Thema 1 Wat is Maatschappijleer

Transcriptie

1 Thema 1 Wat is Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Waarom maatschappijleer? In een samenleving moet je rekening met elkaar houden. Overal waar mensen met elkaar te maken hebben, bestaan er regels en verwachtingen Samengevat spreken we van een maatschappelijk probleem als: 1. het gevolgen heeft voor grote groepen in de samenleving 2. mensen tegengestelde opvattingen hebben over de oorzaken en mogelijke oplossingen 3. het veel aandacht krijgt in de media 4. het alleen gemeenschappelijk kan worden opgelost, waardoor de overheid zich ermee bezig moet houden Bij zoeken oplossingen maatschappelijk probleem moet altijd rekening worden gehouden met tegengestelde belangen en tegengestelde normen en waarden. Grootste tegenstellingen zie je terug op volgende terreinen: Politieke visie. Om het fileprobleem op te lossen willen automobilisten graag meer en bredere snelwegen, maar milieuactivisten willen juist goedkoper openbaar vervoer Geloofs- of levensovertuiging. Gelovige mensen hebben vaak andere meningen over bijvoorbeeld abortus en euthanasie dan mensen die niet gelovig zijn Maatschappelijke positie. Een werkgever wil het liefst zo min mogelijk premies betalen, terwijl iemand zonder werk belang heeft bij een goede uitkering politiek probleem : gekozen politici moeten de oplossingen bedenken compromis : een oplossing waarbij alle partijen een beetje moeten toegeven dilemma : een lastige keuze uit twee dingen die allebei voordelen of juist nadelen hebben Vier thema s in dit boek: Rechtsstaat. In NL zijn alle burgers én de overheid gebonden aan de regels van de wet Parlementaire democratie. In een parlementaire democratie beslist de bevolking mee over wetten en regels Pluriforme samenleving. De bevolking bestaat uit mensen met verschillende leefwijzen en culturele achtergronden pluriform betekent letterlijk veelvormig Verzorginsstaat. In een verzorginsstaat zorgt de overheid voor haar burgers - goed onderwijs - goede gezondheidszorg - uitkeringen - huisvesting

2 Ieder hoofdstuk begint met een case over een maatschappelijke kwestie Door het vak maatschappijleer te volgen: - Beter zien hoe de Nederlandse samenleving in elkaar zit wat jij persoonlijk mee te maken hebt. - Leer je hoe maatschappelijk probleem overzichtelijk kunt beschrijven en analyseren. - Leer je met argumenten je mening te geven over allerlei situaties en kwesties Hoofstuk 2 Basisconcepten en sleutelvragen Bij maatschappijleer bekijken we allerlei maatschappelijke problemen. Enkele kernbegrippen of basisconcepten regelmatig zullen gebruiken zijn: waarden en normen belangen macht sociale ongelijkheid sociale cohesie waarde : een uitgangspunt of principe dat mensen belangrijk vinden in hun leven Waarden leiden tot gedragsregels (normen). Een norm is een gevolg van een waarde. norm : regel over hoe je je op grond van een bepaalde waarde behoort te gedragen Norm is vaak een sociale verplichting die je wordt opgelegd door je omgeving (bijv. niet voordringen bij kassa, in de klas mobiel van tafel) sociale controle: de manier waarop mensen anderen stimuleren of dwingen zich aan normen te houden Normen geschreven regels: wetten, reglement school, arbeidscontract ongeschreven regels: nergens vastgelegd, toch ken je ze vaak wel. (afspraak niet boeren aan tafel. Zulke regels ook wel fatsoensnormen belang: het voordeel dat iemand ergens bij heeft ( scholieren bijv bij goed en inspirerend onderwijs, iedereen heeft belang bij schone lucht en gezond voedsel) macht : het vermogen om het gedrag of het denken van anderen te beïnvloeden ( leraar die leerling schorst, agent die een verdachte arresteert etc.) formele macht: officieel vastgelegd in regels of wetten (burgemeester die voetbalwedstrijd verbiedt) informele macht: macht die niet is vastgelegd (vloggers met miljoenen volgers, bekende popartiesten, populariteit populairste leerling uit de klas

3 Mensen kunnen macht uitoefenen als ze beschikken over machtsmiddelen : middelen waarmee je het gedrag van anderen kunt beïnvloeden - kennis - spierkracht - geld - iemands functie of beroep - overtuigingskracht - aantal medestanders wanneer macht wordt geaccepteerd en erkend spreek je van gezag als gelegitimeerde macht sociale ongelijkheid : e en ongelijke verdeling van - maatschappelijke kansen - inkomen - kennis - politieke macht Deze drie terreinen laten de volgende grote verschillen zien: Maatschappelijke kansen Op de arbeidsmarkt vinden ouderen, nieuwkomers en mensen met een beperking minder makkelijk een ban Kinderen laagopgeleide ouders vaker lager schooladvies dan kinderen hoogopgeleide ouders, ook al dezelfde Cito-score Inkomen Inkomens burgers verschillen ene werk nu eenmaal beter betaald wordt dan het andere. Ook verschillen in beloning tussen mannen en vrouwen bij gelijke functies Politieke macht Wie lid is van een politieke partij of politici persoonlijk kent, kan meer invloed uitoefenen dan anderen sociale cohesie : hoe sterk mensen zich verbonden voelen met elkaar in dorpen vaak sterk: mensen kennen elkaar, komen regelmatig bij elkaar over de vloer en staan voor elkaar klaar als er problemen zijn in steden vaak zwakker Hoofstuk 3 Wat is waar, wat is niet waar? Als wilt nagaan of informatie betrouwbaar is, stel je jezelf de volgende vragen: Komt de informatie van een betrouwbare bron? Is er een duidelijk onderscheid tussen feiten en meningen? Wordt het onderwerp van verschillende kanten bekeken?

4 Om informatie goed te kunnen interpreteren, moet je feiten en meningen van elkaar onderscheiden, Feiten: objectief, geven aan hoe iets werkelijk is Meningen : subjectief, geven aan wat iemand ergens van vindt hoor en wederhoor: dit betekent dat de verschillende betrokkenen zijn gehoord Bij nieuwsberichten in kranten en nieuwsuitzendingen op tv kun je de vragen over betrouwbaarheid meestal met ja beantwoorden. Op internet is het veel lastiger zeker te weten of je te maken hebt met betrouwbare informatie, iedereen mag publiceren Goed kijken of iets betrouwbaar is Communicatie : het doorgeven van informatie. Altijd sprake van een zender en één of meerdere ontvangers. Er kan bewust of onbewust van alles misgaan: communicatieruis Manipulatie : feiten worden opzettelijk verdraaid of weggelaten, vaak zonder dat de ontvanger hier weet van heeft Propaganda: bewust eenzijdige informatie gegeven met als doel de mening van mensen te beïnvloeden Indoctrinatie : waarbij mensen langdurig, systematisch en dwingend eenzijdige opvattingen krijgen opgedrongen met de bedoeling dat zij deze opvattingen kritiekloos overnemen Hoe je kijkt en oordeelt, heeft te maken met je referentiekader : alles wat je bezit aan kennis, ervaringen, normen, waarden en gewoonten selectieve waarneming : iemand ziet alleen wat hij of zij wil zien stereotype : een vaststaand beeld van een hele groep mensen vooroordelen : je oordeelt over iets of iemand zonder dat je die persoon of die zaak kent Hoe kom je tot een goede mening? 1. Bereid je goed voor. Sleutelvragen helpen je bij structureren onderwerp en zoeken naar informatie 2. Verzamel goede argumenten. Met argumenten kun je je eigen mening versterken of het standpunt van een ander aanvallen 3. Luister naar tegenargumenten. Misschien komen je klasgenoten met betere en/of meer praktische oplossingen Thema 2 Rechtsstaat Hoofdstuk 1 Recht en rechtvaardigheid Ons gedrag en onze vrijheid van handelen worden door recht bepaald én afgebakend. (Recht demonstreren, maar geen geweld) Rechtsnormen : gedragsregels die door de overheid wettelijk zijn vastgelegd

5 Niet discrimineren, denk je dat je vanwege je leeftijd, sekse, afkomst, geaardheid of geloof bent afgewezen, kun je naar de rechter stappen Belangrijk dat rechtsnormen zo veel mogelijk overeenkomen met de opvattingen die wij als burgers hebben over goed en kwaad. Eerder er dan aan houden. Toch sommige regels ingaan tegen het gevoel van rechtvaardigheid mensen. Rechtsstaat : een staat waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid absolute monarchie : regeringsvorm waarbij de koning alle macht heeft grondwet: waarin staat wat de grondrechten zijn en hoe het land geregeerd moet worden. Geen garantie voor rechtsstaat. Dictatuur ook maar worden niet gerespecteerd dictatuur: één machthebber of één partij bepaalt in feite wat de regels zijn leerplicht: de plicht dat je naar school moet tot minimaal je 18e Binnen het recht bestaan er verschillende rechtsgebieden, met als belangrijkste onderscheid het verschil publiekrecht en privaatrecht: Publiekrecht Het publiekrecht regelt de inrichting van de staat en de relatie tussen burgers en overheid. Onderverdeeld: Staatsrecht. Bevat alle regels voor de inrichting van de Nederlandse staat Bestuursrecht. Regelt de verhouding tussen burger en overheid en bevat regels die je beschermen tegen de overheid Strafrecht. Bestaat uit alle wettelijke regels die aangeven welk gedrag strafbaar is Privaatrecht Het privaatrecht of burgerlijk recht regelt de betrekkingen tussen burgers onderling. Zorgt ervoor burgers elkaar rechtvaardig behandelen. Tot privaatrecht behoren o.a. : Personen- en familierecht. Regelt zaken als het huwelijk, echtscheiding, geboorte, overlijden en het adopteren van kinderen Ondernemingsrecht. Bepaalt bijv. onder welke voorwaarde je een bedrijf of vereniging mag oprichten Vermogensrecht. Omvat alle zaken die te maken hebben met iemands vermogen. Sluiten koop-, huur-, of arbeidsovereenkomst. Regelen nalatenschap Hoofdstuk 2 De grondbeginselen Doel van de rechtsstaat: - zorgen voor veiligheid burgers: beschermen tegen macht overheid - ervoor zorgen burgers gelijk behandeld en in vrijheid kunnen leven Deze doelen uitgewerkt in de volgende grondbeginselen: Er is sprake van een verdeling van de macht De grondrechten zijn vastgelegd in de grondwet

6 Door het legaliteitsbeginsel mag de overheid alleen beperkingen opleggen aan de vrijheid burger als die beperkingen in wetten zijn vastgelegd Trias politica (machtenscheiding) Doel: dat niet één persoon of één instantie alle politieke macht zou hebben. Deze scheiding zou absolutisme en dictatuur onmogelijk maken en onrechtvaardigheid zo veel mogelijk voorkomen. Wetgevende macht Maakt de wetten waaraan burgers en overheid zich moeten houden (Leerplichtwet, alle wetten in Wetboek van Strafrecht). Taak parlement en regering samen. Uitvoerend macht. Zorgt ervoor dat eenmaal goedgekeurde wetten worden uitgevoerd. Regering verantwoordelijk Rechterlijke macht. Beoordeelt of burgers of machthebbers wetten hebben overtreden + uitspraak in conflicten checks and balances: systeem van wederzijdse controle en evenwicht tussen de drie staatsmachten onderling Feit rechters neutraal en onafhankelijk, zorgt voor bescherming 1. We kunnen rekenen op eerlijke rechtspraak 2. Je wordt beschermd tegen ongeoorloofd optreden of nalatigheid van de overheid 3. Onafhankelijke rechtspraak zorgt ervoor dat mensen geen eigen rechter gaan spelen Belangrijke functie grondwet: vastleggen grondrechten. Twee soorten grondrechten: Klassieke grondrechten (recht op gelijke behandeling. vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting, recht op onaantastbaarheid van lichaam). Overheid moet garanderen! Sociale grondrechten. (recht op werk, gezondheidszorg en woongelegenheid) Overheid kan deze rechten niet garanderen!, wel inspannen. Sociale grondrechten opgenomen in grondwet : sociale rechtsstaat Grenzen aan de macht van de overheid, te maken met het legaliteitsbeginsel : de overheid mag alleen beperkingen opleggen aan de vrijheid van burgers als die beperkingen in wetten zijn vastgelegd. Hierdoor rechtszekerheid, weten waar je aan toe bent Legaliteitsbeginsel zien we onder meer terug in wetboek van strafrecht: Strafbaarheid. Artikel 1, lid 1 bepaalt dat iets alleen strafbaar is als het in wet staat Strafmaat. In wet staat bij ieder strafbaar feit maximale straf Ne bis in idem-regel. Na uitspraak rechter kun je in principe niet voor een tweede keer voor hetzelfde feit worden vervolgd. In bijzonder afgeweken als: - wanneer op basis nieuwe DNA-technieken nieuw hard bewijs is gevonden - wanneer getuige meineed heeft gepleegd

7 Hoofdstuk 3: Strafrecht: de opsporing Overheid moet zorgen voor veiligheid van burgers en rechtshandhaving : overheid meer macht dan wij, mag als enige geweld gebruiken: geweldsmonopolie van de staat rechtsbescherming: de grondwet beschermt de burgers tegen andere burgers en tegen machtsmisbruik overheid Misdrijven : de meer ernstige strafbare feiten (diefstal, mishandeling, moord, rijden onder invloed) Overtredingen : de minder ernstige strafbare feiten (rijden door rood licht, te hard rijden) Meeste overtredingen staan in het Wetboek van Strafrecht Criminaliteit: alle misdrijven die in de wet staan Wanneer er een misdrijf is gepleegd, verloopt de procedure volgens een vast patroon. 1. De politie verzamelt informatie over het strafbare feit. Zij - zoekt naar sporen - hoort getuigen en slachtoffer - houdt verdachten aan - legt alle gegevens vast in een proces-verbaal 2. De officier van justitie bepaalt m.b.v. het proces-verbaal of er wel of geen rechtszaak moet komen. In feite is officier van justitie openbare aanklager omdat hij namens de samenleving bewijzen zoekt tegen een verdachte en een straf tegen hem kan eisen Alle officieren van justitie bij elkaar = openbaar ministerie (OM) 3. De rechter stelt tijdens een rechtszaak vast of de verdachte schuldig is. Als hij de schuld bewezen acht, kan hij verdachte straf opleggen Verdachte: een redelijk vermoeden van schuld Opsporingsactiviteiten zonder toestemming: Een verdachte staande houden : iemand laten stilstaan om hem te vragen naar zijn personalia Een verdachte fouilleren : onderzoeken aan zijn kleding en zijn lichaam Een verdachten aanhouden/arresteren Een verdachte voor onderzoek negen uur op het bureau vasthouden In beslag nemen van bewijsmateriaal (gestolen mobieltje, opgevoerde brommer) Opsporingsactiviteiten waarbij toestemming nodig Het binnengaan van een woning. Alleen als politie vermoedt dat er in woning iets ergs aan de hand is, mag politie zonder machtiging het huis in. Huiszoekingsbevel woning doorzoeken Afluisteren telefoongesprekken en aftappen internetverkeer Preventief fouilleren : fouilleren zonder dat er sprake is van verdenking. Dit mag alleen in veiligheidsrisicogebieden (uitgaansgelegenheden, sportstadions en luchthavens) Een verdachte langer dan negen uur vasthouden

8 Infiltratie in misdaadorganisaties. De undercoveragent mag niet aanzetten tot strafbare feiten Na de afronding van het opsporingsverzoek door officier en politie, heeft officier drie mogelijkheden: Seponeren : afzien van verdere rechtsvervolging Transactie of strafbeschikking: Overtredingen en lichte misdrijven transactie aanbieden. OM kan bij lichte delicten ook kiezen voor strafbeschikking en legt dan zelf straf op. Bij strafbeschikking staat schuld vast Vervolgen. Officier van justitie stuurt je dossier naar de rechtbank en begint een rechtszaak. Hoofdstuk 4 Strafrecht: de rechtszaak Als officier van justitie besluit vervolging, strafzaak bij rechtbank. - Kantonrechter behandelt overtredingen, - Politierechter kleine misdrijven zoals winkeldiefstal - Ernstige misdrijven behandeld door meervoudige kamer, bestaand uit drie rechters Rechtszaak ( terechtzitting ): behandeling van het strafbare feit door de rechter. 7 stappen: 1. Opening. Rechter controleert persoonsgegevens verdachte. Rechter vertelt verdachte goed opletten en niet verplicht is om te antwoorden 2. Tenlastelegging (aanklacht). Officier van justitie als openbare aanklager leest strafbare feit voor verdachte van beschuldigd 3. Onderzoek door de rechter. Begint met ondervraging verdachte. Verdachte niet onder eed, hoeft niet waarheid spreken. Eventuele getuigen en deskundigen kunnen door alle partijen worden opgeroepen en ondervraagd. Zij staan onder ede moeten waarheid spreken, als ze liegen plegen ze meineed 4. Requisitoir. Verhaal van officier van justitie waarin hij probeert aan te tonen dat verdachte schuldig is en rechter om bepaalde straf vraagt (eis) 5. Pleidooi. Advocaat aan beurt pleidooi houden, verdachte verdedigen. Hij probeert aan te tonen onvoldoende bewijsmateriaal of verzachtende omstandigheden aanvoeren 6. Laatste woord verdachte. Voordat rechter zitting afsluit krijgt verdachte laatste woord. Spijt betuigen, excuses aanbieden, onschuld benadrukken, aangeven hoeveel schade hij zal ondervinden eventuele straf 7. Vonnis. Woord aan rechter. Rechter legt uit of hij bewezen acht dat verdachte strafbare feit heeft gepleegd, welke straf eventueel. Kantonrechter en politierechter meteen uitspraak, meervoudige kamer na twee weken Als veroordeelde of officier justitie niet eens met vonnis, hoger beroep gaan: Het gerechtshof doet de strafzaak dan helemaal over. Daarnaast mogelijkheid in cassatie gaan bij de Hoge Raad (hoogste rechter van ons land)

9 Waarom straffen we, welk effect ermee bereiken? Wraak en vergelding. Misdaad mag niet lonen Afschrikking. Vooruitzicht van straf moet mensen ervan weerhouden misdaad te plegen Voorkomen van eigenrichting. In onze rechtsstaat taak overheid om te straffen en niet die van burgers Resocialisatie (heropvoeding). Met een straf probeert de overheid het gedrag van een crimineel te verbeteren Beveiliging van de samenleving. Beschermen tegen herhaling. Zolang een dader vastzit, kan hij geen nieuwe misdrijven plegen Rechters kunnen de volgende hoofdstraffen opleggen: Vrijheidsstraf. Rechter bestraft ongeveer een kwart van de daders van misdrijven met vrijheidsstraf. Max. voor overtreding één jaar: hechtenis. Max. voor zwaarste misdrijven levenslang Taakstraf. Rechter kan kiezen tussen werkstraf of gedragstraining Geldboete. Maximumhoogte afhankelijk van de zwaarte van de overtreding of het misdrijf en varieert van 410 euro (lichte overtredingen) tot euro (zware misdrijven) Dader kan naast hoofdstraf ook een bijkomende straf krijgen, vaak te maken met het gepleegde delict (intrekking rijbewijs, stadionverbod) Strafrechtelijke maatregel: bedoeld om samenleving te beschermen of om de schade van het misdrijf te herstellen bijv: schadevergoeding ontrekking aan het verkeer van in beslag genomen goederen: de dader krijgt dan bepaalde spullen, zoals wapens en drugs, niet meer terug ontneming van wederrechtelijk (= in strijd met de wet) voordeel: pluk-ze-maatregel, waarbij de veroordeelde de winst kwijt is die hij met het misdrijf heeft gemaakt Tbs (terbeschikkingstelling) : wanneer iemand een strafbaar feit heeft gepleegd, maar niet schuldig kan worden bevonden omdat hij psychisch in de war was. belangrijk onderdeek behandeling tbs ers is het verlof: wordt mogelijk zodra patient voldoende vooruitgang laat zien. bijv: onder begeleiding boodschappen doen, later zonder begeleiding op proefverlof Kinderen < 12 jaar die strafbaar feit plegen, kunnen door politie worden aangehouden, gefouilleerd en verhoord worden. Maar niet voor rechter omdat ze strafrechtelijk niet aansprakelijk zijn voor hun daden Jongeren jaar: jeugdstrafrecht. - Lichte misdrijven (kleine diefstallen, vernielingen) worden zoveel mogelijk via een Halt-bureau afgedaan met een taakstraf.

10 - Zwaardere misdrijven voor de kinderrechter. Max 1 jaar (12-15) of max 2 jaar (16-17) jeugddetentie opleggen, werken aan resocialisatie Hoofdstuk 5: Burgerlijk recht Mensen worden in rechtsstaat niet alleen beschermd tegen staat, maar ook tegen elkaar. Ruzies en conflicten kunnen hoog oplopen. Daarom kunnen partijen als samen niet uitkomen hun geschil (conflict) voorleggen aan onafhankelijke rechter eiser : degene die de zaak aan de rechter voorlegt gedaagde : de persoon van wie iets wordt geeist en die daarom voor de rechter wordt gedaagd Verloop burgerlijke rechtszaak De zaak begint wanneer jij de gedaagde een dagvaarding laat sturen: een schriftelijke mededeling aan een persoon dat hij voor de rechter moet verschijnen In eenvoudige zaken hoeven jij en tegenpartij zich niet te laten vertegenwoordigen door advocaat. Bij grote of ingewikkelde zaken advocaat wel verplicht. Rechter beoordeelt jouw eis en het verweer van de gedaagde Lukt het je dan nog niet om kwestie te regelen, spreekt rechter een vonnis uit om einde te maken aan het conflict Dwangsom Loonbeslag : een deurwaarder legt dan beslag op het salaris van verliezende partij Twee soorten schadevergoeding: Vergoeding van vermogensschade. Vergoeding voor gemaakte kosten, geleden verlies en misgelopen winst Vergoeding van immateriele schade. Compensatie voor niet-tastbare schade (pijn, verdriet, reputatieschade) In hoger beroep gaan: waarbij de zaak wordt voorgelegd aan het gerechtshof kort geding : versnelde en vereenvoudigde procedure voor spoedeisende zaken De recher geeft in een kort geding altijd een voorlopig oordeel in afwachting van een definitieve uitspraak in het normale burgerlijke proces: bodemprocedure mediation: waarbij partijen zelf hun conflicten oplossen met hulp van een onafhankelijke bemiddelaar robotrecht

11 Hoofdstuk 6: Discussies over de rechtsstaat Tot welk punt mogen we de rechten van burgers inperken om de samenleving veiliger te maken? Bij deze vraag discussies over rechtsstaat op vier terreinen: botsende grondrechten uitbreiding van opsporingsbevoegdheden veranderingen in de rechtsspraak strenger straffen Botsende grondrechten het recht op vrije meningsuiting het recht op gelijke behandeling (discriminatieverbod) het recht om je geloof vrij te belijden Vrijheid van meninguiting: je mag zeggen wat je vindt, maar behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet (geen leugens verspreiden, niet iemand opzettelijk beledigen, niet aanzetten tot haat) Georganiseerde misdaad beter bestrijden: Wet bijzondere opsporingsbevoegdheden (Wet BOB) - geeft politie onder bepaalde voorwaarden bevoegdheid tot inkijkoperaties, waarbij politie inbreekt om te kijken of er ergens mogelijk bewijsmateriaal is wetsvoorstel Computercriminaliteit III geeft politie en justitie meer bevoegdheden om criminelen op te sporen en te vervolgen Omdat NL mogelijk doelwit aanslagen is, zijn bevoegdheden politie uitgebreid, o.a. met de Wet opsporing terroristische misdrijven. Definitie begrip verdachte zodanig aangepast, dat bij een terreurverdachte niet langer sprake hoeft te zijn van een redelijk vermoeden van schuld aan strafbare handelingen Twee nieuwe ontwikkelingen te maken met berechting 1. Uitbreiding spreekrecht. Slachtoffers en nabestaanden zware misdrijven meer rechten gekregen tijdens strafproces 2. OM legt straffen op. Dankzij de Wet OM-afdoening mag het OM sinds paar jaar bij minder zware delicten zelf bepalen of iemand schuldig is en een straf opleggen Hoofdstuk 7: Nederland, VS en Mexico

12 Klassenjustitie : houdt in dat mensen dat uit de hogere sociale klasse door justitie worden bevoordeeld boven mensen uit de lagere sociale klasse Rassenjustitie: Zwarte amerikanen voor hetzelfde delict hogere gevangenisstraf dan blanke. uitlokking preventieve opsluiting plea bargaining: waarbij de advocaat en de aanklager een deal sluiten op voorwaarde dat de verdachte bekent Three Strikes and You re Out Law: waardoor je een zware straf krijgt als je voor de derde keer in de fout gaat levenslange gevangenisstraf juryrechtspraak: Iedere Amerikaan vanaf achttien jaar die Engels spreekt en geen strafblad heeft, kan voor een jury gevraagd worden