WOR 731. Risicoverevening. Vormgeving van ex ante en ex post verevening V&V-kosten

Transcriptie

1 WOR 731 Risicoverevening Vormgeving van ex ante en ex post verevening V&V-kosten Significant Thorbeckelaan ED Barneveld KvK Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Barneveld, 11 mei 2015 Referentie: RR/mu/ Versie: definitief Auteur(s): Rosa Remmerswaal, Loes Koster, Jan Reitsma, Maria Schipper, Robin Stoof

2 Inhoudsopgave Samenvatting 3 1. Inleiding Achtergrond Doelstelling Aanpak, gebruikte data en modelvarianten Leeswijzer Deel I - Kenmerken van GRZ-gebruikers Gemiddelde kosten en meerkosten Prevalentie van zorggebruik Samenhang tussen GRZ- en V&V-gebruik Zorggebruik in voorgaand jaar Sterftekansen Deel II - Vereveningskenmerk GRZ(t-1) in modellen GRZ(t-1) in basismodel GRZ(t-1) in basismodel VVGRZ(t-1) in basismodel Conclusie Deel III - Ex post compensatie voor V&V-kosten Variant 1: HKC voor V&V-kosten Variant 2: percentage van V&V-kosten toevoegen aan zorgkosten Variant 3: compensatie van resultaten verzekeraar buiten bandbreedte Overzicht van varianten en conclusie Beschouwing 33 A. Onderzoeksverantwoording 35 B. 39 C. Tabellen verdieping beschrijvende statistieken deel I 56 Inhoudsopgave Pagina 2 van 57

3 Voorwoord Voor u ligt de eindrapportage over het onderzoek naar de ex ante en ex post risicovereveningsmodellen somatische zorg en V&V-kosten. Het biedt een verkenning om de vereveningsmodellen door te ontwikkelen met behulp van kenmerken van geriatrische zorg. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het onderzoek is begeleid door een begeleidingscommissie, bestaande uit vertegenwoordigers van zorgverzekeraars, Zorgverzekeraars Nederland, Zorginstituut Nederland en het ministerie van VWS. We willen hun graag danken voor hun inhoudelijke betrokkenheid en hun feedback op de rapportage. Tot slot bedanken we de medewerkers van het ministerie van VWS voor het meedenken met de verschillende modelvarianten en de scherpe blik bij het opstellen van deze rapportage. Rosa Remmerswaal (projectleider) Loes Koster Jan Reitsma Maria Schipper Robin Stoof Voorwoord Pagina 3 van 57

4 Samenvatting Doel van het onderzoek 01 Het risicovereveningsysteem beoogt een gelijk speelveld voor zorgverzekeraars te creëren en prikkels tot risicoselectie weg te nemen. De risicovereveningsmodellen worden jaarlijks verbeterd en verder doorontwikkeld, met als doel de verevenende werking van de modellen te optimaliseren. Als onderdeel van de doorontwikkeling wil het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (hierna: VWS) graag onderzoeken in hoeverre opname van het gebruik van geriatrische revalidatiezorg (hierna: GRZ) in een voorgaand jaar als vereveningskenmerk zinvol is. 02 Het risicovereveningssysteem bevat daarnaast voor verpleging en verzorging (hierna: V&V) in 2016 nog achteraf compensaties om te compenseren voor onvolkomenheden in het ex ante model en gebrek aan sturingsmogelijkheden voor verzekeraars. Er zijn diverse varianten voor ex post compensatie mogelijk. Het m ministerie van VWS wil enkele van deze varianten empirisch onderzoeken. 03 Deze rapportage bevat de resultaten van onderzoek naar beide doorontwikkelingsaspecten. Het onderzoek bestaat uit drie delen: a. Deel I: een beschrijving van de kenmerken en zorgkosten van verzekerden die gebruikmaken van GRZ; b. Deel II: onderzoek naar effecten van het toevoegen van het vereveningskenmerk GRZ(t-1) op de ex ante modellen voor somatische zorgkosten; c. Deel III: onderzoek naar mogelijke uitwerkingen van ex post compensatiemechanismen voor V&Vkosten in Voor het onderzoek is gebruikgemaakt van gegevensbestanden met data van 2012 met de kostendefinitie van 2015 voor de zorgkosten en de V&V-kosten. De gegevensbestanden zijn gebaseerd op de bestanden van de Overall Toets 2015 (WOR 710), maar bevat een beperktere set van n. Tevens is gebruikgemaakt van een drietal gegevensbestanden met data van 2011, om het gebruik van GRZ en V&V in t-1 te kunnen bepalen. Het heeft betrekking op de bestanden van de Overall Toets 2014 (WOR 648), de GRZ-kosten uit 2011 en de kosten en zorgomvang van persoonlijke verzorging en verpleging uit Ten behoeve van de beantwoording van de onderzoeksvragen van de drie delen zijn verschillende modelvarianten ontwikkeld. Figuur S1 geeft een globaal overzicht van de gebruikte modellen in de verschillende delen van het onderzoek. In deel I van dit onderzoek zijn meerkosten berekend aan de hand van bestaande aparte modellen voor de zorgkosten en de V&V-kosten uit de OT In deel II van dit onderzoek is voor drie verschillende modelvarianten onderzocht of en op welke wijze gebruik van GRZ in t-1 als vereveningskenmerk kan worden toegevoegd. In deel III zijn drie varianten voor een ex post compensatie van de V&V-kosten geanalyseerd, op basis van twee verschillende referentiemodellen. 06 Bij de vergelijking van modelvarianten is gekeken naar verschuivingen in normbedragen en verschillen in maatstaven voor de verevenende werking van de modellen. Samenvatting Pagina 4 van 57

5 Deel I Variabele zorgkosten (OT 2015) V&V-kosten (OT 2015) Variabele zorgkosten & V&V Variabele zorgkosten & V&V + V&V(t-1) (WOR 713) Deel II Modelontwikkeling 1 Modelontwikkeling 3 Modelontwikkeling 2 Variabele zorgkosten + GRZ(t-1) Variabele zorgkosten & V&V + VVGRZ(t-1) Variabele zorgkosten & V&V V&V(t-1) + GRZ(t-1) Deel III Referentiemodel Technisch beste model: variant 3b V&V-kosten Conform model variant 3b Figuur S1. Overzicht gebruikte modellen Belangrijkste bevindingen Deel I - Kenmerken van GRZ-gebruikers 07 Een relatief klein deel van de verzekerden heeft GRZ-kosten, slechts 0,3%. GRZ-gebruikers verschillen op veel gebieden van niet-grz-gebruikers. Zo hebben GRZ-gebruikers in t-1 gemiddeld hogere zorgkosten in t en voor deze groep is de prevalentie van zorg hoger. Dit geldt voor alle kostensoorten, zowel voor zorgkosten, GRZ-kosten als V&V-kosten. Het vereveningsmodel voor zorgkosten 2015 compenseert de hoge kosten bij GRZ-gebruikers in t-1 voor een deel, maar niet volledig. Het model voor V&V-kosten voorspelt slechts in beperkte mate de hoge kosten van GRZ-gebruikers. 08 Er is een grote samenhang tussen GRZ en V&V: ongeveer tweederde van de GRZ-gebruikers maakt ook gebruik van V&V. Bovendien is voor GRZ-gebruikers in t-1 de kans relatief groot dat zij in t V&V-kosten hebben. Daarnaast hebben verzekerden met GRZ-gebruik relatief vaak over meerdere jaren zorgkosten, zowel zorgkosten als GRZ-kosten als V&V-kosten. Al is er een beperkte groep GRZ-gebruikers die in twee achtereenvolgende jaren GRZ-gebruik hebben. 09 Tot slot hebben naast hogere zorgkosten GRZ-gebruikers ook een grotere kans om te sterven ten opzichte van niet-grz-gebruikers. Deel II - Vereveningskenmerk GRZ(t-1) in modellen 10 Voor deel II is voor drie modelvarianten onderzocht wat het effect is van het toevoegen van zorgkosten voor geriatrische revalidatie in het voorgaande jaar als vereveningskenmerk en op drie manieren. Daarbij zijn de GRZ-kosten in t-1 op verschillende manieren gecategoriseerd, al dan niet gecombineerd met V&V-kosten in t-1. In tabel S1 is een overzicht gegeven van de geschatte modellen en categoriseringswijzen van GRZ(t-1). Samenvatting Pagina 5 van 57

6 Model 1: Variabele zorgkosten Model 2: Variabele zorgkosten + V&V-kosten Basis Vereveningskenmerken somatisch Vereveningskenmerken somatisch + categorieën V&V (t-1) Model 3: Variabele zorgkosten + V&V-kosten Vereveningskenmerken somatisch Variant a. Basis + wel/niet GRZ (t-1) Basis + wel/niet GRZ (t-1) Basis + wel/niet GRZ+V&V (t-1) Variant b. Basis + categorieën GRZ (t-1) Basis + categorieën GRZ (t-1) Basis + categorieën GRZ+V&V (t-1) Variant c. n.v.t. n.v.t. Basis + interactie categorieën GRZ+V&V (t-1) en leeftijd Tabel S1. Overzicht modelvarianten en categoriseringswijzen GRZ(t-1) 11 Uit de schatting van de modellen blijkt dat de toevoeging van GRZ(t-1) de verevenende werking van basismodel 1 en 2 niet verbetert. Op zowel individu-, subgroep- als verzekeraarsniveau zijn de veranderingen van de maatstaven minimaal of nihil. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat het deel van de verzekerden dat gebruikmaakt van GRZ zeer klein is. 12 De voorspelbaarheid van het model neemt wel toe wanneer als vereveningskenmerk de som van de GRZ-kosten in t-1 en V&V-kosten t-1 wordt meegenomen. Hierbij presteert de variant, waarbij VVGRZ(t-1) met de categorieën geen, laag, middelmatig, hoog en zeer hoog (variant 3b) wordt opgenomen, beter dan de variant met de categorieën wel of geen GRZ-gebruik in t-1 (variant 3a). Variant 3c met toevoeging van een interactie VVGRZ(t-1) en leeftijd zorgt voor een toename in complexiteit van het model en heeft daarom niet de voorkeur. Voor de ex post compensatie voor V&V-zorgkosten (deel III) is daarom basismodel 3, variant b als uitgangspunt gekozen. Deel III - Ex post compensatie voor V&V-kosten 13 Ex post compensatie richt zich op verrekening van hoge V&V-kosten die door het risicovereveningsmodel in beperkte mate voorspeld worden. Er zijn drie varianten van ex post compensatie verkend: a. Hogekostencompensatie, waarbij op individueel niveau kosten boven een drempelwaarde ex post worden gecompenseerd; b. Een vast percentage van V&V-kosten dat ex post wordt gecompenseerd; c. Compensatie op basis van het resultaat van verzekeraars buiten een vooraf vastgestelde bandbreedte. 14 Voor het berekenen van de drie varianten (met subvarianten) is gebruikgemaakt van verschillende referentiemodellen. Tabel S2 vat dit beknopt samen. 15 Alle varianten leveren een reductie in bandbreedte van de resultaten van verzekeraars op. De gemiddelde omvang van de ex post compensatie laat een beperkte samenhang zien met de resultaten van de verzekeraars in het referentiemodel en het verschil in resultaat van verzekeraars voor en na compensatie is beperkt. Het gerealiseerde verschil in bandbreedte wordt veroorzaakt door de effecten van de ex post compensatie voor de verzekeraars met het hoogste en het laagste resultaat. Samenvatting Pagina 6 van 57

7 Model Omschrijving Referentiemodel 1 Variabele zorgkosten + V&V-kosten, met VVGRZ(t-1) (vereveningskenmerken conform deel II model 3b) Variant 1a Variant 1b Drempelwaarde: 90% nacalculatie boven drempelwaarde met 8% HKC van totale V&V-kosten Drempelwaarde: 90% nacalculatie boven drempelwaarde met 4% HKC van totale V&V-kosten (halvering t.o.v. variant 1a) Referentiemodel 2 Identiek aan referentiemodel 1 Variant 2a Variant 2b Bandbreedte: nacalculatie voor zorgkosten + x% van V&V-kosten, met x% zodanig dat de bandbreedte van het resultaat op verzekeraarsniveau 217,- is Bandbreedte: nacalculatie voor zorgkosten + x% van V&V-kosten, met x% zodanig dat de bandbreedte uitkomt halverwege variant 2a en de bandbreedte van het referentiemodel Referentiemodel 3a V&V-kosten, met VVGRZ(t-1) (vereveningskenmerken conform deel II model 3b) Variant 3a1 Variant 3a2 Referentiemodel 3b Bandbreedte: nacalculatie van 95% buiten de bandbreedte van +/- 5,- ( 10,- totaal) Bandbreedte: nacalculatie van 95% buiten de bandbreedte, met de bandbreedte zodanig gekozen dat deze uitkomt halverwege variant 3a1 en de bandbreedte van het referentiemodel 3a Referentiemodel 3a + zorgkantoorregio s Variant 3b1 Bandbreedte: +/- 5,- ( 10,- totaal) met een nacalculatie van 95% Variant 3b2 Bandbreedte: zodanig dat de bandbreedte uitkomt halverwege variant 3b1 en de bandbreedte van het referentiemodel met een nacalculatie van 95% Tabel S2. Overzicht van referentiemodellen en modelvarianten voor ex post compensatie 16 Als varianten onderling worden vergeleken, leveren variant 1 en 2 een reductie van de bandbreedte op die qua ordegrootte vergelijkbaar is van omvang. Echter, variant 1 doet dat per saldo met een lager percentage van de totale V&V-kosten dat ex post verevend wordt. Variant 3a levert in termen van de bandbreedtereductie het grootste resultaat op. Bij deze variant worden verzekeraars met een resultaat buiten de bandbreedte gericht gecompenseerd. Tegelijk gaat het in deze variant om een beperkt deel van de V&Vkosten (maximaal 0,5%) dat betrokken is in de ex post verevening. Wanneer rekening wordt gehouden met zorgkantoorregio s (variant 3b), is de bandbreedte van het referentiemodel kleiner en daarmee ook de gerealiseerde bandbreedtereductie door ex post compensatie. 17 Bij de vergelijking van modellen op basis van de (reductie in) bandbreedte van het resultaat van verzekeraars past een belangrijke kanttekening. De bandbreedte wordt feitelijk bepaald door de twee verzekeraars met het hoogste en het laagste resultaat. Daarnaast is de bandbreedte gevoelig voor veranderingen, bijvoorbeeld bij aanpassingen in de modelspecificatie of bij gebruik van data over een ander jaar. In de afweging voor het kiezen van een variant van ex post compensatie is het daarom aan te raden ook andere (inhoudelijke) criteria te betrekken. Samenvatting Pagina 7 van 57

8 1. Inleiding 1.1 Achtergrond 18 Het risicovereveningsysteem beoogt een gelijk speelveld voor zorgverzekeraars te creëren en prikkels tot risicoselectie weg te nemen. De risicovereveningsmodellen worden jaarlijks verbeterd en verder doorontwikkeld, met als doel de verevenende werking van de modellen te optimaliseren. Een van de aspecten van de doorontwikkeling betreft onderzoek naar de effecten van het toevoegen van nieuwe criteria aan het vereveningsmodel. 19 Voor de kosten van Verpleging en Verzorging (hierna: V&V) is bekend dat gebruikers van V&V in een voorgaand jaar voorspelbaar verliesgevend zijn (WOR ) en dat het toevoegen van een vereveningskenmerk gebaseerd op gebruik van V&V in t-1 de verevenende werking van het risicovereveningsmodel verbetert (WOR ). Vanaf 2015 zijn de zorgkosten waarop het vereveningsmodel somatische zorg wordt geschat, uitgebreid met de kosten van geriatrische revalidatiezorg (hierna: GRZ). Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (hierna: VWS) wil graag onderzoeken in hoeverre opname van het gebruik van GRZ in een voorgaand jaar als vereveningskenmerk zinvol is. Hierbij is de vraag relevant hoe groot de overlap is tussen gebruik van V&V en gebruik van GRZ in een voorgaand jaar. 20 Het risicovereveningssysteem bevat daarnaast voor V&V in 2016 nog achteraf compensaties om te compenseren voor onvolkomenheden in het ex ante model en gebrek aan sturingsmogelijkheden voor verzekeraars. De doorontwikkeling van risicoverevening richt zich ook op het zo goed mogelijk vormgeven van deze ex post compensaties. Dat is mogelijk met diverse varianten. VWS wil enkele van deze varianten empirisch onderzoeken. 21 Deze rapportage bevat zowel de resultaten van onderzoek naar toevoeging van het gebruik van GRZ in het voorgaand jaar, als vereveningskenmerk, als de uitkomsten van empirisch onderzoek naar varianten voor het vormgeven van ex post compensaties. 1.2 Doelstelling 22 Het onderzoek bestaat uit drie delen. Het beschrijft de kenmerken en zorgkosten van verzekerden die gebruikmaken van GRZ (deel I). Ten tweede geeft het onderzoek inzicht in het toevoegen van het vereveningskenmerk GRZ(t-1) op de ex ante modellen voor somatische zorgkosten (deel II). En tot slot schetst het onderzoek mogelijke uitwerkingen van ex post compensatiemechanismen voor V&V-kosten in 2016 (deel III). 1 WOR Ellwanger, N., van Asselt, M. en Everhardt, T. (2014). Ondercompensatie van verzekerden met V&V-gebruik in het voorafgaande jaar. Den Haag: APE. 2 WOR Eijkenaar, F., van Kleef, R.C., van Veen, S.H.C.M. en van Vliet, R.C.J.A. (2015). Vervolgonderzoek risicoverevening 2015: Voorspellende waarde van het gebruik van extramurale verpleging en persoonlijke verzorging voor de zorgkosten. Rotterdam: ibmg. 1. Inleiding Pagina 8 van 57

9 23 Het onderzoek richt zich op de volgende onderzoeksvragen, gespecificeerd voor de drie delen: Deel I: Kenmerken van verzekerden die gebruikmaken van GRZ: a. Hoeveel verzekerden maken gebruik van GRZ? b. Wat zijn de zorgkosten, uitgesplitst naar somatische kosten, GRZ- en V&V-kosten, van verzekerden die gebruikmaken van GRZ in t-1? i. Wat zijn de meerkosten voor deze verzekerden ten opzichte van de risicovereveningsmodellen Overall Toets 2015 (hierna: OT 2015, WOR )? ii. Zijn hier verschillen te zien tussen geslacht en/of leeftijd? c. Wat is de prevalentie van zorggebruik in t voor verzekerden die in t-1 gebruikmaakten van GRZ? d. Wat is de samenhang tussen het zorggebruik van GRZ en V&V? e. Wat is de overlijdenskans van verzekerden die gebruikmaken van GRZ? f. Welk zorggebruik en welke zorgkosten hadden GRZ-gebruikers in het voorgaand jaar? Deel II: Ex ante model uitbreiden met vereveningskenmerk GRZ(t-1): a. Neemt de verevenende werking van het somatische model toe bij het toevoegen van het kenmerk gebruik van GRZ in voorgaand jaar? b. Op welke wijze kan het kenmerk GRZ in voorgaand jaar het best worden opgenomen in het model? i. Kunnen de kenmerken V&V-gebruik in t-1 en GRZ-gebruik in t-1 worden samengevoegd? ii. Op welke wijze dienen de kosten in t-1 gecategoriseerd te worden? (Wel/geen kosten, kostencategorieën, crossings met leeftijdscategorieën) Deel III: Ex post compensatie voor V&V-kosten: a. Wat is het effect van het toepassen van een hogekostencompensatie 4 (HKC) voor de V&V-kosten op het model voor zorgkosten en V&V-kosten? b. Wat is het effect van het toepassen van een vast percentage ex post compensatie van V&V-kosten op het model voor zorgkosten en V&V-kosten? c. Wat is het effect van het toepassen van ex post compensatie op resultaten van verzekeraars buiten vooraf vastgestelde bandbreedtes 5 voor V&V-kosten? 1.3 Aanpak, gebruikte data en modelvarianten 24 Voor het onderzoek is gebruikgemaakt van gegevensbestanden met data van 2012 met de kostendefinitie van 2015 voor de zorgkosten en de V&V-kosten. De gegevensbestanden zijn gebaseerd op de bestanden van de Overall Toets 2015 (WOR 710), maar bevat een beperktere set van n. Tevens is gebruikgemaakt van een drietal gegevensbestanden met data van 2011, om het gebruik van GRZ 6 en V&V in t-1 te kunnen bepalen. Het heeft betrekking op de bestanden van de Overall Toets 2014 (WOR ), de GRZ-kosten uit 2011 en de kosten en zorgomvang van persoonlijke verzorging en verpleging uit WOR Eijkenaar, F., van Kleef, R.C., van Veen, S.H.C.M. en van Vliet, R.C.J.A. (2014). Onderzoek risicoverevening 2015: Overall Toets. Rotterdam: ibmg 4 Het doel van de HKC is het compenseren van verschillen in kosten tussen zorgverzekeraars die ontstaan als gevolg van een ongelijke verdeling van verzekerden met hoge gerealiseerde schades. 5 De bandbreedteregeling is een vangnet dat ingezet wordt als de kwaliteit van het ex ante vereveningsmodel onvoldoende is. 6 In 2015 is de dekking van GRZ aangepast in het pakket van de basisverzekering. De opgenomen kosten in het model zijn niet aangepast. 7 WOR Eijkenaar, F., van Kleef, R.C., van Veen, S.H.C.M. en van Vliet, R.C.J.A. (2013). Onderzoek risicoverevening 2014: Gegevensfase. Rotterdam: ibmg. 1. Inleiding Pagina 9 van 57

10 25 De bestanden zijn aan elkaar gekoppeld met behulp van gepseudonimiseerde BSN s. Hiervoor was het noodzakelijk om de bestanden met data van 2011 te aggregeren op deze BSN s 8. Voor verzekerden bij wie geen koppeling mogelijk was tussen de bestanden uit 2011 en 2012, is ervan uitgegaan dat er geen zorgkosten waren in Dit kan voorkomen bij verzekerden die in 2012 zijn geboren, of in 2012 naar Nederland zijn geïmmigreerd. Het analysebestand dat na koppeling van de drie bestanden is ontstaan, is gebruikt voor de drie deelonderzoeken. 26 Ten behoeve van de beantwoording van de onderzoeksvragen van de drie delen zijn verschillende modelvarianten ontwikkeld. Figuur 1 geeft een globaal overzicht van de gebruikte modellen in de verschillende delen van het onderzoek. In deel I van dit onderzoek zijn meerkosten berekend. Dit is gedaan aan de hand van bestaande aparte modellen voor zorgkosten en V&V-kosten uit de OT Deel I Variabele zorgkosten (OT 2015) V&V-kosten (OT 2015) Variabele zorgkosten & V&V Variabele zorgkosten & V&V + V&V(t-1) (WOR 713) Deel II Modelontwikkeling 1 Modelontwikkeling 3 Modelontwikkeling 2 Variabele zorgkosten + GRZ(t-1) Variabele zorgkosten & V&V + VVGRZ(t-1) Variabele zorgkosten & V&V V&V(t-1) + GRZ(t-1) Deel III Referentiemodel Technisch beste model: variant 3b V&V-kosten Conform model variant 3b Figuur 1. Overzicht gebruikte modellen 27 In deel II van dit onderzoek zijn drie verschillende modelvarianten in beschouwing genomen, waarbij is onderzocht of en op welke wijze gebruik van GRZ in t-1 als vereveningskenmerk kan worden toegevoegd. De varianten betreffen het model conform OT 2015 over de zorgkosten gebruikt (1), het technisch beste model uit WOR 713, waarbij zorgkosten en V&V-kosten zijn samengevoegd en de V&V-kosten in t-1 als vereveningskenmerk zijn opgenomen (2) en tot slot een model waarbij zorgkosten en V&Vkosten zijn samengevoegd, zonder extra vereveningskenmerken ten opzichte van OT 2015 (3). 8 In een zeer klein aantal gevallen (<0,01%) kwamen unieke BSN s meer dan één keer voor in een bestand. Records behorend bij een uniek BSN zijn in die gevallen geaggregeerd, waarbij zorgkosten zijn gesommeerd en bij overige gegevens is uitgegaan van het record waarbij de induur (aantal dagen verzekerd) het grootst is. 1. Inleiding Pagina 10 van 57

11 28 In deel III zijn drie varianten voor een ex post compensatie van de V&V-kosten geanalyseerd, op basis van drie referentiemodellen. Het referentiemodel voor de eerste twee deelvragen is het technisch beste model uit deel II, waarbij zowel de zorgkosten als V&V-kosten zijn opgenomen. Het derde referentiemodel is een model, waarbij alleen de V&V-kosten zijn voorspeld met de vereveningskenmerken van het technisch beste model uit deel II. 29 Bij de vergelijking van modelvarianten wordt gekeken naar verschuivingen in normbedragen en verschillen in maatstaven voor de verevenende werking van de modellen. De definitie en gehanteerde formules voor de berekening van de maatstaven zijn weergegeven in bijlage A. In voorliggend document rapporteren we minder maatstaven dan gebruikelijk, vanwege het ontbreken van gegevens op gemeentelijk niveau (G4, G21 en overige) en zorgkosten in t-3 in de beschikbare databestanden. 1.4 Leeswijzer 30 In hoofdstuk 2 geven we de beschrijvende statistieken uit deel I weer; de kenmerken van GRZ-gebruikers worden hier in kaart gebracht. Hoofdstuk 3 geeft de resultaten uit deel II, waarbij wordt ingegaan op de effecten van het toevoegen van GRZ(t-1) als vereveningskenmerk in ex ante modellen. Hoofdstuk 4 beschrijft de resultaten van de drie mogelijkheden voor de ex post compensatie van de V&V-kosten (deel III van het onderzoek). Hoofdstuk 5 bevat een algemene beschouwing van de onderzoekers op de geschatte modellen en de onderzoeksresultaten. Hierbij zijn tevens aanbevelingen voor vervolgonderzoek gegeven. 1. Inleiding Pagina 11 van 57

12 2. Deel I - Kenmerken van GRZ-gebruikers Dit hoofdstuk geeft de kenmerken weer van verzekerden die gebruikmaken van GRZ aan de hand van beschrijvende statistieken. Een relatief klein deel van de verzekerden heeft GRZ-kosten, slechts 0,3%. GRZgebruikers verschillen op veel gebieden van niet-grz-gebruikers. Zo hebben GRZ-gebruikers in t-1 gemiddeld hogere zorgkosten in t en is de prevalentie van zorg hoger. Dit geldt voor alle kostensoorten, zowel voor zorgkosten, GRZ-kosten als V&V-kosten. Het vereveningsmodel voor zorgkosten 2015 compenseert de hoge kosten bij GRZ-gebruikers in t-1 voor een deel, maar niet volledig. Het model voor V&V-kosten voorspelt slechts in beperkte mate de hoge kosten van GRZ-gebruikers. Er is een grote samenhang tussen GRZ en V&V: ongeveer tweederde van de GRZ-gebruikers maakt ook gebruik van V&V. Bovendien is voor GRZ-gebruikers in t-1 de kans relatief groot dat zij in t V&V-kosten hebben. Daarnaast hebben verzekerden met GRZ-gebruik relatief vaak over beide jaren zorgkosten, zowel zorgkosten, als GRZ-kosten, als V&V-kosten. Al is er een beperkte groep GRZ-gebruikers bij wie het GRZ-gebruik in zowel 2011, als 2012 voorkomt. Tot slot hebben GRZ-gebruikers naast hogere zorgkosten ook een grotere kans om te sterven ten opzichte van niet-grz-gebruikers. 2.1 Gemiddelde kosten en meerkosten 31 Uit de eerste twee kolommen uit tabel 1 volgt dat een relatief klein deel van de verzekerden gebruikmaakte van GRZ in t-1. Van het totaal aantal verzekerden had 0,3% in t-1 GRZ-kosten. In absolute zin betreft dit ruim verzekerden. Vanwege de kenmerken van GRZ-zorg was het gebruik van GRZ in t-1 vanzelfsprekend hoger voor verzekerden van 65 jaar en ouder dan voor verzekerden jonger dan 65 jaar. Bij vrouwen ouder dan 65 jaar is de prevalentie van GRZ-zorg in t-1 0,8%, bij mannen ouder dan 65 jaar is dit percentage 0,1%. 32 Tabel 1 geeft tevens een overzicht van de gemiddelde kosten per verzekerdejaar van verschillende kostensoorten, uitgesplitst naar wel/niet GRZ-gebruik in t-1. De gemiddelde kosten liggen voor alle kostensoorten aanzienlijk hoger voor GRZ-gebruikers in t-1 ten opzichte van niet-grz-gebruikers in t-1. Voor verzekerden die in t-1 geen gebruik hebben gemaakt van GRZ zijn de gemiddelde GRZ-kosten ongeveer 100 keer zo hoog (3.671/37) in vergelijking met niet-grz-gebruikers. De zorgkosten zijn bijna 5 keer zo hoog (8.528/1.785) en voor V&V-kosten is deze verhouding zelfs ongeveer 22 (3.446/156). Dit duidt op een samenhang tussen GRZ-kosten en V&V-kosten. Geen GRZ-gebruik in 2011 (t-1) Wel GRZ-gebruik in 2011 (t-1) N (%) Gemiddelde zorgkosten excl. GRZ 2012 (t) Gemiddelde GRZkosten 2012 (t) kosten 2012 Gemiddelde V&V- (t) Man ,9% Man ,4% Vrouw ,3% Vrouw ,1% Totaal ,7% Man ,0% Man ,1% Vrouw ,0% Vrouw ,2% Totaal ,3% Tabel 1. Gemiddelde zorgkosten, GRZ-kosten en V&V-kosten 2. Deel I - Kenmerken van GRZ-gebruikers Pagina 12 van 57

13 33 De gemiddelde werkelijke kosten en gemiddelde meerkosten voor zorgkosten (inclusief GRZ) en V&V-kosten zijn weergegeven in tabel 2. Meerkosten zijn gedefinieerd als het verschil tussen de werkelijke kosten en de verwachte (of: normatieve) kosten die zijn geschat met de uitgangsvereveningsmodellen van Positieve meerkosten duiden erop dat de werkelijke kosten hoger zijn dan de verwachte kosten. Hoe sterker de meerkosten afwijken van 0, hoe slechter het model de kosten voor een subgroep voorspelt. 34 De gemiddelde meerkosten bij zorgkosten zijn hoger voor GRZ-gebruikers in t-1 dan voor niet- GRZ-gebruikers in t-1; respectievelijk en -10. Vergeleken met de werkelijke kosten zijn de meerkosten van verzekerden met GRZ-kosten in t-1 ongeveer een derde van de werkelijke kosten (respectievelijk en ). Dit betekent dat het vereveningsmodel voor zorgkosten, waarin V&V-kosten t-1 en GRZkosten t-1 nog niet als vereveningskenmerk zijn opgenomen, de hoge kosten bij GRZ-gebruikers in t-1 voor een deel compenseren, maar niet volledig. 35 Ook bij V&V-kosten zijn de meerkosten hoger voor GRZ-gebruikers in t-1 dan voor niet-grz-gebruikers in t-1 (1.521 versus -4). Echter, vergeleken met het model voor zorgkosten voorspelt het vereveningsmodel voor V&V-kosten de kosten voor GRZ-gebruikers in t-1 in beperktere mate. Met name voor verzekerden met GRZ-kosten in t-1 van jonger dan 65 jaar, zijn de werkelijke kosten en meerkosten ongeveer even groot. Dat duidt op een beperkte voorspellende waarde van het model voor die subgroep. Dit kan verklaard worden doordat verzekerden jonger dan 65 jaar meestal niet geriatrisch zijn. Geen GRZ-gebruik in 2011 (t-1) Wel GRZ-gebruik in 2011 (t-1) N (%) Variabele zorgkosten (inclusief GRZ) Gemiddelde werkelijke kosten 2012 (t) Meerkosten 2012 (t) (o.b.v. model zorgkosten (OT 2015)) V&V-kosten Gemiddelde werkelijke kosten 2012 (t) Meerkosten 2012 (t) (o.b.v. model V&V-kosten (OT 2015)) Man ,9% Man ,4% Vrouw ,3% Vrouw ,1% Totaal ,7% Man ,0% Man ,1% Vrouw ,0% Vrouw ,2% Totaal ,3% Tabel 2. Gemiddelde kosten en meerkosten voor zorgkosten (inclusief GRZ) en V&V-kosten 9 Dit betreft de modellen die zijn geschat in de Overall Toets Deel I - Kenmerken van GRZ-gebruikers Pagina 13 van 57

14 2.2 Prevalentie van zorggebruik 36 Tabel 3 bevat een overzicht van de prevalentie en de gemiddelde kosten van gebruikers in 2012 (t) van GRZ, V&V en GRZ- of V&V, uitgesplitst naar wel/niet-grz-gebruikers in 2011 (t-1). GRZ-gebruikers in t-1 hebben in vergelijking met niet-grz-gebruikers in t-1 een grotere kans op GRZ-kosten in t; respectievelijk 20,4% ten opzichte van 0,2%. Hetzelfde patroon is waar te nemen bij V&V-kosten (respectievelijk 39,2% ten opzichte van 2,4%). Interessant is dat bij GRZ-gebruikers in t-1 de kans op V&V-kosten groter is dan de kans op GRZ-kosten; respectievelijk 39,2% versus 20,4%. Dit duidt wederom op samenhang tussen GRZ-kosten en V&V-kosten. Dit is te verklaren, omdat na beëindiging van (kortdurende) GRZ veelal V&V thuis nodig zal zijn. 37 Als gebruik wordt gemaakt van GRZ- en/of V&V-zorg in t, hebben GRZ-gebruikers in t-1 in vergelijking met niet-grz-gebruikers in t-1 gemiddeld hogere zorgkosten. Dit verschil is vooral groot bij gebruikers van GRZ of V&V in t (respectievelijk voor GRZ-gebruikers en voor niet-grz-gebruikers). Prevalentie GRZ: Percentage met GRZ-kosten > (t) Gemiddelde GRZ-kosten gebruikers GRZ 2012 (t) Prevalentie V&V: Percentage met V&V-kosten > (t) Gemiddelde V&V-kosten gebruikers V&V 2012 (t) Prevalentie V&V Gemiddelde of GRZ: zorgkosten (som Percentage met GRZ en V&V) V&V-kosten > 0 gebruikers V&V of GRZ-kosten > 0 of GRZ 2012 (t) 2012 (t) Geen GRZ-gebruik in 2011 (t-1) Wel GRZ-gebruik in 2011 (t-1) Man 65-0,0% ,5% ,5% Man 65+ 1,0% ,5% ,0% Vrouw 65-0,0% ,6% ,7% Vrouw 65+ 1,6% ,4% ,1% Totaal 0,2% ,4% ,5% Man 65-19,9% ,0% ,2% Man ,9% ,5% ,8% Vrouw 65-20,5% ,6% ,3% Vrouw ,9% ,7% ,0% Totaal 20,4% ,2% ,9% Tabel 3. Prevalentie en gemiddelde kosten van zorggebruikers van GRZ, V&V en GRZ of V&V 2.3 Samenhang tussen GRZ- en V&V-gebruik 38 Zoals ook al in paragraaf 2.1 en 2.2 is geconstateerd, heeft GRZ een grote samenhang met V&V-zorg. In tabel 4 is te zien hoeveel procent van de verzekerden in t-1 gebruikmaakten van GRZ, V&V of beide. Van de GRZ-gebruikers in t-1 (0,27% van alle verzekerden) had 62% ook V&V-kosten in t-1 (0,17% ten opzichte van 0,27%). Van alle V&V-gebruikers in t-1 ligt het aandeel dat ook gebruikmaakte van GRZ in t-1 lager, namelijk 6% (0,17% ten opzichte van 2,82%). Geen V&V-gebruik in 2011 (t-1) Wel V&V-gebruik in 2011 (t-1) Geen GRZ-gebruik in Wel GRZ-gebruik in (t-1) (t-1) Totaal N % N % N % ,08% ,10% ,18% ,65% ,17% ,82% Totaal ,73% ,27% ,00% Tabel 4. Samenhang tussen V&V- en GRZ-gebruik in t-1 2. Deel I - Kenmerken van GRZ-gebruikers Pagina 14 van 57

15 39 Zoals in paragraaf 2.1 en in WOR 713 is beschreven, hebben gebruikers van GRZ in t-1 en gebruikers van V&V in t-1 hogere kosten in t dan niet-gebruikers van GRZ en V&V in t-1. Het is interessant om te bekijken of er verschillen zijn tussen verzekerden die in t-1 alleen GRZ-kosten hadden, alleen V&V-kosten of voor beide zorgvormen kosten hadden. Tabel 5 geeft daar inzicht in. Hieruit blijkt dat verzekerden die in t-1 zowel van V&V als GRZ gebruikmaakten, hogere zorgkosten hebben dan verzekerden die alleen GRZ- of V&V-kosten hadden in t-1 (respectievelijk 26% en 18% hoger). Voor GRZ- en V&V-kosten geldt dit echter niet, daarbij zijn de kosten van verzekerden die gebruikmaakten van zowel GRZ als V&V in t-1 lager dan de kosten van verzekerden met alleen V&V-gebruik in t-1, respectievelijk alleen GRZ-gebruik in t-1. De totale GRZ- en V&V-kosten van deze groep ( ) is wel hoger in vergelijking tot de andere groepen. Dit duidt erop dat er substitutie kan plaatsvinden tussen GRZ en V&V. Geen VV- of GRZ- gebruik in 2011 (t-1) Alleen GRZ- gebruik in 2011 (t-1) Alleen VV- gebruik in 2011 (t-1) Zowel VV- als GRZ- gebruik in 2011 (t-1) Totaal N (%) Gemiddelde zorgkosten excl Gemiddelde GRZ- Gemiddelde V&V- Kosten 2012 (t) Kosten 2012 (t) ,1% ,1% ,6% ,2% ,0% Tabel 5. Gemiddelde zorgkosten, uitgesplitst naar wel/geen GRZ- en/of V&V-gebruik in t-1 40 In bijlage C, in tabel 19 zijn meerkosten van zorgkosten en V&V-kosten opgenomen, uitgesplitst naar wel/geen GRZ- en/of V&V-gebruik in t-1. Hierin valt op dat het model voor zorgkosten de kosten beter lijkt te voorspellen voor verzekerden met alleen V&V-gebruik in t-1 dan voor verzekerden met alleen GRZ-gebruik en verzekerden met zowel GRZ- als V&V-kosten: de meerkosten zijn voor de eerste groep het laagst. De vereveningskenmerken in het model voor zorgkosten hebben mogelijk een sterkere samenhang met V&V-gebruik dan met GRZ-gebruik 10. Ten aanzien van de V&V-kosten zijn de meerkosten voor verzekerden met alleen GRZ-gebruik (geen V&V) in t-1 negatief: het model voorspelt hogere kosten dan de werkelijke kosten. 41 Tevens is in bijlage C een tabel opgenomen met prevalenties van zorggebruik, uitgesplitst naar wel/geen GRZ- en/of V&V-gebruik in t-1 (tabel 20). Van alleen-grz-gebruikers in t-1 heeft 16 procent V&V-kosten in t. Andersom is het verband minder sterk; van alleen V&V-gebruikers in t-1 heeft 3% GRZ-kosten in t en van de V&V-gebruikers in jaar t had 4% in het jaar ervoor GRZ-gebruik (zie tabel 21).Van gebruikers van zowel V&V als GRZ in t-1 heeft 54% ook V&V-kosten in 2012 en heeft 19% GRZ-kosten in Hieruit kan geconcludeerd worden dat de samenhang tussen GRZ-gebruik in t-1 en de prevalentie van V&V-zorgkosten in t (zie paragraaf 2.2) grotendeels verklaard kan worden door de sterke samenhang in GRZ- en V&V-gebruik in hetzelfde jaar (t-1). 10 Het is niet duidelijk of dit komt door de minder goed aansluitende inhoudelijk samenhang, of door de relatief kleine omvang van de groep GRZ-gebruikers. 2. Deel I - Kenmerken van GRZ-gebruikers Pagina 15 van 57

16 2.4 Zorggebruik in voorgaand jaar 42 Om inzicht te krijgen in de voorgeschiedenis van wel/niet GRZ-gebruikers, zijn in tabel 6 de gemiddelde kosten in het voorgaande jaar weergegeven en in tabel 7 de prevalentie van zorggebruik in het voorgaande jaar, uitgesplitst naar wel en geen GRZ-zorggebruik in het huidige jaar. GRZ-gebruikers in 2012 (t) hebben in vergelijking met niet-grz-gebruikers in 2012 (t) hogere zorgkosten en ook vaker kosten in het voorgaande jaar. Dat geldt voor zowel zorgkosten, als GRZ-kosten, als V&V-kosten. Dit duidt erop dat GRZgebruikers relatief vaak over meerdere jaren zorgkosten hebben. Al is er een relatief beperkte groep GRZgebruikers, bij wie het GRZ-gebruik zelf langdurig is, afgeleid uit het percentage dat in het voorgaande jaar ook GRZ-zorg ontving (17,5% 11 ). Er zijn meer GRZ-gebruikers die in het voorgaand jaar al gebruikmaakten van V&V (38,0%). Geen GRZ-gebruik in 2012 (t) Wel GRZ-gebruik in 2012 (t) N (%) Gemiddelde zorgkosten 2011 (t-1) Gemiddelde GRZkosten 2011 (t-1) kosten 2011 Gemiddelde V&V- (t-1) Man ,9% Man ,4% Vrouw ,3% Vrouw ,1% Totaal ,7% Man ,0% Man ,1% Vrouw ,0% Vrouw ,2% Totaal ,3% Tabel 6. Gemiddelde zorgkosten, GRZ-kosten en V&V-kosten in voorgaand jaar N (%) Prevalentie GRZ: Percentage met GRZ-kosten > (t-1) Prevalentie V&V: Percentage met V&V-kosten > (t-1) Prevalentie V&V of GRZ: Percentage met V&V-kosten > 0 of GRZ-kosten > (t-1) Geen GRZ-gebruik in 2012 (t) Wel GRZ-gebruik in 2012 (t) Man ,9% 0,0% 0,7% 0,7% Man ,4% 0,7% 7,7% 8,0% Vrouw ,3% 0,0% 0,8% 0,8% Vrouw ,1% 1,4% 15,4% 15,8% Totaal ,7% 0,2% 2,6% 2,7% Man ,0% 16,3% 21,1% 31,4% Man ,1% 17,0% 34,2% 41,9% Vrouw ,0% 16,5% 23,5% 33,4% Vrouw ,2% 17,9% 42,9% 50,0% Totaal ,3% 17,5% 38,0% 45,6% Tabel 7. Prevalentie van zorggebruik in voorgaand jaar 11 Dit percentage wijkt enigszins af van dezelfde groep in tabel 3, dit wordt veroorzaakt doordat overleden personen in 2011 niet zijn opgenomen in het databestand van Deel I - Kenmerken van GRZ-gebruikers Pagina 16 van 57

17 2.5 Sterftekansen 43 Uit eerder onderzoek is gebleken dat gebruikers van V&V een hogere kans hebben om te sterven dan andere verzekerden (WOR 713). Tabel 8 laat zien dat dit voor GRZ-gebruikers ook geldt 12. De sterftekansen voor GRZ-gebruikers in t-1 zijn hoger dan die voor niet-grz-gebruikers in t-1; respectievelijk 15,6% versus 4,3%. Bij GRZ-gebruikers in t-1 zijn de sterftekansen voor mannen hoger dan voor vrouwen; respectievelijk 20,2% en 13,6%. In tabel 22 (in bijlage C) is te zien dat de sterftekansen bij 65-jarigen, zowel bij vrouwen als bij mannen geleidelijk toeneemt, naarmate de leeftijd stijgt. % overleden in 2011 (t-1) % overleden in 2012 (t) Geen GRZ-gebruik in 2011 (t-1) Wel GRZ-gebruik in 2011 (t-1) Man 65+ 4,1% 4,5% Vrouw 65+ 3,8% 4,1% Totaal 3,9% 4,3% Man ,0% 20,2% Vrouw ,9% 13,6% Totaal 16,2% 15,6% Tabel 8. Schatting van de sterftekansen van verzekerden van 65 jaar en ouder 44 Verder is op te merken dat de gemiddelde kosten per verzekerdejaar en prevalenties van zorgkosten relatief hoog zijn in het laatste levensjaar (tabellen 23 en 25 bijlage C).Uit tabel 24 in bijlage C blijkt dat de huidige vereveningsmodellen voor zorgkosten en V&V-kosten voor verzekerden in het laatste levensjaar niet goed voorspellen: de meerkosten zijn voor verzekerden die zijn overleden relatief hoog. 12 In het beschikbare databestand voor dit onderzoek is geen opgenomen met een indicatie of een verzekerde is overleden in een jaar. Om deze reden zijn sterftekansen geschat op basis van de duur dat de verzekerde verzekerd was in het betreffende jaar. Hierbij is de aanname gedaan dat als een verzekerde ouder dan 1 geen volledig jaar verzekerd is geweest (minder dan 365 dagen), de persoon is overleden. Dit leidt tot hogere schattingen dan werkelijke sterftekansen, omdat verzekerden die immigreren of emigreren in het jaar als overleden worden meegeteld. Omdat migratie relatief vaak voorkomt bij verzekerden jonger dan 65 jaar, leidt dat voor die groep tot onbetrouwbare schattingen en is die groep buiten beschouwing gelaten in tabel 8. Uit een vergelijking met tabel 3 in WOR 713 blijkt dat sterftekansen voor 65+ ers met deze methodiek 0,3 tot 0,5 procentpunt hoger zijn geschat dan ze werkelijk zijn. 2. Deel I - Kenmerken van GRZ-gebruikers Pagina 17 van 57

18 3. Deel II - Vereveningskenmerk GRZ(t-1) in modellen Opname van de zorgkosten voor geriatrische revalidatie in het voorgaande jaar als vereveningskenmerk verbetert de voorspelling van de modellen niet. De voorspelbaarheid van het model neemt wel toe wanneer als vereveningskenmerk de som van de zorgkosten voor geriatrische revalidatie in het voorgaande jaar en de zorgkosten voor V&V in datzelfde jaar wordt meegenomen. Dit model is als uitgangspunt gekozen voor deel III, de ex post compensatie voor V&V-kosten. 45 In dit hoofdstuk beschrijven we de resultaten van de doorontwikkeling van de vereveningsmodellen (deel II van figuur 1) door toevoeging van de GRZ-kosten in het voorgaande jaar, aangegeven met GRZ(t-1). We maken hierbij gebruik van een drietal basismodellen: 1. De zorgkosten zijn gemodelleerd met de vereveningskenmerken zoals vastgesteld in het somatische model (OT 2015) - basismodel 1; 2. De som van de en V&V-kosten zijn gemodelleerd met de vereveningskenmerken zoals vastgesteld in het somatische model met daaraan toegevoegd de V&V-kosten uit het voorgaande jaar gecategoriseerd (WOR 713, model 2c) - basismodel 2; 3. De som van de en V&V-kosten worden gemodelleerd met de vereveningskenmerken zoals vastgesteld in het somatische model (WOR 713, model 2a) - basismodel De kosten GRZ(t-1) zijn op twee manieren gecategoriseerd: a. Er zijn wel of geen GRZ-kosten gemaakt in het voorgaande jaar; b. Er zijn geen, lage, middelmatige, hoge of zeer hoge kosten gemaakt in het voorgaande jaar (zie voor de keuze van de categorieën bijlage A 13 ). 47 Basismodel 1 en 2 zijn met beide varianten van GRZ(t-1)-kosten uitgebreid. Voor model 3 zijn de kosten van V&V en GRZ uit het voorgaande jaar (VVGRZ(t-1)) samengenomen als mogelijk vereveningskenmerk. Deze is ook op drie manieren gecategoriseerd; voor de eerste en tweede manier zoals hierboven beschreven voor GRZ(t-1). Daarnaast is de voorspellende waarde van een interactie tussen leeftijd en de som van de kosten van V&V en GRZ in het voorgaande jaar ook voor model 3 onderzocht. Tabel 9 geeft een samenvatting van de modelvarianten en de categoriseringswijzen. De resultaten van de modelontwikkelingen zijn per modelvariant in een paragraaf beschreven. De bijbehorende normbedragen van de verschillende modelvarianten staan weergegeven in bijlage B. Model 1: Variabele zorgkosten Model 2: Variabele zorgkosten + V&Vkosten Tabel 9. Overzicht modelvarianten en categoriseringswijzen GRZ(t-1) Model 3: Variabele zorgkosten + V&Vkosten Vereveningskenmerken somatisch Basis Vereveningskenmerken somatisch Vereveningskenmerken somatisch + categorieën V&V(t-1) Variant a. Basis + wel/niet GRZ(t-1) Basis + wel/niet GRZ(t-1) Basis + wel/niet GRZ+V&V(t-1) Variant b. Basis + categorieën GRZ(t-1) Basis + categorieën GRZ(t-1) Basis + categorieën GRZ+V&V(t-1) Variant c. - - Basis + interactie categorieën GRZ+V&V(t-1) en leeftijd Variant d. - Basis + categorieën V&V(t-1) met extra klasse voor wel GRZ(t-1) - 13 Hierbij moet opgemerkt worden dat de wijze waarop de GRZ(t-1) in dit onderzoek is gecategoriseerd afwijkt van de wijze waarop in WOR 713 de categorisering van V&V(t-1) heeft plaatsgevonden. 3. Deel II - Vereveningskenmerk GRZ(t-1) in modellen Pagina 18 van 57

19 48 Tot slot is een extra variant toegevoegd, variant 2d. Gezien de overlap tussen V&V- en GRZ-gebruikers is gekozen de categorisering van V&V(t-1) uit te breiden met een extra klasse voor de GRZ-gebruikers zonder V&V-kosten in t GRZ(t-1) in basismodel 1 49 Op zowel individu- niveau, subgroep- als verzekeraarsniveau is er niet of nauwelijks verandering te zien in de maatstaven na toevoeging van GRZ(t-1) als vereveningskenmerk. Het maakt hierbij niet uit of GRZ(t-1) in twee categorieën (wel/niet - variant a) of in vijf categorieën (geen, laag, middelmatig, hoog of zeer hoog - variant b) wordt meegenomen. Dit betekent dat, ondanks een toename in complexiteit van het model, de voorspelling van het model niet verbetert. Tabel 10 geeft een overzicht van de maatstaven Op individueel niveau worden zowel de R 2, als de CPM iets hoger (respectievelijk van 22,5% naar 22,6% en van 24,8% naar 24,9%) en worden de GGAA en de standaarddeviatie van resultaten iets lager (respectievelijk van naar en van naar 5.801) na toevoeging van GRZ(t-1). Het maakt hierbij niet uit of GRZ(t-1) in twee of in vijf categorieën wordt meegenomen. 51 Op subgroep- en verzekeraarsniveau is er geen verandering in de maatstaven na toevoeging van n voor GRZ(t-1). GRZ(t-1) voegt dus weinig tot geen voorspellende waarde toe aan basismodel Op subgroepniveau voor GRZ-gebruikers in (t-1) verdwijnen de meerkosten volledig. Dit wordt veroorzaakt door de specificaties van de modellen 15. Hierdoor kan de keuze voor het technisch beste model alleen gebaseerd worden op de reguliere maatstaven. Voor de volledigheid is wel ook bij andere modellen het resultaat weergegeven. Niveau Individu Maatstaf Basis (vereveningskenmerken somatisch) Model 1: Variabele zorgkosten Variant a. Basis + wel/niet GRZ (t-1) Variant b. Basis + categorieën GRZ (t-1) R 2 x 100% totale kosten 22,5% 22,6% 22,6% CPM 24,8% 24,9% 24,9% GGAA Standaarddeviatie van resultaten Subgroep Verzekeraar GGAA op alle subgroepen in model Resultaat op verzekerden met GRZkosten in t R 2 x 100% 98,3% 98,3% 98,3% GGAA van resultaten 24,8 24,8 24,8 Bandbreedte van resultaten Tabel 10. Verevenende werking modelvarianten 1 na toevoeging GRZ(t-1) 14 Zie voor toelichting op de gebruikte maatstaven paragraaf A In de modelvarianten waarbij GRZ(t-1) als vereveningskenmerk is opgenomen, is ook een restrictie ingebouwd die ervoor zorgdraagt dat op macroniveau de normbedragen voor deze groep optellen tot nul. 3. Deel II - Vereveningskenmerk GRZ(t-1) in modellen Pagina 19 van 57

20 3.2 GRZ(t-1) in basismodel 2 53 De conclusie met betrekking tot de voorspellende waarde van vereveningskenmerk GRZ(t-1) is voor basismodel 2 hetzelfde als voor basismodel 1: er is geen of nauwelijks verandering in de maatstaven op individu-, subgroep- en verzekeraarsniveau, waarbij het niet uitmaakt op welke manier GRZ(t-1) in het model is opgenomen. Tabel 11 geeft een overzicht van de maatstaven. 54 Op individueel niveau stijgen de R 2 en de CPM licht of blijven gelijk (respectievelijk van 28,3% naar 28,4% en van 29,2% naar 29,3%) en dalen de GGAA en de standaarddeviatie van de resultaten licht (respectievelijk van naar maximaal en van naar maximaal 6.036). Het maakt hierbij niet uit of GRZ(t-1) in twee (variant 2a) of in vijf categorieën (variant 2b) wordt opgenomen in het model. 55 Op subgroep- en verzekeraarsniveau is er voor variant 2a en 2b geen verandering in de maatstaven na toevoeging van n voor GRZ(t-1). GRZ(t-1) voegt bij deze modelvarianten dus ook weinig tot geen verklarende waarde toe aan basismodel 2. De laatste modelvariant 2b, waarbij een extra klasse is meegenomen voor alleen GRZ-gebruikers in de V&V in t-1, laat een marginale verbetering zien op verzekeraarsniveau: de GGAA en bandbreedte van de resultaten nemen licht af (respectievelijk van 25,3 naar 25,2 en van 225 naar 224). Het resultaat op subgroepniveau neemt in deze variant wel af (van naar ), maar blijft fors. Niveau Individu Subgroep Verzekeraar Maatstaf Basis (vereveningskenmerken somatisch + categorieën V&V (t-1)) Variant a. Basis + wel/niet GRZ (t-1) Variant b. Basis + categorieën GRZ (t-1) Variant d. Basis + categorieën V&V(t-1) met extra klasse voor wel GRZ(t-1) R 2 x 100% totale kosten 28,3% 28,4% 28,4% 28,3% CPM 29,2% 29,3% 29,3% 29,3% GGAA Standaarddeviatie van resultaten GGAA op alle subgroepen in model Resultaat op verzekerden met GRZkosten in t-1 Model 2: Variabele zorgkosten + V&V R 2 x 100% 98,8% 98,8% 98,8% 98,8% GGAA van resultaten 25,3 25,3 25,3 25,2 Bandbreedte van resultaten Tabel 11. Verevenende werking modelvarianten 2 na toevoeging GRZ(t-1) 3.3 VVGRZ(t-1) in basismodel 3 56 Voor basismodel 3 zijn de kosten van GRZ(t-1) samengenomen met de V&V-kosten in t-1 (VVGRZ(t-1). Uit deel I van dit onderzoek (hoofdstuk 2) blijkt immers dat er een grote overlap is in verzekerden die aanspraak maken op beide typen kosten. Omdat in basismodel 2 V&V(t-1) als vast vereveningskenmerk is opgenomen, zal in dat model vanwege de samenhang tussen GRZ en V&V mogelijk een deel van de eventuele voorspellende werking van GRZ(t-1) al worden verklaard door V&V(t-1). 57 Op zowel individueel niveau, subgroep- als verzekeraarsniveau verbetert de verevenende werking van het model door toevoeging van de verschillende categoriseringswijzen van VVGRZ(t-1). Hierbij blijkt het model (variant 3c), waarbij de interactie met vijf categorieën VVGRZ(t-1) en vijf leeftijdscategorieën opgenomen, de grootste verevenende werking te hebben. Tabel 12 geeft een overzicht van de maatstaven. 3. Deel II - Vereveningskenmerk GRZ(t-1) in modellen Pagina 20 van 57

21 58 Op individueel niveau nemen de R 2 en de CPM bij alle modelvarianten toe (respectievelijk van 25,2% naar maximaal 28,3% en van 26,2% naar maximaal 29,1%). De GGAA en de standaarddeviatie van de resultaten nemen beide af (respectievelijk van1.838 naar minimaal en van naar minimaal 6.039). De verevenende werking van de diverse varianten verbetert hiermee op individueel niveau. 59 In tegenstelling tot de vorige basismodellen veranderen de maatstaven voor de modelvarianten van basismodel 3 op subgroepniveau. De GGAA op alle subgroepen in het model neemt af van 631 naar maximaal 578. Op basis van deze maatstaf verbetert de verevenende werking van het model op subgroepniveau. 60 De effecten van het toevoegen van het vereveningskenmerk met betrekking tot VVGRZ(t-1) zijn ook zichtbaar op het verzekeraarsniveau. De verklaarde variantie neemt licht toe van 98,5% naar maximaal 98,9%. De GGAA en bandbreedte dalen beide (respectievelijk van 26,7 naar minimaal 23,2 en van 230 naar minimaal 215). Op basis van de veranderingen in de maatstaven verbetert de verevenende werking van het model ook op verzekeraarsniveau. 61 Doordat in de specificaties van de modelvarianten 3a tot en met 3c de normbedragen van de GRZgebruikers niet gelijk zijn gesteld aan 0, maar dit is gedaan voor de verzekerden met GRZ en/of VV-gebruik, is het resultaat van de GRZ-gebruikers ook niet gelijk aan 0. In variant 3a neemt het resultaat van de groep af naar In variant 3b en 3c ontstaat een positief resultaat voor deze gebruikers. 62 Ten behoeve van de ex post analyses in deel III is het technisch beste model gekozen. De verevenende werking van variant 3c verbetert nauwelijks ten opzicht van 3b, terwijl de complexiteit van het model toeneemt. Vervolgens is het model na toevoeging van VVGRZ(t-1) vergeleken met de toevoeging van alleen V&V(t-1) in vijf categorieën. Hiervoor is model 3, variant b vergeleken met basismodel 2 in paragraaf 3.2 (variant 2c uit de WOR 713). Uit die vergelijking blijkt dat basismodel 3, variant b iets beter presteert op de maatstaven op verzekeraarsniveau. Op individu- en subgroepniveau is er nauwelijks verschil tussen beide modellen. Afhankelijk van het niveau van de maatstaven die het meest essentieel worden geacht, kan de keuze worden gemaakt voor het best passende model. In deel III gebruiken we variant 3b als referentiemodel. Niveau Individu Subgroep Verzekeraar Maatstaf Basis (vereveningskenmerken somatisch) Variant a. Basis + wel/niet GRZ+V&V (t-1) Variant b. Basis + categorieën GRZ+V&V (t-1) Variant c. Basis + interactie categorieën GRZ+V&V (t-1) en leeftijd R 2 x 100% totale kosten 25,2% 26,8% 28,2% 28,3% CPM 26,2% 28,0% 29,1% 29,1% GGAA Standaarddeviatie van resultaten GGAA op alle subgroepen in model Resultaat op verzekerden met GRZkosten in t-1 Model 3: Variabele zorgkosten + V&V R 2 x 100% 98,5% 98,8% 98,8% 98,9% GGAA van resultaten 26,7 23,2 24,9 24,1 Bandbreedte van resultaten Tabel 12. Verevenende werking modelvarianten 3 na toevoeging VVGRZ(t-1) 3. Deel II - Vereveningskenmerk GRZ(t-1) in modellen Pagina 21 van 57