ARCHEOLOGISCHE KRONIEK

Transcriptie

1 ARCHEOLOGISCHE KRONIEK door H. Suurmond-van Leeuwen Tien jaar Bodemonderzoek in Leiden De tiende uitgave in de reeks Bodemonderzoek in Leiden heeft een feestelijk blauwe omslag en bevat 165 pagina s met gegevens over de historie van Leiden. Het verslag van het bodemonderzoek van het Ir. Driessenplein, waarvan reeds melding gemaakt werd in de kroniek over 1987, neemt een flink deel in beslag. Voorts wordt belangrijke bodemvondst beschreven, te weten een pijpaarden pelgrimsfles (afb. 1) vermoedelijk afkomstig uit een perceel aan de Oude Varkenmarkt. Deze pelgrimsfles, waarvan geen tweede exemplaar bekend is, wordt vanuit een kunsthistorische benadering vergeleken met één van de drie vergelijkbare bekende exemplaren vervaardigd van steengoed en wel met datgene wat zich in het British Museum bevindt. Een waterput, aangetroffen achter Hogewoerd 53, bevatte een aantal eeuwse voorwerpen waaronder enige Westerwaldkruikjes voorzien van een (afb. 2). duiden op een verkooppunt van dranken. Archiefonderzoek toonde inderdaad aan dat ongeveer ter plaatse in de 17de eeuw twee herbergen waren gevestigd namelijk het Stadhuys van Antwerpen en de Utrechtsche De inventaris van de waterput heeft waarschijnlijk deel uitgemaakt van laatstgenoemde herberg. Van de herberg het Stadhuys van Antwerpen wordt een boedelinventaris uit 1613 beschreven. In een ander artikel wordt het ijkwezen in Leiden vanaf de 14de tot het einde van de 18de eeuw uitvoerig besproken. Symposium Stadsarcheologie Ter gelegenheid van bovengenoemde uitgave werd door de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond in samenwerking met de gemeente Leiden in het Museum voor Volkenkunde een symposium over stadsarcheologie georganiseerd onder de titel Stadsarcheologie in kannen en kruiken? Op deze studiedag vormde de functie en de plaats van de stadsarcheoloog het centrale thema. Het bleek dat grotere gemeenten een 193

2 7. gevonden te Leiden, voor- en achterzijde. Foto Torn Haartsen. Coll. Van Beuningen te Cothen. archeoloog in dienst te hebben, maar dat de stadsarcheologie toch veelal een financiële sluitpost van het gemeentelijke budget is. Sponsors, stichtingen, vrijwilligers en medewerkers in bijzondere regelingen moeten de archeoloog terzijde staan om het bodemonderzoek draaiende te houden. In kleinere steden heeft men soms een part-time archeoloog hetzij met een tijdelijk dienstverband, met een arbeidsovereenkomst of in vaste dienst. Leiden behoort tot de grotere steden waar geen professionele archeoloog werkzaam is. Het bodemonderzoek wordt echter al gedurende een reeks van jaren door een honorair medewerkster, medewerkers via speciale regelingen en het ad hoc aantrekken van free-lance archeologen redelijk goed georganiseerd: in de kring van professionele archeologen is men evenwel van mening, dat het met een gemeente-archeoloog in vaste dienst (veel) beter zou zijn gegaan. De gemeente Leiden gaf op dit symposium, door de toekenning van de Gouden Speld der gemeente aan de honorair medewerkster, blijk van haar waardering voor uitvoering (en de zorg voor de continuïteit) van het archeologisch bodemonderzoek in Leiden en de publikatie van de resultaten. De continuïteit van het management in Leiden begint echter zorgen te 194

3 afb. 2. met detail van een Foto W. Benning. baren en het gemeentebestuur deelt deze zorg. De Wethouder van Ruimtelijke Ordening, Verkeer en Milieu, mevrouw M. van der Molen, deelde daarom op de studiedag mede dat het College haar verzocht heeft na te gaan of een bezoldigd part-time archeologisch geschoold medewerkster kan worden aangetrokken mits hiervoor binnen het budget van haar portefeuille een financiële dekking kan worden gevonden. Bodemonderzoek in 1988 Archeologisch bezien was 1988 een heel rustig jaar. Wel werden allerlei infrastructurele werken zoals aanleg van wegen, vernieuwen van kademuren, rioleringen en bruggen uitgevoerd, maar zowel de locaties als de omvang van de werkzaamheden waren van dien aard dat weinig onderzoek nodig mogelijk was. Vele kleine verkenningen leverden aanvullende gegevens op zoals een overkluizing van de Langebrug bij de uitmonding in het Rapenburg. Verder werden tijdens een onderzoekje onder de kelder van Breestraat 93 (thans boekhandel Kooyker) Pingsdorfscherven gevonden. Een groter onderzoek betrof het kasteel Coebel. In verband met de toekomstige bebouwing van het terrein Coebel, gelegen ten oosten van de 195

4 van het Huis Tekening P. en het zuiden begrensd door het Korte Vlietkanaal, werd in 1988 een laatste onderzoek uitgevoerd naar de resten van het in 1573 afgebroken en nimmer meer herbouwde versterkte huis (kasteel) Coebel. Over 196

5 een in 1973 door de A.W.N. Rijnstreek uitgevoerd eerste onderzoek meldt het Leids Jaarboekje van 1974 dat het onderzoek niets had opgeleverd. In 1975 had ir. H.H. Vos meer succes en kon hij in grotere lijnen de omtrek van het versterkte huis Coebel vastleggen. De opgraving in 1988 werd in opdracht van de gemeente van 26 oktober tot en met 10 november verricht door de free-lance archeoloog drs. P. Bitter. De fundering van een 8x22 m groot gebouw, omzoomd door een 5 m brede gracht met een houten toegangsbrug aan de zuidzijde kon in tekening worden gebracht (afb. 3). Er zijn 3 bouwperioden te onderkennen. De oudste fase zou aan de hand van steemuaten en het gevonden aan het eind van de 14de of eerste helft 15de eeuw kunnen worden gedateerd. Het deel dat gebouwd is op een zwaardere fundering zou de tweede fase kunnen zijn. De derde fase moet, gezien de gebruikte materialen, van ná 1500 dateren. Het betreft hier met name verbouwingen aan de noord- en zuidgevels. Een nader onderzoek van de puinresten, die door Vos als mogelijke braaksleuf van een boerderij werden geïnterpreteerd, maakte duidelijk dat het hier geen boerderij betrof. De aangetroffen scherp begrensde rechthoekige kuilen zijn kleiwinningsputten die naderhand zijn opgevuld met vergruisd misbakselpuin van bakstenen en plavuizen. De afmeting van de bakstenen wijzen in de richting van de eeuw. Uit historische bron is bekend dat ene Koebel in de directe omgeving steenovens in bezit had. Na de afbraak van het huis in 1573 is tijdens het beleg op of nabij deze plaats de Waddingerschans gebouwd. Hiervan is echter geen spoor gevonden. Het gehele terrein bleek, behalve onder de fundering van het huis, tot m diep vergraven, waarbij alle sporen zijn verdwenen. Daarna is het terrein met het zand en klei aangevuld, aldus het verslag van drs. Bitter. In 1975 werden uit de gracht scherven verzameld die na restauratie afkomstig bleken te zijn van een waterkruik, een voorraadvat en een goedkruik met radstempelversiering, alle te dateren in het begin van de 15de eeuw. Tijdens het onderzoek in 1988 kwamen hoofdzakelijk en eeuwse scherven te voorschijn, o.a. een soort albarello van rood aardewerk voonien van groen loodglazuur. NOTEN 1. H. Leeuwen, Verslag over het jaar in (Leiden 1979) J.D.F. Hardenberg. Een archeologisch naar het bestaan van het kasteel Coebel, verwoest in 1573 in 66 (1974)