- Cl) Examen LBO-MAVO-D. c :::::s ~

Transcriptie

1 Examen LO-MVO- Cl) "tj :::::s ~ - Cl). u en Laer eroeps Onderwijs Middelbaar lemeen Voortezet Onderwijs 19 Tijdvak 1 Maanda 22 mei uur 89 it examen bestaat uit 42 vraen voor zowel de - als de CM-kandidaten. e vraen 1 tot en met 34 moeten door alle kandidaten emaakt worden. aarnaast maken -kandidaten de vraen 35 tot en met 42 en de CM-kandidaten de vraen CM35 tot en met CM42. ls bij een open vraa een verklarin, uitle of berekenin vereist is, worden aan het antwoord meestal een punten toeekend als deze verklarin, uitle of berekenin ontbreekt. Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden evraad. ls er bijvoorbeeld twee redenen worden evraad en je eeft meer dan twee redenen, worden alleen de eerste twee in de beoordelin meeeteld ein

2 ij de beantwoordin van alle vraen ma van onderstaande eevens ebruik worden emaakt. eevens Periodiek systeem, de eerste 20 elementen Groep Hier is de nieuwe nummerin ebruikt. In de oude notatie hebben de roepen respetievelijk de nummers 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 en 0 Periode H He Li e N 0 F Na M l Si p s Cl Ne r 4 K Ca feronde relatieve atoommassa's Oplosbaarheid van zouten in water Element Relatieve OW o2- l- r- N03- o32- so42- (alfabetish) atoommassa's + - s s s s m 12 l3+ s s - Ca 40 a s s Cl 35,5 a 2 + m - s m Cr 52 u 2 + s s s H 1 Fe 2 + s s s M 24,5 Fe 3 + s s - N 14 K M2+ s s s Ti 48 Na+ - Ni 2+ s s s NH Pb2+ s s m m s s zn2+ s s s = oed oplosbaar m = mati oplosbaar s = sleht oplosbaar Leesverder

3 Vraen voor alle kandidaten Esther doet I ram vaste stof in een hoeveelheid water. Na shudden heeft zij een troebele vloeistof. Esther wil naaan of wat van de vaste stof is opelost. Zij vraat zih af welke van onderstaande manieren daarvoor eshikt is. Manier I : e vloeistof volledi indampen en het residu ween. Manier 2: e vloeistof filtreren en het filtraat indampen. 1 Welke van deze manieren is eshikt om na te aan of er wat van de vaste stof is opelost? zowel I als 2 alleen 1 alleen 2 o een van beide Een oplossin van H 2 SO 4 is kleurloos. Een oplossin van NiSO 4 is roen. 2 Welke deeltjes maken de oplossin van NiS0 4 roen? NF+ ionen NiSO 4 molekulen SO/- ionen Calium heeft atoomnummer Welk van onderstaande eevens is no meer nodi om het aantal neutronen in een aliumatoom te kunnen bepalen? Een aliumatoom heeft 20 elektronen. Een aliumatoom heeft een kernladin Een aliumatoom heeft massaetal 40. o Calium heeft valentie 2 +. ekijk de volende bewerinen: 1 Een Fe2+ ion en een FeH ion hebben bijna dezelfde massa. 2 Een Fe2+ ion en een FeH ion hebben evenveel protonen. 4 Welke van deze bewerinen is juist? zowel I als 2 alleen I alleen 2 o een van beide Een deeltje bestaat uit 10 elektronen, 11 protonen en 12 neutronen. 5 it deeltje is een M atoom. M2+ ion. Na atoom. o Na+ ion. Van uraan bestaan versheidene isotopen. Uraanisotoop I heeft als massaetal 233 en bevat 92 protonen. Uraanisotoop 2 heeft één neutron meer dan isotoop I. 6 Wat is het massaetal van uraanisotoop 2? Wat is het atoomnummer van uraanisotoop 2? massaetal atoomnummer Leesverder

4 7 e formule van het uraandeeltje dat voorkomt in de stof met formule U is u+ U2+ UH U 6 + Van het metaal kwik zijn twee verbindinen met hloor bekend. e formule van één van deze verbindinen is HCl. 8 Wat is de naam van deze verbindin? kwikhloride kwik(i)hloride kwik(ii)hloride Iemand voet wat zink toe aan een oplossin van loodnitraat Er treedt een reatie op waarbij lood en een oplossin van zinknitraat ontstaan. 9 Welke deeltjes reaeren bij deze reatie met elkaar? loodatomen en zinkatomen loodatomen en zinkionen loodionen en zinkatomen o loodionen en zinkionen Voor de kookpunten van de vier alkanen 2-methylbutaan, 2-methylpropaan, butaan en pentaan, eldt:. Een alkaan met een rotere molekuulmassa heeft een hoer kookpunt dan een alkaan met een kleinere molekuulmassa.. ls de molekuulmassa's elijk zijn, heeft een alkaan waarvan de molekulen een onvertakte keten hebben, een hoer kookpunt dan een alkaan, waarvan de molekulen een vertakte keten hebben. 10 Welk van deze vier alkanen heeft het hooste kookpunt? 2-methylbutaan 2-methylpropaan butaan o pentaan E F Van de stoffenpen Q is het volende eeven: 1 P en Q zijn beide alkanen. 2 P en Q hebben dezelfde molekuulmassa. Zijn P en Q isomeer? Zo ja, uit welke eevens volt dat dan? Ja, dat volt uit l. Ja, dat volt uit 2. Ja, dat volt uit 1 en 2 samen. Uit deze eevens volt niet dat P en Q isomeer moeten zijn. e reatieverelijkin van de ontledin van vast zilverbromide is: r -> + r r -> + + r- 2 r -> 2 + r r- -> 2 + r r- -> r + r -> r Hieronder staat een reatieverelijkin die no kloppend emaakt moet worden.... NH >... NO +... Hp 13 Welk etal komt voor 0 2 te staan als de verelijkin kloppend is emaakt? E Lees verder

5 Men doet twee proeven: Proef 1 : Men verbrandt de stof met formule C 2 H 6 S volledi. Proef 2: Men verbrandt de stof met formule C 2 H 6 S0 2 volledi. ij welke van de proeven ontstaat S0 2? zowel bij proef 1 als bij proef 2 alleen bij proef 1 alleen bij proef 2 bij een van beide proeven Men heeft twee reaeerbuizen, 1 en 2, beide met een oplossin van ZnClzo an de inhoud van buis 1 voet men een oplossin van N0 3 toe. an de inhoud van buis 2 voet men een oplossin van Na 2 C0 3 toe. In welke van de buizen ontstaat een neersla? zowel in buis I als in buis 2 alleen in buis I alleen in buis 2 in een van beide buizen Men laat een oplossin van bariumhydroxide reaerçp met een oplossin van zwavelzuur. ekijk de volende bewerinen over deze reatie: 1 ij deze reatie ontstaat een as. 2 ij deze reatie ontstaat een neersla. Welke van deze bewerinen is juist? zowel 1 als 2 alleen 1 alleen 2 een van beide Men leidt een as door een oplossin van blauw lakmoes. e oplossin wordt rood. Welk as kan deze kleurveranderin veroorzaakt hebben? koolstofdioxide methaan waterstof zuurstof e leraar van Jeroen en Mariska doet een stukje natrium in een bekerlas met water. Jeroen zet: "ij deze proef ontstaat een as." Mariska zet: "ij deze proef ontstaat een oplossin die ionen bevat." Wie van beiden heeft elijk? zowel Jeroen als Mariska alleen Jeroen alleen Mariska een van beide leerlinen ij de reatie tussen een metaal en zuurstof ontstaat een metaaloxide. Nemen de metaalatomen hierbij elektronen op, staan ze hierbij elektronen af, of vindt een elektronenoverdraht plaats? e metaalatomen nemen elektronen op. e metaalatomen staan elektronen af. Er vindt een elektronenoverdraht plaats. ekijk de volende reatieverelijkin: + + Fe FeH 20 Welk deeltje staat bij deze reatie elektronen af? + Fe2+ FeH Leesverder

6 ij de elektrolyse van een oplossin van koperbromide ontstaat aan de neatieve elektrode een stof. 21 Wat is de formule van deze stof? r r 2 Cu o Cu2+ 22 ij de volledie verbrandin van een bepaalde hoeveelheid koolstof ontstaat 22 ram koolstofdioxide. e verelijkin van deze verbrandin is: o Hoeveel ram koolstof is verbrand? 6 ram 11 ram 12 ram 22 ram Manesiumpoeder en waterdamp reaeren als volt met elkaar: M + HzO --> Mü + H 2 Na afloop van deze reatie is 8,1 ram MO ontstaan. 23 Hoeveel ram H 2 is dan evormd? 0,20 ram 0,40 ram 0,80 ram o 1,6 ram E 8,1 ram 24 In welke van de onderstaande verbindinen van het element Cr is het massaperentae Cr het rootst? CrO Cr0 2 Cr0 3 o Cr e formule van natriumarsenaat is Na 3 s o Geef de formule van manesiumarsenaal ij de reatie tussen ijzer(iii)oxide, Fez0 3, en waterstofhloride, HCI, ontstaan water en ijzer(iii)hloride, FeClr 26 o Geef de verelijkin van deze reatie. Leida heeft een pot met natriumhydroxide. Zij vermoedt dat de natriumhydroxide is vermend met een beetje natriumarbonaat. Leida lost wat stof uit de pot op in water. Zij zet: "Om te onderzoeken of in deze oplossin arbonaationen zitten, voe ik een oplossin van een zout toe." 27 o Geef de naam van een zout, waarmee Leida een oplossin kan maken, die zij voor dit onderzoek kan ebruiken. Propeen reaeert met fluor volens onderstaande verelijkin. 28 o Geef de naam van de stof die bij deze reatie ontstaat Leesverder

7 Het symbool van het element titaan is Ti. Titaan is een metaal. Het is bestand teen de inwerkin van zuurstof en water. Het wordt emaakt uit titaanoxide, Ti0 2, volens onderstaand shema (fiuur 1). fiuur 1 hloor vat 1 IL Ti l~ TiC I f---,... titaan en manesiumhloride a 950 C koolstof koolstofmono-oxide Het proes dat zih afspeelt in vat I kan worden weereeven met een reatieverelijkin. 29 o Geef deze verelijkin. Het reatieprodukt van de reatie in vat 2 (zie fiuur I) is een mensel van de vaste stoffen manesiumhloride en titaan. 30 o eshrijf een manier om deze stoffen te sheiden. 31 o ereken hoeveel ram Ti0 2 minstens nodi is om 100 ram Ti te maken. Florien heeft in een reaeerbuis een oplossin van loodnitraat Zij voet hier een oplossin van natriumsulfaat aan toe. Er ontstaat een neersla. e verelijkin van de reatie die optreedt is Florien verwijdert eerst het neersla door het reatiemensel te filtreren. oor de overebleven heldere oplossin te onderzoeken wil zij te weten komen of zij één van de stoffen loodnitraat en natriumsulfaat in overmaat ebruikt heeft. 32 o eshrijf de proef of proeven die Florien daartoe kan uitvoeren. Vermeld bij elke proef de moelijke waarneminen. Vermeld de onlusies die uit de waarneminen etrokken kunnen worden. Martijn wil het massaperentae koolstof in hout bepalen. Eerst weet hij een lee reaeerbuis. aarna doet Martijn een paar stukjes hout in de buis en weet deze opnieuw. Hij verhit de buis totdat al het hout ontleed is en er alleen no koolstof in de buis zit. Martijn weet de buis voor de derde maal. Hij krijt de volende resultaten: massa lee reaeerbuis = 18,5 ram massa buis met hout = 22,0 ram massa buis met koolstof = 19,8 ram 33 o ereken met behulp van deze eevens het massaperentae koolstof in hout. Een bepaald soort shoolbordkrijt is een mensel van aliumarbonaat en bindmiddel. Onderstaande tabel vermeldt een aantal eevens van deze twee stoffen. aliumarbonaat bindmiddel oplosbaarheid in water sleht sleht reatie met zoutzuur CaC H+ --> Ca H C0 2 reaeert niet 34 o eshrijf een manier om uit een shoolbordkrijtje het bindmiddel in zuivere vorm te krijen Leesverder

8 - Vraen voor -kandidaten -kandidaten zijn kandidaten opeleid volens het ewone examenproramma ebaseerd op het Rijksleerplan. Voor een atoom van een bepaald element eldt het volende:. e elektronen van het atoom zijn verdeeld over twee shillen.. In de buitenste shil van het atoom bevinden zih drie elektronen. 35 o Geef het symbool van dat element. e verwoestende kraht van een explosie van nitrolyerine is vooral toe te shrijven aan de plotseline volumetoename door het ontstaan van rote hoeveelheden as. ij het exploderen ontleedt nitrolyerine, C 3 H 5 N 3 0 9, volens onderstaande verelijkin: 36 0 ij deze reatie komt zoveel warmte vrij dat alle reatieproduten asvormi zijn. Een mol as heeft bij deze omstandiheden een volume van 100 dm 3. ereken hoeveel dm 3 as ontstaat bij de explosie van 22,7 ram nitrolyerine. 37 E 38 Welke van onderstaande formules kan de formule van een alkyn zijn? C3H2 C3H3 C3H4 C3Hs C3H6 anny en nne voeren de volende proeven uit bij dezelfde temperatuur en druk. anny verbrandt I,0 dm 3 van het as met de formule C 2 H 6 volledi. nne verbrandt 1,0 dm 3 van het as met de formule C 3 H 8 volledi. anny heeft bij de verbrandin 3,5 dm 3 zuurstof nodi. nne heeft bij de verbrandin minder dan 3,5 dm 3 zuurstof nodi. ook 3,5 dm 3 zuurstof nodi. meer dan 3,5 dm 3 zuurstof nodi. 39 Van de stoffen 1Cl 3, K 2 S0 4 en NH 4 Cl wordt steeds 1 mol in wat water opelost. Welke oplossin bevat de meeste ionen en welke oplossin bevat de minste ionen? e meeste ionen bevat de oplossin van e minste ionen bevat de oplossin van E F 40 E ICI 3 KzS04 1Cl 3 NH 4 Cl KzS04 1Cl 3 KzS04 NH 4 Cl NH 4 Cl 1Cl 3 NH 4 Cl K 2 S0 4 Hoeveel mol o2 ontstaat bij de volledie verbrandin van 4 mol C4HIO? Leesverder

9 41 ekijk de volende bewerinen: I ij dezelfde temperatuur en druk komen in 1 dm 3 zuurstof en in I dm 3 waterstof evenveel molekulen voor. 2 ij dezelfde temperatuur en druk hebben 1 dm 3 zuurstof en 1 dm 3 waterstof dezelfde massa. Welke van deze bewerinen is juist? zowel 1 als 2 alleen 1 alleen 2 een van beide 42 annrw Een oplossin bevat preies 1 mol OH- ionen. Clara en Mia krijen de opdraht zoveel zuur toe te voeen dat preies alle OH- ionen reaeren. Zij hebben de beshikkin over zoutzuur en verdund zwavelzuur. Clara beweert: 1 mol OH- reaeert volledi met zoutzuur dat 0,5 mol opelost HCl bevat. Mia beweert: 1 mol OH- reaeert volledi met verdund zwavelzuur dat 0,5 mol opelost H 2 SO 4 bevat. Wie van beiden heeft elijk? zowel Clara als Mia alleen Clara alleen Mia een van beiden Leesverder

10 - Vraen voor CM-kandidaten CM-kandidaten zijn kandidaten opeleid volens het experimentele proramma van de voormalie Commissie Moderniserin Leerplan Sheikunde. M 35 o ereken het massaperentae kristalwater in CaCl 2 6H 2 0. CM 36 0 Maaike maakt vijf vershillende mensels van koper en zwavel. Zij verhit de mensels waardoor een reatie optreedt tussen koper en zwavel. In alle mensels met een overmaat zwavel verdampt bovendien de zwavel die na de reatie over is. In Maaikes shrift staat de volende tabel: massa koper massa zwavel massa mensel na verhitten 4,0 0,5 4,5 4,0 1,5 5,5 4,0 3,5 6,0 4,0 4,0 6,0 4,0 6,0 6,0 Uit deze tabel kun je afleiden in welke massaverhoudin koper en zwavel met elkaar reaeren. Geef deze massaverhoudin. Noteer je antwoord als volt: massa koper : massa zwavel = Hieronder (fiuur 2) staat een shematishe tekenin van een destillatiekolom voor het destilleren van aardolie. Fraties P, Q en R hebben elk een vershillend kooktrajet fiuur 2 n-fratiep -tratieq aardolie-l [ ~fratie CM 37 ekijk de onderstaande bewerinen: 1 Fratie Q bestaat uit één soort molekulen. 2 Fratie P kookt bij een hoere temperatuur dan fratie R. Welk van deze bewerinen is waar? zowel l als 2 alleen l alleen 2 een van beide CM 38 Jood heeft een hoer kookpunt dan hloor. Jos zet: "at komt doordat de aantrekkinskrahten tussen de joodmolekulen sterker zijn dan de aantrekkinskrahten tussen de hloormolekulen". Sandra zet: "at komt doordat de atoombindinen in joodmolekulen sterker zijn dan de atoombindinen in hloormolekulen." Wie heeft elijk? Jos Sandra een van beide Lees verder

11 Op een plasti tas staat (fiuur 3): fiuur 3 eze draatas Is onshadelijk in de vuilverbrandin Met deze tekst wordt bedoeld, dat bij volledie verbrandin van deze tas alleen koolstofdioxide en water ontstaan. M 39 Van welk van de plastisoorten, polyetheen en polypropeen, kan deze tas zijn emaakt? zowel van polyetheen als van polypropeen 8 alleen van polyetheen alleen van polypropeen o van een van beide plastisoorten ekijk de volende twee bewerinen: 1 Een oplossin van een zout eleidt elektrishe stroom oed. 2 Een esmolten zout eleidt elektrishe stroom oed. M 40 Welke van deze bewerinen is juist? zowel 1 als 2 8 alleen 1 alleen 2 o een van beide Een au is een bak met verdund zwavelzuur, waarin loodplaten en platen met lood(iv)oxide hanen. ls een au elektrishe stroom levert treedt de volende reatie op: M 41 Wordt, als de au stroom levert, de ph van de vloeistof in de au laer, verandert deze niet of wordt deze hoer? e ph wordt laer. 8 e ph verandert niet. e ph wordt hoer. ij de reatie van aliumarbonaat met zoutzuur ontstaat een as. lna doet 10 ml zoutzuur uit een voorraadfles in een reaeerbuis. aaraan voet zij een brokje aliumarbonaat van 0,1 ram toe. Karin doet 10 ml zoutzuur uit dezelfde voorraadfles in een reaeerbuis. Vervolens doet zij daar 10 ml water bij. Tenslotte voet zij een brokje aliumarbonaat van 0,1 ram toe. ij Ina stopt de asontwikkelin na 10 seonden. M 42 e asontwikkelin zal bij Karin na minder dan 10 seonden stoppen seonden stoppen. meer dan 10 seonden stoppen. lj@tw