Staatsrecht College 2 Wetgevende macht. Prof. dr. Gunter Maes

Transcriptie

1 Staatsrecht College 2 Wetgevende macht Prof. dr. Gunter Maes

2 Aansluitend bij college 1 Grondwetgever van 1831 had - fundamenteel wantrouwen tegenover de uitvoerende macht (art. 159 GW beperkte zelfstandige bevoegdheden - ) - ongebreideld vertrouwen in wetgevende macht (geen toetsing wet aan grondwet bekijk goed de fasen in de geestesontwikkeling terzake) Kern les van vandaag: - Federale wetgevende macht: samenstelling en werking (belang van de verschillende types wetgevingsprocedures en verhouding Kamer-Senaat) - Federale uitvoerende macht: controle door het parlement (vertrouwensregel uitvoeren en bijzondere machten (OG 3) lopende zaken parlementair onderzoeksrecht)

3 Planning college 2 1. Essentiële regels voor de wetgevende macht 2. Statuut van de parlementairen 3. Samenstelling Kamer en Senaat 4. Bevoegdheden Kamer en Senaat

4 Wetgevende macht Theoretisch primauteit boven andere machten want democratisch verkozen - theoretisch want de politieke praktijk - democratisch is niet altijd wat het lijkt (niet in historisch perspectief, niet in politicologisch,.) 1. Wetgevende bevoegdheid: formele wetten - in 1831 in tweekamerstelsel: gelijkwaardig bevoegd, niet gelijk samengesteld - Evolutie die leidt tot gelijkschakeling samenstelling ( democratisering ) - Hervorming 1993 en voorstellen 6 staatshervorming 2. Controlerende taak op uitvoerende macht: - vertrouwensregel - lopende zaken en voorzichtige zaken - parlementair onderzoeksrecht (Wet 1880)

5 2. Statuut van de parlementairen

6 Statuut van parlementairen Art. 42 G.W. - Geen bindend mandaat - Verbinden en vertegenwoordigen hele natie (hoewel art. 43 GW) - grondwettelijk ook niet gebonden door en aan hun partij Verkiesbaarheidsvoorwaarden: art. 64 G.W. Verkozen in kieskringen: art. 63 GW - het aantal zetels per kieskring is in verhouding tot de bevolking ervan (uitz. Coöptatie en gemeenschapssenatoren) - Sedert 2002: provinciale kieskringen, uitz. BHV - Sedert 2012: Kieskring Brussel en kieskring Halle-vilvoorde kiesdrempel van 5 %

7 Statuut van de parlementairen Na de verkiezingen: elke kamer onderzoekt de geloofsbrieven van haar leden (art. 48 GW): - voldoen aan de verkiesbaarheidsvoorwaarden - eerlijk en correct verloop kiesverrichtingen (incl. telverrichtingen) - Exclusieve bevoegdheid van elke kamer: hiertegen staat geen rechtsmiddel open (Van Overstraeten), mogelijke onwettigheden worden hierdoor ook gedekt. Duur legislatuur: 4 jaar, wordt 5 jaar Beginsel: legislatuurparlement

8 Statuut van parlementairen Parlementaire onverantwoordelijkheid (art. 58 GW) - Beschermt het parlementslid in de uitoefening van zijn functie: Geen vervolging n.a.v. een mening of een stem (geen feitelijkheden ) in de uitoefening van zijn mandaat (dus niet in de media, bijeenkomsten edm) - Absolute bescherming, zowel strafrechtelijk, burgerrechtelijk als tuchtrechtelijk - Beschermt niet tegen tuchtmaatregelen van het parlement zelf - Bepaling van openbare orde (parlementslid kan er geen afstand van doen) - Bescherming blijft gelden na beëindiging van het mandaat

9 Statuut van parlementairen Parlementaire onschendbaarheid (art. 59 GW, gewijzigd in 1997) - Bescherming geldt alleen in strafzaken, maar wel voor feiten zowel gepleegd in als buiten uitoefening van het ambt. - Bescherming raakt de openbare orde (geen afstand mogelijk) - Geldt enkel gedurende de zitting (zie art. 44 GW, want niet gelijk aan legislatuur), na mandaat dus geen bescherming meer. - Kern van de waarborgen a. Dwangmaatregelen kunnen alleen bevolen door de eerste voorzitter van het Hof van beroep (art. 59, lid 2 GW) b. Huiszoeking en inbeslagneming kunnen alleen geschieden in aanwezigheid van de parlementsvoorzitter (art. 59, lid 3 GW)

10 Statuut van parlementairen c. Vervolging kan enkel worden ingesteld, niet behandeld noch uitgevoerd d. Verwijzing naar rechtbank, rechtstreekse dagvaarding voor rechtbank en hechtenis kunnen slechts met verlof van de betrokken kamer (art. 59, lid 1 GW) e. Parlementslid kan schorsing vragen van de vervolging tijdens de zitting, betreffende kamer beslist met 2/3 stemmen (art. 59, lid 5 GW) f. Hechtenis of vervolging kan door de betreffende kamer geschorst worden, gedurende de zitting (art. 59, lid 6 GW)

11 3. Samenstelling Kamer en Senaat

12 Federaal parlement: Kamer + Senaat Verhouding na 1993 was omwenteling, 6 staatshervorming wil de senaat nog afslanken en niet langer als permanent orgaan behouden Kamer van Volksvertegenwoordigers: Beslissingsrecht in wetgevingsdossiers (behalve de uitzonderingen in art. 77) Politieke controle: vertrouwensregel lopende zaken Senaat: Reflectiekamer Ontmoetingsplaats deelstaten (gemeenschapssenatoren) klopt dit?

13 Samenstelling Kamer Kamer telt 150 leden (art GW) Verkiezing via kieskringen (art. 63 2): - het aantal zetels per kieskring is in verhouding tot de bevolking ervan (uitz. Coöptatie en gemeenschapssenatoren) - Sedert 2002:- provinciale kieskringen (uitz. Alsnog Brussel- Halle-Vilvoorde en Leuven) discriminatie volgens GWHof - sedert 2012: provinciale kieskringen (dus ook Vlaams-Brabant) en een kieskring Brussel-Hoofdstad (art. 87 Kieswetboek); - uitzondering van art. 89 ter Kieswetboek discriminatie? Verdeeld in twee taalgroepen: * art. 1 wet 3 juli 1971 (in senaat in GW zelf geregeld) * belang bij art. 4 laatste lid GW * alarmbelprocedure (art. 54)

14 Samenstelling Senaat Beginsel: 71 Senatoren + Senatoren van rechtswege (art. 67 en 72 GW) 1) 40 rechtstreeks verkozen senatoren (25N+15F) 2) 21 gemeenschapssenatoren (10Vl. Parl.+10Parl. Fr. Gem.+1Parl. Duits Gem) dubbelmandaat - evenredigheid met 1) 3) 10 gecoöpteerde senatoren (6N+4F) evenredigheid met 1)

15 Samenstelling Senaat na 6 Staatshervorming 50 onrechtstreeks verkozen senatoren: 29N + 20F + 1 Duitst. Verdeling over deelstaatparlementen: -29N: Vlaams Parlement -20F: 10 Parl. Franse Gemeenschap 8 Parl. Waals Gewest 2 Franse Taalgroep Parl. Brussels Hfdst. Gewest - 1 Duitst: Parl. Duitstalige Gemeenschap Via evenredige vertegenwoordiging op de uitslag van verkiezingen Gemeenschappen en Gewesten

16 Samenstelling Senaat na 6 Staatshervorming 10 gecoöpteerde senatoren (6N 4F) via evenredige vertegenwoordiging op uitslag van Kamer Geen rechtstreeks verkozen senatoren meer Geen senatoren van rechtswege meer Senaat vergadert 8 keer per jaar in gewone zitting, tenzij Voorzitter vaststelt dat er geen punten zijn. Bijkomende zittingen: samenroeping door bureau

17 4. Bevoegdheden Kamer en Senaat

18 Wetgevingsleer algemeen - Art. 36: gezamenlijk uitgeoefend door Kamer, Senaat en Koning - Initiatiefrecht : elke tak van de wetgevende macht (art. 75 GW) - wetsontwerp: initiatief van Koning (Regering) - wetsvoorstel: initiatief van parlementslid - wetsvoorstel gestemd door één kamer noemt men eveneens wetsontwerp - Inoverwegingneming van wetsvoorstellen ( wetsontwerpen) - Behandeling in de bevoegde commissie - Recht op amendering en splitsing (art. 76 GW)

19 Wetgevingsleer algemeen Stemming: artikelsgewijs en over geheel (art. 76 GW) Bekrachtiging en afkondiging door de Koning (art. 109 GW) Bekendmaking van de wet: Staatsblad, zie art. 190 & wet 31 mei 1961: Tenzij de wet een andere termijn bepaalt of bevoegdheid overdraagt aan Koning is de wet verbindend de 10 e dag na de bekendmaking (art. 4) Belgisch Staatsblad op papier? Wat ingeval de Nederlandse en Franse tekst niet identiek zijn? (art. 6)

20 Wetgevingsprocedure Voor 1993: Kamer en Senaat gelijkelijk bevoegd, met onbeperkte pendel Na 1993: herwaardering Kamer als politiek centrum: -1) monocameraal stelsel (art. 74 G.W.) -2) verplicht bicameraal stelsel (art. 77 GW) -3) optioneel bicameraal stelsel Na 6 staatshervorming: senaat in de marge

21 1. Monocameraal stelsel Enkel de Kamer is bevoegd, eerder uitzonderlijk Limitatief aantal gronden in art. 74 GW Wetsvoorstel Wetsontwerp / / / Advies RvS / / / Evt. aanpassing / / indienen in Kamer Indienen bij K.B. / / inoverwegingneming / / / Commissiebespreking Plenaire vergadering Bekrachtiging en afkondiging Bekendmaking

22 2. Verplicht bicameraal stelsel Limitatieve gronden opgesomd in art. 77 G.W. Kern : pendel tussen Kamer en Senaat tot er volkomen overeenstemming tussen beide vergaderingen is over de hele tekst. Algemene procedure voor 1993.

23 Verplicht bicameraal stelsel

24 3. Optioneel bicameraal Restcategorie, maar wel meerderheid van de gevallen Kern: Kamer heeft het laatste woord Twee hypotheses al naargelang initiatief in de senaat (art. 81) dan wel in de kamer (art ). Spoedprocedure: art. 80 Parlementair overlegcomité: art. 82

25 Optioneel bicameraal art

26 Optioneel bicameraal art. 81

27 Controlerende taak 1. Vragenrecht: schriftelijke en mondelinge invloed actualiteit en media 2. Interpellatierecht (enkel voor kamerleden): verantwoording wordt gevraagd voor gevoerd beleid 3. Vertrouwenskwestie: hetzij door de Kamer gesteld, hetzij door de regering zelf. Meestal valt de regering door implosie en niet in het parlement. 4. Recht van onderzoek

28 De Senaat na de 6 Staatshervorming 1. Verplicht bicameraal stelsel blijft beperkt bestaan: herziening grondwet, door de GW aan twee kamers toebedeeld, Andere worden optioneel bicameraal met aanpassing evocatierecht: 1/3 van élke taalgroep. Niet gericht op reflectie maar op het betrekken van deelgebieden. Meeste aangelegenheden: monocameraal 2. Adviserende functie bij transversale thema s: waar noodzaak aan samenwerking tussen federaal en deelstaten.

29 De Senaat na de 6 Staatshervorming 3. Behoud van bemiddelende rol bij behandeling van belangenconflict (art. 32 Gew. W. 8 aug 80) 4. Aanstellings- en benoemingsprocedures: Grondwettelijk Hof, staatsraden,. 5. Politieke controlefunctie op regering verdwijnt: geen parlementair onderzoeksrecht meer, geen mondelinge vragen 6. Internationale functie verdwijnt 7. In het monocameraal stelsel komt mogelijkheid voor 2 lezing.