pla KREDIETBI'I; Doc.

Transcriptie

1 pla KREDETB'; * Doc. MNSTERE VAN LANDBOUW Bestuur voor Landbouwkundig Onderzoek Rijkscentrum voor Landbouwkundig Qnderzoek '. RJKSSTATON VOOR ZEEVLSSERJ OOSTENDE (Directeur : P. HOVAR,T) Vorderingsverslag betreffende de monitoring van hst lozingsgebied voor thiocarbamaat afvalstoffen. Partim : Biologisch monitoring onderzoek Rapport : STAUFFER/MON/BQ/~/~O. D. MAERTENS Juni iw 4 qz /',',t VORDERf NGSVERSLAG BETR, HOHfCtR!HS VAN tozzbigs, 6EBf ED YOftfc f'ti@rb&fibat AFt'Cliff@FFM

2 1. NLEDNG. P Chderhavig rapport geeft een samenvatting van de resultaten op biologisch vlak van een experimentele visserij in 198Q in het lozingsgebied uitgevosrd. Er wordt tevens een vergelijking gemaakt rnet vorig onderzoek in betrokken gebied, alsook met referentiepunten gelegen in ekonomisch belangrijker visserijbiotopen. Voor de fysicochemische analyses kan naar het onderzoek van BAETEMAN en VANDAMME (1) worden verwezen. 2. MATERAAL EN METHODCN, n 1980 werden in het lozingsgebied drie bemonsteringen uitgevoerd (voorjaas, zomer en najaar). Tevens werden in dezelfde periodes de in de kustzone gelegen referentiepunten bevist. van 1973 (2) besproken. De gebruiktc technieken en methoden werden in het jaarverslag 3. RESULTATEN. De bespreking van de rasultaten blijft, zoals reeds in het vorig veralag (3) werd vermeld, tot het kort aanstippen van de evolutie in het biotoop beperkt, echter in zover dat die geen. signidikantc verschillen met vorige jaren vertoonden. De in de tekst, tabellen en figuren aangegeven abonda~tie en biomassawaarden zijn steeds orngerekend tot een vergelijkbare 5 2 beviste oppervlakte (1 0 m ). Voor een uitgebreide studie van referentiepunten in de kustzond kan worden gerefereerd naar een ander verslag (4) Epibenthos s. 1. De abondantie en de biomassa van de epibenthale en hyperbenthale soorten die in en rondom het lozingsgebied werden aangetroffen zijn in figuur 1 en 2 uitgezet en de bekomen resultaten werden in tabel 2 en 3 opgenomen.

3 De gevonden soorten werden in een faunistische lijst verrrreld (tabel 1). Zoals blijkt vertegenwoordigden de schaaldieren (Crustaceae) 45 % van de totale gemiddelde jaarlijkse biomassa en bleven dan ook de belangrijkste groep. Naast de heremietkreeft (P. bernhardus), die in 1979 de dominante soort was, namen eveneens de vangsten van de garnaal (C. cranaon) en de zwernkrab (M. hol satus) in aantal toe. Bij de weekdieren (Molluscs) werd de fcleine pijlinktvis (A. subulata) de overheersende ooort. Deze groep vertegenwoordigde slechts 10 % van de totale gemiddelde jaarlijkse biomassa. De zeester LA. van de stekelhuidigen (Echinodermata). rubens) bleef de voornaamste vertegenwoordiger ' / i De geiniddelde diversiteitsindex bereikte een relatief hoge waarde nl., 1, 72 (tabel 3). n 100 :% van de bemonsteringen was die index groter dan 1, 35. De drie bemonsteringspunten hadden gelijkaardige fauna elementen, waardoor de associatiecoi?ffici~nten een boo& gemiddelde gaven (G = 0, 81). Evolutie van de epibenthale fauna, Het ontbreken vzn de najaarsbemonstsring in 1979 maakte een vergelijking op jaarbasis onrnogelijk. De tweede bemonsteringsperiode van 1979 en 1980 konden eveneens niet warden vergeleken, daar zij op verschillende tijdstippen werden uitgcvoerd (augustus voor 1979 en juni voor 1980). Enkel 1 een vergelijking met het voorjaar van 1979 is mogelijk. 1 ' gavzn een stijgend vangstgemiddelde, dat voornamelijk aan de betere vangsten Deze bemongteringen van de gewone garnaal (C. crangon) toe te schrijven was (22 individuen in ' v 19'78, 197 in 1979 en 765 in '1 980). De gerniddelde epibenthale abondantie bedroeg in 1980 slochts een derde van die van 1979 (tabc14); Toch werd een gelijk aardige biomassainput vastgesteld. van Hydrozoa en Bryozoa op het punt Dit was vooral door de grote vangsten S 1 in juni (figuur 2) te verklaren. Deze kolonievormende organismen bestaan uit minuscule poliepjes die praktisch niet te tellen zijn. nomen. Zij werden dan ook niet in de abondantie waarden opge Tevens werderl in meer kleinere exemplar en van bepaalde soortea, zoals de zwernkrab (M. holsatus), de slangster (Ophiura species) en twee kleppigen (Lamellibranchia) gevang en.

4 Uit de studie van de diversiteitsindices (tabel 5) blesk dat na het bereiken van een dieptepunt in 1979 (door fiet ontbreken van de na janrsbemonstering) terug het normaal gemiddelde peil werd bereikt.... bied Vergelijking epibenthale fauna van de refer entiepunt en met het lozingsge Vijf bemonsteringspunten gelegen voor Moksijde, Nieuwpoort, Oostende, Blankenberge en Zeebrugge werden in 1980 als referentiepunten bevist. Zoals reeds in vorige verslagen (2) (3) werd vermeld, ligt de ge middelde abondantie en de input van dz biomassa in het lozingsgebied opnieuw ver! beneden het gemiddelde van die ekonomiech belangrijkste visserijgebieden (tabel 6). De resultaten weergegeven in tabellen 6 en 7 van vorig ver slag (3), zijn gebaseerd op gemiddelde waarden van Ce'n bemonsteringsperiode en zij~ niet te vergelijken met de waarden van tabellen 6 en 7 van huidig verslag die op jaargemiddelden steunen. n de kustzone maakte de "RestMgroep (voornamelijk Hydrozoa, Anthozoa en Annelida) het belangrijkste deel uit van d~ epibenthale abondantie (tabel 6). Die abnormale toestand was voornamelijlc toe te schrijven aan de zeer grate aantallen goudkammetjes (Pectinaria koreni : Annelida ; meer dan 5 2 vier miljoen individuen per 10 m ) die in de eerstz periode op het referentie punt Blankenberge in de vangsten werden aangetroffen. Dit organisme be hoort tot de macrobenthale infauna, zodat voor exacte gegevens naar des betreffende studie kan worden verwezen. dit punt een minimum van 0, 14. De diversiteitsindex bereikte op n de volgende berrlonsteringsperiodes kon die evolutie niet meer gevolgd worden daar een dikke laa~ slib, waarschijn lijk afkomstig van een in de buure gelpgen stortplaats van baggerspecie, het sediment bedekte en het vis sen er onmogelijk maakte. werden dan juist buiten de slibzone uitgevoerd. De bernonsteringen Tabel 15 geeft de evolutie in de abondantiewaarden van die dcrde bemonsteringsperiode, waaruit duidelijk de geringe bijdrage van de "Restt1groep af te leiden is. De resultaten voor de referentiezones wezen op kleinere vangsten van Mollusca en Echinodermata.

5 De gemiddelden bereikten ongeveer hetz elfde peil van Bij de Mollusca was dit aan de afwezigheid van inktvissen (Cephalopoda) toe te schrijven. Bij de Echinodermnta werden lagere vangstgerniddelden van de slagnster (Ophiura species) vastgeatelcl. De vangsten van de zeester (A. rubens) en de zwernkrab (h4. holsatusl wzren daarentegen groter. n het lozingsgebied wzrd een geleidelijke, zij het niet signifikante toename voor alle groepen vastgesteld (tabel 15). Voorsl de populaties zeesterren (A. rubens), kleine pijlinktvissen (A. subulata), zwemkrabben M. holsatus) en heremietkreeften (P. bernhardus) naxnen in dichtheid toe. De demersale en pelagische visspecies die in het bestudeerde gebied werden waargenornen, zijn in een faunistische lijst opgenomen (tabel 8). De abondantie en biornassa per oppervlakte eenheid worden in figuren 3 en 4 weergegeven, De resulaten werden in tabel 9 en 10 eamengsvat. De kabeljauwachtigen (Gadiformes) vormden in 1980 terug de belangrijkste groep. De procentuele biomassabijdrage van die groep bedroeg 52 % (53 7, in 1978 en 37 % in 1973). De reden con in het tijdstip van de bemonsteringen worden gevonden. Om technische redenen gingen de bemonsteringen in 1979 pas in augustus door, terwijl in 1978 en 1980 die, in jurli gebeurde. De afwezigheid van kabeljauwachtigen kan dan ook door seizocna.le redenen worden verklaard. Be dominante soorten bleven zowel voor de Gadiformes, als de Pleuronectiformas dezelfde (tabel 9). De Pleuroctectiformes behaalden een hogere biomassainput door de betere vangstgerniddelden van volwassen schar (L. limanda). Slechts De diversiteitsindex bereikte sen hoog gemiddelde (tabel 10). bij 66x1 opname was die index lager dan 1, 50 (S 1, in het najaar : = 1, 01). Dit was aan de relatief grote vangsten van jonge horsmakreel (T. trachurus) op deze bernonsteringpplaats te wi jten ( individuen). n

6 de zomer werden daar reeds heel wat volwassen dieren gevangen (146 exem pla r en). middelde (tabel 10). De asoociatieccz&ffici~nt bchaalde, zoal.8 in 1979, een hoog ge Evolutie ichthyofauna De jaargemiddeltie densiteiten kunnen slechts met 1978 worden vergeleken om dezelfde reden reeds in punt 3.2 toegelicht (tabel. 11 ). Er konden geen noemenswaardige veranderingen worde9 aangetoond. De verschillcn met 1977 en 1979 berusttsn hoofdzakelijk op het ontbreken van bemon&ringsperiodes, wsardoor het jaargerniddelde zowel positief (1977) ; enkel na jaar), als negatief (1979 ; ontbr eken nz jaar skampagne) wer d beihvloed. De diversiteitsindices (tabel 12) namen steeds hogere waarden aan, hetgeen betekende dat de fauna in het lozingsgebied meer heterogeen van samenstelling werd en dat de uitgesproken dominante soorten minder belangrijk werden, De associatiecow!fici~nt t%s sen de drie bemon steringspunten blecf op hetzelfde ho*g niveau van verige jaren (tabel 12) Vergelijking... ichthyofauna van de referentiezone met het lozingsgebied. De resultaten in tzbellen 13 en.4 van vorig verslag (3) weergegeven, zijn gebaseerd op gemiddelde waarden van 6611 bemonsteringsperiode en zijn niet te vergelijken met de waarden van tabellen 13 en 14 wn huidik verslag die op jaargemiddelden steunen. De ichthyofauna bestond langsheen de Belgische kust hoofdzakelijk uit juveniele kommerciele vissen. n het lozingsgebied werden meer volwas sen exemplaren van dezelfde soorten gevangen. Een vergelijking tus sen de abondantie en biornas sawaarden toont dit duidelijk aan (tabel 13).

7 n het kustgebied werden vooral juveniele tong (S. solea) genoteerd (tabel l4), maar oolc de vangsten van andere kommercik!le vissen zoals schar (L. limanda) en schol (P. platessa) bestonden in hoofdzaak uit juveniele exemplaren, Bij de "Andere vis" warer, vooral de vangsten van de grondel (p!?. minutus) belanerijk. Gezien de klcine afmztingen van dit organisrne (tot + 8 cm) was de biomassainput dan ook zeer gering (tabel 13). Voor wat de kustzone betreft bedroeg de gemiddelde ah& slechts de helft van het vorigc jaar (tabel 16). vastgesteld. Ook in hat lozingsgebied werd een dalende ah& Vooral bij de Gadiformes en de Pleuronectiformes waren de vangsten in het kustgebied kleiner. n het lozingsgebied bleef dit tot de Gadiformes beperkt. Dit was vooral aan de populaties steenbolk (T. luscus : gemiddald 395 exemplaren in 1978 en 59 in 1980) en wijting (0. msrlangus : gemiddeld 98 exemplaren in 1978 en 50 in 1980) toe te schrijven. n de kustz one betrof het voornamelijk lage vangstgemiddelde van juvzniele tong (S. solea op e punten gelesen voor Blankenberge ( exemplaren in 1979 en slechts 96 in 1980) en voor Oostende ( exemplaren in 1979 en slechts 21 7 in 1980). 4, Besluit. n het lozingsgebied blcek zich een stabiele biocoenose te handhaven. Er werden geen abnormale verschuivingen waargenomen, waardoor de dominante soorten dczelfde bleven. De fluktuaties van de densitsiten waren van seizoenale faktoren afhankelijk. n de referentiezone werd een belangrijke achteruitgang van de biotopen, gelegen voor Blankenberge en Oostende vastgesteld. Voor een gedetailleerde bespreking kan naar desbetreffend verslag worden verwezen (4). Er kan tevene worden besloten dat de waargenomen densiteiten van de lovensgzmeenschappen in het lozingsgebied nog steeds heel wat lager liggen dan de gemiddelde input in ekonomisch belangrijkere visserijgebieden.

8 Referenties. 1. VANDAMME K. en GABRELS R. (in druk). Fysicochemisch onderzoek van het sediment in de dumpingsgebieden voor industrisle afval voor de Belgische kust (1 981). Landbouwtijdschrift. 2. MAERTENS D. (1980). Beknopte ekologische toestm dsbeschrijving van het lozingsgebied van thiocarbamaat afvalstoffen. Partim : biologisch monitoring. onderzoek Rapport : STAUFFER/NON/BQ/~ / MLERTENS D. (1982). Ekologische toestandsbeschrijving van het loeingsgebied voor thiucarbamaat afvalstoffen, Partim : Biologisch monitoring onderzoek 1979, DEEL : Visserij. Rapport : STAUFFER/MON/BO/~/?~. 4. MAERTENS D. (in voorbereidinp). Ekologische studie van de opibenthale fauna en van de visstocks langsheen de Belgische kust. 5. BRABER L. en DE GROOT 5, (1973). The food of Five Flatfish Species (~leuronectiformes) in the Southern North Sea. Neth. J. of Sea Res. & (12) :

9 Tabel Faunktiek van het epibenthos (Stauff er, 7980) Phylum PORFERA sponzen Phylum COELENTERATA hol t edi er en Classis HYDROZOA poli epen Classis ANTHOZOA z eeanemon en Actinia equina L. Zeeanemoon of Paardeanemoon Phylum ANNELDA gelede wormen Classis POLYCHAWA borstelwormen Phylum MOLLUSCA weekdieren Classis GASTROPODA slakken Natica alderi (Forbes) Gevlekt e t epelhoorn Thais lapillus (L.) Purperslak NUDBRAVCHA z eenaaktslakk en Classis LAMELLBRANCHA mosselachtigen Classis CEPHALOPODA inktvissen S epiola atladdca dlorbigny Dwerginktvis Loligo vulgaris Lamarck Pijlinktvis Allotkeuthis subulata (Lamarck) Dwergpijlinktvis Phylum BRYOZOA mosdi ert j es Phylum ARTHROPODA gel eedpot ig en Classis CRUSTACEA schaal di er en Ordo MYSDACEA aasgarnal en Ordo DECAPODA kreeft en en krabben Pandalus montahyi. Leach Ringspri et garnaal Pandalina brevirostris (Rathke) Crangon crangon (L.) Gewone garnaal Crangon allmanni Kinahan Groefstaartgarnaal Pant ophilus trispinosus (Hailst one) Driedoornige garnaal Pagurus b ernhardus (La) Her emietkr eeft Porc ellana longicornis (Pennant) Porc el einkrabb et j e Marcropipus holsatus (Fabricius) Gewon e xwemkrab Macropipus holsatus marmor eus Leach Gemarmerde ewemkrab Hyas coarctatus Leach Macropodia rostrnta (L.) Hooiwagenkrab

10 Phylum ECHNODWMATA st ek elhuidigen Asterias rubens (L.) Gewone zeester Ophiura t exturata Lamarck Gewone slangst er Psammechinus miliaris (Gmelin) Gewone zeezgel Echinocardiurn cordatum (pennant) Zeeklit

11 Tabel 2 Procentuele biomass2 verdeling in de epibenthale fauna. Dominant e en codominant e sp eci es (~tauf f er 980) 0 Tab el 3 Diversit eit, dominanti e en 'associatie indices, epib enthale fauna (Stauffer, 1980).

12 C 5 2 Tabel 4 Gemiddelde abondantie in aantal en biomassa in gram per 10 m van& epibenthale fauna (Stauff er, ) a * Abondantie Biomassa Tabel 5 Vergeli jking gemiddelde indices, epib enthale fauna (Stauff er, ) ! Diversit eit,56 1,62 1,43 1,72 ' Dominant i e Associatie ,84 0,24 0, 71 0,34 0,76 0,27 0,81

13 Tabel 6 Epibenthos : Vergeli jking ref erentiepunt en Stauff er ( jaargemiddelde 1980) a Station R ef er ent i epunt en Stauff er 1 Abondantie per 70 5 m 2 Totaal Crust ac ea Echinod ermata Mollusca 2, Rest B f omassa p er 705 m 2 t Tot aal 281, Crust ac ea ,626 Echinodermat a ,323 Mollusca a R est rn 907 Aantal gevangen soort en 8 i 18 Tabel 7 Abondantie per?05m2 van de voornaamste epibenthale soorten : vergeli jking &uff er (8) met lange de kust gelegen referentiepunt en (R) ( jaargemiddelden, 1980) wrus bernhardua Crmcrangon Ast eriaa rub ens i 825 ) 116 Ophiura species! LYl,.&"W" Totaal ! % t.0.v. het toaal i epib enthos 1 99,8 1 99,5

14 Tabel 8 Faunistiek van de ichtyclfauna (Stauffer, 3980). Classis TELEOSTOM beenvissen Clupea harengus La Haring Micromesistius poutassou (L.) Blauwe wijting Trisopt erus luscus (L.) St eenbolk Melanogrammus aeglefinus (L.) Schelvis Gadus morhua La Kabeljauw Cllttsta must ela (L.) Vi jfdradige meun Trachurus trachurus (L. ) Horsmakr eel. Trachinus vip Cuvi er Kl ein e.2i et erman Ammodyt es lanc ea Yarr ell Zandspi ering Ammodyt es lanc eolatus (1 e Sauvage) Smelt Callionymus 1 s Lo Pitvis Pomatoschistus minutus (pallas) Grondel Trigla gurnardus L. Grauwe poon Trigla lucerna L, Rode poon Agonus cataphractus (Lo) Harnasmannet j e PLEURONECTFORMES plat viss en Scophthalmus maximus (L,) Tarbot Limanda limanda (L,) Schar Platichthys flesus (La) Bat Pleuronectes platessa L. Schol Microstomus kitt (Walbaum) Tongschar Solea solea (La) Tong

15 Sp eci es Groep Minimum Maximum emiddelde Dominant codominant Andere vis (S?,S2, jan.) (S2,juni) ' Tabel 10 Diversit eit en dominanti e en associatie indices van de ichthyofauna (Steuffer 1980). Diversit eit

16 Tabel 1 Gemiddelde abondantie in aantal en biomassa in gram per rn van de ichthyofauna (Stauffer, ). t Ab ondan t i e Biomassa ~574. Tabel 12 Vergelijking gemiddelde indices van de ichthyofauna (Stauffer, ). r Diversit eit Dominant i e Associat i e ,21 0, ,54 0,34 0, ,63 1,68 0,23 0, '

17 Tabel 13 Pisces : Vergelijking referentiepunten Stauffer (jaars middelde 1980). Station Referentie punten Stauff er 5 2 Abondantie per 70 rn 1 Totaal Qadi form es Pleuronectif ormes Andere vie 1,534 4, t. 5 2 Biomaslsa per 10 m Tot ad 88, Gadif ormes Pleuronectif ormes 24, Ander e vie Aant a1 gevangen soort en Tabel 14 Abondantie per 10~1n~ van enkele kmrnereiale Pisees. Vergelijking ref erentiepunt en Stauff er (jaargemiddelde 1980)~ Gadus morhua Limanda limanda Pl eur oaect es plat esea

18 5 2 Tabel 15 Abondantie epibenthos per 10 m : vergeli jking ref erentiesone (R) Stauffer Chemical (S) 3 3e periode , r Totaal Gr o ep Moliuerca S R S R s Fdhinodermata R Cruetacea Rest S S R lj , r,749 60~ , ,916 68, , 4 67., Tab& 16 Abondantie Pisces per lo5m2 : vergelijking ref erentiezons (R) Stauffer Chemical (S) : 3e periode L & GPO ep Totaal Gadi form es P1 eur on ec t i f orm es Andere vis s R S R 1 s s R , ,

19 Figuur 1 Abondantie 5 2 epibenthos in n/lom; 51,S2,S3: staal name punten (Stauffer Chemical, Rest Echinodermata Crustacea

20 5 2 Figuur 2 Biomassa epi benthos in g/lom; Sl, S2, S3: staal name punten ( Stauff er Chemical, 4980) Rest Echinodermata Crustacea

21 Figuur 3 Abondantie 5 2 Pisces in n/om;s1,52,s3:staalname punten (Stauffer ChemicaL,1980) Andere vis Pleuronectiformes Gaciiformes (G

22 5 2 Figuur 4 Biomassa Pisces in g/lom; SllS2,S3: staalname punten ( Stauffer Chemical, 1980 ) BE! Andere vis,, Pleuronect iformes (P Gadiformes (G)

23