5,5. Samenvatting door een scholier 2306 woorden 21 juni keer beoordeeld. Artikel 28: een koel hoofd en warme voeten

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2306 woorden 21 juni ,5 1 keer beoordeeld Vak Methode ANW ANW Actief Artikel 28: een koel hoofd en warme voeten Temperatuur tussen 25 en 30 graden veel ouderen overlijden aan dik bloed. Warmbloedige dieren: - Houden eigen lichaamstemperatuur op pijl - Kerntemperatuur warmer dan extremiteiten - Verschilt per diersoort Warmbloedige dieren kunnen niet overlijden aan dik bloed, wel aan uitdroging. Koudbloedige dieren: - Hebben omgevingswarmte nodig voor opwarming - Zijn weinig actief als het koud is De eerste thermometer werd in de 17e eeuw in Venetië uitgevonden door Santorio Santorio. Deze thermometer werd ook wel de Love Thermometer genoemd. Daniël Gabriël Fahrenheit (1686) Maakte wetenschappelijke instrumenten: - Alcoholthermometer - 1e bruikbare kwikthermometer - Fahrenheit-temperatuurschaal Eenheden temperatuur: - Celsius - Fahrenheit (0 graden Fahrenheit = -18 graden Celsius) - Kelvin (0 graden Kelvin = -273 graden Celsius) In de wetenschap is de temperatuur van de atmosfeer het absolute nulpunt. De temperatuur van het aardoppervlak is heel belangrijk voor het leven op aarde. Sinds het ontstaan is dit zo goed als stabiel gebleven tussen de 10 en de 20 graden Celsius wat leven op aarde mogelijk maakte. Gaiatheorie de aarde zorgt er zelf voor dat de temperatuur binnen bepaalde grenzen blijft. Artikel 31: De levende aarde (hoe lang nog)? Mary shelley schrijft The last man, haar toekomst visie is dat iedereen om zal komen van een vreselijke ziekte. En Dat er 1 man over zal blijven op de aarde Didier de Choussy schrijft ignis, zijn toekomst visie is dat alle brandstoffen opraken en dat we al onze energie moeten gaan putten uit het centrum van de aarde. Anders Sandberg wil zich laten invriezen, omdat hij denkt dat er over zovele jaren misschien een hulp middel is tegen Pagina 1 van 5

2 de dood. Deze techniek heet Cryonic Suspension, het voorkomt het ontbinden van het lichaam en zorgt ervoor dat het lichaam nog jaren meegaat. De club van Rome maakte in 1974 zijn toekomst visie bekend. De aarde zou vervuild raken en grondstoffen werden in groot tempo uitgeput, ook temperatuur zou fors stijgen ten gevolge van het broeikas effect. Er ontstond nu een optimistische en pessimistische visie, verscheidene optimistische visies waren: - Wetenschap en techniek gaan zo snel vooruit; er wordt voor ieder probleem wel een oplossing gevonden. - De landbouw wordt steeds effectiever, men vindt steeds nieuwe hulpbronnen - Als die bronnen dan onverhoopt op zouden raken dan is er altijd nog de mogelijkheid tot recycling of we hebben kernfusie als energie bron. De pessimistische visie zegt: - De mens verandert de aarde wel heel erg snel, de laatste tijd, fossiele materialen, die in jaren gevormd zijn, verbruiken wij in duizend jaar. - Eeuwenoude wouden worden in een paar luttele jaren gekapt. - Met onze chemische middelen vernietigen wij planten, kleine diersoorten en micro-organismen. James Lovelock onderzocht de atmosferen van venus en mars, hij wilde weten of dat leven op een andere planeet ook mogelijk was. Maar dat was het niet, de atmosfeer van mars en venus bestaan voornamelijk uit koolstofdioxide, op mars is dat een heel ijle laag ( zonnewarmte wordt niet vastgehouden ) op venus een hele dikke laag ( versterkt broeikas effect ). Wat wel waarschijnlijk is, is dat de aardatmosfeer zo n 4 miljard jaar geleden ook bijna uitsluitend uit koolstofdioxide bestond. De Gaia-hypothese De atmosfeer bestaat uit 4 stoffen: stikstof, zuurstofgas, koolstofdioxide en methaangas. Als methaangas en zuurstofgas in deze huidige verhoudingen bij elkaar brengt en met zonlicht bestraalt ontstaat er koolstofdioxide en water. De vraag is, wat voor proces op het aardoppervlak zou deze massa s zuurstof en methaan kunnen produceren? Volgens James lovelock worden deze gassen geproduceerd door levende organismen. Hij vroeg zich af hoe het mogelijk was dat de aardatmosfeer zo constant van samenstelling bleef, terwijl hij is samengesteld uit hele reactieve gassen. En hoe is het mogelijk dat deze samenstelling PRECIES goed is voor levende wezens? Lovlock bedacht dat het leven op aarde zijn eigen gunstige omgeving regelt, en zo onsterfelijk is. Zullen de fossiele brandstoffen dan niet opraken, en rustig een broeikas effect laten ontstaan? Volgens James zal De wereld zich wel redden, alleen de mensheid zal het niet overleven. Volgens hem overleven alleen bacteriën het. Hoe is het leven ontstaan? Vroeger was er nog geen zuurstof, er waren waarschijnlijk wel anaërobe (levend zonder zuurstof) bacteriën volgens Lynn Margulis, kwamen daarna er bacteriën die leefden van fotosynthese (de zon dus en die bacteriën brachten zo zuurstof op aarde, alleen alle organismen werden bedreigt door het zuurstof. Waarschijnlijk is er een soort cel ontstaan die zuurstof onschadelijk heeft gemaakt. Pagina 2 van 5

3 Een vereenvoudiging van de gaia theorie is daisy world. Dit gaat over een wereld net als onze aarde die bezaaid is met zwarte en witte madeliefjes. De wereld bestaat eerst uit een gelijke hoeveelheid zwarte en witte madeliefjes. Maar de zwarte madeliefjes kunnen beter licht absorberen dus er groeien meer zwarte madeliefjes. De aarde warmt zo erg op dat er meer witte madeliefjes groeien zodat het licht weerkaatst word en zo de aarde afkoelt, als de aarde weer teveel afkoelt komen er weer veel zwarte madeliefjes en houd de aarde zich in evenwicht. Artikel 32: Doorlatende lichamen in een gesloten wereld Waterkringloop. De voortdurende rondgang van water noemt men de kringloop van water. water verdampt uit de zee, wordt een wolk, valt neer in regen of sneeuw en stroomt weer naar zee. Waar het allemaal opnieuw begint.- Planten gebruiken ook water. Ze zuigen grondwater met opgeloste voedingsstoffen uit de grond. Een deel van het water wordt verbruikt en de rest verlaat de plant via de bladeren. Ook de mens doet mee aan de waterkringloop. we drinken, zweten of plassen alles weer uit, zweet verdampt en plas gaat door het riool naar zee.- Omdat we watermoleculen opnemen is het mogelijk dat we moleculen van beroemdheden in ons lichaam hebben zitten. Sommige mensen denken dat er nog moleculen van Jezus, Boeddha of Mohammed om ons heen zijn. Sommige mensen zien daar een vorm van onsterfelijkheid in. Stikstofkringloop. Planten nemen met hun wortels koolstofverbindingen op uit de grond. Ze hebben die verbindingen nodig om eiwitten te kunnen maken. Mensen en dieren eten planten en alles wat ze teveel hebben aan eiwitten verbranden ze. De afvalstoffen, ureum en ammoniak, worden uitgeplast. In die stoffen zitten stikstofatomen die weer door de planten worden opgenomen. Koolstofkringloop. De Koolstofkringloop is de bekendste kringloop. Een groen plant neemt koolstofdioxide op samen met zonlicht en water. Ze maken daar Glucose van. Een afvalstof van de Fotosynthese is zuurstof. Dat ademen mens en dier weer in en die ademen koolstofdioxide uit. Een ander deel van de glucose wordt omgezet in zetmeel. Als mensen of dieren planten eten, eten ze ook dat zetmeel. Dat wordt weer verteert tot glucose en dat wordt verbrand waarna weer water en koolstofdioxide ontstaan. De aarde heeft geen aan- en afvoer. Toch zijn de milieuomstandigheden behoorlijk constant. Maar door de verbranding van steenkool,aardgas en aardolie kan de aarde niet zelf alles constant houden. Het koolstofdioxide gehalte is de laatste jaren ook behoorlijk gestegen. Een gevolg daarvan is het broeikaseffect. In het ene deel van de wereld wordt het natter en warmer. Terwijl aan de andere kant van de aarde het juist droger wordt. Men probeert in sommige landen de productie van Koolstofdioxide te beperken. Artikel 35: Ozon - Ozon = O3, lichtblauwe gas met een scherpe, knoflookachtige geur. o Gevaarlijk: het reageert met allerlei stoffen. o Zit in de stratosfeer. (2% ozon, verder stikstof, O2, argon, CO2, H2O) o Beschermt ons tegen UV straling van de zon. Zonder ozon, geen leven. Pagina 3 van 5

4 - Warmtebeelden kunnen door bepaalde trucs met de computer worden omgezet in zichtbare beelden. De dikte van de ozonlaag kan door remote sensing worden gemeten door middel van GOME. (-> meet hoeveelheid ozon, maar ook zwaveldioxide, stikstofdioxide en aërosolen in de atmosfeer.) - Boven Antarctica vond ieder jaar een enorme afbraak van de ozonlaag plaats, mede door het gebruik van spuitbusjes met cfk-gas en vulkaanuitbarstingen. - Wat kun je krijgen van UV-straling? Schapen en ander vee huidkanker. De ogen van mensen en dieren worden aangetast. Op de huid ontwikkelen zihc melanomen. Immuunsysteem wordt aangetast. - Melanoom: het is een nieuwe of groeiende moedervlek, met een onregelmatige omtrek of met verschillende kleuren bruin/zwart. Groter dan een erwt, ontstoken, rood randje, bloeden, of heeft een korstje. Gevoelig. Atmosfeer van boven naar beneden Kenmerken Exosfeer 900 kilometer hoogte. Hieruit ontsnappen steeds gassen de ruimte in. Thermosfeer kilometer boven de aarde. In deze laag kan de temperatuur oplopen tot 2000 C. Beetje ozon, juist slecht, want daarin werkt het als broeikasgas. Mesosfeer km hoog. Onderin niet erg koud, bovenin wel. Stratosfeer km. Koude laag, onderin kouder dan bovenin. Ozonlaag op 30 km hoogte. Op 20 -> 30 km hoogt parelmoerwolken. (zijn ontstaan doordat het daar boven Antarctica extreem koud is, -80 C, kleine ijsdeeltjes.) Troposfeer Bij de evenaar tot 20 km hoogte, bij de polen tot 10km. Hierin speelt het weer zich af. - Jim Lovelock: Engelse wetenschapper, uitvinder en schrijver, kreeg in 1990 de eerste Amsterdamse Milieuprijs van de Koninklijke Nederalndse Academie van Wetenschappen. -> hij ontwikkelide een apparaat waarmee bestrijdingsmiddelen in de atmosfeer konden worden gemeten. - Paul Crutzen: Nederlander die bij het Max Planck Instituut in Mainz werkt, kreeg in 1995, samen met de Amerikanen Molina en Rowland, de Nobelprijs voor Chemie. -> belangrijk onderzoek van de atmosfeer, vooral over de afbraak van de ozonlaag Artikel 36: Wat is een materie? Massa is een hoeveelheid van materie, massa kun je wegen met een balans > Lavoisier -> massa gaat niet verloren, Einstein is het er iet mee eens, geen universele wet Flogiston = vuurstof, vroeger dachten mensen dat dit in brandbare stoffen zat, de ontdekking van zuurstof en de rol van zuurstof bij verbranding maakte een eind aan de flogistontheorie. Alcohol is -> zeer brandbaar, goed schoonmaakmiddel een giftige stof gevaarlijker dan soft drugs, maakt mensen minder geremd gist+suikerwater, paar dagen laten staan op 37 graden gevaarlijk als mensen geen actieve vorm van ALDH bezitten, dan worden ze vergiftigd door de stof ethanal, die dan niet afgebroken wordt Berkeley (17-18e eeuw) -> materie bestaat niet, de wereld om ons heen is wat zij schijnt. Materie = massa die je kan aantonen en meten Artikel 39: papier Papyrus = voorloper van papier uit Egypte, papyrusmatten, niet zo fijn en minder sterk Pagina 4 van 5

5 Eerste gedrukte boekwerken verschenen in Korea, Japan en China. Rond 1450 pas in Europa, in Duitsland > van der Grinten ontdekt witdrukken ipv blauwdrukken. Océ-papiersoorten, krantenfoto s en fotopapier. 65% van het in Nederland gebruikt papier gaat terug naar de papierfabriek. 100% is niet haalbaar, er is ook vers papier nodig. Tekenaars -> rotswanden perkament(dierenhuid) zijdepapier (uit China en Japan 17e eeuw) *In het Paleolithicum (oudste Stenen Tijdperk van vóór 5000 voor Christus) werden door de mannen en vrouwen met behulp van werktuigen, zoals houten en benen graafstokken, houwelen van hertshoorn en stenen vuistbijlen, allerlei materialen uit de aarde opgegraven. *In het Neolithicum (de late Steentijd, van voor Christus) werden stenen houwelen en hamers gebruikt om kalksteen en turkoois te vinden. *In het Predynastische Tijdperk ( voor Christus) gingen de mensen gangen graven om materialen te vinden en werd voor het eerst vuur gebruikt om het met koperen werktuigen te bewerken. *Metalen Tijdperk is vanaf circa 3500 voor Christus. *In de kopertijd ( voor Christus) werden ovens gebouwd om uit koperertsen het metaal koper vrij te maken. *In de Bronstijd ( voor Christus) werden brede mijngangen gemaakt die met hout werden betimmerd. *In de Vroege IJzertijd ( voor Christus) werkten mensen in enorme steengroeven en leerde men elkaar de kunst van het smeden van ijzer en het harden van het ijzer tot staal in het houtskoolvuur. *De Late IJzertijd ( voor Christus) is een tijd waarin steeds meer ijzer voor van alles en nog wat werd gebruikt. *Hierna kwam het Romeinse keizerrijk (50 voor Christus-300 na Christus), een enorme wereldrijk, dat ten slotte door metaalvergiftiging. Maar dan wel door het metaal lood. Artikel 41: Het geheim van een goede smaak en het raadsel van de chemie In onze hersenen zit een smaakcentrum en op onze tong zitten smaakreceptoren (holletjes waarin een molecule van een zoete, zure, bittere of zoute stof precies past) De info loopt via de zenuwen naar het smaakcentrum. Er zijn maar 5 smaken die je toch kan waarnemen, de rest gebeurt dmv geuren. Artikel 44: Zo helder als glas De natuur is de uitvinder van glas -> rotsen smelten door bliksem, meteorieten slaan in en glasachtige stoffen worden gevormd. Obsidiaan -> natuurlijk glas, werd in de steentijd al gebruikt, door de jaren heen ging men het glas verwerken, kralen gekleurd glas blauw glas (egypte) 1e 2e eeuw voor C, glasblazen en spanningvrij maken van glas. De islam heeft -> de uitvindingen en wetenschap van de oudheid bewaard, gekopieerd en verspreid. Gewerkt als verbindingsschakel tussen oost en west. Arabische geleerden maakten glas met Borax ipv met soda of potas, afkomstig uit China. Hans Lippershey -> uitvinden van de telescoop 1608 Galilei -> verbeterde de telescoop, sterrenkijker Pagina 5 van 5