de Molenberg te Deurle heeft eeuwenlang een houten staakmolen gestaan. Deze molen werd op 2 november 1918 vernietigd door de terugtrekkende Duitsers. Cyriel Buysse betreurde de vernieling van deze molen - waaraan hij zo was verknocht - erg. Met de vergoeding voor oorlogsschade voor de vernielde molen liet Cyriel Buysse in 1922 op bijna dezelfde plaats een kleinere windmolen oprichten. Het werd een staakmolen op halve grootte, die aanvankelijk twee functies had: het malen van graan en het oppompen van water, om het naastgelegen palenhuis van water te voorzien. In die paalwoning schreef hij Zomerleven, een ode aan het eenvoudige leven in het dorp Deurle. Als graanmolen heeft deze kleine molen een tiental jaren gewerkt: Serafien De Baere de vroegere molenaar op de grote molen stond hiervoor in. Nadat zoon René Buysse-Nerinckx de Molenberg met de molen in 1932 erfde, geraakte het molentje in onbruik. Hij verwijderde het palenhuis en bouwde in 1939 op dezelfde plaats de nog bestaande villa met rietdak. Deze villa staat er nog steeds en is zichtbaar vanuit de Muldersdreef. Na zijn overlijden in 1969 kwam het domein met de molen toe aan zijn weduwe en de kinderen Guy (+1981) en Nadine Buysse. Ze lieten het molentje met zijn interieur ongemoeid. Wel is het houten wiekenkruis met de jaren weggenomen. In 1999 voerde Lieven Denewet (voor Molenzorg vzw) een tweesporig pleidooi voor de bescherming van het Molentje Cyriel Buysse te Deurle: op zich, als molen: natuurgetrouwe houten staakmolen op halve grootte, die graan en water kon oppompen, die nog steeds zijn mechanisme bezit vanwege de context: zijn band met schrijver Cyriel Buysse, die hem in 1922 liet bouwen, ter vervanging van een in 1918 vernielde molen. Het molentje is beschermd als monument bij K.B. van 6 juni In 2004 werd het na opmeting gedemonteerd. De restanten liggen nu op het containerpark en in de loods van de gemeente. PEDAL zet zich in om deze molen te laten restaureren en terug op te richten: liefst op de Molenberg, de originele site, of elders indien dit meer geschikt zou zijn. De eerste voorbereidende werkzaamheden zijn gestart: een sensibilisering van de betrokken partijen (de gemeente, de eigenaar, het molenmuseum van Oost Vlaanderen, deskundigen in de gemeente). Piet Moerman

5 Spoelberch zelf bewoond. Op de heuvel ziet men het kasteel La Butte, omstreeks door burggraaf Henri de Spoelberch gebouwd. Ernaast staat de woning bewoond door burgemeester Theophile Vaernewijck. Men ziet in de zijgevel duidelijk het raam van het atelier van schilderes Jenny Montigny ( ). Verder de woningen Dorpsstraat 45 & 47 en Huize Transvaal huisnummer 43. Uiterst rechts ziet men woning nr 41 die toen door koster Van de Velde bewoond werd, en de kerk. Tenslotte, moeilijk zichtbaar, de paalwoning van Cyriel Buysse ( ) en de staande wip in het Oud Gemeentehuis thans d Ouwe Hoeve. Guy Romain Sepia postkaart uitgegeven vóór 1934 door Hôtel du Pêcheur. Oude Deurelse postkaarten Dit is een opname vanuit de Pontstraat ongeveer ter hoogte van de woning met huidig nummer 82, gericht naar het dorp van Deurle. Het is een mooi panorama van het dorp. Op de voorgrond ligt het uitgestrekte perceel grond tussen de huidige Dorpsstraat en Pontstraat. Het werd destijds aangelegd door de familie de Spoelberch als tennisveld. Dit perceel werd omstreeks de jaren 50 verkaveld in 3 percelen. Uiterst links merkt men het bijgebouw van de woning Ph. de Denterghemlaan 2. Dit gebouw, type cottage, ontworpen door architect Oscar Van de Voorde ( ) werd op de wereldtentoonstelling van 1910 te Brussel tentoongesteld en nadien te Deurle herbouwd. Verder merken wij het Witte Huis op, aanvankelijk kapel en nadien door de familie de Spoelberch tot conciërgewoning (Dorpsstraat 64) verbouwd. Deze woning werd later door de familie Bouwkundig & landschappelijk erfgoed Site Cnops (genoemd naar de voormalige eigenaar) Op 14 september 2015 besliste de gemeenteraad om m² grond te verwerven in de dorpskern van Deurle. De site wordt grotendeels begrensd door de Kerkweg, de Pontstraat, de ommuurde parking, de pastorie en twee aanpalende private eigendommen. Een kleiner deel van de site ligt aan

6 de oever van de Leie, aan de overzijde van de Pontstraat. Bij aankoop waren deze percelen bebouwd met een villa, die inmiddels werd gesloopt, en twee werkmanswoningen met erfgoedwaarde. In het Dorpsmagazine van oktober 2015 verduidelijkte het College van Burgemeester en Schepenen dat men op deze locatie drie doelstellingen wilt verwezenlijken. 1: een betere beleving van de dorpskern van Deurle nastreven, met een tegemoetkoming aan de huidige parkeerproblematiek. 2: bijkomende publieke ruimte creëren. 3: beperkte woongelegenheid voorzien. Recent stelde het gemeentebestuur landschapsontwerper Andy Malengier aan om deze unieke site vorm te geven. Ter ondersteuning zal PEDAL het gemeentebestuur en de ontwerper adviseren omtrent de erfgoedwaarde van deze locatie. Het gemotiveerde advies zal een gedetailleerde studie omvatten van de historiek van deze site en tegelijkertijd concrete suggesties en wensen formuleren voor de toekomstige inrichting. We hopen dat deze visie ter harte zal worden genomen bij uitwerking van het landschapsontwerp. Frederik Van Vlaenderen Gaston Martens herdenking De gemeente Sint-Martens-Latem huldigt samen met de gemeente Zulte en Pedal uit Deurle Gaston Martens. In 2017 is hij 50 jaar overleden. Gaston Martens wordt het vaakst geassocieerd met het succesvolle toneelstuk Paradijsvogels. Het werd in 35 landen opgevoerd, waaronder de Verenigde Staten en in Frankrijk is het stuk verfilmd onder de naam Les gueux aux paradis. Minder bekend is het feit dat hij ook als sportman successen boekte.

7 Zo werd hij viermaal Belgisch kampioen verspringen. Kenner en heemkundige André De Poorter brengt op 26 april om 20u. in het Centrum De Vierschaar in Deurle een lezing en documentaire Gaston Martens en zijn paradijsvogels. Op 10 mei vindt om 19u. een bloemenhulde plaats aan zijn graf in Deurle. Vanaf 14u. diezelfde namiddag zal ook de expositie geopend zijn in de Pastorie eveneens samengesteld door André De Poorter. Deze bevat o.a. toneelaffiches, bustes, foto s, toneelbrochures, toneelprogramma s, romans en verhalen, documentatie omtrent opvoeringen in Parijs, handschriften en brieven. U kan de expositie verder nog bezoeken op 11, 12, 13 en 14 mei telkens van 14 tot 18u. Verdere info over Gaston Martens vindt u via Sophie Desmet, cultuurfunctionaris Deurle dorp, Gust De Smet Eerste publicatie van PEDAL Vreemd Gaan. Het Allerheiligste Sacrament op processietocht in Deurle. Naar aanleiding van de tentoonstelling over de processie van Deurle verschijnt op 22 april e.k. de eerste publicatie van PEDAL. Ze omvat 60 pagina s en is rijk geïllustreerd met originele foto s en met afbeeldingen van attributen, voorwerpen, baniers, enz. De auteurs, Raphaël Van Lerberge en Christ l Deleuil, beschrijven de processie vanuit een historisch perspectief. Ze analyseren de verschillende onderdelen en gaan na welke technieken de Kerk gebruikte om het moeilijke onderwerp van het Sacrament bij een publiek toegankelijk en geloofwaardig te maken. Ze stellen vast dat de processie een goed georganiseerde activiteit was waarvan het kleinste detail doordacht was. Deze geloofsactiviteit weerspiegelde het sociaal-culturele leven van een vroeg 20-eeuwse parochie in Vlaanderen. De auteurs gaan na hoe de inwoners van Deurle hun eigen invulling hebben gegeven. Door de specifieke aanpak zal deze publicatie zeker de Deurlenaars zelf aanspreken, maar ze zal ook erfgoedspecialisten, (cultuur-)historici en zelfs antropologen kunnen boeien. Te verkrijgen aan 10 bij erfgoed.deurle@proximus.be of op de activiteiten van PEDAL Op 23 april 2017 (erfgoeddag) geeft Raphaël Van Lerberge van 10u30 tot 11u30 in de kerk van Deurle een voordacht over de inhoud van de publicatie. Toegang gratis. Erfgoedkalender Wij kijken uit naar de Vlaamse Erfgoeddag op zondag 23 april. PEDAL geeft het startsein van zijn activiteiten met de opening van de tentoonstelling over de processie in Deurle. Zie het artikel elders in deze nieuwsbrief. Geïnteresseerden kunnen aansluitend bij deze tentoonstelling nog andere activiteiten bezoeken in onze regio. In 2017l staat de Erfgoeddag in het teken van zorg. Vanzelfsprekend komt de erfgoedzorg aan bod,

8 maar ook het erfgoed van de zorg zelf staat in de kijker. Deinze: Zorg. Buiten-gewoon Bijzonder Mudel, van 14 tot 18 uur Lucien Matthyslaan 3-5 Deinze Info: De Pinte: Mensen en voorwerpen uit een zorgeloos (?) Pints verleden Raadzaal Gemeentehuis, filmvoorstellingen om 14.30, en uur Koning Albertlaan 1 De Pinte Info: cultuurbeleid@depinte.be, ddag Nazareth: Verdwalen in oude verhalen is herwerkt in een nieuw, creatief en muzikaal jasje! CC De Zwaan, Dorp 1 Nazareth, van tot Info: Afdeling vrije tijd, vrijetijd.cultuur@nazareth.be of Bibliotheek, , bibliotheek@nazareth.be Info: of steyaert.careel@skynet.be Zulte: Het verleden van de zorg Turnzaal Vrije Basisschool Olsene, van 10 tot 16 uur Heirweg 30 Olsene (Zulte) Info: , cultuur@zulte.be, Oude Deurelse gebruiken Gaston Martens wist niet alleen veel af van brouwrecepten, hij wist ook lekkere kookrecepten te appreciëren. Het volgende recept komt van Bertha Heyse, de huishoudster van Gaston Martens. Terug gevonden in een oude agenda: Deurelse waterzooi! Claudine Claeys Sint-Martens-Latem: Herbeleef de processie van Deurle Sint-Aldegondiskerk, Pastorij en Kristoffelkapel Deurle, van 10 tot 18 uur Centrum Deurle (Sint-Martens-Latem)