VONDSTEN OP HET VOORMALIG TERREIN TE RIJNSBURG

Transcriptie

1 VONDSTEN OP HET VOORMALIG TERREIN TE RIJNSBURG Van 4 tot 13 April werd door de Organisation Todt op een terrein, gelegen aan de Kerkstraat te Rijnsburg, en wel in den hoek, gevormd door het hek van de burgemeesterswoning en den voorgevel van de Openbare School, een put gegraven voor den aanleg van een betonnen bunker voor de Duitsche weermacht. Aan de bovenzijde besloeg deze kuil een vierkant van 11 bij 11 m met stompe hoeken het grondvlak eveneens met stompe hoeken mat g bij g m. De diepte bedroeg aan de O.-zijde 2.80 m, aan de W.-zijde 2.20 m onder het maaiveld (afb. Daar het bewuste stuk grond is gelegen op het plein voor het hoofdgebouw van de voormalige Benedictijner Abdij voor adellijke vrouwen, welke van 1133 tot 1574 te Rijnsburg was gevestigd, en waarvan tusschen 1574 en nog min of meer aanzienlijke ruïnes voorhanden waren, werd tijdens het graven van boven omschreven put door mij toegezien, of eventueele overblijfselen van oudheidkundig belang aan het licht zouden komen. Hoewel hetgeen werd geobserveerd en voor de werkzaamheden het toelieten vastgelegd, in geen enkel opzicht van groot belang genoemd mag worden, is het misschien bij voortgezet bodemonderzoek naar de abdijresten niet geheel en al zonder waarde als steekproef op het terrein ten W. van den ouden toren van de Ned. Herv. Kerk, door frontzijde naar alle waarschijnlijkheid de rooilijn van de nu verdwenen gebouwen wordt bepaald. In den onleesbaren, door menschenhand nog in vrij tijd geroerden, lossen bove grond, die ter plaatse bijna overal tot zeer diep meestentijds tot 1.75 m onder het maaiveld reikte, werd, op een afstand van m in richting evenwijdig aan den W. muur van het portaal van de Openbare School, een twee steen dik muurfundament 77

2

3 aangetroffen, samengesteld uit los naast en op elkaar gelegde, zoowel gave als fragmentaire kloostermoppen (maat : x 15 x cm), waarvan sommige bedekt met specieresten. dan twee steen was dit fundament, dat ongeveer I m diep onder het maaiveld lag, op geen enkel punt bewaard gebleven (afb. I : Het materiaal getuigde van een secundair gebruik, waarschijnlijk in de of eeuw. In het midden van den put werd nog een van ca m middellijn geconstateerd. Uit den lossen bovengrond kwamen aan losse vondsten o.a. te voorschijn : enkele scherven dorfer aardewerk (gde tot eeuw) weinig eeuwsche ceramiek ontelbare geglazuurde uit den tijd na de eeuw; voorts nog van dieren, o.a. paarden- en varkenskaken een Na het wegnemen van den met puin van allerlei aard sterk vermengden bovengrond werden ten lagen bereikt, welke gedeeltelijk niet in tijd waren omgezet en dientengevolge meer teekening vertoonden. In het bijzonder in het midden van den put W.-0. gericht op den W. muur van de Openbare School, tusschen de meest N. en het middelste luchtrooster bleef een tot in den vasten, nooit door menschenhand geroerden grond gegraven profiel voor enkele uren staan, waaraan na afschuiving met de spade de lagenopeenvolging uitstekend bestudeerd en geteekend kon worden (afb. I : A-B). Boven de lijn, tot waar werd gegraven, waren van onder naar boven achtereenvolgens te onderscheiden : I. een laag (0.32 m) vaste, gele, zandige grond een laag m) zwartachtige klei; 3. een brandlaag sterk vermengd met stukjes houtskool en huttenleem 4. een laag (0.16 m) zwartachtige klei als 5. verder, tot aan het maaiveld, in vrij tijd vergraven grond, vermengd met eeuwsche en latere geglazuurde aardewerkfragmenten. Uit deze over 0.72 m intact gebleven lagen mocht het mij zelf niet gelukken goed dateerbare vondsten te verzamelen. De schrale oogst bestond uit slechts enkele botten, afkomstig uit de brandlaag (3). Enkele, tijdens mijn afwezigheid, door de arbeiders naar hun zeggen in de zwartachtige klei onder de brandlaag gevonden scherfjes Pingsdorfer aardewerk spreken voor een dateering van de bewuste brandlaag in de vroege middeleeuwen. Bij deze brandlaag zou men kunnen 79

4 : denken aan den brand, die op Mei 1183 het geheele abdijcomplex in de legde In het profiel zich voorts nog een drietal sporen af, nl. drie gaten, welke vanuit laag tot in den vasten grond liepen. De maten van deze gaten waren resp. van 0. naar W. : br m br m 3. br m. Daar de vulling van deze gaten vermengd was met ren, zijn zij waarschijnlijk gegraven nà den brand, waarvan de brandlaag met houtskool en huttenleem getuigenis aflegt. De versnijdingen waren evenwel niet duidelijk, dat dit met onaanvechtbare zekerheid vastgesteld kon worden. In twee of drie vervolgens zichtbaar geworden sneden was de lagenopeenvolging geheel gelijk aan die in het boven beschreven profiel slechts vertoonden deze op vele plaatsen uitgebreide, tot in den vasten grond reikende gravingen uit min of meer tijd. Intusschen kwamen bij het naderen van de voltooiing van den kuil de volgende architectuurfragmenten aan het licht : : I. In den N.O.-hoek een segment van een ronden, baksteenen put (maat van den steen : 21 x x cm) (afb. I : en afb. 2). Van den cylindervormigen putwand stak boven het grond- vlak van den kuil een stuk Afb. van één steen dik en vier steen hoog uit daarboven was aangebracht een twee steen dik en zeven steen hoog, naar binnen overhellend gedeelte. Hiernaast was aan het boveneinde nog een één steen hooge laag aanwezig van den hier waarschijnlijk eenmaal aanvangenden bovenbouw (afb. 2). Tusschen de bevond zich specie. Met lossen grond was de put volgestort de in de vulling veelvuldig voorkomende blauwe geglazuurde tegels en en eeuwsche majolicafragmenten maken aannemelijk, dat dit vermoedelijk vóór het midden van de eeuw heeft Cf. M. De adellijke vrouwenabdij van Rijnsburg p. Deze brandlaag is ook bij de door Dr W. C. BRAAT achter het Raadhuis ondernomen opgravingen April geconstateerd. 80

5 gevonden. Het geheel was tot op een hoogte van m boven het grondvlak van den kuil bewaard gebleven. De zal hoogstwaarschijnlijk nog vele meters diep in den vasten grond reiken. Aan den van den kuil kwamen in het midden aanzienlijke resten van een één steen dik baksteenen bouwsel van mij onbekenden vorm en bestemming voor den dag (maat van den steen : x x 6 cm) (afb. I : 3). Tusschen de was geen specie. Aan de binnenzijde waren de geheel zwart, waarschijnlijk door brand. Voor het volstorten is losse, zwarte grond gebezigd, vermengd met zeer veel scherven van bruingeglazuurd aardewerk, waaronder groote potten met drie domineeren. Verder bevatte deze grond een groot aantal mosselschelpen. Het bouwsel was plaatselijk tot op een hoogte van 0.60 m boven het grondvlak van den kuil bewaard gebleven reikte evenwel dieper dan dit. 3. Geheel in den Z.O.-hoek kwam op m onder het maaiveld een stapel los op elkaar geworpen fragmenten voor den dag, voornamelijk stukken metselwerk (afb. I : 4). Hiertusschen bevond zich een kalksteenen fragment, dat volgens mededeeling van Dr E. H. ter Kuile, conservator aan het Rijksbureau vox de Monumentenzorg te s-gravenhage, deel moet hebben uitgemaakt van een deleeuwsche wenteltrap Na de voltooiing van den put werden de ten, welke, dank zij de vriendelijkheid van den uitvoerder van het werk, zoolang mogelijk ter bestudeering waren gespaard, geheel opgeruimd. Vervolgens werd de betonnen bunker gebouwd, die het dorp nog voor vele jaren dreigt te ontsieren. Rijnsburg, April W. GLASBERGEN Door de Redactie overgebracht in de spelling de Vries en Te Winkel. Dit fragment van een wenteltraptrede wordt thans bewaard op het Raadhuis te Rijnsburg. Jaarboekje 6 8 1