Projectplan Versterking risico- en crisisbeheersing stralingsincidenten (Voorheen Nucleaire veiligheid en stralingsbescherming)

Transcriptie

1 Projectplan Versterking risico- en crisisbeheersing stralingsincidenten (Voorheen Nucleaire veiligheid en stralingsbescherming) Versie: 0.29, 19 januari 2015

2 Instituut Fysieke Veiligheid Bestuurs- en directieondersteuning Postbus HA Arnhem Kemperbergerweg 783, Arnhem Versiehistorie Startdatum project 1 januari 2015 Einddatum project 31 december 2016 Huidige fase Initiatief/Definitie/Ontwerp/Voorbereiding/Realisatie Versienummer Datum Auteur Aard van de wijziging /09/2014 M. van de Reep Eerste versie op basis van bijeenkomst werkgroep op 25/09/ /09/2014 M. van de Reep Wijzigingen André en Alexander doorgevoerd /10/2014 A.E. Griffioen Delen input projectplan versterking risico- en crisisbeheersing stralingsincidenten v0.1 plus commentaar ingevoegd /10/2014 A.E. Griffioen Verdere uitwerking op basis input projectplan en commentaar projectleiders /10/2014 A.E. Griffioen Verwerking opmerking naar aanleiding werkgroep 17/ /10/2014 A.E. Griffioen Verwerking opmerkingen projectleiders/secretarissen /10/2014 A.E. Griffioen Schriftelijk commentaar werkgroep verwerkt /11/2014 A.E. Griffioen Versie voor ambtelijke stuurgroep /01/2015 A.E. Griffioen Concretisering, toevoeging governance, incl. commentaar proj gr. Colofon Opdrachtgever: Contactpersonen: Titel: Veiligheidsberaad en ministerie Veiligheid en Justitie Marco van de Reep, André Griffioen Projectplan Versterking risico- en crisisbeheersing stralingsincidenten Datum: 19 januari 2015 Status: concept Versie: 0.9 Auteurs: Marco van de Reep, André Griffioen, Alexander Heijnen Projectleider: Gerrie Ruijs en Edwin Meekes Review: Eindverantwoordelijk: Geke Faber (vz. VB), Dick Schoof (NCTV) 2/41

3 Voorwoord Begin hier met het voorwoord 3/41

4 4/41

5 Inhoud 1 Inleiding en achtergrond Gezamenlijke agenda Veiligheidsberaad en Minister Veiligheid en Justitie Strategische agenda versterking veiligheidsregio s Toelichting op het thema Samenhang met andere thema s van de strategische agenda Samenhang met gerelateerde activiteiten op het terrein van stralingsincidenten 10 2 Doelstellingen en resultaatgebieden Doelstelling project Versterking risico- en crisisbeheersing stralingsincidenten Scope Uitgangspunten Resultaatgebieden 14 3 Aanpak en fasering Aanpak en ordening Tussenresultaten en deelprojecten Domeinafbakening Netwerk en verantwoordelijkheden Risico s bewust in beeld Beleid en capaciteiten Kwaliteit Relaties met andere projecten Randvoorwaarden & uitgangspunten 32 4 Sturing en verantwoording Eisen aan de uitvoering Risico s en tegenmaatregelen Monitoring en rapportage 34 5 Organisatie en besluitvorming Projectorganisatie Besluitvorming 37 6 Samenwerking Omgeving Communicatie 39 7 Financiën Begroting Business case 40 Bijlagen 5/41

6 1 Inleiding en achtergrond 1.1 Gezamenlijke agenda Veiligheidsberaad en Minister Veiligheid en Justitie De minister van Veiligheid en Justitie en het Veiligheidsberaad hebben een gezamenlijke agenda vastgesteld gericht op de doorontwikkeling van de veiligheidsregio s en het verstevigen van de samenwerking tussen regio s en rijk ten aanzien van het stelsel van rampenbestrijding en crisisbeheersing. De doelstelling op het gebied van Versterking risico en crisisbeheersing stralingsincidenten is één van de 3 gezamenlijke doelstellingen waaraan het Veiligheidsberaad en de minister van Veiligheid en Justitie hebben besloten nadere uitwerking te geven. De overige 2 doelstellingen betreffen de meerjarige ambities op de thema s water en evacuatie en continuïteit Bij de realisatie van de doelstellingen is sprake van complementaire verantwoordelijkheden van het Rijk en de veiligheidsregio s. Dit houdt in dat het Rijk, onder regie van Veiligheid en Justitie en in nauwe samenwerking met de verantwoordelijke vakdepartementen, aan de realisatie van de doelstellingen werkt en dat veiligheidsregio s op hun beurt hun verantwoordelijkheid invullen. Deze gezamenlijke doelstellingen zijn onderdeel van de Strategische Agenda van het Veiligheidsberaad. 1.2 Strategische agenda versterking veiligheidsregio s Het Veiligheidsberaad heeft op 16 mei 2014 de Strategische Agenda Versterking Veiligheidsregio s vastgesteld. De ambitie van de Strategische Agenda Versterking Veiligheidsregio s is bij te dragen aan versterking van de veiligheidsregio s vanuit het perspectief van de netwerkorganisatie. De hoofddoelstelling is als volgt geformuleerd: Nederland veiliger door het voorkomen en tegengaan van maatschappelijke ontwrichting. Voor de uitwerking van deze hoofddoelstelling zijn twee componenten nodig, namelijk het versterken van de risicobeheersing en het versterken van de crisisbeheersing. Dit zijn de strategische doelen, die richting geven aan de concrete inspanningen die geleverd moeten worden. Omdat deze doelstellingen een hoog abstractieniveau kennen, heeft het Veiligheidsberaad ervoor gekozen om via zes centrale thema s te werken aan de versterking van de risicobeheersing en crisisbeheersing. De strategische agenda bevat prioriteiten die gezamenlijk met het ministerie van Veiligheid en Justitie worden opgepakt (gezamenlijke agenda) en prioriteiten die door de veiligheidsregio's en het Veiligheidsberaad zelf worden uitgewerkt en uitgevoerd. Zie hiervoor onderstaande tabel. Opdrachtgever Project 1. Water en Evacuatie Gezamenlijke agenda (VenJ en Veiligheidsberaad) 2. Continuïteit van de samenleving 3. Versterking risico en crisisbeheersing stralingsincidenten Veiligheidsberaad en veiligheidsregio s 4. Kwaliteit en Vergelijkbaarheid 6/41

7 5. Versterking Bevolkingszorg 6. Versterking samenwerking veiligheidsregio s en Defensie 1 Voor alle zes de thema s geldt dat de toegevoegde waarde ervan tot uitdrukking worden gebracht op vier resultaatgebieden Samenwerking: het bevorderen van de samenwerking tussen en binnen veiligheidsregio s en tussen veiligheidsregio s en crisispartners, waaronder het Rijk. Kwaliteit en vergelijkbaarheid: het verbeteren van de kwaliteit en het bevorderen van een eenduidige kwaliteitsstandaard. Efficiency en effectiviteit: het zo doelmatig en doeltreffend mogelijk organiseren, opdat publieke middelen verantwoord besteed worden. Leren: het bevorderen van het lerend vermogen van veiligheidsregio s en uitwisseling van kennis en informatie. In september zijn voor alle zes projecten de projectopdrachten vastgesteld door het DB Veiligheidsberaad. Voor de gezamenlijke doelstelling geldt dat zij ook door de minister van VenJ vastgesteld zijn, de laatste drie zijn vastgesteld in overleg met de minister van VenJ. Nu de projectopdrachten zijn vastgesteld, worden deze verder uitgewerkt in projectplannen. In januari 2015 start vervolgens de feitelijke uitvoering van de projecten. 1.3 Toelichting op het thema Onder stralingsincidenten worden alle situaties verstaan waarin ongewenst straling en/of radioactief materiaal vrij komt of dreigt vrij te komen met een verhoogd risico voor mens en milieu. Stralingsincidenten hebben bijvoorbeeld betrekking op locaties of transportroutes waar uraniumerts, splijtstoffen en radioactieve stoffen worden gewonnen, gemaakt, gebruikt, opgeslagen of getransporteerd. Dit kan variëren van (dreigende) incidenten in nucleaire installaties tot ongelukken met radioactief materiaal. Een stralingsincident hoeft dus niet locatie-gebonden te zijn. In feite kan het overal voorkomen (bij bedrijven/ inrichtingen (bijvoorbeeld laboratoria of ziekenhuizen) of tijdens een transport) 2. Onder andere naar aanleiding van incidenten in het buitenland zijn al veel initiatieven genomen op het terrein van stralingsincidenten, zowel in Nederland als in internationaal (IAEA/EU) verband. Voorbeelden zijn analyses (stresstesten) naar aanleiding van de kernramp in Fukushima, de harmonisatie van de voorbereiding op, en maatregelen bij, kernongevallen in Nederland en onze buurlanden zoals op 2 juli 2014 naar de Tweede Kamer is gecommuniceerd, het in september 2014 vastgestelde Nationaal Crisisplan Stralingsincidenten (opvolger van het Nationaal Plan Kernongevallenbestrijding) en de verschillende IAEA missies (IPPAS , OSART , IRRS ). Ook de inrichting 1 Onderdeel van het reeds lopende traject Versterking Civiel-Militaire Samenwerking (VCMS). 2 Bron: Nationaal Crisisplan Stralingsincidenten, 18 september IPPAS: International Physical Protection Advisory Service, missie van het internationaal atoomagentschap (IAEA), welke een review uitvoert t.a.v. het beveiligingsbeleid en regiem rond nucleaire installaties en andere nucleaire bronnen in een land.. 7/41

8 van de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) en het oprichten van het Centrum Kernongevallenbestrijding Veiligheidsregio s (CKV) passen in dit rijtje. De afgelopen jaren hebben Rijk, veiligheidsregio s en exploitanten/gebruikers 6 al veel geïnvesteerd in de verbetering van de planvorming, het actualiseren van de nationale en regionale crisisplannen, het gezamenlijk oefenen en het beter op elkaar afstemmen van de informatievoorziening in zowel preparatie als respons fase. In het verlengde van alle inspanningen die zijn verricht en de bereikte resultaten vragen de volgende aandachtspunten de komende jaren nog om een gezamenlijke inspanning van Rijk, veiligheidsregio s en exploitanten: De samenhang tussen en mate van betrokkenheid bij de lopende initiatieven op het stralingsdossier worden nog niet door alle betrokken partners in gelijke mate gevoeld. Hoewel er op alle fronten tussen betrokken partners wordt samengewerkt is er behoefte aan meer openheid en verbinding op inhoud en proces om fragmentatie van inspanning tegen te gaan. Hiermee zal ook de onderlinge informatie-uitwisseling verbeteren. Rijk, veiligheidsregio s en exploitanten hebben een opgave toe te werken naar een trusted community, waar oog hebben voor (elkaars) belangen centraal staat en waar wordt gewerkt aan gezamenlijke en integrale oplossingen. De organisatie van het waterdomein vormt daarbij een mooi voorbeeld en inspiratie. Verantwoordelijkheden en belangen (en de vertaling hiervan in de praktijk) op het stralingsdossier zijn niet altijd in één oogopslag helder. Hoewel de wet- en regelgeving op dit werkveld juridisch voldoende houvast biedt, blijkt in de praktijk dat nog onvoldoende sprake is van een gedeeld uniform definitiekader en een bijbehorend transparante beschrijving en operationele vertaling van de taken- en verantwoordelijkheidsverdeling. Het is de vraag of alle veiligheidsregio s goed zijn voorbereid op de responsfase bij een stralingsincident (voor A- en B-objecten 7 ) en in het verlengde hiervan in hoeverre de samenwerking tussen alle bij (potentiële) stralingsincidenten betrokken partijen (publiek en privaat) in de praktijk adequaat zal blijken te zijn. Het thema straling is een politiek-bestuurlijk, maar ook maatschappelijk beladen onderwerp. Incidenten in binnen- en buitenland leiden al snel tot maatschappelijke onrust. Oorzaken hiervoor kunnen gevonden worden in het negatieve imago, de onwetendheid bij het grote publiek over het daadwerkelijke gevaar en risico en het (on)vermogen van de publieke en private professionals om gezamenlijk communicatief adequaat te reageren. De kennisbasis over stralingsincidenten is bij zowel Rijk als 4 OSART: Operational Safety Review Team, missie van internationaal atoomagentschap (IAEA), welke een internationale review uitvoert naar operationele veiligheid bij een nucleaire installatie. 5 IRRS: Integrated Regulatory Review Service, missie van internationaal atoomagentschap (IAEA), welke een review uitvoert t.a.v. de werking van de regulerende autoriteit nucleaire veiligheid in een land. 6 Naast exploitanten van nucleaire inrichtingen is er sprake van een fors aantal partijen die stralingsbronnen gebruiken, b.v. tandartsen en ziekenhuizen. Deze groep gebruikers wordt in de rest van dit projectplan ook bedoeld daar waar gesproken wordt over exploitanten. 7 In de Kernenergiewet (art 38, sub c en d) wordt onderscheid gemaakt in stralingsincidenten met betrekking op A- en B-objecten. De indeling heeft m.n. betrekking op de omvang van potentiele effecten, zie ook Nationaal Crisisplan Stralingsincidenten (NCS). 8/41

9 regio s en gemeenten in Nederland verdeeld over een relatief beperkte groep professionals en aan bewustwording en voorlichting bij publiek, bestuur en hulpverleners dient aandacht te worden gegeven. Zowel in de koude fase door middel van publieksvoorlichting en risicocommunicatie als gedurende de crisisfase door middel van crisiscommunicatie. Het bieden van adequate handelingsperspectieven en het beter gebruik maken van de veerkracht in de samenleving (zelfredzaamheid, burgerparticipatie) vormen daarbij belangrijke aandachtspunten. Er zijn al de nodige visies en initiatieven ten aanzien van de voorbereiding op stralingsincidenten. Het is echter van belang om samenhang aan te brengen tussen deze visies, één gezamenlijk definitie- en uitvoeringskader te hanteren en een structurele betrokkenheid van de relevante partijen tot stand te brengen. Routine wat betreft de respons op stralingsincidenten zal nooit ontstaan, in die zin dat er weinig of geen daadwerkelijke stralingsincidenten zijn. Tevens is slechts bij een relatief kleine groep veel specifieke kennis over deze materie aanwezig. Een intensievere samenwerking tussen de beperkte groep betrokken partijen bij de voorbereiding op stralingsincidenten is, vanuit maatschappelijk oogpunt en efficiencyoverwegingen van groot belang om de bestaande kennis te bundelen en te ontsluiten. Alleen met elkaar zijn Rijk, veiligheidsregio s en exploitanten in staat te werken aan tastbare resultaten om aan deze geformuleerde aandachtspunten het hoofd te bieden. Dit vraagt om een structurele lange termijn investering en een wil om met elkaar het verschil te maken op dit uitdagende dossier. Dit project is er vooral op gericht de beoogde doelstellingen te realiseren door de al lopende initiatieven of bestaande voornemens in samenhang te brengen, alsmede om hiaten te signaleren en aan te vullen. De betrokken partijen vanuit het Rijk, de veiligheidsregio s en de exploitanten dienen met elkaar te bepalen hoe de komende jaren de aandacht, energie en samenwerking op een structurele manier tot stand gebracht wordt, bij de voorbereiding op stralingsincidenten. 1.4 Samenhang met andere thema s van de strategische agenda In het kader van de voorbereiding op stralingsincidenten zijn er verschillende (lopende) initiatieven die direct gerelateerd kunnen worden aan de verschillende andere thema s van de strategische agenda. Inzet is om dwarsverbanden zoveel mogelijk te benutten. In het kader van de strategische agenda van het Veiligheidsberaad c.q. de drie gezamenlijke doelstellingen Rijk-regio s gaat het hierbij om: Waterveiligheid en evacuatie: De vormgeving en implementatie van o.m. evacuatie strategieën is zowel t.a.v. het overstromingsdossier als het dossier stralingsbescherming integraal onderdeel van de strategie om Nederland te wapenen tegen mogelijke dreigingen op deze terreinen. Bekeken wordt hoe de handelwijze bij de evacuatie naar aanleiding van een nucleair incident en die bij waterveiligheid zoveel mogelijk uniform kan worden aangepakt. Wel moet worden bedacht dat een evacuatie in het kader van een stralingsincident niet in alle facetten vergelijkbaar is met een hoogwater evacuatie. 9/41

10 Naast evacuatie zal waar mogelijk ook rond zaken als communicatie, opleiden, trainen en oefenen en actualisatie van de regionale risicoprofielen e.d. bekeken worden hoe zoveel mogelijk in samenhang met het project waterveiligheid en evacuatie kan worden gerealiseerd. Continuïteit en veerkracht van de samenleving: De impact op de samenleving van een ernstig stralingsincident of van de uitval van vitale producten en diensten is deels in potentie van een zelfde orde (een deel van de sector is ook aangemerkt als vitale infrastructuur). Initiatieven rond beide onderwerpen dienen dan ook in samenhang bekeken te worden. Hierbij geldt dat de intensieve en structurele samenwerking tussen Rijk, veiligheidsregio s en de sector op het nucleaire dossier mogelijk als voorbeeld zou kunnen fungeren voor nadere uitwerking in andere sectoren. Versterking samenwerking veiligheidsregio s en Defensie (VCMS): Defensie levert met haar capaciteiten (kennis, ervaring, middelen) een belangrijke aanvulling op de civiele kennis en hulpverleningspotentieel dat ingezet kan worden bij een stralingsincident. Op het snijvlak civiel militair is het interessant te onderzoeken op welke terreinen Defensie nog meer ondersteuning kan leveren bij de voorbereiding op en uitvoering van de bronbestrijding, de effectbestrijding en de organisatie van de nafase bij een stralingsincident. De samenhang met reeds lopende initiatieven zal scherp in de gaten gehouden worden. Hierbij gaat het onder meer om ondersteuning vanuit Defensie bij de effectbestrijding (inzet RN eenheid) en mogelijkheden om binnen Nederland uniform op te leiden, te trainen en te oefenen (NTC Vught). Versterking risicobeheersing: Risicogerichtheid is de hoofddoelstelling van versterking van risicobeheersing in de Strategische agenda van het Veiligheidsberaad. Met Risicogerichtheid wordt bedoeld dat niet alle risico s zijn uit te sluiten en dat het ook niet alleen aan de veiligheidsregio is om daar invloed op uit te oefenen. Risicogerichtheid moet helpen in het leggen van de focus op de beïnvloedbare risico s. Bij de nadere uitvoering van het project versterking risico- en crisisbeheersing stralingsincidenten wordt waar mogelijk de relatie gezocht met de inzet t.a.v. risicogerichtheid. 1.5 Samenhang met gerelateerde activiteiten op het terrein van stralingsincidenten Specifiek op het dossier stralingsincidenten zijn de volgende ontwikkelingen c.q. trajecten van cruciaal belang. 1. De implementatie van het Nationaal Crisisplan Stralingsincidenten (NCS), wat in de praktijk bestaat uit het uitwerken van verschillende onderwerpen uit het NCS in verschillende deelplannen en waar nodig de doorvertaling hiervan in regionale en bedrijfsplannen. Daarnaast zullen een aantal fundamentele vraagstukken zoals vastgelegd in het implementatieplan bij het NCS nader worden uitgediept. Hierbij gaat het onder meer om het vraagstuk rondom transparante verdeling van taken en verantwoordelijkheden 8. 8 Zie het implementatieplan bij het recent in de stuurgroep NV vastgestelde Nationaal Crisisplan Stralingsincidenten 10/41

11 2. De implementatie van maatregelen volgende uit de harmonisatie van de voorbereiding op, en maatregelen bij, kernongevallen in Nederland en onze buurlanden zoals op 2 juli 2014 richting de Tweede Kamer gecommuniceerd. Concreet gaat het hierbij om de landelijke invoering van het op dit moment in ontwikkeling zijnde beleid (strategie) t.a.v. de uitbreiding van de bestaande zonering jodiumprofylaxe en de uitbreiding van de zonering voor schuilen en evacueren tijdens ongevallen met een A-object. 3. De implementatie van de zogenaamde Basic Safety Standards zoals eind 2013 door de EU vastgesteld 9. Hierbij zijn in relatie tot dit project met name van belang de onderwerpen: versterking van de voorbereiding (inclusief communicatie) op incidenten met B-objecten (incidenten met hoog actieve stralingsbronnen) en versterking van de aanpak van de (risico)communicatie rond stralingsincidenten. De Basic Safety Standards dienen uiterlijk begin 2018 geïmplementeerd te zijn. 4. De vorming van de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) welke per 1 januari 2015 van start is gegaan en volgens planning op 1 januari 2016 formeel als Zelfstandig Bestuursorgaan gelieerd aan de minister van Infrastructuur en Milieu zal functioneren. In 2015 gaat de verantwoordelijkheid voor nucleaire veiligheid en stralingsbescherming op politiek niveau ook over van de minister van Economische Zaken naar de minister van Infrastructuur een Milieu. De ANVS heeft in de praktijk de primaire verantwoordelijkheid op rijksniveau waar het gaat om nucleaire veiligheid en stralingsbescherming en speelt vanuit die verantwoordelijkheid een cruciale rol waar het gaat om de voorbereiding en respons op stralingsincidenten. Directe betrokkenheid van de ANVS en gedegen aansluiting op andere voorgenomen activiteiten van de ANVS is in het kader van dit project dan ook cruciaal. In het licht van hetgeen hier boven beschreven geldt dat bij de nadere uitwerking van het project versterking risico- en crisisbeheersing stralingsincidenten de samenhang tussen de genoemde trajecten in het oog wordt gehouden. Er wordt zoveel mogelijk ingezet op het gezamenlijk uitvoeren dan wel direct benutten van concrete activiteiten en resultaten van deze aanpalende trajecten. In het vervolg van het document wordt waar nodig deze relatie steeds weer benoemd. 9 COUNCIL DIRECTIVE 2013/59/EURATOM, 5 December /41

12 2 Doelstellingen en resultaatgebieden 2.1 Doelstelling project Versterking risico- en crisisbeheersing stralingsincidenten De hoofddoelstelling van het project is de voorbereiding op mogelijke stralingsincidenten met in potentie schadelijke gevolgen voor mens, dier en omgeving verder te optimaliseren, zodat bij een stralingsincident bestuurlijk en operationeel in alarmerings-, respons en nafase adequaat wordt opgetreden door de overheid, de exploitanten en het publiek. En waarbij lessen voor de toekomst geleerd worden. Normaalfase Business as ususal Preparatie Alarmeringsfase Melding, verificatie en activering crisisorganisatie Responsfase Bestrijding van het stralingsincident Normaalfase Business as ususal Preparatie Nafase Afschaling, herstel en evaluatie Bron: Nationaal Crisisplan Stralingsincidenten 2014 Om de voorbereiding goed te kunnen organiseren is het noodzakelijk dat alle betrokken partijen, inclusief burgers, weten wat er van hen verwacht wordt. Bestuurders, hulpverleners exploitanten en burgers moeten weten wat te doen in het geval van een (dreigend) stralingsincident. Het is ook van belang dat alle betrokken partners weten wat de ander wel en niet doet, dus hoe het systeem van de stralingsincident bestrijding is ingericht 10. Een transparante taken- en verantwoordelijkheidsverdeling die operationeel getoetst is in de praktijk, is daarbij een noodzakelijke randvoorwaarde. Dat heeft betrekking op overheidsorganen (Rijk (inclusief Defensie en kennisinstituten), veiligheidsregio s, politie, gemeenten), maar ook op alle als A- of B-object geclassificeerde organisaties en bedrijven. Ten aanzien van de burger geldt dat de informatievoorziening en verwachtingen helder zijn. Hierbij gaat het zowel om dat wat de burger van de overheid en bedrijfsleven aan hulp mag verwachten en hoe zij hierover geïnformeerd wordt. Maar ook dat duidelijk is wat van de burger verwacht mag worden c.q. wordt. Bijvoorbeeld in relatie tot te nemen maatregelen als de inname van jodiumpillen. Partijen hebben ieder eigen taken en verantwoordelijkheden, waarbij afstemming, informatieuitwisseling, samenwerking, eenduidige publieksvoorlichting en risico- en crisiscommunicatie noodzakelijk zijn. 10 Hier zijn het Nationaal Crisisplan Stralingsincidenten en NPK Responsplan leidend. 12/41

13 Vanwege de mogelijk grensoverschrijdende effecten van (dreigende) stralingsincidenten dient goed voeling te worden gehouden worden met ontwikkelingen in de buurlanden en Europese regelgeving. Die internationale oriëntatie kan overigens ook het verlenen van onderlinge bijstand betekenen. Hierbij dienen bestaande structuren zo goed mogelijk te worden benut. 2.2 Scope Het project is gericht op het terrein van rampenbestrijding en crisisbeheersing en de hieraan gerelateerde risicobeheersing. Het project is niet gericht op de veiligheid en beveiliging van nucleaire installaties, andere stralingsbronnen en het nemen van preventieve maatregelen op bronniveau. Primair wordt uitgegaan van de voorbereiding op de bestrijding van effecten (inclusief de nazorg). Over het algemeen zal een stralingsincident niet met opzet worden veroorzaakt, maar ook moedwil is een denkbaar scenario. Er is hier sprake van een grensvlak tussen beveiliging en veiligheid. Bij de bestrijding van een moedwillig incident zal de inzet van hulpdiensten net als bij een niet-moedwillig incident evengoed noodzakelijk zijn. Omdat dit een bijzonder soort incidenten betreft, wordt deze als één van de scenario s in het project meegenomen. Uit gesprekken met de stakeholders is gebleken dat vrijwel alle partijen van mening zijn dat er extra aandacht moet worden besteed aan de thema s transparante verantwoordelijkheidsverdeling, nazorg, B objecten en risico- en crisiscommunicatie en publieksvoorlichting. Verder is het overbruggen van de afstand tussen beleid en praktijk een belangrijk aandachtspunt van vrijwel alle partijen. On-site bronbestrijding gerelateerd aan rampen en crisisbeheersing is een primaire verantwoordelijkheid van de exploitanten; deze valt buiten de scope van dit traject. Wel wordt zoals eerder genoemd de verantwoordelijkheid van de veiligheidsregio s voor de off site effectbestrijding meegenomen binnen de scope. De aansluiting tussen die twee valt vanzelfsprekend ook binnen de scope van het project (Bijvoorbeeld de ondersteuning van de bronbestrijding vanuit de veiligheidsregio s op verzoek van de exploitanten.). Tot slot zal het projectresultaat meer moeten zijn dan alleen het oplossen van knelpunten, zoals die bij de probleemstelling zijn benoemd. Er zal een overzicht worden gegeven van lopende initiatieven en reeds gerealiseerde zaken rond het thema risico- en crisisbeheersing stralingsincidenten. 2.3 Uitgangspunten Bij de opzet en de uitvoering van het project wordt een aantal uitgangspunten gehanteerd: Gegeven de ontwikkelingen rond de recente vorming van de ANVS dient een algemeen voorbehoud m.b.t. de inzet van de ANVS te worden gemaakt. De bij de vorming van de ANVS betrokken partijen onderkennen nut en noodzaak, maar een voorbehoud moet worden gemaakt t.a.v. van de deadlines van de haar regarderende resultaten. 13/41

14 Voor de realisatie van de doelstellingen wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van c.q. aangesloten bij lopende en voorzienbare activiteiten. De belangrijkste ontwikkelen hierbij zijn: - De implementatie van het nieuwe Nationaal Crisisplan Stralingsincidenten. - Het verwerken van de uitkomsten van de IAEA-IRRS missie van november Implementatie van het Harmonisatiebesluit van het kabinet inzake uitgifte van jodiumprofylaxe en de zonering voor evacuatie en schuilen. In het project wordt zo goed mogelijk recht gedaan aan de verantwoordelijkheden en belangen van alle betrokken partijen. Er wordt zo helder mogelijk onderscheid gemaakt tussen activiteiten waar individuele partijen voor verantwoordelijk zijn en die waar sprake is van een gezamenlijke verantwoordelijkheid. De partijen betrachten zoveel mogelijk transparantie naar elkaar. Informatie wordt met elkaar gedeeld, behoudens in die gevallen waar het delen van informatie niet mogelijk is vanwege vertrouwelijkheid of belangen van één of meer partijen op een onaanvaardbare wijze worden geschaad. De realisatie van de doelstellingen is zoveel mogelijk het resultaat van gezamenlijke activiteiten en het in samenhang brengen van activiteiten van individuele partijen. De betrokken partijen maken zo goed mogelijk concrete afspraken over de aandacht en capaciteit die in 2015 en 2016 aan specifieke onderwerpen en activiteiten worden besteed. Dit om te voorkomen dat activiteiten onderling met elkaar gaan concurreren. Onderwerpen en activiteiten die niet in het projectplan worden vastgelegd, worden ook niet in het kader van dit project opgepakt. Gaande het project beoordeelt de projectleiding periodiek of bijstelling van het project moet plaatsvinden, bijvoorbeeld op basis van recente ontwikkelingen. Inzet is dat de betrokken partijen, waar het gaat om activiteiten op het terrein van de eerdere beschreven scope, hun focus de komende jaren zoveel mogelijk leggen op de onderwerpen waar dit project zich op richt. Beschikbare kennisstructuren worden optimaal benut en zoveel mogelijk met elkaar verbonden. Te denken valt aan: ANVS (Rijk), CKV (veiligheidsregio s) en Vereniging Nucleair Nederland (NNL; belangen vereniging vergunninghouders i.k.v. de Kernenergie wet). 2.4 Resultaatgebieden In de projectopdracht zijn vier resultaatgebieden benoemd. Te weten: 1. Een gedeeld inzicht in de geldende taken en verantwoordelijkheden bij de voorbereiding op stralingsincidenten. Dit heeft betrekking op overheden, sector en burgers. 2. Een proces van gezamenlijke bewustwording bij overheden, bedrijfsleven en burgers t.a.v. de betekenis en werking van deze taken en verantwoordelijkheden in de praktijk, inclusief de achterliggende belangen en onderlinge afhankelijkheden. 3. Helderheid over het handelingsperspectief in de incidentfase en nafase 11, voor zowel de overheid, het bedrijfsleven als de burger. 11 De exacte aanpak e.d. is op dit moment niet duidelijk en zal naar verwachting tot na 2016 lopen. De ANVS neemt het voortouw om e.e.a. beleidsmatig uit te gaan werken. Voor nu 14/41

15 4. Een visie op proces en inhoud van publieksvoorlichting en risico- en crisiscommunicatie, inclusief een praktische vertaling in instrumenten. Ad1. Het gaat hier primair om taken en verantwoordelijkheden van alle betrokken overheidsorganen en vergunninghouders op grond van de relevante wet- en regelgeving en vergunningen bij de voorbereiding op stralingsincidenten. Deze kunnen in Verdragen en in Nederlandse of Europese wet- en onderliggende regelgeving zijn verankerd, maar ook voortkomen uit beleidsprogramma s en afspraken waar overheden elkaar op hebben vastgelegd. Een voorbeeld is het beleid zoals geformuleerd in de recent aan de TK aangeboden brief aangaande de harmonisatie van de voorbereiding op kernongevallen 12. Een ander voorbeeld is de nadere uitwerking en implementatie van het Nationaal Crisisplan Stralingsincidenten. Ad.2. Er is uitgaande van een gedeeld overzicht van taken en verantwoordelijkheden een proces van bewustwording nodig bij alle betrokkenen. Bewustwording dat zij daadwerkelijk een verantwoordelijkheid hebben in de voorbereiding op stralingsincidenten, waar deze verantwoordelijkheid dan concreet uit bestaat en hoe zich dit vertaalt in de praktijk. De voorbereiding op stralingsincidenten wordt soms teveel beschouwd als een exclusieve verantwoordelijkheid van het Rijk. De beelden die de betrokkenen hebben van de betekenis van hun eigen verantwoordelijkheid in de praktijk, stemmen niet altijd overheen met wat hun daadwerkelijke verantwoordelijkheden behoren te zijn. Dit heeft zijn weerslag op de samenwerking. Het gaat overigens niet alleen om incidenten met nucleaire installaties (Aobjecten), maar ook om zogenaamde B-objecten (dit zijn bijvoorbeeld radiologische bronnen aanwezig in ziekenhuizen, maar ook radioactief transport). Het functioneren van het netwerk aan betrokken partijen binnen het kader van de beschreven taken en verantwoordelijkheden wordt in belangrijke mate bepaald door een gedeeld beeld t.a.v. de communicatie en informatievoorziening die nodig is om activiteiten en verwachtingen van de overheid, het bedrijfsleven en de burger goed op elkaar af te stemmen zowel binnen Nederland als grensoverschrijdend (primair voor Duitsland en België). Het gaat om activiteiten in zowel de koude als warme fase. Bij het bewust worden en invullen van de eigen verantwoordelijkheid hoort ook aandacht voor professionaliteit. Dit is een continue proces waarbij de samenwerkende partijen hun professionaliteit (in kennis en handelen) op het terrein van risicobeheersing en rampen en crisisbeheersing rond stralingsincidenten continue verbeteren 13. Ad 3. Naast een overzicht van verantwoordelijkheden en de bewustwording van de eigen taak en betrokkenheid, is het nodig dat er reflexen ontstaan in het vereiste handelen bij stralingsincidenten. Vergeleken met de voorgaande twee projectresultaten is dit meer operationeel georiënteerd; hoe wordt er werkelijk in de praktijk gehandeld. Bij het wordt de nadere uitwerking dan ook buiten dit projectplan gehouden. Indien mogelijk c.q. nodig wordt in de loop van de tijd bepaald of de ontwikkelingen iets voor het project betekenen. 12 TK , 32645, nr De komst van de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming dient op Rijksniveau onder meer verbetering aan te brengen in het organiseren van kennis over diverse departementen. Het ANVS clustert per 1 januari 2015 de kennis en capaciteiten van onder meer het RIVM, ILT, KFD en het ministerie van EZ op dit terrein. Binnen de veiligheidsregio s is het kenniscluster rondom dit domein georganiseerd in het Centrum Kernongevallen Veiligheidsregio s. 15/41

16 handelingsperspectief horen dan ook een actuele planvorming op alle overheidsniveaus, voldoende capaciteiten c.q. middelen om daadwerkelijk in te zetten, een integrale visie op kennismanagement én eenduidig multidisciplinair opleiden, trainen en oefenen. De grensoverschrijdende afstemming en samenwerking verdienen daarbij aandacht. Ad.4. Onderwerpen als nucleaire veiligheid en stralingsincidenten liggen maatschappelijk zeer gevoelig. Naast principiële bezwaren kan er in sommige gevallen sprake zijn van een negatief imago of een overreactie in het licht van het werkelijke (potentiële) risico c.q. potentiële effect, wat kan komen door een gebrek aan kennis of een risicoperceptie die is ingegeven door onder meer de media en politiek of gebrekkige en eenzijdige voorlichting. Los van onnodige angst en onrust kan een effectieve respons onder meer afhangen van een realistische en effectieve reactie van het publiek en het bedrijfsleven. Om tot een realistische risicoperceptie te komen is naast een gedeeld inzicht in het bestaande risicoprofiel een toegesneden, duidelijke communicatiestrategie nodig, als basis voor publieksvoorlichting over risico s (en baten) die zijn verbonden aan stralingsbronnen. Hierbij wordt ingezet op een integrale en samenhangende uitvoeringsstrategie waarin alle partijen een rol spelen en wordt aangesloten bij de risicoperceptie van de burger.. Het gaat er bij deze publieksvoorlichting en risico- en crisiscommunicatie niet om dat iedereen deskundige behoeft te worden, maar dat het publiek, bestuur en hulpverleners wel geïnformeerd worden over de voor- en nadelen van de toepassing van radioactiviteit en de potentiële risico s. En dat deze risico s waar mogelijk ook in een breder risicoperspectief worden geplaatst (vanuit all hazard benadering). De communicatieboodschap moet het publiek, bestuur en hulpverleners ook een beeld geven van wat zij van de overheid redelijkerwijze aan hulp mogen verwachten en waar de overheid actief de zelfredzaamheid van burgers stimuleert en faciliteert om de veerkracht in de samenleving te versterken. 16/41

17 3 Aanpak en fasering 3.1 Aanpak en ordening Zoals gezegd zijn in het verlengde van de doelstelling van het project vier resultaatgebieden benoemd (zie 2.4). Het streven is deze resultaten zoveel mogelijk te realiseren door samenhang te brengen in lopende en voorgenomen processen en activiteiten op landelijk en regionaal niveau. Waar mogelijk worden deze onder de noemer van dit project uitgewerkt, dan wel worden de resultaten uit dit traject meegenomen in de uitvoering van deze andere lopende (of voorgenomen) trajecten en vice versa. Op landelijk niveau moet hierbij onder meer gedacht worden aan de reeds eerder genoemde: 1. Implementatie van het Nationaal Crisisplan Stralingsincidenten, vanuit de ANVS 2. Implementatie van maatregelen volgende uit de harmonisatie van concrete maatregelen bij kernongevallenbestrijding zoals op 2 juli 2014 richting de TK gecommuniceerd, vanuit het ministerie van VWS (jodiumprofylaxe) en de ANVS c.q. Veiligheidsregio s (evacuatie en schuilen). 3. Implementatie van de zogenaamde Basic Safety Standards zoals eind 2013 door de EU vastgesteld 14 vanuit de ANVS 4. De verdere vorming van de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) welke per 1 januari 2015 als projectdirectie bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu is gestart en per 1 januari 2016 als ZBO moet gaan functioneren. Voor elk van de veiligheidsregio s geldt dat het onderwerp stralingsincidenten bewust meegenomen moet worden bij de actualisatie van het regionaal risicoprofiel en risicobeoordeling. Wat in de praktijk betekent dat relevante scenario s rondom A- en B- objecten (inclusief radioactief transport) voor zover relevant worden meegenomen en dat hierbij afstemming plaats vindt met de buurregio s. En dat vervolgens de uitkomsten hiervan een plek kunnen krijgen in de daadwerkelijke planvorming (regionaal beleidsplan, crisisplan enz.) op regionaal niveau. Overigens geldt dat ook aan Rijkszijde een herbeoordeling van de gehanteerde incidentscenario s aan de orde is. Dit o.m. in het kader van de implementatie van het Nationaal Crisisplan Stralingsincidenten en de herijking van de scenario s zoals gehanteerd in het kader van de Nationale Risicobeoordeling. 14 COUNCIL DIRECTIVE 2013/59/EURATOM, 5 December /41

18 Ordeningsprincipe Voor de nadere uitwerking van het projectplan is gekozen voor een ordeningsprincipe waarin vijf kernvragen centraal staan. Aan de hand van deze kernvragen worden activiteiten beschreven die in gezamenlijkheid bijdrage aan de realisatie van concrete resultaten op de vier resultaatgebieden. De kernvragen zijn: 1. Wat is precies de domeinafbakening? Dit houdt in dat uitgaande van eenduidig taalgebruik de afbakening tussen wat wel binnen het domein van stralingsincidenten valt en wat niet voor alle betrokkenen helder is. En dat ten behoeven van het eenduidig taalgebruik er een eenduidig te hanteren begrippen- en definitiekader ontwikkeld is (mede o.b.v. de internationale standaarden vanuit het IAEA). 2. Is het netwerk op orde? Dit houdt enerzijds in dat taken en verantwoordelijkheden voor alle betrokkenen (ook van elkaar) duidelijk zijn en anderzijds dat het netwerk inzichtelijk en ontsloten is. 3. Zijn de risico s bewust in beeld? Dit houdt in dat de risico s die spelen rond het vraagstuk stralingsbescherming voor alle partijen duidelijk zijn, inclusief de consequenties hiervan in te nemen verantwoordelijkheid Het gaat echter ook om het bewust accepteren van bepaalde risico s, de zogenaamde de risicoacceptatie. 4. Is de voorbereiding voor het nemen van maatregelen op orde? Dit houdt in dat bij alle betrokken partijen bekend is welke maatregelen genomen moeten (kunnen) worden, dat men hier op voorbereid is middels planvorming en de aanwezigheid van benodigde middelen en capaciteit en dat e.e.a. adequaat kan worden ingezet. 5. Wordt er continue geleerd en kan bijgestuurd worden? Dit houdt in dat er sprake is van enerzijds een (deels gezamenlijk) structureel meerjarig OTO 15 en evaluatie en kennisprogramma (o.a. koppeling tussen kennisplatforms) en dat er anderzijds sprake is van een gedegen toezicht regiem middels inspecties e.d. Hierna volgt een nadere uitwerking in concrete activiteiten in relatie tot de vijf kernvragen, welke binnen dit project zullen worden ondernomen. Waar nodig zal ook de relatie beschreven worden met aanpalende trajecten die de komende jaren worden ondernomen. 3.2 Tussenresultaten en deelprojecten Domeinafbakening. De bestaande wet en regelgeving biedt het kader waarin de basis kan worden gevonden van het domein stralingsincidenten. Om optimaal samen te kunnen werken als betrokken partijen binnen dit domein is het cruciaal dat deze brondocumenten voor iedereen ontsloten zijn en dat dezelfde taal gesproken wordt. Er is een duidelijke behoefte om een eenduidig begrippen- en definitiekader te hanteren. Dit zal dan ook in aanloop naar de uitvoering van dit project worden gerealiseerd. De basis hiervoor ligt in de door het IAEA en EU gehanteerde begrippenkader. 15 OTO: opleiden, trainen en oefenen 18/41

19 Voor de afbakening van het project is het van belang dat er een gezamenlijk inhoudelijk vertrekpunt wordt gecreëerd. Uitgaande van de in 2.5 gehanteerde scope wordt de volgende domein beschrijving gebruikt: Het project richt zich op de voorbereiding op én daadwerkelijke versterking van de uitvoering van de risicobeheersing en crisisbeheersing rond stralingsincidenten. Buiten het domein valt het voorkomen van zogenaamde moedwillige incidenten. Echter, het snijvlak tussen safety en security (beveiliging) wordt wel meegenomen, daar waar het gaat om de incidentbestrijding volgende een moedwillige verstoring. Tevens wordt in het project de verantwoordelijkheid van de exploitant voor de bedrijfsvoering (inclusief nucleaire veiligheidsaspecten) van zijn faciliteit buiten beschouwing gelaten. Wel wordt aandacht besteed aan het snijvlak tussen de activiteiten van de exploitant bij een stralingsincident en die van de veiligheidsregio s. Hierbij kan het ook gaan om de ondersteuning van de exploitanten door Veiligheidsregio s bij de bronbestrijding. Ter ondersteuning van alle betrokken partijen binnen dit domein zullen een tweetal zaken begin 2015 worden gerealiseerd: Nr. Activiteit 16 Beschrijving tussenresultaat Planning Actiehouder 1 Samenstellen van een eenduidig gedeeld basisoverzicht van relevante brondocumenten (op het domein crisisbeheersing stralingsincidenten ) 1. Relevante regelgeving is in kaart gebracht. 2. Relevante brondocumenten zijn beschikbaar gemaakt. 1 ste kwartaal 2015 ANVS (NCS werkgroep doet aanzet, CKV/IFV vult aan) 2 Opstellen van gedragen lijst met definities en begrippen Lijst met eenduidige definities en begrippen opgesteld (op basis brondocumenten) 2. Voorstel t.a.v. mogelijke ontbrekende definities of begrippen opgesteld 1 ste kwartaal 2015 Projectsecr./ANVS 16 Gezien de inzet van de ANVS t.a.v. kennismanagement e.d. zijn de ANVS en het RIVM cruciale partijen in dit proces. 17 De basis hiervoor wordt gevonden in de door het IAEA gehanteerde begrippenkader 19/41

20 3.2.2 Netwerk en verantwoordelijkheden. De voorbereiding op en daadwerkelijke aanpak van stralingsincidenten vraagt betrokkenheid en samenwerking van verschillende partijen. Om hierbij in gezamenlijkheid effectief op te kunnen treden is het van groot belang dat deze partijen over voldoende kennis van elkaars belangen en verantwoordelijkheden beschikken. De daadwerkelijke invulling van de individuele taken van elk van deze partijen vraagt ook om een gedeeld inzicht in hoe e.e.a. zich tot elkaar verhoudt. Een ander cruciaal aspect voor een optimaal functionerend netwerk zijn eenduidige afspraken over de onderlinge informatie-uitwisseling (beleidsmatig en operationeel) zowel tijdens als in de voorbereiding op mogelijke incidenten. De ervaringen in andere landen zoals Finland geven aan dat het verhelderen van het netwerk plus bijbehorende verantwoordelijkheidsverdeling om een forse tijdsinvestering vraagt van betrokken partners. De oprichting van de ANVS zal leiden tot een bundeling van partijen op rijksniveau. Deze organisatie kan een belangrijk rol spelen bij het verder ontwikkelen en organiseren van het netwerk. Ook op regionaal en sector niveau is sprake van een bundeling van kennis en realisatie van een platformfunctie, middels het Centrum Kernongevallenbestrijding Veiligheidsregio s en de Vereniging Nucleair Nederland. Concreet dient binnen het project: Inzicht te worden verschaft in de betrokken partijen en hun belangen; Overzicht per partij te worden gegeven van taken en verantwoordelijkheden en wat de operationele doorvertaling hiervan in de praktijk betekent; Werkafspraken te worden gemaakt tussen de betrokken partners over de onderlinge informatie-uitwisseling (beleidsmatig en operationeel). Zowel ter voorbereiding op, als tijdens, daadwerkelijke incidenten. Hierbij zijn eenduidige contacten binnen het te creëren netwerk cruciaal. In de nadere uitwerking wordt een aantal fundamentele vraagstukken die in het kader van de ontwikkeling van het Nationaal Crisisplan Stralingsincidenten is benoemd meegenomen 18. De resultaten van het deelproject Netwerk en verantwoordelijkheden zijn dan ook directe input voor de nadere implementatie van het NCS zoals die vanaf 2015 gaat lopen. Nb. Gezien de primaire verantwoordelijkheid van de ANVS om een effectief functionerend stelsel te realiseren rond het voorkomen en bestrijden van stralingsincidenten zal bij de nadere uitwerking en uitvoering van onderstaande acties de ANVS een belangrijke rol moeten spelen. Nr. Activiteit Beschrijving tussenresultaat Planning Actiehouder 1 Uitvoeren van een krachtenveldanalyse met een beschrijving van formele posities, belangen en beïnvloedingsprofiel 19. Beschrijving van het krachtenveld o.m. t.a.v. formele posities, belangen en beïnvloedingsprofiel. Derde kwartaal 2015 Projectsecr. 18 Zie implementatieplan NCS Bij de exacte vormgeving zal zoveel mogelijk aangesloten c.q. gebruik gemaakt worden van bestaande informatie c.q. activiteiten. (B.v. RIVM activiteiten als:, mindmap chemische incidenten en kennismanagement in het kader van de ANVS vorming) 20/41

21 2 Aan de hand van opgestelde scenario s discussie over taken en verantwoordelijkheden (ook in internationaal perspectief). Hierbij zijn naar verwachting meerder bijeenkomsten nodig.. Nadere duiding van taken en verantwoordelijkheid van partijen. Inclusief operationele doorvertaling aan de hand van scenario s. Overzicht van overlap en grijze en witte vlekken. 1 ste helft 2015 Projectsecr./ANVS 3 Op basis uitkomsten verantwoordelijkheden sessies: realisatie voorstel aanpak overlap en grijze en witte vlekken. Advies aan ANVS/VB hoe overlap en grijze en witte vlekken aan te pakken Derde kwartaal 2015 Projectsecr./ANVS 4 Realisatie werkafspraken tussen betrokken ketenpartners over de onderlinge informatieuitwisseling. Zowel beleidsmatig en operationeel ter voorbereiding op als tijdens daadwerkelijke incidenten. Hierbij is het benoemen van eenduidige contactpunten in het netwerk cruciaal om aan vertrouwen te werken. Gedragen set afspraken over informatie-uitwisseling, mede gebaseerd op overzicht belangen en verantwoordelijkheden 2 de helft 2015 Direct betrokken partijen 5 Samenstellen document waarin het netwerk wordt geschetst beschreven aan de hand van bestaande belangen, taken en verantwoordelijkheden en de manier van samenwerken middels o.m. informatieuitwisseling Boekje met beschrijving van het netwerk (vorm van bestuurlijke netwerkkaart stralingsincidenten) 2 de helft 2015 Projectsecr. 6 Akkoord ophalen van betrokken partijen over de inhoud van het boekje inclusief voorstel hoe bewustzijn met dat boekje te vergroten. Akkoord op boekje en implementatie voorstel. 2de helft 2015 Projectsecr. 21/41

22 3.2.3 Risico s bewust in beeld Naast een helder inzicht in de eigen belangen, taken en verantwoordelijkheden start een gedegen voorbereiding op mogelijke incidenten c.q. crisis met het hebben van een goed inzicht in de mogelijke risicobronnen en de consequenties van deze risico s gezien de taken en verantwoordelijkheden. De realisatie van dit inzicht vergt gezien de samenhang van e.e.a. per definitie om een gezamenlijke inspanning vanuit zowel Rijk, veiligheidsregio s als ook de exploitanten. Hierbij geldt dat gedurende dit proces van bewustwording ook aandacht dient te zijn voor een realistische omgang met mogelijke risico s door expliciet aandacht te besteden aan de acceptatie van risico s en keuzes t.a.v. de risico s waarop de aandacht zich moet richten. Gedegen risicobeheersing vraagt in deze dus niet alleen goede voorbereiding in planvorming e.d. maar ook voor bewuste aandacht voor zaken als de vergunningverlening bij alle betrokken partijen 20. Van belang is dat de risico s rondom A-objecten in Nederland en de grensregio s in België en Duitsland goed in beeld zijn bij rijk, sector en de direct betrokken bronregio en effectregio s. Het recente harmonisatiebesluit van de minister van Economische Zaken 21 leidt er toe dat directe maatregelen voor A-objecten (uitgifte jodiumtabletten, evacuatie en schuilen) voor meer effectregio s gaan gelden. Het risico van een stralingsincident bij B-objecten en de noodzakelijke voorbereiding hierop dient de komende jaren nadere aandacht te krijgen bij Rijk, regio s en exploitanten. Weliswaar is er een wettelijke verantwoordelijkheid (Kernenergiewet) om voorbereidingen te treffen, in de praktijk blijkt deze voorbereiding lang niet overal optimaal geregeld. Het belang om hier met alle partijen de komende jaren aandacht aan te besteden wordt ook onderstreept door de IAEA naar aanleiding van de IRRS-missie die afgelopen november 2014 is gehouden. De IAEA heeft in haar eerste bevindingen (rapportage volgt komende maanden) juist aandacht gevraagd voor dit onderwerp. Belangrijke factor is dat de mogelijke fysieke effecten naar verhouding beperkt kunnen zijn, maar met name de mogelijk te ontstane maatschappelijke onrust naar verwachting leidt tot een communicatieve uitdaging. Het risico en de potentiële consequenties van transporten met stralingsbronnen is voor veel partijen onvoldoende duidelijk. Hierbij dient een duidelijk onderscheid gemaakt te worden tussen de categorie 1 nucleaire transporten en de transporten met overige stralingsbronnen naar bijvoorbeeld ziekenhuizen en laboratoria. Naast boven beschreven risico s wordt het snijvlak tussen wat als safety en security wereld kan worden getypeerd door veel partijen als een belangrijk aandachtspunt en potentieel risico genoemd. Op dit moment is niet geheel duidelijk wat precies het vraagstuk is dat dient te worden opgepakt t.a.v. dit snijvlak. Het creëren van dit inzicht wordt dan ook meegenomen in dit project. 20 Nb. Overwogen kan worden om beleidsmatig de rol van de veiligheidsregio in relatie tot de vergunningverlening in het kader van de Kernenergiewet nader te bekijken. 21 TK , 32645, nr /41

23 Bovenstaande leidt er toe dat om de voorbereiding op stralingsincidenten de komende jaren te optimaliseren de mogelijke risico s dienen te worden meegenomen in onder meer de regionale planstructuur te starten met het regionale risicoprofiel. Maar dat daarnaast ook bewuste omgang met risico s c.q. risicoacceptatie nadere aandacht behoeft. Voor de komende jaren wordt dan ook ingezet op: Nr. Activiteit Beschrijving tussenresultaat Planning Actiehouder 1 Aandacht vragen voor risico s stralingsincidenten (A (ook grensoverschrijdend), B en transport) bij bestuurders en management veiligheidsregio s 22. Verhoogd bewustzijn t.a.v. aanwezige risico s en te nemen verantwoordelijkheden. 1 ste helft 2015 Projectsecr. Nb. Hierbij wordt waar nuttig en noodzakelijk een koppeling gelegd worden naar de activiteiten uit het traject risicogerichtheid (onderdeel strategische agenda) 2 Risico s van stralingsincidenten meenemen bij herijking regionale risicoprofielen Risico s stralingsincidenten expliciet opgenomen in regionale risicoprofielen Heden- 2 de helft 2015 VR s 3 Specifieke risico s van B-objecten per regio nader in kaart brengen. Specificatie van exacte risico s B-objecten per regio t.b.v. nadere planvorming 2 de helft 2015 VR s 4 Afstemming regionale risicoprofielen tussen bron- en effectregio s én indien nodig grensoverschrijdend Benoemde risico s opgenomen in het regionale risicoprofiel en risicobeoordeling per veiligheidsregio 2 de helft 2015 VR s 5 Beoordeling nationaal incidentscenario in Nationale risicobeoordeling op Herijkt nationaal maatscenario en beoordeling in het kader van de Nationale pm ANVS/VenJ 22 De inzet hierbij is dit (punt 1 t/m 3) samen met de inspanning op dit terrein in het projecten water en evacuatie en continuïteit aan te pakken. 23/41