W.A. van Beeck Calkoen als voorzitter van de Antirevolutionaire Kiesvereniging, district Amerongen

Transcriptie

1 273 W.A. van Beeck Calkoen als voorzitter van de Antirevolutionaire Kiesvereniging, district Amerongen Het Utrechts Archief, Z.n., wijziging H.J. Postema z.j., wijziging H.J. Postema, juni 2014

2 Inhoudsopgave Inleiding Het archief De geschiedenis (algemeen en plaatselijk) Aanwijzingen voor de gebruiker Nadere toegangen... 4 Inventaris Reglementen en programma's Financiën Leden Verkiezingen...6 Pag. 2 van 7

3 Inleiding Inleiding 1. Het archief In 1981 gaf C.O.A. baron Schimmelpenninck van der Oije enkele stukken van de familie Van Beeck Calkoen, met een omvang van 0,13 m1, in bewaring aan de Gemeentelijke Archiefdienst Utrecht (sinds 1998 Het Utrechts Archief). Deze inbewaringgeving werd in 2001 omgezet in een schenking. De stukken zijn in 1990 geïnventariseerd. Deze inventaris is inmiddels vervallen en de stukken zijn aan de rest van het archief toegevoegd. In 1995 is het grootste deel van het familiearchief, met een totale omvang van ca 4 m1, aan de Gemeentelijke Archiefdienst Utrecht geschonken door A.W.J. van Beeck Calkoen, een kleinzoon van de in 1945 overleden Willem Jabes. In 2001 volgde een archiefgedeelte van ca. 0,40 m1 dat bewaard werd in het huis Rhijnestein te Cothen. Deze aanvulling is geschonken door de dames S.J. van Beeck Calkoen en F.E. van Lidth de Jeude-van Beeck Calkoen, kleindochters van de in 1925 overleden Willem Aarnoud. Stukken die in 1981 door mevrouw S.J. van Beeck Calkoen aan het Rijksarchief in de Provincie Utrecht geschonken zijn, bleken niet tot het familiearchief te behoren. Het ging om de archiefjes van de Zondagsschool Neerlangbroek (274) en het hier beschreven archiefje, dat van de Centrale Antirevolutionaire Kiesvereniging voor de Provinciale Staten in het district Amerongen (273) (beide afzonderlijk geïnventariseerd), alsmede stukken betreffende de kerkvoogdij van de Nederlandse Hervormde Gemeente te Cothen (toegevoegd aan het archief van de Hervormde Gemeente Cothen (379)). Deze drie archieven bevinden zich tegenwoordig bij het Regionaal Historisch Centrum Zuidoost Utrecht in Wijk bij Duurstede. Het Familiearchief Van Beeck Calkoen (1135) is bij het Utrechts Archief gebleven. Het archiefje van de Antirevolutionaire Kiesvereniging district Amerongen is 0,12 m groot. 2. De geschiedenis (algemeen en plaatselijk) Antirevolutionair werden in de 19e eeuw (en aanvankelijk ook nog wel in de 20e eeuw) die politici genoemd die zich verzetten tegen de beginselen van de (met name die van de menselijke soevereiniteit) en daar tegenover de soevereiniteit van plaatsten. De antirevolutionairen erkenden overigens wel dat de Revolutie ook nuttige gevolgen gehad had en voortgekomen was uit gerechtvaardigde kritiek op de toestanden ervoor. Ze waren dus niet 'contra-revolutionair' of tegen alle verandering maar vonden het beter veranderingen geleidelijk door te voeren en niet schoksgewijs.een bekende voorman was de toenmalige politicus en historicus ( ). Er was sprake van een stroming en niet van een partij, al werden plaatselijk opgericht. Het beginsel dat de overheid een goddelijke instelling was, betekende voor de antirevolutionairen dat de overheid ook christelijk moest zijn. Zij diende te regeren volgens normen. In 1840, na de afscheiding van de rooms-katholieke Belgen, wilde Groen van Prinsterer dat in de werd opgenomen dat de koning tot de moest behoren. Lange tijd verzette hij zich ook tegen tegemoetkomingen aan de rooms-, maar later zag hij in hen juist bondgenoten. In de periode hadden de antirevolutionairen vooral aanhang onder protestanten. Veel van deze adellijke lieden groepeerden zich rond de '' in de, een beweging die zich keerde tegen de moderne, stroming in die kerk. De orthodoxe die in 1834 de Hervormde Kerk hadden verlaten, sympathiseerden ook met de antirevolutionairen, maar velen van hen hadden nog niet het kiesrecht. Pas onder Kuyper ging de antirevolutionaire stroming zich meer richten op deze ''. Er waren tot 1880 enkele kiesdistricten waar de antirevolutionairen regelmatig zetels behaalden. Dat waren onder meer districten op het en platteland en enkele districten in en in delen van. Het nieuw gevormde district had steeds een antirevolutionaire afgevaardigde. Pag. 3 van 7

4 3. Aanwijzingen voor de gebruiker Na 1880 groeide de aanhang en werden onder andere ook zetels veroverd in en op het platteland (omgeving en ). De antirevolutionairen behaalden nooit zetels in en, en evenmin in, en. In werd alleen in 1884 in het district een AR-afgevaardigde gekozen. Dat district omvatte het grotendeels protestantse. Na 1892 behoorde ruim 80% van het electoraat van de Anti-Revolutionaire Partij tot de (door Kuyper opgerichte), 10% tot de rechtervleugel van de (na 1906 de ) en het overige deel was (overwegend) of midden-orthodox. In 1851 werd in de AR-kiesvereniging 'Nederland en Oranje' opgericht. Later volgden andere plaatsen. Tot een landelijke organisatie kwam het echter nog niet. Pas na de dood van Groen van Prinsterer in 1876 en de komst van een nieuwe voorman,, werd een nieuwe weg ingeslagen. Daarbij was de Wet op het lager onderwijs in 1878 van groot belang. Die wet zou zeer nadelig zijn voor het bijzonder onderwijs omdat zij geen kregen. Hiertegen kwam van en roomskatholieke zijde veel verzet. Het protestantse verzet werd geleid door het Anti-Schoolwetverbond, dat al in 1872 was opgericht uit onvrede over de Schoolwet van Het verbond organiseerde een en de organisatie daarvan werd de basis van een politieke partij, de (ARP), die in 1879 werd opgericht. Zij voelden zich verbonden aan het op 1 januari 1878 vastgestelde Antirevolutionair Program. De jonge kiesvereniging van het district Amerongen stelde op 5 juli 1882 een reglement op. In de vergadering van 18 mei 1898, gehouden in hotel Woud- en Bergoord in Driebergen, is dit aangevuld en gewijzigd. Het eerste bestuur bestond uit president J. Westrik, en de heren G.J.G.C. graaf van Aldenburg Bentinck, H. Hasselman, F.H. Herfkens, J.H. Luden van Heumen, J.H. de Waal Malefijt, J.C. Reesse, Jb. Van Zanten en jhr. A.Th.M. van Asch van Wijck, die secretaris en penningmeester was. In 1898 was W.A. van Beeck Calkoen voorzitter. Ook van ca 1882 zal dateren het concept-statuut dat is overgeleverd. Hieruit blijkt dat het doel van de kiesvereniging was de leden voor de Provinciale Staten leiding te geven, zodat "eendrachtige samenwerking over het geheele district tot stand kome en dat Candidaten voor de Provinciale Staten gesteld en aanbevolen worden die de Anti-Revolutionaire beginselen belijden." Van het archief van deze kiesvereniging is slechts een klein deel bewaard gebleven. Uit de contributielijsten blijkt dat de kiesvereniging in 1906 veertig betalende leden had uit de plaatsen Amerongen, Bunnik, Driebergen, Elst, Leersum, Rhenen, Rijsenburg, Veenendaal, Woudenberg en Zeist. Uit kwitanties blijken er ook leden te zijn geweest in Doorn en Langbroek. Een contributielijst van 1907 meldt zeven leden uit Doorn, zes uit Driebergen, twee uit Rijsenburg, een uit Langbroek, een uit Maarsbergen, een uit Rhenen, negen uit Veenendaal, een uit Woudenberg en een uit Bunnik. De ledenlijsten geven ook geen compleet beeld. Deze dateren uit circa Doorn levert dan 28 leden, Zeist 86 en Driebergen 38 leden. De kiesvereniging gaf enige tijd het tijdschrift De Oranjevaan uit. Hiervan is een exemplaar bewaard gebleven in dit archiefje. 3. Aanwijzingen voor de gebruiker Stukken uit dit archief kunnen worden aangevraagd door vermelding van de naam van het archief en het archiefbeheersnummer tussen ronde haken: - W.A. van Beeck Calkoen als voorzitter van de Antirevolutionaire Kiesvereniging, district Amerongen, (273) - het of (de) inventarisnummer(s) van de stukken. 4. Nadere toegangen Pag. 4 van 7

5 4. Nadere toegangen Er is een (digitale) nadere toegang op inventarisnummer 8. Pag. 5 van 7

6 Inventaris Inventaris 1. Reglementen en programma's 1 Reglement en conceptstatuut van de Centrale Antirevolutionaire kiesvereniging voor de Provinciale Staten in het kiesdistrict Amerongen, 1898, z.j.; gedrukt. 2 Reglement van de Club der Antirevolutionaire leden der Provinciale Staten in Utrecht, 1888; gedrukt. 3 Stukken houdende programma's van de Antirevolutionaire partij en de Christelijke Historische partij, z.j.; gedrukt. 2. Financiën 4 Nota's en kwitanties, [1889], 1906, Opgave van de toestand der kas, Stukken betreffende een kastekort als gevolg van uitgaven gedaan bij de Provinciale Statenverkiezingen, Naamlijsten van contribuanten onder vermelding van de geïnde contributie, met kwitanties, Leden 8 Ledenlijsten kiesverenigingen, met aantekeningen betreffende kandidaatstelling van Statenleden, [1910]. 4. Verkiezingen 9 Circulaire van het Centraal Comité van de Antirevolutionaire Kiesvereniging houdende praktische wenken ter voorkoming van fraude in de stemlokalen bij de verkiezingen van de Provinciale Staten, 1889; gedrukt. 10 Circulaires van het bestuur der Antirevolutionaire kiesvereniging Amerongen aan de kiezers in het hoofddistrict Amerongen, houdende een stemadvies voor de verkiezingen van de Provinciale Staten, 1889, z.d.; gedrukt. Pag. 6 van 7

7 4. Verkiezingen 11 Brief van W.J. van Beeck Calkoen aan zijn neef W.A. van Beeck Calkoen inzake de noodzaak tot het verzorgen van extra publiciteit voor de verkiezingen van de Provinciale Staten, Brief van het Centraal Comité houdende het verzoek donateur te worden, teneinde het bureau van het comité een meer permanent karakter te kunnen geven middels de huur van een lokaal ten behoeve van archiefstukken, Circulaire over het mogelijk niet meer verschijnen van de Oranjevaan, het enige antirevolutionaire orgaan in de provincie Utrecht, De Oranjevaan, Nieuws- en Advertentieblad voor de Provincie Utrecht van het Kiesdistrict Amerongen, De Omroeper, maandelijks propagandablaadje van de bond A.R.P.C. in Nederland, Met begeleidende brief Pag. 7 van 7