De Stemmen geteld 2010

Transcriptie

1 Onderzoek & Statistiek Maart 2010 Gemeenteraadsverkiezingen Almere 2010 Stemmen geteld 2010 Meer informatie? Wilt u reageren? Hebt u vragen? (036)

2 stemmen geteld 2010 Gemeenteraadsverkiezingen Almere 2010 Opkomst, stemverhoudingen en ontwikkelingen Gemeente Almere, SBZ, team O&S Marian Huisman Trix Janssen Maart 2010 Onderzoek & Statistiek

3 Onderzoek & Statistiek 1

4 Inhoud INLEIDING GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN UITSLAGEN STADSDELEN WIJKEN GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 1994 TOT EN MET OPKOMST LANDELIJKE VERSUS LOKALE PARTIJEN Stemmen op landelijke partijen Stemmen op lokale partijen Verhouding landelijke en lokale partijen HET LOKALE POLITIEKE SPECTRUM BIJLAGE: UITSLAGEN GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN ALMERE I TABEL 1. AANTAL STEMMEN PER STEMBUREAU, NAAR PARTIJ... I TABEL 2. PERCENTAGE STEMMEN PER PARTIJ, NAAR STEMBUREAU... X TABEL 3. PERCENTAGE STEMMEN PER PARTIJ, NAAR STADSDEEL EN WIJK...XIX Onderzoek & Statistiek

5 Onderzoek & Statistiek 3

6 Inleiding Op 3 maart 2010 vonden gemeenteraadsverkiezingen plaats in Nederland. In Almere hebben deze verkiezingen voor een verschuiving in het Almeerse politieke landschap gezorgd. PVV die in Nederland voor het eerst in gemeenteraadsverkiezingen meedeed (alleen in n Haag en Almere), werd in Almere direct de grootste partij met een 21,6% van de uitgebrachte stemmen. opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen was hoog, in tegenstelling tot die in uitkomsten van de verkiezingen in Almere 2010 staan in dit rapport centraal. Er wordt nader ingegaan op de opkomst en de stemverhoudingen en daarnaast wordt een vergelijking gemaakt met de uitkomsten van Nederland als geheel en met die van de vorige verkiezingen. Ook komen de verschillen tussen de stadsdelen en wijken van Almere aan de orde. gemeente Almere maakte bij de verkiezingen gebruik van de stempas. Met de stempas kunnen kiezers zelf bepalen in welk stembureau binnen de gemeente men gaat stemmen. opkomst en uitslagen per stadsdeel en wijk kunnen daarom slechts als indicatie gebruikt worden. Het vermoeden bestaat dat het merendeel van de stemmers in de eigen wijk stemt, maar hierover zijn geen cijfers bekend. Tenslotte wordt een terugblik op de laatste vijf gemeenteraadsverkiezingen in Almere gegeven, naar zowel de opkomst als de ontwikkeling in de stemverhoudingen in deze periode van de afgelopen 16 jaar. ontwikkeling van het politieke veld in Almere laat een divers en dynamisch beeld zien. Zo is bijvoorbeeld het aandeel van lokale partijen in de gemeenteraad veranderlijk. Het traditionele hoge aandeel niet-stemmers, in 2010 overigens veranderd in een opkomst die hoger ligt dan het landelijk gemiddelde, was in de aanloop naar de verkiezingen aanleiding voor een onderzoek naar motieven van niet-stemmers. uitkomsten van dat onderzoek worden separaat bekend gemaakt. Onderzoek & Statistiek

7 Onderzoek & Statistiek 5

8 1. Gemeenteraadsverkiezingen 2010 Dit hoofdstuk beschrijft de uitslagen van de verkiezingen in Almere. Er wordt gekeken naar de Almeerse opkomstpercentages en stemverhoudingen in Almere en deze worden vergeleken met die in Nederland als geheel. Daarnaast wordt een vergelijking gemaakt met de vorige gemeenteraadsverkiezingen in Uitslagen Almere kende bij verkiezingen altijd een lagere opkomst dan gemiddeld in Nederland. Dit geldt echter niet voor de verkiezingen op 3 maart opkomst is met 59,0% niet alleen aanzienlijk hoger dan in 2006 (47,9%), maar ook hoger dan landelijk (53,9%). In 2.1 wordt verder op de opkomst ingegaan. In 2010 doet de Partij voor de Vrijheid voor het eerst mee aan de Gemeenteraadsverkiezingen in Almere. partij wordt met 21,6% van de stemmen meteen de grootste en behaalt hiermee 9 zetels in de gemeenteraad, die in totaal 39 zetels groot is (tabel 1). uitslag van deze partij is niet te vergelijken met het landelijk gemiddelde, aangezien de PVV alleen in Almere en n Haag meedoet aan de verkiezingen. In n Haag wordt de PVV de tweede partij met 16,8% van de stemmen. Qua omvang de tweede partij in 2010 is de Partij van de Arbeid, die in 2006 nog de grootste was. partij behaalt 17,8% van de stemmen, wat een verlies betekent van 9,7% ten opzichte van Het aantal zetels van de partij daalt hiermee van 12 naar 8. Ook landelijk verliest de PvdA aanzienlijk, maar iets minder sterk dan in Almere. VVD is in 2010 de derde partij met 15,3% van de stemmen. Ook de VVD schuift een plekje op, aangezien deze in 2006 nog de tweede partij was. VVD verliest echter met 1,5% veel minder sterk dan de PvdA. Het zetelaantal van de VVD blijft 7. Het landelijke beeld van de VVD is tegengesteld aan dat in Almere; de VVD wint landelijk enigszins met 1,9%. Een duidelijke winnaar in deze verkiezingen is D66, die zowel in Almere als landelijk het aandeel stemmen meer dan verdubbeld zag worden. Ook GroenLinks wint zowel in Almere als landelijk, maar minder sterk dan D66. Leefbaar Almere was in 2006 nog de derde partij van Almere, maar in 2010 is de partij qua omvang gezakt naar de zesde plaats. In het landelijk totaal zijn de Leefbaar-partijen ook iets gedaald, maar het behaalde percentage stemmen is niet goed vergelijkbaar met Leefbaar Almere, aangezien de Leefbaren maar in een beperkt aantal gemeenten meedoen. D66, GroenLinks en Leefbaar Almere hebben nu elk 3 zetels. overige partijen die zowel in 2006 als in 2010 meedoen, verliezen allemaal in Almere, en dit geldt het sterkst voor de SP en de Almere Partij, die allebei 2 zetels verliezen. CDA en ChristenUnie verliezen allebei 1 zetel en houden er respectievelijk 2 en 1 over. Van de andere vijf partijen die dit jaar voor het eerst in Almere meedoen haalt alleen Trots op Nederland genoeg stemmen voor een zetel in de gemeenteraad. Onderzoek & Statistiek

9 Tabel 1. Uitslag Gemeenteraadsverkiezingen Almere en Nederland, 2010 en 2006 Almere Nederland percentage zetels percentage zetels PVV 21,6% ,8% - PvdA 17,8% 8 27,5% 12 15,7% 23,2% VVD 15,3% 7 16,8% 7 15,5% 13,6% D66 8,3% 3 3,6% 1 8,1% 2,7% GroenLinks 8,0% 3 7,4% 3 6,6% 5,8% Leefbaar Almere 7,4% 3 10,6% 4 2,3% 2,5% SP 4,8% 2 9,3% 4 4,1% 5,4% CDA 4,6% 2 7,6% 3 14,8% 17,0% ChristenUnie 2,9% 1 3,9% 2 3,8% 3,7% Trots op Nederland 2,2% ,2% - VSP 1,9% 0 2,9% Almere Partij 1,6% 0 5,7% NMP 1,2% A-VIP 1,2% KOP Almere 0,6% NDP 0,5% Overige partijen - - 4,6% 0 27,1% 26,1% 1.2 Stadsdelen opkomst bij de Gemeenteraadsverkiezingen is niet in alle stadsdelen van Almere hetzelfde, maar de verschillen zijn niet heel groot. In het nu nog kleine stadsdeel Almere Hout is de opkomst met 71% het hoogst, gevolgd door Almere Stad Oost met 64% en Haven met 60% (figuur 2). In Stad Oost wordt het opkomstpercentage door het stadscentrum erbij te rekenen opgetrokken, aangezien de opkomst in het centrum 126% bedraagt. Door het systeem van de stempas kan de opkomst meer dan 100% zijn, aangezien er meer mensen in bijvoorbeeld het centrum gestemd hebben dan er stemgerechtigden in het centrum wonen. In de meeste woonwijken is het opkomstpercentage daardoor waarschijnlijk iets lager dan zonder de stempas het geval zou zijn. Zonder het stadscentrum is de opkomst in Stad Oost 57%. In de andere stadsdelen is het opkomstpercentage iets lager dan het stadsgemiddelde van 59%. In het nieuwe stadsdeel Poort, waar 649 mensen hebben gestemd in het enige stembureau van het stadsdeel, is de opkomst met 46% het laagst. Onderzoek & Statistiek 7

10 Figuur 1. Opkomstpercentage Gemeenteraadsverkiezingen Almere 2010, naar stadsdeel 80% 70% 60% 50% 60% 64% 57% 55% 71% 46% 59% 40% 30% 20% 10% 0% Haven Stad Oost (incl centrum) Stad West Buiten Hout Poort Almere Ook de uitslag van de verkiezingen verschilt enigszins per stadsdeel. Partij voor de Vrijheid is in de grotere stadsdelen (eerste vier in tabel 2) de grootste partij. Dit geldt niet voor Hout en Poort, waar de VVD de grootste is geworden en de PVV de tweede partij. In Almere Haven is de PVV iets groter dan gemiddeld, maar het verschilt slechts 1% met het gemiddelde van de hele stad. Stad Oost, Stad West en Buiten zitten op het Almeers gemiddelde, terwijl in Hout en Poort de PVV lager scoort dan gemiddeld. Partij van de Arbeid krijgt in Stad West en Stad Oost relatief de meeste stemmen en in Hout de minste. Ook in Almere Haven scoort de PvdA lager dan gemiddeld, en dit geldt ook voor de VVD. ze partij scoort veruit het best in Almere Hout. D66 kent een kleine uitschieter in positief opzicht in Almere Poort en dit geldt voor GroenLinks, Leefbaar Almere en de SP in Haven. Het CDA is groter dan gemiddeld in Almere Hout en de ChristenUnie is groter in Almere Stad Oost. Onderzoek & Statistiek

11 Tabel 2. Uitslag Gemeenteraadsverkiezingen Almere 2010, naar stadsdeel Stad Stad Haven Oost (incl Buiten Hout Poort Almere West centrum) PVV 22,6% 21,5% 21,7% 21,5% 19,1% 18,1% 21,6% PvdA 15,4% 18,9% 19,1% 17,0% 6,1% 17,1% 17,8% VVD 12,7% 15,2% 15,4% 15,4% 41,1% 26,4% 15,3% D66 7,8% 8,6% 8,3% 8,2% 6,9% 10,4% 8,3% GroenLinks 9,8% 7,6% 7,6% 7,9% 8,4% 8,2% 8,0% Leefbaar Almere 12,4% 6,5% 6,5% 7,1% 4,1% 2,8% 7,4% SP 5,8% 4,4% 4,9% 4,8% 1,6% 4,7% 4,8% CDA 3,4% 4,8% 4,5% 5,1% 9,4% 3,4% 4,6% ChristenUnie 1,8% 3,7% 2,6% 2,9% 0,9% 2,0% 2,9% Trots op Nederland 2,1% 1,9% 2,3% 2,7% 1,1% 3,4% 2,2% VSP 2,5% 1,9% 1,9% 1,6% 0,1% 0,2% 1,9% Almere Partij 1,5% 1,7% 1,5% 1,7% 0,4% 0,9% 1,6% NMP 0,6% 1,2% 1,3% 1,4% 0,0% 0,3% 1,2% A-VIP 0,9% 1,1% 1,3% 1,4% 0,5% 1,1% 1,2% KOP Almere 0,4% 0,6% 0,7% 0,8% 0,3% 0,8% 0,6% NDP 0,4% 0,5% 0,7% 0,8% 0,3% 0,8% 0,5% 1.3 Wijken opkomst en uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen 2010 zijn ook tussen de wijken verschillend (kaart 1). hoogste opkomst kent Centrum Almere Stad met 126%, gevolgd door Gouwen (77%) en Centrum Haven (73%). Ook in Vogelhorst en Verzetswijk is de opkomst hoog. wijken met de laagste opkomst zijn respectievelijk Staatsliedenwijk (40%), Indische buurt (43%) en Poort (46%). Centrum Almere Buiten kent met 47% ook een lage opkomst, zeker gezien de centrale ligging in Almere Buiten en de centrumfunctie van de wijk. PVV behaalt het grootste aandeel stemmen in Werven in Almere Haven. Hier krijgt de partij maar liefst 35% van de stemmen (tabel 3). Andere wijken waar PVV een kwart of meer van de stemmen behaalt zijn Waterwijk, Kruidenwijk, Molenbuurt en Danswijk. In de meerderheid van de wijken is de PVV de grootste partij. Zie kaart 2 voor de grootste partij per wijk. Het kleinst is de PVV in de Regenboogbuurt (17%), Velden en Almere Poort (beide 18%). tweede partij, de PvdA, krijgt relatief de meeste stemmen in Staatsliedenwijk, Stedenwijk en Centrum Almere Stad. Alleen in Staatsliedenwijk en Centrum Stad is de PvdA ook de grootste partij. In Vogelhorst, Noorderplassen en Sieradenbuurt scoort de PvdA het minst goed. VVD is in 7 wijken de grootste partij. Met name in Vogelhorst, Noorderplassen en Poort scoort de partij erg hoog. In Werven, Centrum Buiten en Grienden scoort de VVD het minst goed. D66 doet het goed in Eilandenbuurt, Gouwen en Poort en het minst goed in Centrum Almere Buiten. GroenLinks en Leefbaar Almere scoren in verschillende wijken van Almere Haven hoog. GroenLinks scoort het minst goed in Tussen de Vaarten en dat geldt voor Leefbaar in Almere Poort. SP behaalt een groter percentage stemmen dan gemiddeld in met name de twee Havense wijken Marken en Grienden, terwijl het aandeel stemmen in Vogelhorst voor de SP het kleinst is. In deze wijk scoort het CDA juist het Onderzoek & Statistiek 9

12 best, en deze partij scoort het minst goed in Werven. ChristenUnie krijgt in Verzetswijk drie maal zoveel stemmen als gemiddeld in Almere en ook het CDA scoort in Verzetwijk hoger dan gemiddeld. Kaart 1. Kaart 2. Onderzoek & Statistiek

13 Tabel 3. Top 5 wijken met hoogste percentages stemmen op de partijen met minimaal 1 zetel Wijken Top 5 PVV Wijken Top 5 PvdA Werven 34,7% Staatsliedenwijk 28,5% Waterwijk 26,8% Stedenwijk 22,3% Kruidenwijk 25,5% Centrum Stad 22,1% Molenbuurt 25,2% Oostvaardersbuurt 20,7% Danswijk 25,0% Tussen de Vrtn Nrd 20,2% Wijken Top 5 VVD Wijken Top 5 D66 Vogelhorst 41,1% Eilandenbuurt 11,0% Noorderplassen 30,2% Gouwen 10,8% Poort 26,4% Poort 10,4% Stripheldenbuurt 21,4% Noorderplassen 10,0% Velden 19,6% Landgoederenbuurt 9,8% Wijken Top 5 Groen Links Wijken Top 5 Leefbaar Almere Velden 13,6% Hoven 15,0% Grienden 11,6% Velden 14,3% Marken 11,1% Wierden 13,1% Gouwen 11,1% Werven 13,0% Sieradenbuurt 9,9% Grienden 12,3% Wijken Top 5 SP Wijken Top 5 CDA Marken 7,8% Vogelhorst 9,4% Grienden 7,1% Centrum Buiten 7,8% Stedenwijk 6,7% Verzetswijk 6,8% Wierden 6,3% Bloemenbuurt 6,2% Staatsliedenwijk 6,1% Tussen de Vrtn Zd 6,0% Wijken Top 5 ChristenUnie Wijken Top 5 Trots op Nederland Verzetswijk 8,6% Sieradenbuurt 3,8% Tussen de Vrtn Nrd 4,9% Landgoederenbuurt 3,5% Bloemenbuurt 4,1% Poort 3,4% Parkwijk 4,1% Seizoenenbuurt 3,4% Oostvaardersbuurt 3,7% Kruidenwijk 3,2% Onderzoek & Statistiek 11

14 2. Gemeenteraadsverkiezingen 1994 tot en met Opkomst opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen is na een geleidelijke daling tot 2006 in 2010 gestegen naar 59%; bijna het niveau van 1994 (figuur 2). dalende opkomst is een reden van zorg, omdat inzicht in de redenen van niet-stemmen niet duidelijk zijn. Heeft het te maken met onverschilligheid, onvrede, weinig betrokkenheid bij de stad of simpelweg tijdgebrek van Almeerders? Hiernaar wordt momenteel onderzoek gedaan onder nietstemmers. Figuur 2. 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 71,1% Opkomst % gemeenteraadsverkiezingen Almere ,1% 61,1% 50,8% 47,6% 47,9% 59,0% 0% opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen was in Almere historisch gezien lager dan het Nederlands gemiddelde (figuur 3). opkomst in 2006 was bijzonder laag en behoorde tot de laagste van Nederland. gemeenteraadsverkiezingen in 2010 hebben voor een ommekeer in het opkomstpercentage gezorgd. deelname van de PVV als nieuwe partij en de ongekend grote media-aandacht die hiermee gepaard ging heeft zeker een bijdrage geleverd aan de hoge opkomst in Onderzoek & Statistiek

15 Figuur 3. 80% Opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen (Nederland en Almere) 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 67% 69% 74% 68% 73% 71% 62% 54% 65% 61% 60% 58% 59% 51% 48% 48% 59% 54% 40% Landelijk Almere Voor het eerst in haar geschiedenis is de opkomst in Almere hoger dan landelijk gemiddeld, en ook hoger dan in een aantal andere grote steden (tabel 4). Tabel 4. Opkomstpercentage, vergelijking Nederland en andere steden Gemeenteraadsverkiezingen 2010 Almere 59,0 Amsterdam 51,4 Rotterdam 46,0 n Haag 53,3 Utrecht 52,5 Lelystad 48,6 Haarlemmermeer 50,8 Zoetermeer 47,0 Nederland 53,7 Onderzoek & Statistiek 13

16 2.2 Landelijke versus lokale partijen In de gemeenteraadsverkiezingen doen zowel landelijke als lokale partijen mee. standpunten van de landelijke partijen zijn afgeleid van de landelijke politieke lijn van deze partijen. Lokale partijen richten zich voornamelijk op lokale belangen en kunnen binnen het politieke spectrum zowel rechts als centrum, links, duurzaam/ecologisch, religieus of thematisch van opzet zijn Stemmen op landelijke partijen Het landschap van landelijke partijen in de lokale Almeerse politiek is zeer gevarieerd. Maar liefst 10 landelijke partijen deden mee in de gemeenteraadsverkiezingen in Drie van hen bleken de meeste stemmen te trekken: PVV, PvdA en VVD (figuur 4). PVV, nieuw in de verkiezingen van 2010, was veruit de grootste stemmentrekker met 21,6% van de stemmen. PvdA en VVD, die al sinds begin jaren 80 meedoen aan de lokale Almeerse verkiezingen, kregen resp. 17,8% en 15,3% van de stemmen. overige landelijke partijen zijn kleine spelers in het veld. Figuur 4. Stemmen op landelijke partijen % Landelijke partijen % 15% 10% 5% 0% VVD PVDA CDA D66 GRLI GPV/CU AOV+ / ASP / VSP SP PVV Trots NM P In de afgelopen 16 jaar is het politieke landschap van Almere geleidelijk veranderd. keuze voor de liberale partijen VVD en D 66 samen is in deze periode gehalveerd van 48% van de stemmen in 1994 tot 24% in 2010 (figuur 5). Vooral D 66 maakte een grote duikeling van 23% naar 8% van de stemmen. sociaal-democratische partij PvdA groeide aanvankelijk van 16% naar 28% (in 2006), maar daalde in 2010 weer naar 18%. christen-democraten van het CDA dalen sinds 2002 van 10% naar 5% van de stemmen. Samen met de GPV, nu CU komen de christelijke partijen iets boven de 7% uit. GroenLinks laat een redelijk stabiel beeld zien met een aandeel van iets onder de 10%. Samen met de SP heeft deze linker hoek ruim 12% van de stemmen. ouderenpartij, lang stabiel rond de 3% is in 2010 gedaald naar 2% van de stemmen. Nieuwkomer Trots op Nederland behaalde eveneens 2% van de stemmen. ontwikkeling van de omvang van landelijke partijen in de lokale politiek volgt sterk de landelijke ontwikkelingen van groei en krimp van deze partijen. Als bijvoorbeeld landelijk Onderzoek & Statistiek

17 de PvdA groeit, doet een dergelijk verschijnsel zich ook op lokaal niveau voor. lokale daling in 2010 is tevens een landelijk verschijnsel. Figuur 5. Stemmen op landelijke partijen % Landelijke partijen 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% VVD PVDA CDA D66 GRLI GPV/CU AOV+ / ASP / VSP CD CP86 SP PVV Trots NM P Stemmen op lokale partijen Het spectrum van lokale partijen in Almere is divers en, behalve de Almere Partij en Leefbaar Almere, weinig bestendig. Almere Partij doet al sinds 1994 mee in de lokale verkiezingen. Leefbaar Almere kwam in 2002 op het lokale politieke toneel. ze lokale partij heeft in 2002 geprofiteerd van het landelijke succes van Leefbaar Nederland, de partij van Pim Fortuyn. partij behaalde in 2002 in een keer 21,5% van de stemmen. kleinere lokale partijen hebben geen zetel in de gemeenteraad verworven (figuur 6). Het betreft vijf partijen: de Almere Partij (van nog wel in de raad met 1 zetel), Nederlandse Moslim Partij (NMP), Almere-Voor iedereen partij (A-VIP 1 ), Klimaat en OmgevingsPartij (KOP) en Nationale mocratische Partij (NDP). Figuur 6. Stemmen op lokale partijen % Lokale partijen % 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Leefbaar Almere Almere Partij NMP A-VIP KOP 1 Lijsttrekker is Mevr. Molina, tussen 2002 en 2006 in de gemeenteraad, laatstelijk onder de naam Fractie Molina die voorkwam uit eerdere afsplitsingen van VVD en Groen Links. Onderzoek & Statistiek 15

18 Het instabiele landschap van lokale partijen is zichtbaar in een overzicht van de afgelopen 16 jaar (figuur 7). Alleen de Almere Partij deed alle vijf keer mee met de verkiezingen, maar werd in 2010 dermate klein dat zij geen zetel in de gemeenteraad meer hebben. Leefbaar Almere, sinds 2002 gekrompen naar 8% van de stemmen, blijft nog wel in de raad vertegenwoordigd. Stadspartij Almere, de vorige drie verkiezingen wel van de partij, deed in 2010 niet meer mee met de verkiezingen. Figuur 7: Stemmen op lokale partijen Lokale partijen Almere Partij STAP LEVEN STAD/SA DNEP PMP Leefbaar Almere N C D PvdS P.P. NMP A-VIP KOP NDP Verhouding landelijke en lokale partijen Tussen 1994 en 2002 is het aandeel stemmen op lokale partijen in gemeenteraadsverkiezingen bijna verviervoudigd van 8% naar 30% (figuur 8). Het aandeel van landelijke partijen in de lokale verkiezingen liep in die periode terug van 92% naar 70%. grootste groei van het belang van lokale partijen is te zien tussen de verkiezingen van 1998 en In 2002 trokken lokale partijen ruim eenderde van de stemmen van Almeerse kiezers. ze groei is op het conto van het succes van Leefbaar Almere te plaatsen. Sinds 2002 is het aandeel van lokale partijen t.o.v. landelijke partijen weer gedaald naar 11%. Het aandeel van landelijke partijen nam weer toe en is weer terug op het niveau van Figuur % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Aandeel landelijke versus lokale partijen 8% 13% 11% 21% 30% 92% 87% 89% 79% 70% landelijke partijen lokale partijen Onderzoek & Statistiek

19 2.3 Het lokale politieke spectrum Het Almeerse politieke spectrum is gevarieerd en veranderde in de loop der tijd (figuur 9). Tussen 1994 en 2010 daalde het aandeel van de liberale partijen van bijna 50% naar 21%. Het aandeel van de sociaal-democratische partijen steeg van 25% naar 30%, maar kende tussentijds in 2006 een piek met 44%. christen-democratische partijen bleven lang stabiel, tot 2002 rond de 10%, maar daalden in 2010 naar 8%. Nieuw rechts doet in 2010 voor het eerst mee aan de gemeenteraadsverkiezingen en behaalt samen 24% van de stemmen. Liberaal=VVD+D66 Christendemocratisch=CDA+CU Sociaalmocratisch= PvdA+GroenLinks+SP Senioren = AOV+/ASP/Verenigde Seniorenpartij (VSP) Nieuw rechts=pvv+trots Lokaal= Lokale partijen Figuur 9. Ontwikkeling aandeel stemmen per politieke richting 100% Politiek spectrum in Almere 80% 60% 40% 20% 0% Liberaal Christendem Sociaaldem Senioren Overig landelijk Lokaal Nieuw Rechts Een aantal partijen die voor het eerst meededen met de gemeenteraadsverkiezingen in Almere scoorde opvallend hoog: - In 1994 kreeg extreem rechts, in de vorm van de partij Centrum mocraten samen met de Centrum Partij 86, 8% van de stemmen. - In 2002 kreeg Leefbaar Almere 21,5% van de stemmen. - In 2006 haalde de SP 9% van de stemmen - In 2010 krijgt de PVV 21,6% van de stemmen. Overige nieuwkomers in de lokale politiek behaalden dergelijke resultaten niet. Onderzoek & Statistiek 17

20

21 Bijlage: Uitslagen Gemeenteraadsverkiezingen Almere 2010 Tabel 1. Aantal stemmen per stembureau, naar partij stemdistrict sd 1 sd 2 sd 3 sd 4 sd 5 sd 6 sd 7 sd 8 sd 9 sd 10 naam stembureau Totaal Stadhuis Zorgcentrum Overloop Polder-hof Loofhut Dubbeldekker Activiteitencentrum Wierdendok Klaverweide Het Drieluik Brug Gebouw Corrosia opgeroepenen aangetroffen stembiljetten blanco stembiljetten ongeldige stembiljetten geldige stembiljetten opkomstpercentage 59,0% 131,3% 50,9% 61,1% 67,3% 67,1% 46,5% 59,1% 52,7% 41,8% 73,4% Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) VVD Leefbaar Almere SP (Socialistische Partij) Christen mocratisch Appèl (CDA) GROENLINKS Almere Partij ChristenUnie mocraten 66 (D66) VERENIGDE SENIOREN PARTIJ Partij voor de Vrijheid Nationale mocratische Partij NDP Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK Nederlandse Moslim Partij Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) Onderzoek & Statistiek i

22 Stemdistrict sd 11 sd 12 sd 13 sd 14 sd 15 sd 16 sd 17 sd 18 sd 19 sd 20 sd 21 naam stembureau Ontdekking Buurtcentrum Meenten en Grienden Praktijkonderwijs Almere Wierwinde Flierefluiter Water-landschool Achtbaan pendance Het Spectrum Driemaster II. Limerick Flevoschool opgeroepenen aangetroffen stembiljetten blanco stembiljetten ongeldige stembiljetten geldige stembiljetten opkomstpercentage 30,3% 66,5% 59,0% 64,9% 77,2% 51,2% 57,5% 57,7% 40,2% 61,0% 44,7% Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) VVD Leefbaar Almere SP (Socialistische Partij) Christen mocratisch Appèl (CDA) GROENLINKS Almere Partij ChristenUnie mocraten 66 (D66) VERENIGDE SENIOREN PARTIJ Partij voor de Vrijheid Nationale mocratische Partij NDP Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK Nederlandse Moslim Partij Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) Onderzoek & Statistiek ii

23 stemdistrict sd 22 sd 23 sd 24 sd 25 sd 26 sd 27 sd 28 sd 29 sd 30 sd 31 sd 32 naam stembureau Letter-tuin Kruiden wijzer Kameleon pendance Al-Iman Driemaster I. Het Specrum 't Kofschip Water-hoek Zeetuin Piramide Tjasker opgeroepenen aangetroffen stembiljetten blanco stembiljetten ongeldige stembiljetten geldige stembiljetten opkomstpercentage 57,7% 61,9% 59,0% 48,0% 52,0% 68,5% 73,4% 51,0% 60,9% 51,7% 61,3% Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) VVD Leefbaar Almere SP (Socialistische Partij) Christen mocratisch Appèl (CDA) GROENLINKS Almere Partij ChristenUnie mocraten 66 (D66) VERENIGDE SENIOREN PARTIJ Partij voor de Vrijheid Nationale mocratische Partij NDP Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK Nederlandse Moslim Partij Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) Onderzoek & Statistiek iii

24 stemdistrict sd 33 sd 34 sd 35 sd 36 sd 37 sd 38 sd 39 sd 40 sd 41 sd 42 sd 43 naam stembureau Hasselbraam Buurtcentrum Wieken Zorgcentrum Kieken-dief Verpleeghuiszorg Polderburen Kaardebol Peperbus Manse Duizendpoot Buurtcentrum Parkwijk Tortel-tuin, Goudsbloem Boventoon opgeroepenen aangetroffen stembiljetten blanco stembiljetten ongeldige stembiljetten geldige stembiljetten opkomstpercentage 57,8% 54,8% 38,7% 48,3% 83,3% 67,9% 60,8% 62,1% 130,7% 57,9% 53,2% Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) VVD Leefbaar Almere SP (Socialistische Partij) Christen mocratisch Appèl (CDA) GROENLINKS Almere Partij ChristenUnie mocraten 66 (D66) VERENIGDE SENIOREN PARTIJ Partij voor de Vrijheid Nationale mocratische Partij NDP Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK Nederlandse Moslim Partij Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) Onderzoek & Statistiek iv

25 stemdistrict sd 44 sd 45 sd 46 sd 47 sd 48 sd 49 sd 50 sd 51 sd 52 sd 53 sd 54 naam stembureau Buurtcentrum 't Kardoes Zorgcentrum Buitenhaeghe pendance Caleidoscoop Wooncentrum Rotonde Montessorischool Troubadour Tortel-tuin, Aster Crescendo Syncope l. Vedelaar Woonzorgcentrum Toonladder Zevensprong opgeroepenen aangetroffen stembiljetten blanco stembiljetten ongeldige stembiljetten geldige stembiljetten opkomstpercentage 39,5% 46,9% 50,8% 60,3% 49,6% 65,2% 72,8% 48,4% 52,5% 67,8% 52,6% Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) VVD Leefbaar Almere SP (Socialistische Partij) Christen mocratisch Appèl (CDA) GROENLINKS Almere Partij ChristenUnie mocraten 66 (D66) VERENIGDE SENIOREN PARTIJ Partij voor de Vrijheid Nationale mocratische Partij NDP Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK Nederlandse Moslim Partij Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) Onderzoek & Statistiek v

26 stemdistrict sd 55 sd 56 sd 57 sd 58 sd 59 sd 60 sd 61 sd 62 sd 63 sd 64 sd 65 naam stembureau Albatros Bommelstein 't Zonnewiel / Olijfboom Polygoon Buurtcentrum Het Forum Bombardon Filmwijkcentrum Aurora I. pendance Kraanvogel Natuurcentrum Het Ekster-nest Pirouette opgeroepenen aangetroffen stembiljetten blanco stembiljetten ongeldige stembiljetten geldige stembiljetten opkomstpercentage 72,6% 57,5% 62,1% 68,3% 53,2% 64,2% 66,7% 69,5% 55,4% 71,1% 55,7% Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) VVD Leefbaar Almere SP (Socialistische Partij) Christen mocratisch Appèl (CDA) GROENLINKS Almere Partij ChristenUnie mocraten 66 (D66) VERENIGDE SENIOREN PARTIJ Partij voor de Vrijheid Nationale mocratische Partij NDP Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK Nederlandse Moslim Partij Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) Onderzoek & Statistiek vi

27 stemdistrict sd 66 sd 67 sd 68 sd 69 sd 70 sd 71 sd 72 sd 73 sd 74 sd 75 sd 76 naam stembureau Basisschool Poort Het Atelier, dependance Het Palet Egelan-tier I. Omnibus Letterland Het Palet Optimist I. Archipel I Egelan-tier II. Buurtcentrum Cobra Het Meesterwerk opgeroepenen aangetroffen stembiljetten blanco stembiljetten ongeldige stembiljetten geldige stembiljetten opkomstpercentage 45,7% 17,4% 51,7% 71,4% 60,7% 69,2% 80,8% 54,0% 71,6% 38,2% 50,4% Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) VVD Leefbaar Almere SP (Socialistische Partij) Christen mocratisch Appèl (CDA) GROENLINKS Almere Partij ChristenUnie mocraten 66 (D66) VERENIGDE SENIOREN PARTIJ Partij voor de Vrijheid Nationale mocratische Partij NDP Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK Nederlandse Moslim Partij Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) Onderzoek & Statistiek vii

28 stemdistrict sd 77 sd 78 sd 79 sd 80 sd 81 sd 82 sd 83 sd 84 sd 85 sd 86 sd 87 naam stembureau Archipel II. Buurtcentrum Het Boegbeeld Gebouw Compositie Het Avontuur Buurtcentrum Cartoon Windwijzer Het Kristal Schouwburg Almere Panta Rhei Kerkgebouw Goede Rede Waterspiegel opgeroepenen aangetroffen stembiljetten blanco stembiljetten ongeldige stembiljetten geldige stembiljetten opkomstpercentage 75,8% 49,3% 83,5% 52,8% 49,1% 74,0% 42,9% 68,4% 48,2% 47,4% 35,7% Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) VVD Leefbaar Almere SP (Socialistische Partij) Christen mocratisch Appèl (CDA) GROENLINKS Almere Partij ChristenUnie mocraten 66 (D66) VERENIGDE SENIOREN PARTIJ Partij voor de Vrijheid Nationale mocratische Partij NDP Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK Nederlandse Moslim Partij Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) Onderzoek & Statistiek viii

29 stemdistrict sd 88 sd 89 sd 90 sd 91 sd 92 sd 93 sd 94 sd 95 sd 96 sd 97 sd 98 naam stembureau Syncope II. Dukdalf Marionet Gezondheidscentrum Archipel pendance Aurora Optimist II. Oase Trinoom Hernhutter Station NS Almere Muziek-wijk Station NS Almere Centraal opgeroepenen aangetroffen stembiljetten blanco stembiljetten ongeldige stembiljetten geldige stembiljetten opkomstpercentage 55,6% 28,8% 29,7% 52,4% 44,5% 43,0% 64,0% 54,8% 19,0% nvt nvt Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) VVD Leefbaar Almere SP (Socialistische Partij) Christen mocratisch Appèl (CDA) GROENLINKS Almere Partij ChristenUnie mocraten 66 (D66) VERENIGDE SENIOREN PARTIJ Partij voor de Vrijheid Nationale mocratische Partij NDP Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK Nederlandse Moslim Partij Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) Onderzoek & Statistiek ix

30 Tabel 2. Percentage stemmen per partij, naar stembureau stemdistrict sd 1 sd 2 sd 3 sd 4 sd 5 sd 6 sd 7 sd 8 sd 9 sd 10 Activitei- Zorgcentrum tencen- Dubtrum Overlooder-hohudekkedoweidluik Pol- Loofbel- Wierden- Klaver- Het Drie- Brug naam stembureau Totaal Stadhuis Lijstnummer Aanduiding Gebouw Corrosia 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) 17,8% 22,5% 15,6% 16,0% 12,8% 16,5% 13,6% 15,3% 12,2% 15,1% 17,4% 2 VVD 15,3% 15,9% 9,6% 10,5% 17,4% 10,8% 19,6% 16,5% 22,6% 8,6% 12,1% 3 Leefbaar Almere 7,4% 6,0% 12,7% 16,6% 7,2% 15,6% 14,3% 10,5% 5,8% 13,5% 11,9% 4 SP (Socialistische Partij) 4,8% 4,6% 6,5% 5,0% 10,4% 5,2% 2,8% 4,8% 4,6% 6,1% 5,3% 5 Christen mocratisch Appèl (CDA) 4,6% 4,0% 4,5% 3,8% 3,8% 4,3% 3,0% 3,2% 5,8% 3,3% 3,8% 6 GROENLINKS 8,0% 8,0% 5,0% 8,5% 11,5% 10,7% 13,6% 9,0% 10,8% 9,7% 9,4% 7 Almere Partij 1,6% 0,9% 2,1% 0,5% 0,8% 1,3% 2,1% 1,2% 1,9% 1,4% 1,1% 8 ChristenUnie 2,9% 2,9% 1,7% 1,6% 1,7% 1,6% 1,6% 1,5% 2,6% 2,0% 1,5% 9 mocraten 66 (D66) 8,3% 8,1% 3,4% 9,4% 9,4% 6,7% 6,5% 9,2% 8,8% 5,2% 7,1% 10 VERENIGDE SENIOREN PARTIJ 1,9% 1,4% 6,2% 2,3% 2,5% 3,1% 1,2% 1,5% 1,0% 3,6% 2,7% 11 Partij voor de Vrijheid 21,6% 19,8% 27,6% 20,4% 19,3% 20,1% 17,7% 24,3% 17,3% 25,6% 23,0% 12 Nationale mocratische Partij NDP 0,5% 0,3% 0,2% 0,5% 0,3% 0,1% 0,5% 0,3% 1,0% 1,1% 0,2% 13 Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) 1,2% 1,2% 1,2% 1,1% 0,7% 0,5% 0,9% 0,2% 0,6% 1,6% 1,1% TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK 2,2% 2,0% 2,1% 1,6% 1,4% 2,9% 1,6% 2,2% 2,4% 1,9% 2,4% 15 Nederlandse Moslim Partij 1,2% 1,6% 1,2% 1,8% 0,3% 0,5% 0,9% 0,2% 1,3% 1,3% 1,0% Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) 0,6% 0,7% 0,7% 0,5% 0,5% 0,1% 0,2% 0,1% 1,2% 0,0% 0,2% Onderzoek & Statistiek x

31 stemdistrict sd 11 sd 12 sd 13 sd 14 sd 15 sd 16 sd 17 sd 18 sd 19 sd 20 sd 21 pendance Buurtcentrum Praktijk- Meenten onder- Wa- Het Ontdekking en wijs Al- Wier- Fliereter-land- Acht- Spec- Drie- Lim- Grienden mere winde fluiter school baan trum master II. erick Flevoschool naam stembureau Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) 14,3% 13,9% 17,4% 16,8% 14,5% 24,6% 20,4% 18,4% 17,7% 18,6% 29,6% 2 VVD 28,9% 14,7% 9,4% 10,4% 15,7% 10,4% 10,3% 18,9% 11,5% 20,8% 6,5% 3 Leefbaar Almere 4,9% 11,4% 12,3% 12,9% 11,2% 5,8% 7,5% 9,0% 7,9% 5,3% 4,6% 4 SP (Socialistische Partij) 2,6% 6,3% 7,1% 6,3% 4,1% 5,8% 5,2% 5,4% 8,9% 2,1% 8,3% 5 Christen mocratisch Appèl (CDA) 6,8% 4,8% 2,7% 2,2% 3,4% 3,0% 3,4% 4,7% 3,1% 5,2% 2,3% 6 GROENLINKS 7,7% 9,8% 11,6% 9,5% 11,1% 8,0% 6,4% 9,5% 5,8% 7,2% 8,2% 7 Almere Partij 2,8% 2,3% 1,7% 1,6% 2,3% 1,4% 2,5% 0,6% 1,5% 0,8% 0,2% 8 ChristenUnie 1,9% 1,3% 1,9% 2,9% 1,7% 3,0% 2,5% 1,8% 2,6% 2,2% 3,8% 9 mocraten 66 (D66) 10,1% 7,6% 8,2% 7,1% 10,8% 7,9% 5,9% 6,3% 4,7% 7,9% 6,4% 10 VERENIGDE SENIOREN PARTIJ 0,5% 2,5% 1,6% 1,8% 3,0% 2,1% 2,2% 0,9% 2,3% 0,6% 1,2% 11 Partij voor de Vrijheid 16,4% 21,5% 23,2% 23,2% 18,9% 21,5% 24,1% 17,6% 27,7% 22,6% 20,9% 12 Nationale mocratische Partij NDP 0,0% 0,3% 0,1% 0,5% 0,1% 0,4% 1,2% 0,8% 0,3% 0,7% 0,5% 13 Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) 0,5% 0,7% 0,4% 1,1% 0,5% 0,9% 1,1% 1,2% 1,1% 1,1% 2,4% TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK 1,6% 2,5% 1,7% 2,4% 2,1% 0,9% 2,7% 1,9% 1,5% 2,5% 1,2% 15 Nederlandse Moslim Partij 0,7% 0,1% 0,1% 0,5% 0,2% 4,2% 3,4% 1,4% 2,8% 1,7% 3,5% Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) 0,2% 0,4% 0,5% 0,8% 0,4% 0,4% 1,4% 1,5% 0,6% 0,7% 0,5% Onderzoek & Statistiek xi

32 stemdistrict sd 22 sd 23 sd 24 sd 25 sd 26 sd 27 sd 28 sd 29 sd 30 sd 31 sd 32 pendance Het Letter-tuin Kruiden Kame- Drie- Spec- 't Wa- Piramide wijzer leon Al-Iman master I. rum Kofschip ter-hoek Zeetuin naam stembureau Lijstnummer Aanduiding Tjasker 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) 11,8% 21,1% 15,2% 25,8% 19,9% 17,4% 11,1% 17,3% 14,7% 17,1% 17,6% 2 VVD 15,9% 10,3% 13,7% 7,4% 8,3% 18,9% 14,5% 9,9% 11,0% 11,8% 11,7% 3 Leefbaar Almere 7,4% 7,7% 8,5% 4,5% 7,1% 5,8% 6,4% 8,8% 9,3% 7,2% 7,1% 4 SP (Socialistische Partij) 3,3% 4,8% 5,0% 7,7% 6,3% 3,9% 6,1% 7,2% 5,9% 7,2% 5,9% 5 Christen mocratisch Appèl (CDA) 7,2% 3,9% 4,7% 4,4% 4,3% 5,6% 5,6% 3,7% 3,8% 3,6% 4,7% 6 GROENLINKS 6,5% 6,0% 7,5% 7,7% 7,8% 9,3% 10,2% 6,1% 6,4% 6,1% 6,0% 7 Almere Partij 2,4% 1,5% 2,7% 1,1% 2,2% 1,4% 2,2% 1,3% 1,5% 1,2% 2,4% 8 ChristenUnie 5,1% 3,6% 3,0% 1,8% 4,5% 2,8% 3,4% 2,4% 1,7% 2,5% 2,6% 9 mocraten 66 (D66) 9,8% 6,9% 9,4% 5,6% 7,3% 8,8% 8,1% 7,4% 6,6% 6,3% 6,9% 10 VERENIGDE SENIOREN PARTIJ 1,8% 1,6% 1,5% 2,9% 2,7% 1,4% 3,0% 2,1% 3,0% 1,3% 1,5% 11 Partij voor de Vrijheid 22,5% 25,1% 23,3% 25,5% 23,4% 16,6% 24,6% 30,1% 31,2% 27,3% 24,7% 12 Nationale mocratische Partij NDP 0,8% 0,4% 0,2% 1,0% 0,6% 0,2% 0,0% 0,0% 0,2% 1,5% 1,2% 13 Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) 1,1% 1,6% 1,7% 0,6% 0,9% 2,0% 0,5% 0,3% 0,6% 1,5% 1,8% TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK 3,6% 2,2% 2,3% 2,4% 1,7% 2,2% 2,6% 1,9% 2,8% 1,8% 3,0% 15 Nederlandse Moslim Partij 0,8% 1,9% 0,5% 1,0% 1,9% 1,7% 0,7% 1,0% 0,8% 3,0% 2,2% Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) 0,2% 1,4% 0,6% 0,5% 1,1% 1,9% 1,0% 0,5% 0,6% 0,7% 0,8% Onderzoek & Statistiek xii

33 stemdistrict sd 33 sd 34 sd 35 sd 36 sd 37 sd 38 sd 39 sd 40 sd 41 sd 42 sd 43 naam stembureau Hasselbraam Buurtcentrum Wieken Zorgcentrum Kieken-dief Verpleeghuiszorg Polderburen Kaardebol Peperbus Manse Duizendpoot Buurtcentrum Parkwijk Tortel-tuin, Goudsbloem Boventoon Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) 20,0% 19,3% 27,4% 15,3% 17,5% 16,6% 14,6% 16,4% 18,5% 18,5% 17,5% 2 VVD 12,3% 9,9% 5,3% 10,8% 14,2% 13,3% 11,1% 14,4% 15,3% 9,9% 12,1% 3 Leefbaar Almere 6,4% 7,7% 6,9% 9,0% 7,3% 7,6% 9,3% 8,8% 5,5% 5,3% 7,5% 4 SP (Socialistische Partij) 3,6% 5,5% 4,3% 4,1% 6,0% 3,9% 5,5% 6,1% 4,4% 6,1% 6,6% 5 Christen mocratisch Appèl (CDA) 4,8% 2,5% 5,3% 5,6% 3,3% 4,3% 5,2% 3,4% 7,3% 4,6% 5,4% 6 GROENLINKS 8,4% 8,2% 7,3% 6,6% 5,9% 8,6% 9,3% 9,1% 7,2% 7,9% 8,8% 7 Almere Partij 1,3% 2,2% 2,4% 2,0% 1,6% 1,9% 1,6% 2,8% 0,8% 1,9% 1,2% 8 ChristenUnie 4,7% 2,5% 1,8% 3,4% 2,5% 1,1% 2,7% 3,9% 4,6% 2,2% 3,6% 9 mocraten 66 (D66) 8,5% 4,8% 6,3% 6,9% 7,2% 7,2% 7,4% 9,4% 8,2% 7,7% 10,0% 10 VERENIGDE SENIOREN PARTIJ 2,6% 2,9% 4,5% 3,4% 2,2% 1,8% 1,6% 1,0% 2,3% 4,0% 2,4% 11 Partij voor de Vrijheid 22,6% 25,8% 22,8% 29,2% 25,3% 27,5% 26,2% 18,6% 21,4% 25,6% 19,1% 12 Nationale mocratische Partij NDP 0,6% 0,5% 0,6% 0,0% 0,4% 0,0% 0,4% 0,9% 0,2% 1,3% 0,1% 13 Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) 0,4% 2,6% 1,2% 1,0% 0,5% 0,8% 0,7% 1,2% 1,1% 1,2% 0,5% TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK 1,9% 1,9% 2,2% 1,4% 4,8% 3,1% 3,2% 2,8% 2,2% 1,9% 3,9% 15 Nederlandse Moslim Partij 1,1% 2,6% 1,4% 1,0% 0,6% 1,3% 0,1% 0,3% 0,5% 1,1% 0,5% Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) 0,6% 1,2% 0,4% 0,3% 0,6% 1,2% 1,0% 1,0% 0,4% 0,6% 0,8% Onderzoek & Statistiek xiii

34 stemdistrict sd 44 sd 45 sd 46 sd 47 sd 48 sd 49 sd 50 sd 51 sd 52 sd 53 sd 54 naam stembureau Buurtcentrum 't Kardoes Zorgcentrum Buitenhaeghe pendance Caleidoscoop Wooncentrum Rotonde Montessorischool Troubadour Tortel-tuin, Aster Crescendo Syncope l. Vedelaar Woonzorgcentrum Toonladder Zevensprong Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) 28,5% 20,0% 18,0% 20,8% 20,0% 15,8% 16,9% 14,4% 19,7% 17,1% 17,1% 2 VVD 10,0% 7,1% 13,8% 10,1% 11,2% 14,9% 20,5% 20,6% 17,2% 12,9% 15,0% 3 Leefbaar Almere 6,4% 5,8% 7,4% 9,4% 7,7% 10,2% 6,3% 6,6% 6,4% 8,1% 6,1% 4 SP (Socialistische Partij) 6,1% 5,3% 4,3% 5,8% 4,3% 3,8% 3,5% 5,6% 5,7% 4,1% 5,3% 5 Christen mocratisch Appèl (CDA) 3,1% 7,8% 6,1% 4,3% 3,8% 7,1% 7,6% 6,0% 3,8% 6,2% 3,2% 6 GROENLINKS 8,2% 8,2% 7,1% 5,1% 7,5% 7,9% 7,4% 8,0% 6,7% 8,1% 7,8% 7 Almere Partij 1,8% 1,1% 1,0% 1,8% 1,3% 2,0% 0,8% 2,1% 2,6% 1,4% 1,3% 8 ChristenUnie 1,5% 3,7% 3,5% 0,8% 1,3% 5,2% 3,1% 1,1% 2,2% 3,5% 2,8% 9 mocraten 66 (D66) 6,7% 5,5% 7,2% 8,3% 7,8% 7,2% 11,3% 8,7% 7,8% 10,0% 6,8% 10 VERENIGDE SENIOREN PARTIJ 1,2% 3,9% 1,3% 3,6% 1,6% 1,6% 0,7% 2,6% 2,9% 3,0% 1,6% 11 Partij voor de Vrijheid 18,3% 22,9% 24,8% 25,2% 25,9% 20,6% 17,4% 19,5% 20,3% 20,3% 24,5% 12 Nationale mocratische Partij NDP 0,6% 0,6% 0,4% 0,8% 0,4% 0,4% 0,8% 0,3% 0,4% 0,0% 1,5% 13 Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) 2,1% 3,7% 1,0% 1,1% 3,6% 0,2% 0,4% 1,7% 1,5% 1,9% 2,0% TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK 1,3% 2,6% 2,3% 1,3% 2,6% 0,8% 1,8% 2,4% 1,6% 2,5% 3,1% 15 Nederlandse Moslim Partij 3,6% 1,1% 1,6% 0,7% 0,9% 1,2% 0,5% 0,2% 0,7% 0,6% 1,5% Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) 0,3% 0,5% 0,2% 0,9% 0,3% 1,2% 1,0% 0,5% 0,5% 0,3% 0,4% Onderzoek & Statistiek xiv

35 stemdistrict sd 55 sd 56 sd 57 sd 58 sd 59 sd 60 sd 61 sd 62 sd 63 sd 64 sd 65 naam stembureau Albatros Bommelstein 't Zonnewiel / Olijfboom Polygoon Buurtcentrum Het Forum Bombardon Filmwijkcentrum Aurora I. pendance Kraanvogel Natuurcentrum Het Ekster-nest Pirouette Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) 16,7% 15,8% 17,5% 22,1% 15,3% 15,8% 21,0% 15,1% 15,9% 6,1% 17,8% 2 VVD 19,0% 14,1% 17,3% 16,6% 10,7% 19,9% 14,1% 15,9% 15,2% 41,1% 23,4% 3 Leefbaar Almere 8,4% 8,8% 6,7% 8,2% 7,9% 6,2% 7,4% 5,8% 5,9% 4,1% 5,1% 4 SP (Socialistische Partij) 4,4% 4,8% 5,4% 3,4% 5,8% 3,7% 3,7% 4,3% 2,4% 1,6% 2,4% 5 Christen mocratisch Appèl (CDA) 5,0% 5,7% 3,9% 3,5% 4,7% 4,6% 5,5% 6,5% 5,0% 9,4% 7,0% 6 GROENLINKS 6,5% 8,5% 8,8% 11,1% 7,1% 8,7% 6,7% 9,0% 6,6% 8,4% 6,9% 7 Almere Partij 1,9% 1,3% 1,4% 1,3% 1,9% 1,6% 2,3% 1,9% 2,6% 0,4% 0,5% 8 ChristenUnie 2,3% 1,7% 2,9% 2,4% 4,3% 4,7% 3,8% 3,2% 4,9% 0,9% 3,9% 9 mocraten 66 (D66) 8,6% 9,8% 12,2% 9,7% 6,5% 10,4% 7,7% 9,3% 7,5% 6,9% 10,3% 10 VERENIGDE SENIOREN PARTIJ 1,4% 1,4% 1,0% 2,8% 2,3% 1,1% 2,5% 1,7% 0,9% 0,1% 1,2% 11 Partij voor de Vrijheid 19,2% 21,3% 17,8% 15,3% 27,2% 19,6% 20,7% 19,9% 25,6% 19,1% 17,6% 12 Nationale mocratische Partij NDP 0,7% 0,2% 0,0% 0,6% 0,6% 0,2% 0,8% 0,6% 1,5% 0,0% 0,3% 13 Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) 0,8% 1,2% 0,6% 0,8% 1,7% 0,6% 0,3% 1,6% 1,5% 0,5% 1,2% TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK 3,0% 3,5% 2,2% 0,7% 2,3% 1,4% 1,7% 3,3% 2,3% 1,1% 1,7% 15 Nederlandse Moslim Partij 0,9% 1,0% 1,0% 1,0% 1,2% 1,2% 1,1% 1,1% 1,8% 0,0% 0,7% Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) 1,1% 1,0% 1,2% 0,8% 0,5% 0,3% 0,8% 1,0% 0,4% 0,3% 0,1% Onderzoek & Statistiek xv

36 stemdistrict sd 66 sd 67 sd 68 sd 69 sd 70 sd 71 sd 72 sd 73 sd 74 sd 75 sd 76 Het Atelier, de- Basisschoodance pen- Buurt- Ege- Om- Letter- Opti- Ar- Egecentrupen- Poort Het Palet lan-tier I. nibus land Het Palet mist I. chipel I lan-tier II. Cobra Het Meesterwerk naam stembureau Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) 17,1% 20,5% 19,6% 14,4% 23,7% 20,9% 21,0% 16,6% 23,0% 19,6% 21,3% 2 VVD 26,4% 21,0% 17,9% 30,4% 13,3% 16,8% 18,2% 21,6% 12,8% 11,9% 13,5% 3 Leefbaar Almere 2,8% 6,8% 5,3% 6,2% 4,4% 7,1% 4,7% 7,8% 4,3% 7,5% 5,7% 4 SP (Socialistische Partij) 4,7% 3,7% 2,7% 1,5% 4,6% 5,3% 5,2% 3,0% 5,5% 4,4% 4,5% 5 Christen mocratisch Appèl (CDA) 3,4% 1,8% 4,1% 6,7% 3,0% 3,3% 5,3% 4,5% 4,8% 7,2% 5,7% 6 GROENLINKS 8,2% 6,4% 5,3% 5,4% 7,6% 4,5% 6,7% 9,4% 6,4% 6,2% 5,5% 7 Almere Partij 0,9% 0,9% 1,4% 1,7% 1,3% 2,9% 1,4% 0,4% 1,5% 1,3% 1,6% 8 ChristenUnie 2,0% 3,7% 3,1% 2,0% 2,7% 2,6% 2,9% 1,7% 3,0% 4,6% 3,4% 9 mocraten 66 (D66) 10,4% 4,6% 7,4% 8,9% 9,6% 7,3% 7,0% 10,4% 9,5% 8,5% 9,1% 10 VERENIGDE SENIOREN PARTIJ 0,2% 1,8% 1,0% 0,1% 1,1% 2,1% 2,4% 0,6% 0,9% 3,6% 1,8% 11 Partij voor de Vrijheid 18,1% 23,7% 24,6% 18,3% 20,1% 20,8% 19,6% 17,4% 19,8% 19,1% 20,7% 12 Nationale mocratische Partij NDP 0,3% 0,0% 1,0% 0,1% 0,4% 0,1% 0,3% 1,2% 0,9% 0,3% 1,1% 13 Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) 1,1% 0,0% 2,3% 1,1% 2,5% 1,1% 1,6% 0,9% 1,7% 1,3% 1,8% TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK 3,4% 2,3% 2,0% 2,4% 2,2% 3,1% 1,7% 2,7% 3,0% 1,8% 2,0% 15 Nederlandse Moslim Partij 0,3% 2,7% 2,1% 0,2% 3,3% 1,6% 1,6% 1,3% 1,7% 0,8% 2,1% Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) 0,8% 0,0% 0,0% 0,5% 0,4% 0,5% 0,4% 0,4% 1,0% 2,1% 0,2% Onderzoek & Statistiek xvi

37 stemdistrict sd 77 sd 78 sd 79 sd 80 sd 81 sd 82 sd 83 sd 84 sd 85 sd 86 sd 87 Buurtcentrum Gebouw Buurtcentrum Kerk- Het Schouw- gebouw Archipel Boeg- Compo- Het Car- Wind- Het burg Panta Goe- II. beeld sitie Avontuur toon wijzer Kristal Almere Rhei de Rede Waterspiegel naam stembureau Lijstnummer Aanduiding 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) 19,2% 21,3% 17,8% 17,2% 13,1% 12,4% 16,7% 15,6% 14,5% 14,6% 15,7% 2 VVD 19,2% 15,9% 19,8% 20,3% 19,2% 30,6% 12,2% 23,0% 14,5% 6,4% 9,7% 3 Leefbaar Almere 5,3% 5,3% 4,5% 6,1% 6,8% 4,4% 6,5% 9,2% 7,6% 13,0% 5,5% 4 SP (Socialistische Partij) 3,7% 4,5% 4,0% 5,1% 3,2% 1,6% 4,1% 2,1% 3,6% 5,5% 3,5% 5 Christen mocratisch Appèl (CDA) 4,9% 3,2% 5,9% 4,4% 5,0% 5,7% 4,0% 3,4% 3,6% 1,5% 5,8% 6 GROENLINKS 6,5% 9,6% 6,0% 7,1% 9,9% 6,8% 9,3% 7,8% 10,7% 6,9% 8,0% 7 Almere Partij 1,1% 0,9% 2,3% 1,7% 1,6% 0,7% 2,1% 2,8% 1,5% 0,7% 1,3% 8 ChristenUnie 1,9% 1,9% 2,6% 1,9% 2,2% 2,4% 2,9% 1,1% 1,9% 2,4% 17,0% 9 mocraten 66 (D66) 11,5% 8,2% 9,1% 8,6% 7,1% 9,9% 8,8% 11,5% 6,9% 5,8% 7,3% 10 VERENIGDE SENIOREN PARTIJ 0,9% 2,3% 0,4% 0,8% 2,1% 1,0% 3,4% 1,6% 1,5% 2,2% 1,3% 11 Partij voor de Vrijheid 20,3% 20,7% 20,9% 19,7% 23,7% 19,9% 23,2% 18,3% 29,6% 34,7% 23,2% 12 Nationale mocratische Partij NDP 0,9% 0,8% 0,6% 0,2% 0,3% 0,2% 0,9% 0,0% 0,0% 1,3% 0,2% 13 Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) 1,1% 2,2% 2,0% 0,5% 0,9% 0,6% 2,4% 0,7% 1,7% 2,6% 0,9% TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK 2,0% 1,4% 1,6% 3,6% 3,8% 2,9% 2,9% 1,8% 2,1% 2,0% 0,2% 15 Nederlandse Moslim Partij 1,1% 0,8% 2,0% 2,0% 0,1% 0,3% 0,3% 0,5% 0,2% 0,4% 0,0% Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) 0,3% 1,1% 0,5% 0,9% 0,9% 0,5% 0,3% 0,5% 0,2% 0,2% 0,2% Onderzoek & Statistiek xvii

38 stemdistrict sd 88 sd 89 sd 90 sd 91 sd 92 sd 93 sd 94 sd 95 sd 96 sd 97 sd 98 Gezond- pendance Station heids- NS Alme- Syncope Dukdalf centrum Opti- Tri- Hernre Mu- II. Marionet Archipel Aurora mist II. Oase noom hutter ziek-wijk naam stembureau Lijstnummer Aanduiding Station NS Almere Centraal 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) 15,8% 17,5% 16,7% 23,3% 16,8% 16,4% 19,3% 17,9% 25,1% 20,1% 22,3% 2 VVD 20,9% 17,5% 15,1% 14,3% 18,2% 15,7% 13,8% 10,4% 14,1% 13,1% 12,9% 3 Leefbaar Almere 5,8% 5,7% 3,8% 5,4% 5,9% 6,8% 5,3% 13,2% 3,0% 6,5% 4,9% 4 SP (Socialistische Partij) 3,7% 6,2% 6,5% 4,8% 5,5% 3,0% 4,7% 5,5% 3,8% 5,7% 5,0% 5 Christen mocratisch Appèl (CDA) 6,7% 8,2% 1,9% 3,9% 3,8% 7,1% 4,1% 3,3% 4,6% 4,5% 4,2% 6 GROENLINKS 8,3% 8,7% 11,0% 8,1% 5,6% 6,4% 6,9% 8,3% 11,4% 11,8% 9,7% 7 Almere Partij 1,3% 2,1% 1,3% 1,2% 2,1% 3,0% 2,5% 2,1% 0,8% 0,9% 1,5% 8 ChristenUnie 1,2% 6,4% 4,3% 4,5% 4,4% 3,2% 7,6% 2,1% 2,3% 4,5% 3,7% 9 mocraten 66 (D66) 9,4% 6,9% 12,1% 7,7% 10,1% 10,3% 6,2% 7,2% 10,3% 9,7% 11,0% 10 VERENIGDE SENIOREN PARTIJ 1,3% 0,0% 0,3% 2,9% 1,4% 2,1% 1,0% 2,0% 0,8% 3,0% 2,0% 11 Partij voor de Vrijheid 21,7% 16,7% 22,3% 19,7% 19,2% 20,7% 23,5% 21,0% 16,7% 14,2% 15,8% 12 Nationale mocratische Partij NDP 0,4% 0,0% 0,0% 0,3% 0,5% 0,2% 0,8% 0,2% 1,5% 0,4% 0,9% 13 Almere Voor Iedereen Partij (A-VIP) 0,8% 0,8% 1,1% 0,7% 1,0% 0,7% 0,7% 1,3% 0,8% 2,1% 2,2% TROTS OP NEDERLAND LIJST RI- 14 TA VERDONK 1,7% 2,1% 2,4% 1,9% 3,5% 1,4% 1,7% 2,4% 1,9% 2,1% 1,8% 15 Nederlandse Moslim Partij 0,5% 0,8% 1,1% 1,1% 0,9% 1,6% 0,4% 2,0% 2,7% 1,2% 1,3% Klimaat en Omgevings Partij Almere 16 (KOP) 0,6% 0,5% 0,3% 0,1% 1,0% 1,2% 1,2% 1,0% 0,4% 0,3% 0,7% Onderzoek & Statistiek xviii