VNG: Op weg naar een nieuwe verdeling van het totale gemeentefonds. Sessie 3

Transcriptie

1 VNG: Op weg naar een nieuwe verdeling van het totale gemeentefonds Sessie 3

2 Waar gaat de herziening over? Verdeling van de algemene uitkering (gemeenten en provincies) nieuwe verdeelmodellen sociaal domein inclusief integratie in algemene uitkering herziening bestaande algemene uitkering Herziening uitkeringsstelsel Kennisontwikkeling en informatievoorziening

3 Uitkeringsstelsel Gemeentefonds Algemene uitkering: Integratie-uitkering sociaal domein Integratie-uitkeringen Decentralisatie uitkeringen Doeluitkeringen Specifieke uitkeringen Verzameluitkeringen

4 Gemeentefonds 2018: 29,4 MLD Integratie-uitkering sociaal domein 34% Algemene uitkering 58% Decentralisatie- en Integratieuitkeringen 8%

5 Ontwikkelingen Rapport Rinnooy Kan: Bepalen betekent betalen. Brief Plasterk/Wiebes: mogelijkheden uitbreiding lokale belastingen RFV/VNG: kijk eens naar de verdeling Moties Tweede Kamer: Studiegroep openbaar bestuur: Maak Verschil Advies RFV: eerst de politiek dan de techniek Studie CPB: een economische blik op verevening Ambtelijke werkgroep Bzk: Rekening houden met verschil. Advies Raad van State interbestuurlijke verhoudingen Regeerakkoord 2017:nieuwe trap op trap af

6 Inleiding: Hoe is het nu geregeld: Wat zijn de knelpunten? Integratie sociaal domein Wat moet worden opgelost? Wat wordt nu onderzocht? Mogelijke varianten Proces: Kennisontwikkeling Rol VNG: informeren leden Discussie

7 Verdelen van geld is GEEN techniek

8 Verdelen is politiek, gaat over kiezen tussen doelmatigheid en rechtvaardigheid tussen gelijkheid en vrijheid (Her)verdelen is politiek, dus Eerst de politiek, dan de techniek (RFV) Bij verdelen geldt :What the more is mine, the less is yours

9 Verdelen gaat over keuzes verdelen van welvaart, bestrijden van armoede hoeveel verschil accepteert de samenleving rol van de overheid (actief of passief) Verdelen gaat over verevenen: wat te doen met onevenwichtigheden

10 Waarom verevenen? Geen verevening, dan grote verschillen in voorzieningenniveau en belastingdruk omdat.. Sommige gemeenten hebben relatief veel klanten (schoolgaande kinderen, hulpbehoevende ouderen en/of jongeren, veel personen zonder regulier inkomen ) Sommige gemeenten hebben meer fysieke kosten (slappe bodem, groot buitengebied) Belastingcapaciteit verschilt

11 Redenen om minder te verevenen Huishoudens en bedrijven vestigen zich op dure plekken Slappe bodem Gemeenten kunnen investeringen niet terugverdienen uit hogere woz-waarden Financiële prikkel om te onderscheiden ontbreekt (het maakt niet uit wat je doet, er is weinig tot geen financieel gewin)

12 Bestaande verdeling gemeentefonds. Verdeling gemeentefonds moet zorgen dat alle gemeenten een gelijkwaardige voorzieningencapaciteit kunnen aanbieden aan hun burgers met gelijke lasten. Rekening houden met kostenverschillen en verschillen in belastingcapaciteit. Verschillen in kosten en in belastingcapaciteit worden verevend.

13 Hoe bepaal je gelijke voorzieningenniveaus: kip ei probleem Oplossing: Verschillenanalyse door Cebeon

14 Verschillenanalyse door Cebeon Gebaseerd op kosten (kostenoriëntatie), niet op uitgaven Netto uitgaven Clusters, Monnikenwerk. Omstreden omdat cijfers en keuzes (wat is eigen beleid?) niet altijd transparant zijn. Is er wel verschil tussen kosten en uitgaven? Steeds minder gemeenten bereid mee te doen Steeds vaker gemeentelijke taken uitgevoerd door samenwerkingsverbanden

15 Bedrag (mld) 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 Infrastructuur en gebiedsontwikkeling Cultuur en ontspanning Maatschappelijke ondersteuning Educatie Bestuur en alg. onderst. Werk en inkomen OOV Jeugd

16 Bedrag (mld) 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 Algemene uitkering Infrastructuur en gebiedsontwikkeling Cultuur en ontspanning 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 Maartschappelijke ondersteuning Educatie Bestuur en alg. onderst. Werk en inkomen OOV Jeugd

17 Vrij besteedbare middelen van gemeenten Algemene uitkering OZB capaciteit Overige eigen middelen (OEM): Overige belastingen Winst grondexploitatie Rente Rendement aandelenbezit (oa BNG)

18 Bedrag (mld) 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 Algemene uitkering Ozb capaciteit Oem Infrastructuur en gebiedsontwikkeling Cultuur en ontspanning Maartschappelijke ondersteuning Educatie Bestuur en alg. onderst. Werk en inkomen OOV Jeugd

19 Algemene middelen gemeenten: Algemene uitkering, ozb en overige eigen middelen (oem) ijkpunt ozb: 80% van de WOZ waarde woningen en 70% WOZ waarde nietwoningen tegen gemiddeld rekentarief. ijkpunt oem: -5% van de uitgavenijkpunten Totaal uitgavenijkpunten ijkpunt OZB 5% van de uitgavenijkpunten = algemene uitkering In 2016: 18,7 mld - 2,2 mld - 0,9 mld = 15,6 miljard

20 Verdeling algemene uitkering 2015

21 Hoe zit het met de uitkeringen sociaal domein? In 2014: Precies dezelfde systematiek gehanteerd als bij de algemene uitkering Cijfers gebaseerd op 2011 en 2012, groot kip ei probleem. Cijfers niet ingericht op gemeentelijke administraties Veel aannames

22 Knelpunten sociaal domein In 2018: programmakosten per gemeente worden duidelijker, vaak wel regionaal ingekocht Maar: Omdat het sociaal domein nog in transformatie is zijn de gemeentelijke kosten nog niet stabiel. Omdat het tempo van transformatie bij gemeenten verschilt zijn de kosten nu nog ongelijk verdeelt. Gemeenten die verder zijn in de transformatie zouden dan bij de oude methodiek gebaseerd op kosten/uitgaven gestraft worden doordat ze een lagere gemeentefondsuitkering krijgen. Het integrale werken zorgt ervoor dat veel kosten moeilijk toe te delen zijn aan specifieke voorzieningen als jeugd en wmo. Kostenoriëntatie houdt moeilijk rekening met preventie

23 Knelpunten oude algemene uitkering Demografische/economische 1. Ongelijke demografische ontwikkeling (krimp versus groei) 2. Huidig stelsel niet (te weinig) toekomstgericht 3. Ongelijke economische ontwikkelingen 4. Onvoldoende schaalvoordelen (groeibeperkend) 5. Te veel verevening Regionale 1. Concentratie sociale problematiek in grote steden?? 2. Meer regionale samenwerking Technische 1. Focus verschuift van publieke naar persoonsgebonden diensten 2. Te veel maatstaven 3. Centrumfunctie indicator werkt onvoldoende

24 Evaluatie verdeelmodellen Sociaal Domein Kwalitatief onderzoek, Methodiek verdeelonderzoek Aanpassing verdeelmodel o.b.v. gekozen methodiek Aanpassing woonplaatsbeginsel Jeugd Heroverweging Financiële verhoudingen Centrumfunctie, Vrijheidsgraden in taken, OEM, Belastingcapaciteit, Uitkeringsstelsel Aanpassing verdeelmodel 2020 Publicatie in meicirculaire 2020 Publicatie in meicirculaire Invoering (Inclusief invoering objectief verdeelmodel beschermd wonen) Invoering

25 Evaluatie verdeelmodellen sociaal domein Wanneer? September november 2018 November 2018 December 2018 t/m januari 2019 Januari 2019 Januari maart 2020 April/ mei 2020 Mei 2020 Januari 2021 Wat? Onderzoek naar onderzoeksmethoden (SEO) Beoordelen voorstellen onderzoeksmethode en voorstel te hanteren onderzoeksmethode Vaststellen onderzoeksmethode kwantitatief vervolgonderzoek Voorbereiden herverdeel onderzoek (offerte opstellen en aanbesteden) Start kwantitatief onderzoek Advisering door VNG en ROB Besluitvorming aanpassing verdeling in BOFv Bekendmaking nieuwe verdeling in meicirculaire Invoering nieuwe verdeelmodellen sociaal domein

26

27 Heroverweging financiële verhoudingen Wanneer? Najaar 2018 Najaar 2018 December 2018 Voorjaar 2019 December 2019 Januari maart 2020 April/ mei 2020 Mei 2020 Januari 2021 Wat? Deelonderzoeken: beleidsvrijheid, inkomsten gemeenten en centrumfunctie Voorbereiding breed herijkingsonderzoek Start breed herijkingsonderzoek GF Afronding drie deelonderzoeken Afronding breed herijkingsonderzoek GF Advisering door VNG en ROB Besluitvorming aanpassing verdeling in BOFv Bekendmaking nieuwe verdeling in meicirculaire Invoering nieuwe verdeelmodellen

28 VNG: Ambtelijke begeleiding Klankbordgroep herziening sociaal domein Klankbordgroep heroverweging financiële verhoudingen VNG-programma VNG: Bestuurlijke begeleiding VNG-commissies VNG- Expertgroep VNG-bestuur Bestuurlijk Overleg Financiële verhoudingen (BOFv)

29 Rol VNG: Dienstverlenend: Ambtenaren: uitleg van proces en ophalen gemeentelijke ideeën Bestuurders: uitleg en ophalen politieke keuzes. Opleiding voor financiële ambtenaren over financiële verhouding Belangenbehartigend: Rol VNG bij uiteindelijke voorstellen.

30 Discussie

31 Stelling: Het verdeelstelsel moet eenvoudiger en transparanter Het aantal verdeelmaatstaven moet worden terug gebracht tot maximaal 20.

32 Stelling : Het aantal clusters moet worden terug gebracht. Dat bevordert de integrale afweging bij gemeenten en beperkt het aantal verdeelmaatstaven

33 Stelling : De verdeling van het gemeentefonds heeft een rol om de economische ontwikkeling te stimuleren.

34 Stelling : In de verdeling moet rekening worden gehouden met regionale samenwerking.

35 Stelling: De focus op gelijkwaardige voorzieningencapaciteit is achterhaald. De verdeling moet meer rekening houden met verschillen tussen gemeenten.

36 Stelling : Het gemeentefonds moet meer rekening houden met toekomstige ontwikkelingen

37 Mogelijke antwoorden economische ontwikkeling regionale samenwerking Toekomstgerichtheid kostengeörienteerdheid minder verevening van eigen middelen betere centrumfunctie indicator lagere verevening ozb capaciteit. meer rekening houden met demografische ontwikkeling alleen voor persoonsgebonden voorzieningen (medebewind) minder maatstaven grotere clusters