TILBURG HEEFT IETS TE KIEZEN
|
|
- Maria Bosmans
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 TILBURG HEEFT IETS TE KIEZEN Verslag van een exit poll bij de gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart 2010 in de gemeente Tilburg April 2010 Dr. M. Boogers L. Slagter Drs. J. van Ostaaijen Tilburgse School voor Politiek en Bestuur
2 1. Inleiding Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart 2010 heeft de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur in opdracht voor de gemeente Tilburg een exit poll gehouden. Heeft vooral de landelijke of toch de lokale politiek een rol gespeeld bij het uitbrengen van een stem? Hebben kiezers zich vooral laten leiden door partijprogramma s of door politici? Welke wisselingen in partijkeuze zijn waar te nemen? Waar komt de winst van D66 en TROTS vandaan? Aan wie heeft het CDA kiezers verloren? Met een exit poll kunnen dit soort vragen worden beantwoord. Voor dit onderzoek zijn tien stembureaus geselecteerd; acht in Tilburg, één in Berkel-Enschot en één in Udenhout. Gezamenlijk geven deze tien stembureaus een representatief beeld van het Tilburgse electoraat. In deze tien stembureaus hebben studenten van de UvT alle kiezers benaderd met een korte vragenlijst over hun stemgedrag. In totaal hebben ruim 5600 kiezers meegewerkt aan dit onderzoek. Op basis hiervan kan een goed beeld worden geschetst van de wereld achter de uitslag van de Tilburgse gemeenteraadsverkiezingen. De gemeenteraadsverkiezingen van 2010 speelden zich af in een context waarin zowel nationale als lokale ontwikkelingen een rol speelden. Op landelijk niveau was dat vooral de val van het Kabinet-Balkenende IV, die vrijwel meteen zijn weerslag had op de landelijke peilingen. De vraag is in welke mate deze landelijke trends van invloed zouden zijn in Tilburg. Op lokaal niveau kan verwezen worden naar de Midi-affaire en de bestuurlijke crises die hiervan het gevolg waren. Dat Smolders zich met zijn LST vlak voor de verkiezingen terugtrok, betekende ook een verandering van het gemeentelijke politieke landschap. Tot slot wist de PvdA de aandacht op zich te vestigen met een op wethouder Hamming gerichte persoonlijke campagne. Deze en andere factoren kunnen mee hebben gespeeld bij de stemkeuze. 2
3 2. Opkomst en uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen In de gemeente Tilburg deden op 3 maart twaalf politieke partijen mee aan de gemeenteraadsverkiezingen. Van de twaalf deelnemende partijen zijn er negen landelijke partijen (PvdA, CDA, SP, VVD, Groen Links, D66, Christen Unie, Nederlandse Moslim Partij en Trots op Nederland) en drie lokale partijen (Tilburgse Volkspartij, Partij voor Tilburg en Verenigde Seniorenpartij). Van deze twaalf politieke partijen zijn er tien politieke partijen die daadwerkelijk één of meer zetels hebben bemachtigd in de gemeenteraad. Het opkomstpercentage bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen was 44.9%. In vergelijking met 2006 is dit een daling van 5.2% (50.1%) en ten opzicht van 2002 is er sprake van een minimale daling van 0.9% (45.8%). De lage opkomst in de gemeente Tilburg is niet bijzonder te noemen als we kijken naar het opkomstpercentage bij andere grote Brabantse steden. Ook in Eindhoven, s-hertogenbosch en Breda ligt het opkomstpercentage bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen eveneens onder de 50%. Het gemiddelde opkomstpercentage in Nederland lag op 53.5%, waarmee de Brabantse steden onder het landelijke gemiddelde uitkomen. Landelijk gezien is de PvdA is de grote verliezer van de gemeenteraadsverkiezingen. De partij moet meer dan 600 raadszetels inleveren. Ook het CDA en de SP leveren fors in. D66 haalde een flinke winst, meer dan verdubbeling van het aantal raadszetels in vergelijking met De VVD en GroenLinks haalden een iets bescheidener zetelwinst. De lokale partijen haalden gezamenlijk 358 raadszetels meer dan in Ze zijn daarmee goed voor ruim 21 procent van de stemmen. De kiezers in de gemeente Tilburg gaan grotendeels mee in deze lijn. Het CDA en de SP leveren zetels in, D66, GroenLinks en de VVD winnen stemmen. Trots op Nederland is de grootste nieuwkomer met 3 zetels. Opvallend is dat het verlies van de PvdA maar 2% van het aantal stemmen bedraagt, en hiermee geen verlies in aantallen zetels betekent, en dat lokale partijen ondervertegenwoordigd zijn in de Tilburgse raad. 3
4 Tabel 1: Uitslag gemeenteraadsverkiezingen 2010 Politieke partij aantal stemmen percentage (%) winst/ verlies (%) aantal zetels PvdA ,2-2,00 11 CDA ,9-3,40 6 SP ,9-3,29 4 VVD ,6 +5,10 7 Groen Links ,3 +1,80 4 Tilburgse Volkspartij ,1 +1,80 3 D ,3 +8,20 5 ChristenUnie 818 1,1 1,1 0 Partij voor Tilburg ,1 3,1 1 Ver. Senioren Partij Tilburg ,3 3,3 1 Nederl. Moslim Partij 349 0,5 0,5 0 Trots op Nederland ,7 6,7 3 Totaal % 45 Leeswijzer: de PvdA behaalde bij de verkiezingen stemmen, wat 22.2% is van het totaal aantal uitgebrachte stemmen en vergeleken met 2006 een verlies is van 2%. Het aantal zetels in de gemeenteraad bedraagt De Verenigde Senioren Partij Tilburg is formeel gezien een nieuwe partij, maar is feitelijk een voortzetting van de Tilburgse Ouderen Partij die in december 2009 is opgeheven. 4
5 3. Electorale verschuivingen De verkiezingsuitslag is het resultaat van het stemgedrag van de individuele kiezer. Omdat de uitslagen geen individuele veranderingen laten zien in het stemgedrag, biedt een exit poll uitkomst. Er kunnen drie soorten veranderingen in stemgedrag worden onderscheiden: a) De eerste verandering is van niet-stemmen naar stemmen. Het gaat hierbij om kiezers die de vorige keer niet zijn gaan stemmen of niet de stemgerechtigde leeftijd hadden bereikt. De vraag is hier welke partij het best in staat is geweest om deze nieuwe kiezers aan zich te binden. b) Het tweede type verschuiving in het kiesgedrag is het wisselen van partijkeuze. Hierbij zal voor elke deelnemende partij afzonderlijk worden nagegaan aan welke partij zij kiezers hebben gewonnen of verloren. Vragen die hierbij onder andere aan bod komen zijn: waar komt de winst van de VVD vandaan en aan welke partij heeft de SP kiezers verloren? c) Het laatste type verschuiving in het kiesgedrag zal ingaan op een politieke partij die bij de afgelopen raadsverkiezingen ontbrak, de Lijst Smolders Tilburg (LST). Deze partij behaalde in 2006 vanuit het niets 12% van de stemmen, wat overeen kwam met 5 van de 39 zetels. De belangrijkste vraag is naar welke politieke partij de voormalige LSTkiezers zijn uitgeweken. PvdA De PvdA verliest bij de Tilburgse raadsverkiezingen, maar veel minder dan op grond van landelijke electorale ontwikkelingen werd verwacht. De PvdA verloor 2% van haar kiezers, waarmee de Tilburgse PvdA aanzienlijk beter scoorde dan in andere gemeenten, waar de partij gemiddeld ruim 7% verloor. De PvdA heeft een vrij grote vaste achterban. Van alle kiezers die de vorige keer op de PvdA hebben gestemd, doet 65% dat nu weer. Van de overige 35% PvdA-spijtoptanten, verdwijnt het grootste deel naar D66 (9.0%) en de SP (6%). De PvdA weet dit verlies in redelijke mate te compenseren met nieuwe aanhang. Ruim 42% van het PvdA-electoraat bestaat uit kiezers die de vorige keer op een andere partij hebben gestemd of niet hebben gestemd. Daarbij is de PvdA vooral succesvol bij ex-cda-kiezers (10%), nieuwe kiezers (10%) en SP-kiezers (8%). CDA Het CDA moest bij de verkiezingen een groot verlies incasseren. Meer dan de helft (51%) 5
6 van de kiezers die de vorige keer voor het CDA kozen, stemde deze keer op een andere partij. Het CDA verliest ten opzichte van 2006 vooral stemmen aan de PvdA (13%), de VVD (10%) en de Tilburgse Volkspartij (8%). Het CDA heeft nauwelijks een nieuw electoraat aan zich gebonden. Van alle CDA-kiezers, heeft maar 27% dat de vorige keer niet gedaan. Dat zijn vooral ex-sp-kiezers (7%) en kiezers die de vorige keer niet hebben gestemd (6%). SP Landelijk gezien heeft de SP veel stemmen verloren, en de SP Tilburg sluit zich hierbij aan. De SP is samen met het CDA de grote verliezer bij de gemeenteraadsverkiezingen. Meer dan de helft (58%) van de kiezers die de vorige keer op de SP hebben gestemd, kiest nu voor een andere partij. Bij de SP is er sprake van groot electoraal verkeer. Van de kiezers die de SP de rug toekeren verdwijnen de meesten naar de PvdA (13%), GroenLinks (12%) en D66 (9%). Aan de andere kant kan de SP nieuwe kiezers mogen begroeten. Deze nieuwe aanhang bestaat uit ex-pvda-kiezers (12%), nieuwe kiezers (10%) en ex-groenlinks-kiezers (5%). VVD Conform de landelijke electorale ontwikkelingen boekte de VVD een forse verkiezingsoverwinning van ruim 5%. De liberalen verliezen weliswaar stemmen aan de Tilburgse Volkspartij (6.0%), Trots op Nederland (8%) en D66 (8%) maar compenseren dit verlies met voornamelijk nieuwe aanhang. De aanwas van de liberalen is met name afkomstig van de kiezers die de vorige keer niet hebben gestemd (15%). De nieuwe VVD aanhang is verder vooral afkomstig van het CDA (11%) en van de Lijst Smolders Tilburg (5% ). GroenLinks In vergelijking met 2006 boekt GroenLinks een lichte winst. Dat wil niet zeggen dat de partij geen stemmen heeft verloren aan andere partijen. Ongeveer 39% van kiezers die in 2006 op GroenLinks hadden gestemd, kiest nu voor een andere partij. GroenLinks verliest haar aanhang vooral aan de PvdA (14.5%) en D66 (10.4%). In omgekeerde richting was er echter veel meer electoraal verkeer. 6
7 Ruim 44% van de GroenLinks stemmen is afkomstig van kiezers die de vorige keer op een andere partij hebben gestemd of niet hebben gestemd. Het grootste deel van de nieuwe aanhang kwam van de SP (16%), en de PvdA (10.4). Er is hierbij een duidelijke overloop waar te nemen van GroenLinks stemmers naar de PvdA en andersom. D66 D66 kwam samen met de Trots op Nederland als grote winnaar uit de bus bij de Tilburgse gemeenteraadsverkiezingen. Slechts drie op de tien D66 stemmers stemde ook in 2006 op D66. Er is hierbij sprake van zeer geringe partijtrouw van de D66-kiezer. De partij verloor weliswaar stemmen aan de Tilburgse Volkspartij, Trots op Nederland en de Partij voor Tilburg maar in omgekeerde richting was er echter veel meer electoraal succes. De nieuwkomers zijn vooral afkomstig van de groep die bij de vorige raadsverkiezingen is thuisgebleven of nog geen stemrecht hadden (16.8%) en van ex CDA- (9.6%), PvdA- (14.5%) en SP- (10.4%) stemmers. Tilburgse Volkspartij De Tilburgse Volkspartij (TVP) vergroot haar aandeel kiezers bij de gemeenteraadsverkiezingen in Als gekeken wordt naar de landelijke partijen dan verliest de partij ten opzichte van 2006 stemmen aan de GroenLinks (11%) en Trots (10%). De partij krijgt daarentegen veel nieuwe stemmen van voormalig Algemeen Belang stemmers. Bijna 30% van de kiezers die vier jaar geleden op Algemene Belang stemde, stemt nu op de TVP. De grootste groep kiezers op de TVP, namelijk eenvijfde, zijn voormalige CDA stemmers. Verder bestaat 10% van haar aanhang uit stemmers die de vorige keer op Lijst Smolders Tilburg hebben gestemd. Overige partijen Trots op Nederland behaalde de grootste verkiezingsoverwinning in Tilburg. Landelijk behaalde Trots 60 raadszetels, waarvan 3 in Tilburg. De winst van Trots kan deels worden toegeschreven aan het ontbreken van de Lijst Smolders Tilburg (LST). Een kwart van alle Trots stemmers stemde vier jaar geleden op de LST. Ook trekt Trots kiezers van de VVD (17.4%) en 17.0% van de kiezers die in 2006 niet zijn gaan stemmen. Bij de Verenigde Senioren Partij (VSP) stemt iets meer dan een kwart van haar kiezers op 7
8 dezelfde partij als vier jaar geleden. De partij verliest stemmers aan de TVP (13.6%), en aan Trots op Nederland (9.1%). De partij wint respectievelijk 17.9% en 16.0% stemmen van PvdA en CDA stemmers. De Partij voor Tilburg (PvT) wint voornamelijk stemmen van kiezers die in 2006 niet hebben gestemd, eenvijfde van voormalig VVD stemmers en in mindere mate van de PvdA, CDA en SP. De Christen Unie (CU) en de Nederlandse Moslim Partij (NMP) deden in 2010 voor het eerst meer aan de gemeenteraadsverkiezingen maar behaalden niet genoeg stemmen om een aanspraak te maken op een zetel. Bijna de helft van de aanhang van de Christen Unie is afkomstig van het CDA. 3 op de 10 stemmers op de NMP komen van respectievelijk de PvdA en de SP. Verder bestaat 35% van de NMP aanhang uit mensen die in 2006 niet hebben gestemd. Lijst Smolders Tilburg Uit de exit poll blijkt dat van de mensen die deze keer zijn gaan stemmen 8,6% dat eigenlijk op de LST had willen doen. De partij behaalde in 2006 in een keer 5 zetels, wat neerkomt op meer dan 9000 stemmen. Van de kiezers die in 2006 op de LST stemden is meer dan eenderde overgestapt naar TROTS (34,2%) en een op de zes stemmers naar respectievelijk de VVD en de Tilbugse Volkspartij. Het zijn dus vooral politieke partijen aan de rechterkant van het politieke spectrum waarnaar de kiezers zijn overgestapt. 8
9 4. Stemmotieven 4.1 Nationalisering en lokalisering Als de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen niet in de eerste plaats door plaatselijke gebeurtenissen, omstandigheden of politici wordt bepaald, maar door ontwikkelingen in de landelijke politiek is er sprake van nationalisering. De val van het kabinet-balkenende IV enkele weken voor de gemeenteraadsverkiezingen zou deze nationalisering kunnen hebben versterkt. Daarom is er in de exit poll gevraagd of de keuze voor een partij meer werd beïnvloed door de gemeentelijke politiek van die partij of meer door de landelijke politiek. Van alle ondervraagden geeft bijna 43% aan dat de keuze voor een partij vooral bepaald door lokale overwegingen. De groep die uitsluitend met landelijke overwegingen zijn stem bepaalt is 28%. Een bijna even grote groep laat zowel landelijke als lokale de overwegingen meetellen in het kiesgedrag. Het zal niet verrassend zijn dat onder aanhangers van de lokale partijen de lokale politiek de grootste rol speelt. De drie lokale partijen hebben de hoogste percentages, waarbij de Tilburgse Volkspartij met 91.3% de kroont spant. Opvallend is dat van de landelijke partijen de PvdA de hoogste score heeft bij het oordeel over de gemeentelijke politiek. 42.6% van de PvdA kiezers stelt dat de gemeentelijke politiek van doorslaggevend belang is. Dit in tegenstelling tot de Christen Unie welke met een percentage van 28.8% helemaal onderaan komt. Bij de Christen Unie treffen we dan ook de meeste kiezers aan die zich bij de raadsverkiezingen enkel heeft laten leiden door landelijke stemmotieven. 4 van de 10 Christen Unie stemmers laat zich leiden door landelijke overwegingen, gevolgd door VVD (38.9%) en D66 (36.8%). 9
10 Tabel 2: Stemmotieven lokaal/nationaal gemeenteraadsverkiezingen per partij Partij Lokaal stemmotief Landelijk stemmotief Lokaal & landelijk stemmotief CDA 40.0% 30.2% 29,8% PvdA 42,6% 25.3% 32,1% SP 40.4% 26.9% 32.6% VVD 34.3% 36.9% 28.7% Groen Links 33.6% 32.0% 34.5% TVP 91.3% 2.6% 6.1% D % 36.8% 31.8% VSP 66.9% 7.1% 26.0% Christen Unie 28.8% 40.7% 30.5% Trots op Nederland 37.2% 35.3% 27.5% Partij voor Tilburg 79.8% 5.1% 15.2% Nederlandse Moslim Partij 33.3% 33.3% 33.3% TOTAAL 43.2% 27.9% 28.8% 4.2 Personalisering en partij-identificatie Een ander type individuele stemmotieven heeft betrekking op de vraag of de kiezer zijn keuze laat afhangen van de uitgangspunten van een partij of van het vertrouwen dat men heeft in een of meerdere vertegenwoordigers van die partij. In Tilburg stemt van alle kiezers 63.9% op een bepaalde partij vanwege de standpunten van de partij, 13.3% stemt op een partij vanwege een persoon en voor 22.8% zijn beide redenen even belangrijk. De meeste stemmers kijken dus naar de inhoud van de partij het baseren van hun stemkeuze, al zijn tussen partijen grote verschillen waar te nemen. De persoonlijke campagne van de PvdA lijsttrekker Jan Hamming blijkt succes te hebben gehad. Meer dan andere Tilburgse partijen dankt de PvdA haar stemmen voor een belangrijk deel aan de lijsttrekker. Bijna 55% van de PvdA kiezers geven aan dat zij hun stem geheel of gedeeltelijk door de personen op de lijst hebben laten leiden. Het is opmerkelijk dat van de drie grootste politieke partijen in Tilburg (PvdA, CDA en VVD) maar een klein deel van de VVD stemmers hun keuze op de partij bepaalt vanwege 10
11 de persoon. 4.8% van alle VVD stemmers baseert zijn stem op de persoon, terwijl dit bij de CDA en PvdA boven de 20% ligt. Bij stemmers op Trots op Nederland, SP, D66 de VVD baseert rond de 90% van de kiezers zijn stem geheel of gedeeltelijk op de inhoudelijke afwegingen van de partij. Van de drie lokale partijen telt iets vaker het vertrouwen in een persoon een rol (14.7 %) dan bij de landelijke politieke partijen (12.0%). Tabel 3: Stemmotieven persoon/partij gemeenteraadsverkiezingen per partij Partij Eens met de partij Vertrouwen in een persoon Beide even belangrijk CDA 53.4% 21.1% 25.5% PvdA 44.7% 24.1% 31.2% SP 78.7% 5.1% 16.1% VVD 78.9% 4.8% 16.3% Groen Links 69.3% 7.0% 26.3% TVP 56.5% 18.7% 24.8% D % 7.6% 17.3% VSP 62.1% 15.3% 22.6% Christen Unie 52.5% 18.6% 28.8% Trots op Nederland 75.1% 6.5% 18.4% Partij voor Tilburg 66.9% 10.1% 23.0% Nederlandse Moslim Partij 40.0% 13.3% 46.7% 11
12 5. Achtergronden van de kiezer 5.1 Leeftijd van de achterban In deze paragraaf wordt de leeftijd van de kiezers gekoppeld aan de deelnemende politieke partijen. De leeftijd van de achterban laat zich uitsplitsen in drie leeftijdscategorieën, 18-34, en 60 jaar en ouder. Om een volledig beeld te krijgen van de leeftijd van de achterban is ook gekeken naar de aanhang van leeftijdscategorieën binnen de partij zelf De PvdA, D66 en VVD kunnen worden gezien als de partijen die de meeste jongeren aan zich binden, respectievelijk 18.5%, 20.2% en 18.1% van alle kiezers in de leeftijd van jaar stemt op deze twee partijen. Van alle stemmers tussen stemt slecht 5.5% op het CDA. De PvdA kan worden gezien als een brede volkspartij aangezien het zijn stemmen evenwichtig over de drie leeftijdscategorieën ziet verdeeld. D66 is de partij die het grootste deel van zijn aanhangers heeft onder de jongste leeftijdscategorie, namelijk 36.6%. D66 profileert zich landelijk ook als een partij voor jongeren en dit komt overeen met de uitslag in dit onderzoek. Het CDA heeft zijn meeste aanhangers boven de 35 jaar, 88.3% van zijn stemmers is ouder dan 35, waarbij 56% zelfs ouder is dan 65 jaar. Er slaat dus een duidelijke vergrijzing toe bij het CDA. Van de Tilburgse Senioren Partij heeft met 62.2% het hoogste percentage 65 plussers onder zijn kiezers. Dit zal wellicht geen verrassing zijn maar opvallend is dat de partij, niet zoals de naam doet vermoeden, alleen stemmers trekt uit de hoogste leeftijdcategorie. Een uitsplitsing van partijkeuze naar man of vrouw levert geen opvallende zaken op. De meest extreme waarden liggen hier bij de VVD en de TVP. 15.6% van alle mannen die stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen stemt op de VVD, tegenover 12.3% van de vrouwen. Het omgekeerde is waar te nemen bij de TVP, 5.9% van alle mannen stemt op TVP, tegenover 8.0% van alle vrouwen. Als we kijken naar het aantal stemmen binnen een partij valt op de dat de VSP vooral stemmen krijgt van vrouwen, 56% tegen 43% van de mannen. Dit grote verschil van 13% doet zich in omgekeerde richting voor bij de VVD. 12
13 Tabel 4 Leeftijd en partijkeuze - Marktaandeel naar leeftijd jaar jaar > 60 jaar CDA 11.8% - 5,5% 32.3% - 7.0% 56.0% % PvdA 19.7% % 52,2% % 28.0% % SP 25.3% % 56.9% % 17,7% - 6.2% VVD 30.3% % 50.2% % 19.5 % % Groen Links 23.7% % 63,5% % 12.8% - 4.7% TVP 10.9% - 3.2% 50,9% - 7.1% 38.1% - 9.8% D % % 49,1% - 12,7% 14.2% - 6.8% VSP 8.1% - 0.8% 29.3% - 1.3% 62.6% - 5.3% Christen Unie 28.8% - 1.3% 57.6% - 1.3% 13.6% - 0.5% Trots op Nederland 24.3% - 5,8% 48.5% - 5.5% 27.2% - 5.7% Partij voor Tilburg 29,9% - 4.2% 49,7% - 3.3% 20.3% - 2.5% NMP 40.0% - 0.5% 46.7% - 0.3% 13.3% - 0.1% Leesvoorbeeld: 11,8% van het CDA-electoraat is tussen 18 tot 34 jaar oud, terwijl het CDA 5,5% van alle Tilburgse kiezers in deze leeftijdscategorie uit de kiezersmarkt haalt. 5.2 Etniciteit Er is ook gevraagd naar de etniciteit van de kiezer door te vragen tot welke groep ze zichzelf rekenen. De PvdA kan met recht een multiculturele partij genoemd worden. De PvdA heeft kiezers onder alle groepen van de bevolking. Bijna driekwart van alle Turkse stemmers stemt op de PvdA. Ook Afrikaners en Marokkanen weten de PvdA te vinden, en dit geldt, alhoewel in minder mate, ook voor Surinamers, Indiërs en Antilianen. Ook GroenLinks kan rekenen op een zeer divers gezelschap stemmers, waarbij na de PvdA de meeste Turken op GroenLinks stemmen. De Nederlandse Moslim Partij trekt vooral Marokkaanse kiezers. Trots op Nederland is de meest Nederlandse partij. Indiërs laten de meeste spreiding van hun stem zien over de verschillende politieke partijen. Een goede verklaring kan worden gegeven door het feit dat Indiërs de best geïntegreerde allochtonen bevolkingsgroep is in de Nederlandse samenleving. Een groot aandeel van de Indiërs stemt op de PvdA en de SP. Opvallend is dat bijna 1 op de 5 Antilianen op de Christen Unie stemt en van de Surinamers stemt bijna 1 op de 5 op GroenLinks. 13
14 6. Informatie over opvattingen partijen Alle mensen die de gang naar de stembus hebben gemaakt hebben zich op de één of andere manier ook laten informeren om te komen tot hun stemkeuze. Gezien de lage stemopkomst bij de raadsverkiezingen in 2002 en 2006 heeft de gemeente Tilburg onder andere een huis-aanhuis verkiezingskrant laten verspreiden en een verkiezingswebsite gelanceerd, genaamd, tilburgheeftietstekiezen.nl. Maar hoe effectief zijn deze middelen geweest in vergelijking met andere manieren van informeren? Van alle ondervraagden heeft 6 op de 10 stemmers de verkiezingskrant van de gemeente gelezen. In deze speciale verkiezingskrant stelden alle de politiek partijen zich voor en was er een programma vergelijking gemaakt. Gezien het feit dat 60% van de stemmers de verkiezingskrant noemen bij het bepalen van hun stem geeft percentage aan dat de verkiezingskrant een groot bereik heeft gevonden onder de kiezers in Tilburg. Naast het informeren van partij standpunten door de verkiezingskrant heeft de helft van de stemmers zich laten informeren door lokale kranten. De oude manieren van informeren blijken dus de populairste vormen te zijn. Minder populair zijn het bekijken van de websites en folders van politieke partijen. Slecht een kwart van de stemmers noemt deze manier van informeren. Debatten en gesprekken met lokale politici scoren de laagste percentages. 9% van de kiezers heeft gesprek gehad met een lokale politicus en nog geen 7% heeft een verkiezingsdebat bezocht. Er moet gezegd worden dat 9% een hoog percentage is gezien de mate van intensiviteit die deze manier van informeren vergt. Opvallend is dat 7.5% van de kiezers aangeeft zich niet geïnformeerd te hebben. De verkiezingswebsite van de gemeente Tilburg heeft weinig invloed gehad op de stemkeuze. Slechts 1 op de 10 stemmers heeft de verkiezingswebsite van de gemeente Tilburg bezocht bij het bepalen van de stemkeuze. Daarentegen heeft tweederde van de kiezers de online stemwijzer ingevuld. Als we dus kijken naar het aantal stemmers het internet heeft gebruikt om hun partijkeuze mede te bepalen, kunnen we stellen dat de stemwijzer hiervoor het meest doeltreffend is. Dit wil niet zeggen dat de verkiezingswebsite niet effectief is, misschien zijn veel kiezers nog onbekend met de nieuwe gemeentelijke website. 14
15 Tabel 5 Manieren van informeren Manier van informeren % Lokale kranten 50.1% Verkiezingskrant gemeente Tilburg 41.7% Bezoek aan verkiezingsdebat 6.8% Gesprek met lokale politici 9.3% Verkiezingsfolders en/of website politieke partij Website tilburgheeftietstekiezen.nl 23.8% 12.3% Stemwijzer 35.8% 15
16 Bijlage 1 Gebruikte afkortingen PvdA Partij voor de Arbeid CDA Christen Democratisch Appèl VVD Vereniging voor Vrijheid en Democratie D66 Democraten 66 SP Socialistische Partij TVP Tilburgse Volkspartij VSP Verenigde Senioren Partij GL GroenLinks CU Christen Unie TON Trots op Nederland PvT Partij voor Tilburg NMP Nederlandse Moslim Partij AB Algemeen Belang LST Lijst Smolders Tilburg 16
Wat zegt de Tilburgse kiezer?
Wat zegt de Tilburgse kiezer? De resultaten van de exitpoll van de Tilburgse gemeenteraadsverkiezing 2014 DEMOS Centrum voor Beter Bestuur en Burgerschap Julien van Ostaaijen, Koen van der Krieken, Sabine
Nadere informatie#EXITPOLL BRABANT. Verslag van een exit poll bij de Provinciale Statenverkiezingen van 2 maart 2011 in de provincie Noord-Brabant.
#EXITPOLL BRABANT Verslag van een exit poll bij de Provinciale Statenverkiezingen van 2 maart 2011 in de provincie Noord-Brabant. Mei 2011 Koen van der Krieken BA Dr. Marcel Boogers Dr. Julien van Ostaaijen
Nadere informatieVerkiezingsuitslagen. Drechtsteden
Verkiezingsuitslagen Provinciale Staten, 2 maart Inhoud: 1. Opkomst 2. Winnaars en verliezers 3. Zetelverdeling Provinciale Staten 4. Verschil tussen gemeenten Bijlage 1 De VVD heeft bij deze verkiezingen
Nadere informatieUitslagen Drechtsteden Verkiezing Tweede Kamer
Uitslagen Verkiezing Tweede Kamer Inhoud 1 Opkomst in regio iets hoger dan gemiddeld 2 Wie zijn winnaars en wie de verliezers(s)? De opkomst voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer van 15 maart was hoog.
Nadere informatieVerkiezingsuitslagen Drechtsteden
Verkiezingsuitslagen GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 21 MAART Inhoud 1. Conclusies 2. Figuren 3. Bijlage Volgt de regio de landelijke trends? Of wijkt het af van het landelijk beeld? Zijn er grote veranderingen
Nadere informatiePolitieke participatie
12 Politieke participatie De Tweede Kamerverkiezingen van 17 hebben voor grote verschuivingen gezorgd in Amsterdam. De uitkomsten van deze verkiezingen komen uitgebreid aan bod in dit hoofdstuk. Verder
Nadere informatieVerkiezingsuitslagen Drechtsteden
Verkiezingsuitslagen Gemeenteraadsverkiezingen 19 maart Zet de daling in opkomst zich door? En is er in de regio ook winst voor de lokale partijen en D66 te zien? Het Onderzoekcentrum zet in deze factsheet
Nadere informatieVerkiezingen Gemeenteraad 19 maart 2014
Verkiezingen Gemeenteraad 19 maart 2014 Deze publicatie is uitgegeven door Onderzoek en Statistiek Groningen, op basis van gegevens van Bureau Verkiezingen. Meer statistische informatie kunt u aanvragen
Nadere informatieVerkiezingsuitslagen Drechtsteden
Verkiezingsuitslagen Tweede Kamer, 13 september De verkiezingen voor de Tweede Kamer van 13 september waren tot het eind toe spannend. De VVD en PvdA zijn de grootste winnaars. Ten koste van PVV, CDA en
Nadere informatieVerkiezingsuitslagen Drechtsteden
Verkiezingsuitslagen Gemeenteraadsverkiezingen Onderzoekcentrum drs. J.M.A.. Schalk maart Colofon Tekst Informatie Onderzoekcentrum GR Onderzoekcentrum Postbus 619 3300 AP 078 620 65 25 www.onderzoekcentrumdrechtsteden.nl
Nadere informatieGEMEENTERAADS- VERKIEZINGEN 2018
Rapport GEMEENTERAADS- VERKIEZINGEN 2018 Twee derde van de kiezers nog onzeker over stemkeuze 16 maart 2018 www.ioresearch.nl Twee derde van de kiezers nog onzeker over stemkeuze Eén op drie kiezers stemt
Nadere informatieDe Rol van de Lokale Media: Langedijk. De Regio Vecht Terug 25 april 2018
De Rol van de Lokale Media: Langedijk De Regio Vecht Terug 2 april 2 Inhoudsopgave Introductie Samenvatting De Kiezer en de thema s die zij belangrijk vinden De belangrijkste thema s volgens de kiezer................................
Nadere informatieVerkiezingsuitslagen Drechtsteden
Verkiezingsuitslagen PROVINCIALE STATEN 18 MAART Inhoud Hoe hebben inwoners van de regio bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten gestemd? Wat zou in de regio de grootste partij zijn en wie is de
Nadere informatieVoorlopige uitslag Amsterdam. Project: 12213 Verkiezingen Tweede Kamer 2012 In samenwerking met: Dienst Basisinformatie/Bureau Verkiezingen
Verkiezingen 2012 Tweede Kamer Voorlopige uitslag Amsterdam Project: 12213 In samenwerking met: Dienst Basisinformatie/Bureau Verkiezingen Samenstelling publicatie: Jeroen Slot Cor Hylkema Oudezijds Voorburgwal
Nadere informatieKiezersonderzoek 2017 Onderzoek naar stemgedrag van gemeentepanelleden
Kiezersonderzoek 2017 Onderzoek naar stemgedrag van gemeentepanelleden Bestuursstaf Advies en ondersteuning Venlo, juli 2017 Onderzoek & Statistiek 2 Samenvatting In maart 2018 vinden er in Venlo gemeenteraadsverkiezingen
Nadere informatieDe laatste peiling voor de verkiezingen en de prognose
De laatste peiling voor de verkiezingen en de prognose Aanvankelijk leek deze verkiezingen zich te voltrekken op een manier waarbij VVD en PvdA ieder steeds meer kiezers weg gingen trekken van andere partijen.
Nadere informatieVerkiezingsuitslagen Drechtsteden
Verkiezingsuitslagen Verkiezingen Europees Parlement Hoe stemden de inwoners van de bij de verkiezingen voor het Europees Parlement? Wijkt hun stemgedrag af van de landelijke uitslag? En, welke en werden
Nadere informatiePolitieke participatie van allochtonen
FORUM November 20 Factsheet Politieke participatie van allochtonen Samenvatting Bij landelijke verkiezingen vormen de naar schatting een miljoen kiesgerechtigde allochtonen 9% van het totale electoraat,
Nadere informatieStemgedrag verkiezingen Provinciale Staten 20 maart 2019
Stemgedrag verkiezingen Provinciale Staten 20 maart 2019 AOb-ledenenquête januari 2019 Inleiding GroenLinks populairst onder AOb-leden Vier van de tien AOb-leden twijfelen wat ze gaan stemmen op 20 maart
Nadere informatieDe PVV in het land en in de peiling
De PVV in het land en in de peiling Zowel in als in is de PVV in de laatste peilingen van Peil.nl lager uitgekomen dan bij de verkiezingen zelf. Een analyse naar de reden hiervan geeft een beter beeld
Nadere informatieKiezersvoorkeuren in Amsterdam
Kiezersvoorkeuren in Amsterdam In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van maart peilt OIS in opdracht AT de politieke voorkeur van Amsterdammers. Vooruitlopend daarop is een eerste verkennend onderzoek
Nadere informatieInfographic: De uitslag
Infographic: De uitslag Korte omschrijving werkvorm Aan de hand van grafieken bespreekt u met de leerlingen verschillende aspecten van de verkiezingsuitslag. Leerdoel Kennis opdoen over peilingen en over
Nadere informatieStemmotieven bij de gemeenteraadsverkiezingen
Stemmotieven bij de gemeenteraadsverkiezingen Voor: NPS/NOVA Hugo van der Parre Datum: 28 januari 2009 Project: 91804 Copyright: 2010. Synovate Ltd. Alle rechten voorbehouden. De concepten en ideeën die
Nadere informatieDe stemming van 15 juli 2012, speciaal thema: Determinanten van het stemgedrag
De stemming van 15 juli 2012, speciaal thema: Determinanten van het stemgedrag De komende 3 weken, 6-8 weken voor de verkiezingen, met de Kamer op reces, zullen we naast de peilingen zelf, elke week op
Nadere informatie29 november Onderzoek: Kloof tussen burger en politiek?
29 november 2016 Onderzoek: Kloof tussen burger en politiek? Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online
Nadere informatieResultaten 3e peiling Provinciale Statenverkiezingen februari 2011
Resultaten 3e Provinciale Statenverkiezingen 2011 28 februari 2011 Opdrachtgever: RTV Oost maart 2011 Derde Provinciale Statenverkiezingen 2011 28 februari 2011 Bent u ervan op de hoogte dat er begin maart
Nadere informatieOnderzoek. Diversiteit in de Tweede Kamer 2012
Onderzoek Diversiteit in de Tweede Kamer 2012 Nederland heeft een stelsel met evenredige vertegenwoordiging. Op 12 september 2012 waren er vervroegde verkiezingen voor de Tweede Kamer der Staten-Generaal:
Nadere informatieGemeenteraadsverkiezingen 2014 Verkiezingsuitslagen gemeente Oldambt 19 maart 2014
Gemeenteraadsverkiezingen Verkiezingsuitslagen gemeente Oldambt 19 maart 2 Voorwoord Op woensdag 19 maart vond de stemming plaats voor de verkiezing van de leden van de raad van de gemeente Oldambt. Voor
Nadere informatieResultaten 1e peiling Provinciale Statenverkiezingen jan
Resultaten 1e peiling Provinciale Statenverkiezingen 2011-31 jan. 2011- Resultaten 1e peiling Provinciale Statenverkiezingen 2011 31 januari 2011 Soort onderzoek : Opiniepeiling Uitgevoerd door : Right
Nadere informatieDe echte landelijke uitslag van de Gemeenteraadsverkiezingen van 2010
De echte landelijke uitslag van de Gemeenteraadsverkiezingen van 2010 Het was fascinerend om te zien hoe op 3 maart s avonds door politici en media gereageerd werd op een uitslag die door de NOS en ANP
Nadere informatieDe Provinciale Statenverkiezingen van 2011
De Provinciale Statenverkiezingen van 2011 Resultaten van peiling 12 met het GeldersPanel 31 januari 2011 Over deze peiling De leden van het GeldersPanel zijn vragen voorgelegd over de aanstaande Provinciale
Nadere informatieDe Stemming van 9 juni 2019
De Stemming van 9 juni Er zijn geen verschuivingen deze week waargenomen. De peiling is gelijk aan die van de vorige week. Wel zijn er naast deze rapportage twee aparte gescheiden rapportages. De ene over
Nadere informatieHET REFERENDUM OVER DE ASSOCIATIE- OVEREENKOMST MET OEKRAÏNE
Rapport HET REFERENDUM OVER DE ASSOCIATIE- OVEREENKOMST MET OEKRAÏNE Onderzoek I&O Research Februari 2016 www.ioresearch.nl COLOFON Uitgave I&O Research Zuiderval 70 Postbus 563 7500 AN Enschede Datum
Nadere informatieOnderzoek Steun PvdA na gemeenteraadsverkiezingen
Onderzoek Steun PvdA na gemeenteraadsverkiezingen Rapportage 27 maart 2014 Over dit onderzoek Aan het onderzoek deden 5824 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee die bij de Tweede Kamerverkiezingen in
Nadere informatieDe week waarin alles anders werd (of niet?)
De week waarin alles anders werd (of niet?) Er is waarschijnlijk geen week geweest in de Nederlandse politieke geschiedenis waar in een korte tijd zoveel veranderde als de afgelopen 7 dagen. In die periode
Nadere informatieVlugschrift gemeenteraadsverkiezing 21 november 2018
opkomst (%) Vlugschrift gemeenteraadsverkiezing 21 november 2018 NOVEMBER 2018 Op 1 januari 2019 zullen de huidige gemeenten Groningen, Haren en Ten Boer fuseren tot de nieuwe gemeente Groningen met in
Nadere informatieInterpretatie van de uitslag van de tussentijdse Gemeenteraadsverkiezingen
Interpretatie van de uitslag van de tussentijdse Gemeenteraadsverkiezingen Ook bij tussentijdse verkiezingen bestaat de behoefte de uitslag te interpreteren naar een landelijke trend. Hoewel dat door een
Nadere informatiePeiling Tweede Kamerverkiezingen 2017 stemgedrag en stemmotieven van Nederlanders met een migratie-achtergrond
Peiling Tweede Kamerverkiezingen 2017 stemgedrag en stemmotieven van Nederlanders met een migratie-achtergrond Rotterdam, Februari 2017 Versie: 2017-01 Het auteursrecht op dit rapport ligt bij de opdrachtgever.
Nadere informatieTweede Kamerverkiezingen. groep 7 en 8
Tweede Kamerverkiezingen groep 7 en 8 inhoud blz. 1. Inleiding 3 2. Democratie 4 3. Politieke partijen 5 4. De Tweede Kamer 6 5. Kiezen 7 6. De uitslag 8 7. De meerderheid 9 8. Het kabinet 10 9. De oppositie
Nadere informatieEnquête bezoekers Stemwijzer
Enquête bezoekers Stemwijzer Dr. Marcel Boogers TILBURGSE SCHOOL VOOR POLITIEK EN BESTUUR Het onderzoek is uitgevoerd door de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur van de Universiteit van Tilburg,
Nadere informatieHet geheugenverlies van de kiezer en het effect daarvan op de peilingen
Het geheugenverlies van de kiezer en het effect daarvan op de peilingen Bij ieder steekproefonderzoek is de mate van representativiteit een probleem. Gelden de uitspraken die gedaan worden op basis van
Nadere informatieStemWijzer in de provincie
StemWijzer in de provincie Verslag van een enquête onder gebruikers van de provinciale StemWijzers bij de Provinciale Statenverkiezingen van 7 maart 2007. April 2007 Dr. M. Boogers TILBURGSE SCHOOL VOOR
Nadere informatieDe Rol van de Lokale Media: Roermond. De Regio Vecht Terug 25 april 2018
De Rol van de Lokale Media: Roermond De Regio Vecht Terug april 0 Inhoudsopgave Introductie Samenvatting De Kiezer en de thema s die zij belangrijk vinden De belangrijkste thema s volgens de kiezer................................
Nadere informatieDe Stemming van 25 mei 2014 en EP2014
De Stemming van 25 mei 2014 en EP2014 Op dit moment is de officiele Nederlandse uitslag van de verkiezing voor het Europees Parlement nog niet bekend. Ipsos is gekomen met een exitpoll, GeenStijl met de
Nadere informatieKorte omschrijving werkvorm Aan de hand van grafieken bespreekt u met de leerlingen verschillende aspecten van de verkiezingsuitslag.
In beeld: De uitslag Korte omschrijving werkvorm Aan de hand van grafieken bespreekt u met de leerlingen verschillende aspecten van de verkiezingsuitslag. Leerdoel Kennis opdoen over de verkiezingsuitslag
Nadere informatie7 maart 2019 Auteur: Petra Klapwijk. Onderzoek PvdA-kiezers over koers partij
7 maart 2019 Auteur: Petra Klapwijk Onderzoek PvdA-kiezers over koers partij PvdA-kiezers: 'PvdA moet partij voor gewone man op links worden' De PvdA kan kiezers terug winnen als ze zich profileren op
Nadere informatieDe Rol van de Lokale Media: Smallingerland. De Regio Vecht Terug 25 april 2018
De Rol van de Lokale Media: Smallingerland De Regio Vecht Terug april 0 Inhoudsopgave Introductie Samenvatting De Kiezer en de thema s die zij belangrijk vinden De belangrijkste thema s volgens de kiezer................................
Nadere informatieDEMOCRATIE IN DOELGROEPEN
Rapport DEMOCRATIE IN DOELGROEPEN Meningen van en over minderheden en hun stemgedrag 8 maart 2017 www.ioresearch.nl COLOFON Uitgave I&O Research Piet Heinkade 55 1019 GM Amsterdam Datum 9 maart 2017 Auteurs
Nadere informatieOP NAAR DE GEMEENTERAADS- VERKIEZINGEN
Rapport OP NAAR DE GEMEENTERAADS- VERKIEZINGEN Eerste verkiezingspeiling i.o.v. gemeente Haarlemmermeer 19 oktober 2018 www.ioresearch.nl COLOFON Uitgave I&O Research Zuiderval 70 Postbus 563 7500 AN Enschede
Nadere informatieSLOTPEILING PROVINCIALE STATENVERKIEZINGEN
SLOTPEILING PROVINCIALE STATENVERKIEZINGEN 16 maart 2015 VVD, PvdA en SP stijgen PVV en D66 leveren in Aftreden bewindslieden bevestigt kiezers vooral in partijvoorkeur VVD en PvdA tonen licht herstel;
Nadere informatieHoofdstuk 21. Functioneren B&W en Raad
Hoofdstuk 21. Functioneren B&W en Raad Samenvatting Van de Leidenaren geeft 51% aan bekend te zijn met de taken van het college van Burgemeester en Wethouders. Vier op de tien Leidenaren weet taken van
Nadere informatiePolitieke participatie
11 Politieke participatie Interesse in de (gemeente)politiek, stemintentie, opkomst en partijkeuze komen in dit hoofdstuk aan de orde. De centrale vraag is: welke Amsterdammers zijn politiek betrokken,
Nadere informatieDiversiteit in de Provinciale Staten
Onderzoek Diversiteit in de Provinciale Staten Het Huis voor democratie en rechtsstaat heeft na de verkiezingen van 2 maart 2011 de diversiteit in de nieuwe Provinciale Staten (PS) onderzocht. Het gaat
Nadere informatieOntwikkeling politieke voorkeur in 2015
Een politiek systeem in ontbinding De peiling van vandaag laat zien in welke bijzondere electorale situatie Nederland eind 2015 is beland. Deze resultaten kunnen geplaatst worden in het verlengde van het
Nadere informatieHoofdstuk 9. Bekendheid campagnes verkiezingen
Hoofdstuk 9. Bekendheid campagnes verkiezingen Samenvatting Voorafgaand aan de gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart 2010 zijn diverse campagnes gehouden om mensen te stimuleren om te gaan stemmen, zowel
Nadere informatieANALYSE FORUM VOOR DEMOCRATIE
ANALYSE FORUM VOOR DEMOCRATIE Vervolganalyse Peiling september 2017 1. Belangrijkste uitkomsten 1.1 Electoraal speelveld Forum voor Democratie is een geduchte concurrent van 50 Plus en PVV en ook van VVD,
Nadere informatieHoe zou de Deense aanpak electoraal voor de PvdA kunnen uitwerken?
Hoe zou de Deense aanpak electoraal voor de PvdA kunnen uitwerken? Maurice de Hond/Peil.nl De overwinning van de PvdA bij de Nederlandse Europese Parlementsverkiezingen en de uitslag van de Deense parlementsverkiezingen
Nadere informatieDe Rol van de Lokale Media: Almere. De Regio Vecht Terug 25 april 2018
De Rol van de Lokale Media: Almere De Regio Vecht Terug april 0 Inhoudsopgave Introductie Samenvatting De Kiezer en de thema s die zij belangrijk vinden De belangrijkste thema s volgens de kiezer................................
Nadere informatieEP2019: Analyse van het Opkomst- en het Timmermans-effect
EP2019: Analyse van het Opkomst- en het Timmermans-effect Dat er maar twee maanden zaten tussen EP2019 en en via Peil.nl we bij beide verkiezingen meer dan 10.000 respondenten hebben ondervraagd, maakt
Nadere informatie16 januari Onderzoek: Partijen uitsluiten bij formatie?
16 januari 2017 Onderzoek: Partijen uitsluiten bij formatie? Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online
Nadere informatieVOORSTEL TOT ONDERZOEK
Markt- en Opinieonderzoek. Zeker Meten. PEILING GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 1 MAART 018 I168 REMCO FRERICHS 0 MAART 018 VOORSTEL TOT ONDERZOEK Inleiding: Op 1 maart vinden de gemeenteraadsverkiezingen plaats.
Nadere informatieEffecten van de campagne van de TK2012 tot 5 dagen voor de verkiezingen
Effecten van de campagne van de TK tot 5 dagen voor de verkiezingen Hoe de uitslag woensdag a.s. ook zal zijn, we hebben nu al een heel bijzondere periode meegemaakt. In twee weken tijd is de electorale
Nadere informatieOpkomstonderzoek Gemeenteraadsverkiezingen Landsmeer 2018
Opkomstonderzoek Gemeenteraadsverkiezingen Landsmeer 2018 Marco Sodderland Katrien Oomen 12-3-2018 B2639 Inhoudsopgave Achtergrond 2 Conclusies 4 Methode en opzet 5 Resultaten 7 Bijlage 16 2 Achtergrond
Nadere informatieResultaten 2e peiling Provinciale Statenverkiezingen februari 2011
Resultaten 2e peiling Provinciale Statenverkiezingen 2011 14 februari 2011 Resultaten 2e peiling Provinciale Statenverkiezingen 2011 14 februari 2011 Soort onderzoek : Opiniepeiling Uitgevoerd door : Right
Nadere informatieKiezers en potentiële kiezers van 50PLUS
Kiezers en potentiële kiezers van 50PLUS Versie 2013-2014 Tekstrapport Peil.nl/Maurice de Hond 1 Doelstelling en opzet van het onderzoek Het Wetenschappelijk Instituut van 50PLUS heeft ons in december
Nadere informatieDe Rol van de Lokale Media: Enschede. De Regio Vecht Terug 25 april 2018
De Rol van de Lokale Media: Enschede De Regio Vecht Terug april 0 Inhoudsopgave Introductie Samenvatting De Kiezer en de thema s die zij belangrijk vinden De belangrijkste thema s volgens de kiezer................................
Nadere informatiePolitieke participatie
12 Politieke participatie In dit hoofdstuk komen de interesse en participatie van Amsterdammers in de politiek aan bod. 2014 was in dat opzicht een boeiend jaar, met drie verkiezingen en belangrijke verschuivingen
Nadere informatieHerziene versie 2012 MET WERKBLAD EN PUZZEL. groepen 6-8
Herziene versie 2012 M WRKBLAD N PUZZL groepen 6-8 inhoud blz. 1. Inleiding 3 2. Democratie 4 3. Politieke partijen 5 4. De weede Kamer 6 5. Kiezen 7 6. De uitslag 8 7. De meerderheid 9 8. Het kabinet
Nadere informatieVerkiezingen Tweede Kamer, voorlopige uitslag. Onderzoek, Informatie en Statistiek
Verkiezingen Tweede Kamer, maart voorlopige uitslag Projectnummer: Slot, Jeroen Hylkema, Cor Bezoekadres: Oudezijds Voorburgwal Postbus, AR Amsterdam j.slot@amsterdam.nl Telefoon www.ois.amsterdam.nl c.hylkema@amsterdam.nl
Nadere informatieDe Rol van de Lokale Media: Rotterdam. De Regio Vecht Terug 25 april 2018
De Rol van de Lokale Media: Rotterdam De Regio Vecht Terug april 0 Inhoudsopgave Introductie Samenvatting De Kiezer en de thema s die zij belangrijk vinden De belangrijkste thema s volgens de kiezer................................
Nadere informatieTabel 1 Percentage stemmers Europese Verkiezingen 2014 volgens vier peilingen en echte uitslag
Op zaterdagochtend 24 mei heeft Bureau Louter het bijgevoegde document Uitslag Europese Verkiezingen 2014 volgens Geen Peil opgesteld (zie volgende pagina) en op 25 mei, rond 13.30 uur, verzonden naar
Nadere informatieDe Rol van de Lokale Media: Bunschoten. De Regio Vecht Terug 25 april 2018
De Rol van de Lokale Media: Bunschoten De Regio Vecht Terug april 0 Inhoudsopgave Introductie Samenvatting De Kiezer en de thema s die zij belangrijk vinden De belangrijkste thema s volgens de kiezer................................
Nadere informatieOP NAAR DE GEMEENTERAADS- VERKIEZINGEN
Rapport OP NAAR DE GEMEENTERAADS- VERKIEZINGEN Tweede verkiezingspeiling i.o.v. gemeente Haarlemmermeer 8 november 2018 www.ioresearch.nl COLOFON Uitgave I&O Research Zuiderval 70 Postbus 563 7500 AN Enschede
Nadere informatieOpkomst en stemgedrag van Amsterdammers met een migratie-achtergrond tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart 2014
Opkomst en stemgedrag van Amsterdammers met een migratie-achtergrond tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart 2014 Maria Kranendonk, Laure Michon, Hannah Schwarz & Floris Vermeulen 2014 IMES Report
Nadere informatie19 maart Onderzoek: Day after Provinciale Statenverkiezingen
19 maart 2015 Onderzoek: Day after Provinciale Statenverkiezingen Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van
Nadere informatieDe Stemming van 26 juni 2016
De Stemming van 26 juni 2016 Ook deze week zijn er geen verschuivingen in politieke voorkeur. Maar de uitslag van het Britse Referendum en de onderzoeken over een mogelijk Nederlands Referendum over een
Nadere informatie68% van de ondervraagden vindt dat de Arabische landen Israel moeten erkennen als staat voor het Joodse volk.
BIJNA 70% VAN NEDERLANDERS WIL ARABISCHE ERKENNING VAN ISRAEL ALS STAAT VOOR HET JOODSE VOLK Ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van het Centrum voor Informatie en Documentatie Israel en het afscheid
Nadere informatieOordeel over de positie van ouderen in Nederland in 2013
Oordeel over de positie van ouderen in Nederland in 2013 Tekstrapport Peil.nl/Maurice de Hond 1 Doelstelling en opzet van het onderzoek Het wetenschappelijk instituut van 50PLUS heeft ons de opdracht gegeven
Nadere informatieEvaluatie Duurzaam Amsterdam 2010
Evaluatie Duurzaam Amsterdam 2010 In 2010 heeft O+S net als in voorgaande jaren de bezoekersdag (19 september 2010) en de bedrijvendag (17 september 2010) in het kader van Amsterdam Duurzaam geëvalueerd.
Nadere informatieVerder zien we ook nog een licht herstel bij D66. De 11 waarop deze partij staat is nog steeds 8 minder dan bij TK2017. Versch. t.o.v. 4 aug.
De Stemming van 25 augustus Bij de eerste peiling na het reces is goed te merken dat de glans wat verdwenen is van FVD. Hoewel 16 zetels nog steeds 14 meer zijn dan de 2, die men nu in de Tweede Kamer
Nadere informatieHoofdstuk 22. Bekendheid campagnes verkiezingen
Hoofdstuk 22. Bekendheid campagnes verkiezingen Samenvatting Op 7 maart 2006 zijn in Leiden gemeenteraadsverkiezingen gehouden. Van alle mensen die zijn gaan stemmen, geeft bijna zes op de tien aan hun
Nadere informatiePS2019 worden historische verkiezingen
PS2019 worden historische verkiezingen Maurice de Hond Peil.nl Ook zonder de aanslag van gisteren in Utrecht zouden de verkiezingen van morgen al historisch worden. Een keer eerder hadden we in Nederland
Nadere informatie16 mei Onderzoek: Formatie is vastgelopen: wat nu?
16 mei 2017 Onderzoek: Formatie is vastgelopen: wat nu? Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online
Nadere informatieEnquête gemeenteraadsverkiezingen Maart 2018
Enquête gemeenteraadsverkiezingen 2018 Maart 2018 Resultaten enquête gemeenteraadsverkiezingen 2018 In aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart 2018, zijn de deelnemers van het Ouderenpanel
Nadere informatieDiversiteit in Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en Eerste Kamer in 2011
Onderzoek Diversiteit in Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en Eerste Kamer in 2011 Het Huis voor democratie en rechtsstaat heeft na de verkiezingen van 2 maart 2011 de diversiteit in de nieuwe Provinciale
Nadere informatieTwee bepalende kenmerken voor het stemgedrag bij PS2019
Twee bepalende kenmerken voor het stemgedrag bij PS2019 Maurice de Hond/Dennis Brouwer (Peil.nl) Op basis van het via Peil.nl gehouden onderzoek onder meer dan 10.000 respondenten op de verkiezingsdag
Nadere informatieInventarisatie geografie van de niet-stemmer
Inventarisatie geografie van de niet-stemmer Josse de Voogd januari 2019 Op de onderstaande kaart zien we de opkomst per gemeente bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017. De opkomst voor Nederland was
Nadere informatieDe Politieke Barometer Onderwijs. (meting oktober 2010)
De Politieke Barometer Onderwijs (meting oktober 2010) De Politieke Barometer Onderwijs (meting oktober 2010) Utrecht, oktober 2010 DUO ONDERWIJSONDERZOEK drs. Vincent van Grinsven Postbus 6813 500 AR
Nadere informatieOpiniepeiling naar stemgedrag en stemmotieven van Nieuwe Nederlanders voor de 2e Kamerverkiezingen van 2012
Opiniepeiling naar stemgedrag en stemmotieven van Nieuwe Nederlanders voor de 2e Kamerverkiezingen van 2012 Opdrachtgever Uitvoering veldwerk Etnicon Het Opiniehuis Rotterdam, September 2012 Het auteursrecht
Nadere informatieIn dit document worden de resultaten voor Nederland bij elke vraag afzonderlijk weergegeven en vergeleken met het Europees gemiddelde.
Directoraat-generaal communicatie Directoraat C - Betrekkingen met de burgers EENHEID OPVOLGING PUBLIEKE OPINIE 30/09/2009 EB71.3 EUROPESE VERKIEZINGEN 2009 Postelectoraal onderzoek Landprofiel: Europees
Nadere informatie23 november Onderzoek: Proces Wilders
23 november 2016 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de
Nadere informatieDe Rol van de Lokale Media: Nijmegen. De Regio Vecht Terug 25 april 2018
De Rol van de Lokale Media: Nijmegen De Regio Vecht Terug april Inhoudsopgave Introductie Samenvatting De Kiezer en de thema s die zij belangrijk vinden De belangrijkste thema s volgens de kiezer................................
Nadere informatiePolitiek en politici in het nieuws in vijf landelijke dagbladen Samenvatting
Politiek en politici in het nieuws in vijf landelijke dagbladen Samenvatting Otto Scholten & Nel Ruigrok Stichting Het Persinstituut De Nederlandse Nieuwsmonitor Amsterdam, april 06 1 Inleiding Puntsgewijs
Nadere informatie13 december Onderzoek: Roemer stapt op
13 december 2017 Onderzoek: Roemer stapt op Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.
Nadere informatieDe Stemming van 19 mei 2019
De Stemming van 19 mei Hoewel de bewegingen niet groot zijn, zien we ook deze week wel wat veranderingen binnen het electoraat. Zowel FVD als VVD trekken wat meer kiezers vorige week. Vergelijken we de
Nadere informatieEindexamen maatschappijwetenschappen vwo I
Opgave 4 Politieke besluitvorming: de waarde van opiniepeilingen tekst 4 Strategisch kiezen 5 10 15 20 25 30 35 40 Hiermee is echter allerminst gezegd dat peilingen géén invloed zouden hebben op wat mensen
Nadere informatiePersoonlijke gegevens raadsleden
Persoonlijke gegevens raadsleden Dit document bevat de volgende gegevens van raadsleden: Aantal raadsleden naar gemeentegrootte 1998-2016. Aantal raadsleden naar politieke partij 1998-2016. Aandeel vrouwelijke
Nadere informatieD66 leidt in aanloop naar Europese verkiezingen dankzij vastberaden eurofielen
D66 leidt in aanloop naar Europese verkiezingen dankzij vastberaden eurofielen Gegroeid optimisme over toekomst Europa vertaalt zich niet in afname euroscepsis 15 mei Een week voor de verkiezingen voor
Nadere informatieNEDERLANDERS PER SALDO NOG STEEDS VOOR SLEEPWET
Rapport NEDERLANDERS PER SALDO NOG STEEDS VOOR SLEEPWET Peiling I&O Research februari 2018 14 februari 2018 www.ioresearch.nl Nederlanders per saldo nog steeds voor sleepwet TWEEDE KAMER VVD grootste partij,
Nadere informatieSlotpeiling PS: vijf partijen zeer dicht bij elkaar
Rapport Slotpeiling PS: vijf partijen zeer dicht bij elkaar Slechts zwakke stijging opkomstintentie, meerderheid VVD, PvdA en C3 ver weg De spanning voor de Provinciale Statenverkiezingen van woensdag
Nadere informatie