Trendcijfers Oefentherapie Cesar Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg

Transcriptie

1 Trendcijfers Oefentherapie Cesar Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg. Gegevens in deze publicatie kunnen gebruikt worden onder vermelding van: Swinkels ICS, Leemrijse C, de Bakker D. Trendcijfers Oefentherapie Cesar. Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg. Utrecht: NIVEL,

2 2 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

3 Inhoudsopgave Patiëntkenmerken 5 Verwijzing 7 Behandeling 12 Evaluatie 16 Productie 17 Referenties 18 Bijlage 1: Wat is LiPZ? 19 Bijlage 2: Gegevensverzameling 21 Bijlage 3: Spreidingsoverzicht oefentherapeuten Cesar 22 Bijlage 4: Begrippenlijst 23 Trendcijfers LiPZ , NIVEL

4 4 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

5 Patiëntkenmerken Kort en bondig De geslachts- en leeftijdsverdelingen van patiënten die de oefentherapeut Cesar bezochten, zijn in de periode niet veranderd. Wel zijn patiënten wat vaker minder hoog opgeleid. Daarnaast is het aandeel patiënten met een aandoening die voorkomt op de lijst voor langdurige of intermitterende therapie toegenomen. Wat is het geslacht en de leeftijd van patiënten bij de oefentherapeut Cesar? Sinds 2002 is de leeftijds- en geslachtsverdeling van patiënten die de oefentherapeut Cesar bezochten niet veranderd. Tabel: Kenmerken van patiënten verwezen naar oefentherapie Cesar, naar jaar van aanmelding in de praktijk en verzekeringsvorm (% patiënten) Ziekenfonds Particulier Totaal Geslacht Mannelijk 27,8 26,6 26,2 26,3 37,7 40,7 38,2 39,9 30,4 Vrouwelijk 72,2 73,4 73,8 73,8 62,3 59,3 61,8 60,1 69,6 Leeftijd 0-14 jr 8,9 8,4 10,7 10,7 19,2 18,8 20,4 20,7 13, jr 18,3 17,9 21,1 18,6 22,7 18,5 18,8 19,3 18, jr 24,6 26,9 23,0 20,1 13,7 14,1 13,4 10,6 17, jr 21,7 20,2 17,7 20,1 19,4 19,5 16,1 16,2 19, jr 12,7 13,2 13,4 15,0 12,5 15,1 14,8 15,8 15, jr 7,5 8,2 7,6 8,7 7,3 8,5 9,4 10,1 9, jr 4,3 4,3 4,2 4,9 3,7 3,7 4,9 4,3 4,8 75 jr en ouder 1,9 0,9 2,1 1,9 1,5 1,6 2,1 2,9 2,2 Aantal patiënten in LiPZ Hoeveel patiënten bij de oefentherapeut Cesar hebben een chronische aandoening? Vergeleken met 2002 en 2003 waren er in 2004 en 2005 meer patiënten met een aandoening die voorkomt op de lijst met aandoeningen die langdurige of intermitterende therapie behoeven (VWSlijst) (zie begrippenlijst). In 2004 lag dit percentage op vier procent en in 2005 op vijf procent, de jaren daarvoor had twee tot drie procent een aandoening die voorkwam op deze lijst. De stijging in 2004 ging samen met het grotendeels schrappen van oefentherapie Cesar uit het toenmalige ziekenfondspakket. Lees meer over de gevolgen van deze beleidsmaatregel in de factsheets Daling in de vraag naar fysiotherapie en oefentherapie in het jaar 2004 en Meer fysiotherapeutische zorg voor chronische patiënt in Trendcijfers LiPZ , NIVEL

6 Figuur: Percentage ziekenfondsverzekerde patiënten met een aandoening die voorkomt op de lijst met aandoeningen die langdurige of intermitterende therapie behoeven naar jaar van aanmelding in de praktijk voor oefentherapie Cesar (n = 6.239) 6,0 5,0 5,0 4,0 4,0 % patiënten 3,0 2,0 1,9 2,2 1,0 0, Jaartal Wat is het opleidingsniveau van patiënten bij de oefentherapeut Cesar? Er hebben zich kleine schommelingen voorgedaan in het opleidingsniveau van patiënten die in de periode de oefentherapeut Cesar hebben bezocht. Zowel ziekenfondsverzekerden als particulier verzekerden zijn vaker lager opgeleid (basisonderwijs of VMBO-praktijkonderwijs). Deze verandering naar meer lager opgeleide patiënten is tegenstrijdig aan de trend in de totale Nederlandse bevolking, waar juist een gemiddeld hoger opleidingsniveau wordt gevonden (CBS, 2006). Het lijkt er op dat lager opgeleide patiënten vaker de weg naar de oefentherapeut Cesar vinden. Tabel: Hoogst genoten opleidingsniveau van volwassen patiënten verwezen naar oefentherapie Cesar, naar jaar van aanmelding in de praktijk en verzekeringsvorm (% patiënten)* Ziekenfonds Particulier Totaal Lager onderwijs 37,9 40,9 46,7 43,1 11,7 13,2 23,9 18,9 36,2 Middelbaar onderwijs 43,5 42,1 37,6 39,9 32,2 31,9 27,1 36,5 38,9 Hoger onderwijs 18,0 16,0 14,5 15,4 54,9 54,5 48,1 43,9 23,5 Anders 0,6 0,9 1,3 1,6 1,3 0,4 0,8 0,7 1,3 Aantal patiënten in LiPZ Opleiding onbekend: * Lager onderwijs omvat basisonderwijs en VMBO-praktijkonderwijs; middelbaar onderwijs omvat VMBO-theorie onderwijs, HAVO en MBO; hoger onderwijs omvat VWO, HBO en universitair onderwijs. 6 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

7 Verwijzing Kort en bondig Patiënten die in de periode de oefentherapeut Cesar bezochten, werden steeds vaker door een medisch specialist verwezen. De aandoeningen waarmee de patiënten werden verwezen, zijn de laatste jaren echter nauwelijks veranderd. Hoe komen patiënten bij de oefentherapeut Cesar? Ziekenfondsverzekerde patiënten worden de laatste jaren steeds vaker door een medisch specialist verwezen: in 2002 was dit nog tien procent, in 2005 is dit toegenomen tot 14,2%. Bij particulier verzekerden zien we dezelfde trend, deze is echter niet statistisch significant. De toename in het aandeel patiënten verwezen door een medisch specialist gaat samen met een afname van het aandeel patiënten verwezen door een huisarts. In 2007 wordt oefentherapie Cesar mogelijk in een aantal gevallen toegankelijk zonder tussenkomst van een verwijsbrief (VvOCM, 2006). Waarschijnlijk zal het percentage patiënten dat verwezen is door een huisarts dan nog verder afnemen. Tabel: Soort verwijzer van patiënten oefentherapie Cesar naar jaar van aanmelding en verzekeringsvorm (% patiënten) Ziekenfonds Particulier Totaal Huisarts 90,3 87,7 86,5 85,5 89,9 89,1 88,1 86,8 85,9 Medisch specialist 9,7 12,3 13,5 14,4 10,1 10,9 11,6 12,9 13,9 Bedrijfsarts 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 0,0 Zonder verwijsbriefje 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,3 0,2 0,1 Aantal patiënten in LiPZ Verwijzer onbekend Figuur: Percentage patiënten oefentherapie Cesar die zijn verwezen door een huisarts, naar jaar van aanmelding in de praktijk en verzekeringsvorm (n = 8.849) ,3 89,9 89,1 % patiënten ,7 86,5 88,1 86,8 85,5 Zfw Part Jaartal Trendcijfers LiPZ , NIVEL

8 Met welke klachten worden patiënten verwezen? In de periode hebben zich slechts kleine wijzigingen voorgedaan in de klachten waarmee patiënten naar de oefentherapeut Cesar worden verwezen. De opvallendste verandering is de stijging in het aandeel particulier verzekerde patiënten verwezen met syndromen aan de cervicale wervelkolom van 2,4% in 2002 tot 5,7% in In het LiPZ-netwerk registreren oefentherapeuten Cesar de verwijstekst van de verwijsbrief, die zij van de huisarts of medisch specialist ontvingen. Deze tekst (de verwijsdiagnose) wordt door onderzoekers gecodeerd naar de ICPC-codering (International Classification of Primary Care) (zie begrippenlijst). Tabel: Meest voorkomende verwijsdiagnosen voor patiënten oefentherapie Cesar, gecodeerd naar de International Classification of Primary Care, in de periode naar verzekeringsvorm (% patiënten)* Ziekenfondsverzekerden L03; Lage rugpijn zonder uitstraling 19,1 18,0 15,7 17,9 L02; Rug symptomen/ klachten 15,4 14,0 13,0 13,6 L01; Nek symptomen/ klachten 10,3 8,6 10,1 9,4 L86; Lage rugpijn met uitstraling 3,8 5,3 4,7 5,6 L83; Syndromen cervicale wervelkolom 4,5 5,2 6,3 5,4 R98; Hyperventilatie 4,7 6,4 5,8 5,4 Aantal patiënten in LiPZ Verwijstekst ontbreekt Particulier verzekerden L03; Lage rugpijn zonder uitstraling 14,7 14,6 14,3 14,7 L02; Rug symptomen/ klachten 13,4 12,1 13,0 13,2 L85; Verworven afwijkingen wervelkolom 5,9 7,3 7,1 7,6 L01; Nek symptomen/ klachten 7,3 8,9 7,8 7,4 A99; Houding 8,6 5,8 5,7 6,6 L83; Syndromen cervicale wervelkolom 2,4 4,5 5,0 5,7 Aantal patiënten in LiPZ Verwijstekst ontbreekt * Door nieuwe codeerafspraken zijn sommige percentages afwijkend van de percentages in eerdere rapportages. 8 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

9 Gezondheidsproblemen Kort en bondig Naar het oordeel van de oefentherapeut Cesar komen patiënten de laatste jaren minder vaak met problematiek waarvoor geen pathologische verklaring was of psychosomatische problematiek. Daarentegen komen patiënten juist vaker met klachten na een chirurgische ingreep. Er zijn in de periode geen trendmatige veranderingen in de duur van de klachten waarmee patiënten bij de oefentherapeut Cesar komen, noch in de mate van recidiverende klachten. Wel blijkt dat de particulier verzekerde patiënten in 2004 en 2005 minder vaak eerdere paramedische zorg hebben gehad in de twee jaren voorafgaand aan de behandeling vergeleken met Welke beroepsspecifieke diagnoses stellen oefentherapeuten Cesar op? Na het uitvoeren van diagnostisch onderzoek stelt de oefentherapeut Cesar een paramedische diagnose op (zie begrippenlijst). In de periode zijn er enkele veranderingen geweest in de paramedische diagnosecodes die door de oefentherapeuten Cesar gesteld zijn. Wat betreft pathologie wordt door de oefentherapeuten Cesar vaker vastgesteld dat een aandoening onder de categorie chirurgie bewegingsapparaat valt en juist minder vaak onder symptomatologie/ psychosomatiek of orthopedische aandoeningen (bijvoorbeeld afwijkingen aan de wervelkolom). Tabel: Voorkomen van de derde en vijfde positie uit de beroepsspecifieke diagnosecode bij patiënten oefentherapie Cesar, naar jaar van aanmelding in de praktijk en verzekeringsvorm (% patiënten) Ziekenfonds Particulier Totaal Pathologie Chirurgie bewegingsapparaat 4,3 8,6 9,9 12,7 4,5 6,5 6,7 10,7 12,1 Orthopedische aandoeningen 22,0 20,4 20,8 18,1 23,8 24,1 23,7 21,8 19,2 Degeneratieve aandoening 35,7 34,6 33,0 34,5 34,8 36,9 32,6 33,5 34,2 Traumatische aandoeningen 1,4 1,8 1,5 1,3 1,1 1,1 0,6 0,0 0,9 Hart-, vaat- en lymfevataandoening 0,3 0,4 0,1 0,0 0,6 0,0 0,3 0,2 0,1 Longaandoeningen 0,3 0,3 0,6 0,1 0,6 0,3 0,6 0,3 0,2 Overige interne aandoeningen 0,2 0,1 0,1 0,1 0,0 0,1 0,3 0,2 0,2 Neurologische aandoeningen 6,0 5,0 6,4 6,6 6,7 8,1 7,7 7,3 6,8 Symptomatologie/ psychomatiek 28,9 27,4 26,8 25,8 26,6 21,7 26,5 26,1 25,9 Reumatische-/ huidaandoeningen 0,9 1,5 0,8 0,8 1,3 1,1 1,1 0,0 0,6 Belangrijkste (Afwijkend) adempatroon 7,2 8,4 8,9 6,9 5,4 5,6 5,5 8,6 7,4 stoornissen in Stand/ houding lichaam als geheel 22,7 23,7 22,4 26,9 27,6 21,2 25,0 25,0 26,3 functioneren Functioneren botten bovenste extr. 12,0 11,9 10,5 9,0 13,6 15,5 12,6 12,2 9,9 Functioneren botten onderste extr. 7,8 5,9 5,5 5,1 3,2 6,4 4,8 3,7 4,7 Functioneren wervelkolom 20,5 23,9 24,2 23,6 22,0 25,3 24,3 23,2 23,5 Functioneren rompmusculatuur 7,8 6,9 9,1 9,6 8,4 9,1 11,3 10,0 9,7 Functioneren spiergroepen extr. 5,5 4,8 3,8 2,3 5,6 4,3 2,6 2,4 2,3 Controle willekeurig bewegen 2,0 2,1 3,3 3,4 3,5 4,0 3,8 4,4 3,7 Vaardigheden / bewegingspatroon 2,2 1,8 1,7 2,4 2,4 1,9 1,7 1,9 2,2 Overig 11,9 10,5 10,5 10,9 8,2 6,7 8,2 8,6 10,2 Aantal patiënten in LiPZ Diagnose onbekend Trendcijfers LiPZ , NIVEL

10 Wat is de klachtduur van patiënten bij de oefentherapeut Cesar? In de periode kwam een grote groep patiënten met reeds langdurige klachten bij de oefentherapeut Cesar. Daarin zijn gedurende deze periode nauwelijks veranderingen opgetreden. Tabel: Duur van de klacht bij aanvang van de behandelepisode van patiënten oefentherapie Cesar, naar jaar van aanmelding in de praktijk en verzekeringsvorm Ziekenfonds Particulier Totaal Minder dan 2 dagen 0,3 0,2 0,3 0,7 1,0 0,3 0,3 1,0 0,8 2-7 dagen 0,6 0,9 0,9 0,7 0,4 0,8 0,7 1,0 0,8 1 week - 1 maand 8,0 10,1 6,6 8,6 10,9 10,2 9,6 5,9 7,8 1-3 maanden 16,9 16,5 15,1 16,6 15,4 13,6 16,8 16,0 16,4 3-6 maanden 15,6 13,8 16,8 14,4 19,0 16,0 16,5 16,5 15,0 6 mnd. - 1 jaar 12,7 12,9 14,4 14,2 12,7 12,7 14,2 14,6 14,3 1-2 jaar 14,5 13,7 12,0 13,4 13,1 15,6 14,6 14,1 13,6 Meer dan 2 jaar 31,3 32,0 33,9 31,3 27,5 30,8 27,4 30,8 31,1 Aantal patiënten in LiPZ Duur klacht onbekend Is de klacht al eerder opgetreden? In de periode is het aandeel patiënten dat met een recidiverende klacht bij de oefentherapeut Cesar kwam, niet veranderd. Onder een recidiverende klacht wordt een klacht verstaan die optreedt na een klachtenvrije periode van tenminste vier weken en ten hoogste twee jaar. Tabel: Herhaling van de klacht van patiënten verwezen naar oefentherapie Cesar, naar jaar van aanmelding en verzekeringsvorm Ziekenfonds Particulier Totaal Ja 36,9 38,5 39,2 36,9 31,2 33,8 33,7 35,6 36,5 Nee 63,1 61,5 60,8 63,1 68,8 66,2 66,3 64,4 63,5 Aantal patiënten in LiPZ Recidivering onbekend Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

11 Heeft de patiënt al eerdere zorg gehad? In de periode heeft jaarlijks ongeveer de helft van de patiënten eerdere paramedische zorg gehad voor dezelfde of andere klachten in de twee jaar voorafgaand aan de behandelepisode. Bij ziekenfondsverzekerden hebben zich hierin geen veranderingen voorgedaan. Bij particulier verzekerden is het percentage patiënten dat geen eerdere zorg gehad heeft sinds 2003 gestegen van 51,6% naar 59,7%. Daarmee is het percentage terug op het niveau van Tabel: Ander of eerder zorggebruik voor dezelfde of andere klachten gedurende twee jaar voorafgaand aan het begin van de behandelepisode bij patiënten oefentherapie Cesar, naar jaar van aanmelding en naar verzekeringsvorm (% patiënten) Ziekenfonds Particulier Totaal Fysiotherapie 36,2 35,4 37,3 37,8 29,6 34,1 30,5 29,9 35,4 Oefentherapie Cesar 9,1 8,7 7,6 6,4 6,6 7,9 7,8 5,0 6,0 Oefentherapie Mensendieck 0,5 0,7 0,6 0,2 0,8 0,8 1,0 0,9 0,4 Combinatie fysiotherapie en oefentherapie C/ 4,0 6,8 4,2 5,4 2,9 4,9 3,6 4,2 5,1 Combinatie oefentherapie C/M 0,2 0,1 0,3 0,6 0,2 0,4 0,4 0,3 0,5 Geen eerdere zorg 50,0 48,2 50,0 49,6 59,9 51,9 56,6 59,7 52,6 Aantal patienten in LiPZ Eerdere zorg onbekend Trendcijfers LiPZ , NIVEL

12 Behandeling Kort en bondig De behandeling door oefentherapeuten Cesar is de laatste jaren wat vaker gericht op het verbeteren van de stabiliteit en mobiliteit van de wervelkolom en op het verbeteren van activiteiten, uitgezonderd activiteiten gerelateerd aan het dagelijks leven en werk. Doelen zijn bij ziekenfondsverzekerden minder vaak gericht op het verbeteren van activiteiten van het dagelijks leven en het verbeteren van de functies van de spieren in de nek, schouder en arm. De omvang van de behandelepisode is de laatste jaren niet veel veranderd. Er is een lichte stijging te zien in het aandeel behandelingen dat bij de patiënt thuis wordt gegeven. Verder informeren en adviseren de oefentherapeuten Cesar hun patiënten vaker. Welke behandeldoelen stelt de oefentherapeut Cesar op? Aan het begin van de behandeling worden door de LiPZ-therapeuten behandeldoelen geregistreerd. Per patiënt kan één hoofddoel op activiteitenniveau en één hoofddoel op lichaamsfunctieniveau worden aangegeven. Er zijn kleine trends zichtbaar in de behandeldoelen die in de periode door oefentherapeuten Cesar gesteld zijn. Er heeft zowel bij ziekenfonds- als particulier verzekerden een toename plaatsgevonden in de keuze voor de optie verbeteren van andere activiteiten en het verbeteren van de stabiliteit en mobiliteit van de wervelkolom. Daarentegen is het verbeteren van activiteiten gerelateerd aan het dagelijks leven (ADL) of aan werk bij ziekenfondsverzekerden minder vaak een behandeldoel, evenals ontspanning en het verbeteren van de functies van de spieren in de nek, arm en schouder. Bij particulier verzekerden zijn de behandeldoelen eveneens minder vaak gericht op het verbeteren van activiteiten gerelateerd aan het dagelijks leven (ADL). Daarnaast zijn ze vaker gericht op het verbeteren van het gaan liggen, zitten of staan en op het verbeteren van de lichaamshouding. Tabel: Per niveau de vijf meest voorkomende behandeldoelen van patiënten bij de oefentherapeut Cesar, naar jaar van aanmelding in de praktijk en verzekeringsvorm (% patiënten) Ziekenfonds Particulier Totaal Activiteitenniveau (Gaan) liggen/zitten/staan 22,5 18,6 22,7 29,1 34,2 22,1 21,3 28,4 28,9 Arbeidgerelateerde activiteiten 21,3 23,8 18,7 19,3 15,6 20,5 19,6 16,9 18,6 Andere activiteiten 5,1 9,4 8,8 7,4 3,5 7,6 7,8 7,9 7,5 Huishoudelijke vaardigheden 4,6 6,3 5,4 8,2 2,8 4,8 4,2 4,2 7,0 ADL (incl wassen/aankleden/etc.)* 11,0 7,7 8,8 6,5 8,6 3,6 8,3 5,0 6,1 Overige behandeldoelen op activiteitenniveau 15,9 14,7 14,3 11,7 13,8 15,5 15,8 14,7 12,6 Lichaamsfunctieniveau Stand/ houding wervelkolom 15,5 15,8 13,2 14,5 21,4 21,6 19,1 20,1 16,1 Stabiliteit/ mobiliteit wervelkolom 9,4 10,9 14,3 14,7 8,9 10,0 10,7 14,2 14,6 Lichaamshouding 14,7 15,6 14,1 14,6 18,2 15,5 17,5 12,7 14,0 Ontspanning 12,4 9,5 9,4 10,9 6,7 6,6 6,6 9,9 10,6 Functie musculatuur nek/schouder/arm 14,3 12,8 9,6 8,9 10,4 13,3 12,4 9,7 9,1 Overige behandeldoelen op lichaamsfunctieniveau 30,1 31,0 32,3 28,3 30,3 29,3 27,4 27,3 28,0 Aantal patiënten in LiPZ Behandeldoelen onbekend * ADL: Activiteiten van het dagelijks leven 12 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

13 Wat is de omvang van de behandeling? In de periode is de omvang van de behandelepisode niet veel veranderd. Het gemiddeld aantal zittingen aan ziekenfondsverzekerden lag in 2004 iets lager dan in 2003 (respectievelijk 12,9 een 13,8 zittingen). Met name binnen de subgroep van patiënten met een aandoening die voorkomt op de lijst met aandoeningen voor langdurige of intermitterende therapie is het gemiddeld aantal zittingen gedaald. Dit betreft echter wel slechts een kleine groep patiënten. Binnen de groep particulier verzekerden zijn geen veranderingen geweest in het aantal zittingen dat wordt gegeven. Hetzelfde geldt voor de populaties van patiënten met nekklachten, hoge rugklachten of lage rugklachten. Tabel: Gemiddeld aantal zittingen oefentherapie Cesar (en 95%-betrouwbaarheidsinterval (zie begrippenlijst)) per patiënt naar het jaar waarin de behandelepisode is gestart en naar verzekeringsvorm, lijst- en niet-lijstaandoeningen (zie begrippenlijst) en drie veel voorkomende verwijsdiagnosen* Kenmerken patiënt/ diagnose gem [95%-BI] N gem [95%-BI] N gem [95%-BI] N Ziekenfonds Totaal 13,8 [13,3-14,2] ,8 [13,4-14,3] ,9 [12,5-13,4] lijst 23,3 [14,5-32,0] 24 29,1 [22,4-35,7] 32 18,8 [15,9-21,8] 66 niet-lijst 13,6 [13,2-14,0] ,5 [13,2-13,9] ,7 [12,3-13,1] Particulier 13,1 [12,4-13,7] ,5 [12,9-14,2] ,5 [12,8-14,2] 687 Nek symptomen/klachten ZFW 14,2 [13,0-15,5] ,3 [12,1-14,5] ,3 [11,1-13,4] 160 Part 14,1 [11,5-16,7] 40 12,7 [11,2-14,2] 63 12,8 [10,5-15,0] 54 Rug symptomen/klachten ZFW 12,9 [12,0-13,9] ,1 [11,9-14,2] ,4 [11,2-13,5] 205 Part 13,1 [11,5-14,6] 73 12,1 [10,6-13,5] 86 12,0 [10,4-13,5] 89 Lage rugpijn zonder uitstraling ZFW 12,9 [12,0-13,7] ,4 [11,6-13,2] ,3 [11,3-13,3] 248 Part 11,5 [10,2-12,8] 79 12,2 [11,1-13,4] ,3 [9,9-12,8] 97 * Voor het berekenen van het gemiddeld aantal zittingen zijn patiënten één jaar gevolgd. Zittingen die na dat jaar plaatsvonden zijn buiten beschouwing gelaten. Trendcijfers LiPZ , NIVEL

14 De gemiddelde behandelduur is in de meeste populaties eveneens niet veranderd: ziekenfondsverzekerden werden in de genoemde periode 19 à 20 weken behandeld, particulier verzekerden ruim 21 weken. Gemiddeld werden patiënten in de gehele periode ongeveer eens per anderhalve week behandeld. Alleen in de subgroep van patiënten met een aandoening die voorkomt op de lijst met aandoeningen voor langdurige of intermitterende therapie werden verschillen gevonden: de gemiddelde behandelduur van deze patiënten was hoger in 2003 vergeleken met 2002 en Tabel: Gemiddelde behandelduur oefentherapie Cesar (in weken) (en 95%-betrouwbaarheidsinterval (zie begrippenlijst)) per patiënt naar het jaar waarin de behandelepisode is gestart en naar verzekeringsvorm, lijst- en niet-lijstaandoeningen (zie begrippenlijst) en drie veel voorkomende verwijsdiagnosen* Kenmerken patiënt/ diagnose gem [95%-BI] N gem [95%-BI] N gem [95%-BI] N Ziekenfonds Totaal 19,3 [18,6-20,0] ,2 [19,6-20,9] ,3 [18,6-20,0] lijst 26,5 [19,2-33,8] 24 41,7 [36,2-47,2] 32 29,5 [25,1-33,8] 66 niet-lijst 19,2 [18,5-19,9] ,8 [19,1-20,5] ,9 [18,2-19,6] Particulier 21,4 [20,2-22,7] ,8 [20,7-23,2] ,6 [20,5-22,8] 687 Nek symptomen/klachten ZFW 21,1 [18,9-23,3] ,8 [16,8-20,9] ,2 [16,1-20,2] 160 Part 20,6 [16,3-24,9] 40 19,9 [16,7-23,2] 63 19,4 [15,6-23,3] 54 Rug symptomen/klachten ZFW 17,9 [16,2-19,5] ,2 [16,5-19,9] ,6 [15,8-19,4] 205 Part 20,9 [17,7-24,1] 73 19,3 [16,6-22,1] 86 18,5 [15,6-21,3] 89 Lage rugpijn zonder uitstraling ZFW 17,1 [15,7-18,5] ,0 [15,6-18,4] ,1 [15,5-18,7] 248 Part 17,9 [15,0-20,7] 79 19,5 [17,1-21,9] ,5 [16,6-22,4] 97 * Voor het berekenen van de gemiddelde behandelduur zijn patiënten één jaar gevolgd. Zittingen die na dat jaar plaatsvonden zijn buiten beschouwing gelaten. Welke behandelvormen worden gedeclareerd? Bij het declareren van een zitting wordt onderscheid gemaakt naar verschillende behandelvormen, zoals een reguliere behandeling in de praktijk, een behandeling bij de patiënt thuis of een groepsbehandeling. Dit zijn de zogenoemde prestaties, welke zijn vastgesteld door het College Tarieven Gezondheidszorg. In de periode hebben vrijwel alle zittingen in de praktijk zelf plaatsgevonden. Er is echter een lichte stijging te zien in het percentage zittingen dat bij de patiënt aan huis heeft plaatsgevonden. Tabel: Declaraties van zittingen oefentherapie Cesar naar de behandelvorm (prestatiecode) naar het jaar van aanmelding in de praktijk en verzekeringsvorm (% zittingen) Ziekenfonds Particulier Totaal Reguliere behandeling 98,7 98,2 98,0 98,0 97,6 98,4 98,0 98,0 98,0 Behandeling bij patiënt thuis 0,8 1,5 1,6 1,7 0,2 0,4 0,8 1,5 1,6 Behandeling in instelling (bijv. verzorgingshuis) 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Groepsbehandeling 0,2 0,3 0,3 0,2 1,3 0,7 1,1 0,5 0,3 Consult 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 Onbekend 0,3 0,0 0,0 0,0 0,9 0,5 0,1 0,0 0,0 Aantal zittingen in LiPZ Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

15 Wat wordt er tijdens de behandeling gedaan? Na afloop van de behandelreeks registreren LiPZ-therapeuten wat zij tijdens de behandelingen gedaan hebben, dit zijn de zogenoemde verrichtingen. Deze verrichtingen zijn gebaseerd op de Classificatie Verrichtingen Paramedische Beroepen. Ten behoeve van de LiPZ-registratie kunnen therapeuten maximaal drie verrichtingen registreren. De laatste jaren wordt door therapeuten met name bij ziekenfondsverzekerden minder vaak aangegeven dat veelvuldig is gestuurd en geoefend met de patiënten, terwijl vaker aangegeven wordt dat patiënten zijn geïnformeerd en geadviseerd. Tabel: Verrichtingen bij patiënten oefentherapie Cesar naar het jaar waarin de behandeling is afgerond en naar verzekeringsvorm (% patiënten) Ziekenfonds Particulier Totaal Manuele verrichtingen 1,7 1,6 2,2 1,6 0,7 1,5 0,9 1,3 1,5 Sturen/ oefenen 99,2 98,8 97,8 96,8 97,7 98,7 99,6 97,9 97,2 Individueel - functies 69,3 77,6 74,0 69,9 61,7 73,6 76,3 69,7 69,8 Individueel - vaardigheden 69,7 72,6 70,0 76,3 71,5 77,6 74,9 76,6 76,4 Groepsgewijs - functies 1,5 0,9 1,1 1,2 1,7 0,6 1,1 1,7 1,3 Groepsgewijs - vaardigheden 1,5 0,5 1,3 1,0 2,3 0,8 1,1 0,9 1,0 Niet gespecificeerd 14,7 15,2 12,9 13,8 13,4 11,9 8,2 12,2 13,3 Begeleidende verrichtingen 48,8 50,2 50,2 52,3 45,3 43,4 46,2 54,5 52,9 Informeren/ adviseren 32,7 35,7 36,4 40,0 35,9 35,5 35,7 46,6 42,0 Bieden van steun 5,4 4,6 4,5 5,6 3,4 1,3 2,7 3,2 4,9 Niet gespecificeerd 12,8 12,7 13,9 13,1 7,7 7,1 10,2 9,9 12,2 Overige verrichtingen 4,0 4,6 1,1 1,7 4,7 3,5 0,5 1,9 1,8 Aantal patiënten in LiPZ Verrichtingen onbekend Trendcijfers LiPZ , NIVEL

16 Evaluatie Kort en bondig De behandeling van ziekenfondsverzekerde patiënten werd de laatste jaren vaker afgesloten omdat het maximum aantal vergoede zittingen was bereikt, terwijl minder vaak werd aangegeven dat de patiënt uitbehandeld was. Bovendien werden in 2004 en 2005 de behandeldoelen bij ziekenfondsverzekerden naar het oordeel van de oefentherapeut Cesar minder vaak volledig bereikt dan in Waarom werd de zorg beëindigd? In de periode is het percentage ziekenfondsverzekerde patiënten bij wie de behandeling is beëindigd omdat het maximum aantal vergoede zittingen is bereikt gestegen van 2,1% tot 9,4%. Behandeling worden daarentegen minder vaak beëindigd met de reden dat de patiënt uitbehandeld is. Bij particulier verzekerden is de reden voor beëindiging van de zorg niet veranderd. De verandering bij ziekenfondsverzekerden ging samen met het grotendeels schrappen van oefentherapie Cesar uit het toenmalige ziekenfondspakket. Lees meer over de gevolgen van deze beleidsmaatregel in de factsheets Daling in de vraag naar fysiotherapie en oefentherapie in het jaar 2004 en Meer fysiotherapeutische zorg voor chronische patiënt in Tabel: Reden voor beëindiging van de zorg bij patiënten oefentherapie Cesar naar het jaar waarin de behandeling is afgerond en naar verzekeringsvorm (% patiënten)* Ziekenfonds Particulier Totaal Reden einde zorg Patiënt uitbehandeld 68,9 73,6 68,1 61,2 67,4 74,7 77,3 74,7 65,1 Maximaal aantal vergoede zittingen bereikt 2,1 0,7 7,5 9,4 1,7 1,5 2,7 2,5 7,4 Gestaakt door patiënt 17,9 15,0 14,5 17,6 18,4 13,2 11,8 11,9 15,9 Gestaakt door verwijzer 1,4 1,2 0,8 2,2 0,4 1,5 1,2 1,8 2,1 Gestaakt door paramedicus 3,5 5,3 3,8 4,2 5,0 4,8 2,1 3,2 4,0 Anders 6,1 4,2 5,3 5,4 7,1 4,3 4,8 5,8 5,5 Aantal patiënten in LiPZ Reden onbekend * Behandelingen worden aan het einde niet altijd geregistreerd als afgesloten, omdat patiënten op deze manier bij eventuele terugval eenvoudig opnieuw in behandeling kunnen worden genomen. Hierdoor ontstaat een groep patiënten bij wie dit gegeven onbekend is. Wat is het resultaat van de behandeling? In 2005 is het percentage ziekenfondsverzekerde patiënten bij wie de behandeldoelen naar het oordeel van de therapeut voor tenminste driekwart bereikt zijn, gedaald ten opzichte van 2003 en Bij particulier verzekerden is deze trend niet zichtbaar. Tabel: Het resultaat naar het oordeel van de therapeut bij patiënten oefentherapie Cesar naar het jaar waarin de behandeling is afgerond en naar verzekeringsvorm (% patiënten)* Ziekenfonds Particulier Totaal Doel niet bereikt 11,4 7,7 8,3 11,4 11,1 5,0 4,3 9,2 10,8 Doel enigszins bereikt 8,7 6,9 7,8 8,9 4,1 7,7 6,3 4,8 7,7 Doel half bereikt 10,8 6,2 8,4 10,4 8,8 6,3 5,7 7,8 9,7 Doel driekwart bereikt 22,8 19,9 19,3 18,7 24,0 20,3 20,6 17,1 18,2 Doel volledig bereikt 46,2 59,2 56,2 50,6 52,1 60,7 63,1 61,1 53,6 Aantal patiënten in LiPZ Resultaat onbekend * Behandelingen worden aan het einde niet altijd geregistreerd als afgesloten, omdat patiënten op deze manier bij eventuele terugval eenvoudig opnieuw in behandeling kunnen worden genomen. Hierdoor ontstaat een groep patiënten bij wie dit gegeven onbekend is. 16 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

17 Productie Per 1 januari 2004 is oefentherapie Cesar, evenals oefentherapie Mensendieck en fysiotherapie, grotendeels uit de - toenmalige ziekenfondswet - geschrapt. Hierdoor waren er in 2004 minder fysiotherapeutische behandelingen vergeleken met En ook bij veel oefentherapeuten Cesar bleef het aantal zittingen in 2004 achter bij het aantal zittingen in In 2005 blijkt de situatie bij fysiotherapeuten te zijn gestabiliseerd, maar bij een groot deel van de oefentherapeuten Cesar blijft het aantal behandelingen opnieuw achter. Voor meer informatie wordt verwezen naar de factsheets Daling in de vraag naar fysiotherapie en oefentherapie in 2004 en Fysiotherapie gestabiliseerd, veel oefentherapeuten C/M blijven in de min. Trendcijfers LiPZ , NIVEL

18 Referenties Centraal Bureau voor de Statistiek. Beroepsbevolking naar onderwijsniveau.website: Bezocht op Swinkels ICS, Leemrijse C, de Bakker D. Fysiotherapie gestabiliseerd, veel oefentherapeuten C/M blijven in de min. Factsheet Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg. NIVEL, april Swinkels I. de Bakker D. Meer fysiotherapeutische zorg voor chronische patiënt in Factsheet Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg. Utrecht: NIVEL, Swinkels I, van Sonsbeeck D, de Bakker D. Daling in de vraag naar fysiotherapie en oefentherapie in Utrecht: NIVEL, Vereniging van oefentherapeuten Cesar en Mensendieck. Website: Bezocht op Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

19 Bijlage 1: Wat is LiPZ? De Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg (LiPZ) is een landelijk representatief geautomatiseerd registratienetwerk van extramuraal werkzame reguliere fysiotherapeuten, oefentherapeuten Cesar, oefentherapeuten Mensendieck en diëtisten waarin continu zorggerelateerde gegevens worden verzameld. In 2005 registreerden voor LiPZ: - 91 fysiotherapeuten, verspreid over 42 praktijken; - 24 oefentherapeuten Cesar, verspreid over 21 praktijken; - 19 oefentherapeuten Mensendieck, verspreid over 18 praktijken. Vanaf 1 januari 2006 registreren ook diëtisten gegevens voor LiPZ. De registratie door fysiotherapeuten en oefentherapeuten Cesar en Mensendieck is in het voorjaar van 2001 met een beperkte gegevensverzameling gestart, waarbij alleen gegevens uit het declaraties van ziekenfondsverzekerden werden verzameld. Vanaf medio 2002 is de registratie uitgebreid met gegevens van particulier verzekerden en met gegevens die niet tot het declaratieverkeer behoren. Alle therapeuten maken gebruik van de speciaal voor het LiPZ-project vervaardigde LiPZ-module. Deze LiPZ-module is ingebouwd in de praktijksoftware-pakketten RAAM, Intramed en Winmens voor fysiotherapeuten en oefentherapeuten Cesar of Mensendieck en in Evry en Vodisys voor diëtisten. Met de LiPZ-module kunnen gegevens verzameld worden die niet standaard in het softwarepakket aanwezig zijn. Deze gegevens sluiten aan bij het standaard verslagleggingformulier van de betrokken beroepsgroepen. De therapeuten vullen de LiPZ-module op twee momenten in: bij het begin en bij de afsluiting van de behandelepisode. Maandelijks worden de LiPZ-gegevens, aangevuld met de standaard declaratiegegevens, geëxtraheerd uit de praktijkregistratie zonder daarbij privacygevoelige informatie mee te nemen. Vervolgens worden de gegevens elektronisch of per post naar het NIVEL gestuurd. Iedere aanlevering bevat gegevens van de laatste drie maanden. Aangezien de praktijken frequent gegevens aanleveren, overlappen de gegevens van opeenvolgende aanleveringen elkaar. De kans op het ontbreken van gegevens is hierdoor minimaal. Alle gegevens worden gecodeerd aangeleverd met uitzondering van de verwijsdiagnosen. De therapeut neemt in de LiPZ-module de letterlijke tekst van de verwijsbrief over. Door onderzoekers van het NIVEL wordt deze tekst gecodeerd naar de ICPC-code (International Classification for Primary Care). Na kwaliteitscontrole worden de aangeleverde gegevens opgenomen in de centrale LiPZ-database. Een overzicht van de gegevensverzameling is opgenomen in bijlage 2. Kwaliteitscontrole De aangeleverde LiPZ-gegevens worden twee maal gecontroleerd op kwaliteit. Er vindt een eerste controle plaats voordat de gegevens in de centrale LiPZ-database worden opgenomen. Vervolgens vindt een tweede controle plaats ín de centrale database. De eerste controle betreft een gestandaardiseerde kwaliteitscontrole met behulp van speciaal ontwikkelde LiPZ-software. Deze software controleert op onjuiste of niet ingevulde waarden van variabelen. Als er onjuiste of niet ingevulde gegevens aangetroffen worden, vindt er feedback plaats naar de betreffende praktijk. Noodzakelijke verbeteringen kunnen door de therapeuten direct in de praktijksoftware gemaakt worden, waarna de juiste gegevens bij de volgende aanlevering automatisch worden aangeleverd. Alleen de correcte gegevens worden opgenomen in de centrale LiPZ-database. De tweede controle (van gegevens ín de LiPZ-database) betreft controles op dubbele aanlevering van gegevens uit praktijken en op het voorkomen van onterechte of dubbele waarden bij variabelen. Daarnaast wordt er gecontroleerd op de aanwezigheid van onterechte dubbele verwijzingen en op het Trendcijfers LiPZ , NIVEL

20 doorlopen van de gegevensverzameling in de tijd. Ook wanneer er bij deze tweede controle onjuistheden worden aangetroffen, vindt er feedback plaats naar de praktijk en worden onjuistheden gecorrigeerd. Opmerking omtrent gepresenteerde gegevens Bij alle vergelijkingen tussen ziekenfondsverzekerden en particulier verzekerden of vergelijkingen van jaren is getoetst op statistische significantie. Als wordt gesproken over groter, kleiner, meer, minder, etc. is er sprake van statistisch significante verschillen. Als verschillen niet statistisch significant zijn, worden er termen als geen verschillen, geen trends, etc. gebruikt. In 2001 en 2002 heeft geen volledige verzameling van gegevens van particulier verzekerde patiënten plaatsgevonden. Daarom worden de gegevens in de rapportages vaak gesplitst naar verzekeringsvorm, zodat voor ziekenfondsverzekerden wel een langere periode weergegeven kan worden. Relevantie Het LiPZ-netwerk is van belang voor individuele beroepsbeoefenaren, beroepsverenigingen en beleidsmakers. Een registratienetwerk biedt de mogelijkheid om de transparantie van de zorg te verhogen. Individuele beroepsbeoefenaren kunnen hun eigen handelen spiegelen aan de hand van LiPZ-gegevens. Beroepsverenigingen en beleidsmakers kunnen de gegevens gebruiken om het beleid in de komende jaren af te stemmen. Het continue karakter van LiPZ maakt het bovendien mogelijk om trendmatige veranderingen in de geboden zorg waar te nemen. Tot slot biedt LiPZ de mogelijkheid om onderdelen van de kwaliteit van het handelen te toetsen. 20 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

21 Bijlage 2: Gegevensverzameling Hieronder staan de gegevens beschreven die door fysiotherapeuten, oefentherapeuten Cesar en oefentherapeuten Mensendieck continu geregistreerd worden in het kader van LiPZ (Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg). De indeling is gerelateerd aan het methodische handelen waarbij per rubriek aangegeven wordt welke variabelen voor registratie in aanmerking komen. Patiëntgegevens: Geboortedatum Geslacht Regio Patiëntnummer Soort zorgverzekering Opleidingsniveau Verwijzing: Wijze toegang paramedicus (met of zonder verwijsbrief) Soort verwijzer Verwijsdatum Indicatie VWS-lijst (zie begrippenlijst) Verwijsdiagnose (ICPC) Datum aanmelding Beroepsspecifieke diagnose: Belangrijkste reden voor contact (alleen oefentherapie Cesar en Mensendieck) Paramedische diagnosecode (alleen oefentherapie Cesar en Mensendieck) Recidief klacht Eerder therapie Duur klacht Ernst klacht (alleen oefentherapie Cesar en Mensendieck) Behandelplan: Behandeldoel (hoofd/sub) Beroepsspecifieke richtlijn van toepassing Behandeling: Prestatiecode Datum behandelcontact Evaluatie: Reden einde zorg Type verrichting Resultaat m.b.t. doel Datum verslag verwijzer Ernst klacht (alleen oefentherapie Cesar en Mensendieck) Trendcijfers LiPZ , NIVEL

22 Bijlage 3: Spreidingsoverzicht oefentherapeuten Cesar 22 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

23 Bijlage 4: Begrippenlijst 95%-betrouwbaarheidsinterval Het 95%-betrouwbaarheidsinterval geeft aan dat met 95% zekerheid gezegd kan worden dat het daadwerkelijke gemiddelde in de berekende interval ligt. Hoe nauwer het interval, hoe preciezer de schatting van het gemiddelde. Aan de hand van de betrouwbaarheidsintervallen kan getoetst worden of het ene gemiddelde statistisch significant afwijkt van het andere gemiddelde. Indien er overlap is in beide betrouwbaarheidsintervallen wijken de gemiddelden niet statistisch significant van elkaar af. Als er geen overlap is in beide intervallen is er wel een statistisch significant verschil in de gevonden gemiddelden. Diagnosecode oefentherapie Cesar Oefentherapeuten Cesar kunnen de diagnose die zij na hun diagnostisch onderzoek stellen coderen aan de hand van de diagnosecode oefentherapie Cesar. Deze code bestaat uit zes posities waarbij een uitsplitsing is gemaakt in lichaamslokalisatie, pathologie, belangrijkste stoornissen en/ of beperkingen voor de behandeling door de oefentherapeut Cesar en complicerend beeld in termen van stoornissen en beperkingen. De eerste twee posities bevatten de lichaamslokalisatie-codering zoals die ook is opgenomen in de VNZ-diagnosecode. Posities drie en vier bevatten de pathologie-codering van de VNZ-diagnosecode. Positie 5 bevat de belangrijkste stoornissen en/ of beperkingen voor de behandeling door de oefentherapeut Cesar. Positie 6 bevat een code uit de codering van het complicerend beeld in termen van stoornissen en beperkingen. De laatste twee posities zijn door de beroepsgroep zelf vastgesteld. Met behulp van de VNZ-diagnosecode (vernoemd naar de Vereniging van Nederlandse Zorgverzekeraars, tegenwoordig Zorgverzekeraars Nederland) registreren paramedici de verwijsdiagnose ten behoeve declaratie van behandelingen. Diagnosecode oefentherapie Mensendieck Oefentherapeuten Mensendieck kunnen de diagnose die zijn na hun diagnostisch onderzoek stellen coderen aan de hand van de diagnosecode oefentherapie Mensendieck. Deze code bestaat uit één basis element: het kernprobleem. De kernproblemen worden nader gedifferentieerd aan de hand van vier elementen, te weten: beperkingen, belasting-belastbaarheid, stoornissen en complicerende factoren. Deze codering is in het geheel door de beroepsgroep samengesteld. ICPC-codering De International Classification of Primary Care (ICPC) is een standaard voor het coderen en classificeren van medische gegevens. De ICPC bestaat uit 17 hoofdstukken, vernoemd naar letters uit het alfabet. Binnen de fysiotherapie en oefentherapie komen de meeste patiënten met aandoeningen of symptomen uit het hoofdstuk L Bewegingsapparaat. Ieder hoofdstuk bevat een aantal componenten. Voor het coderen binnen het LiPZ-netwerk worden alleen de componenten 1 symptomen/klachten en 7 diagnosen/ziekten gebruikt. Deze componenten bevatten subcodes waarmee de diverse aandoeningen/ klachten en diagnosen/ziekten waarmee patiënten bij de paramedicus komen, gecodeerd kunnen worden. Voor het coderen wordt de ICPC-versie 1/2000 gebruikt. VWS-lijst Met ingang van 1 januari 1996 zijn de aanspraken op fysiotherapie en oefentherapie in de Ziekenfondswet beperkt tot respectievelijk maximaal negen zittingen en maximaal 18 zittingen per indicatie per jaar. Voor 1996 was de vergoeding voor fysiotherapie en oefentherapie onbeperkt. Indien de verzekerde een aandoening heeft waarvoor langdurige fysiotherapie of oefentherapie noodzakelijk is, ontstaat het recht op het noodzakelijke aantal zittingen per jaar. Voor deze aandoeningen is een lijst met indicaties vastgesteld waarvoor langdurige fysiotherapie of oefentherapie is aangewezen. Dit wordt de niet-limitatieve lijst met aandoeningen voor langdurige of intermitterende fysiotherapie, oefentherapie Cesar of oefentherapie Mensendieck genoemd. Met ingang van 1 januari 2004 zijn de aanspraken op fysiotherapie en oefentherapie in de Ziekenfondswet nog verder beperkt. Alleen kinderen krijgen fysiotherapie of oefentherapie vanaf de Trendcijfers LiPZ , NIVEL

24 eerste zitting vergoed uit de Ziekenfondswet. Volwassen met een aandoening die voorkomt op de nietlimitatieve lijst met aandoeningen voor langdurige of intermitterende fysiotherapie, oefentherapie Cesar of oefentherapie Mensendieck krijgen de behandeling vanaf de negende zitting vergoed. 24 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006