Landmacht. Moderne boots on the ground. Rood en blauw, zij aan zij. Gebundelde vuursteun. Pantserinfanterist anno 2013: Kunduz: VustCo:

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Landmacht. Moderne boots on the ground. Rood en blauw, zij aan zij. Gebundelde vuursteun. Pantserinfanterist anno 2013: Kunduz: VustCo:"

Transcriptie

1 Landmacht Personeelsblad van de Koninklijke Landmacht nummer 1 februari 2013 Kunduz: Rood en blauw, zij aan zij VustCo: Gebundelde vuursteun Pantserinfanterist anno 2013: Moderne boots on the ground Landmacht 1

2 facebook.com/landmacht twitter.com/landmacht Landmacht nummer 1 februari 2013 Inhoud Adreswijzigingen: Als in de code op uw adresstrook onder meer uw militaire registratie nummer is afgedrukt (voorafgegaan door de letter T ) dan heeft het geen zin om een adreswijziging aan de redactie van het blad Landmacht te sturen. U dient in dat geval zelf via PeopleSoft je persoonsgegevens te wijzigen. Klik hiervoor op Startpagina P&O-selfservice op het Defensie Intranetportaal. De redactie is niet geautoriseerd om adressen te wijzigen. Reservisten die niet in staat zijn via selfservice hun adreswijziging door te geven, kunnen het formulier wijzigen adres en/of gegevens contactpersonen bij noodgevallen downloaden op de nl/personeel/reservisten. Het formulier vervolgens opsturen naar: DCHR, Postbus 295, 7500 AG Enschede. Postactieven en veteranen kunnen een wijziging sturen naar PLC/ Sie LPD/Postactieven, PB 90004, 3509 AA, Utrecht, of info.postactieven@rnla.mindef.nl. Sinds 1 december 2011 is de nieuwe Abonnementenwet van kracht. Deze is van invloed voor abonnementen van betalende abonnees. Kijk voor meer informatie op de website en de specifieke pagina voor dit blad. Betalende abonnees dienen contact op te nemen met Abonnementenland: (10 eurocent per minuut) of via de website voor abonneren, adreswijzigingen en overige vragen. Voorpagina: Een infanterist van 45 Pantserinfanteriebataljon trotseert de sneeuw en kou op de schietbaan in het Duitse Bergen-Hohne. Foto: kpl Rob van Eerden (AVDD) PTG-4 12 Luchtmobiel beveiligt marechaussees 15 PTG-4: Genist in Imam Sahib 17 Nieuwe rubriek: overal inzetbaar Colofon Landmacht is een uitgave van de Koninklijke Landmacht, geproduceerd door het Dienstencentrum Defensiemedia. Hoofdredactie: Kolonel Joland Dubbeldam Eindredactie: Kapitein Roel van de Wiel Vormgeving: Grafisch Bedrijf Audiovisuele Dienst Defensie Den Haag Druk: OBT bv Den Haag, ISSN: Oplage: stuks Redactieadres: Kromhoutkazerne MPC 55A Postbus AA Utrecht MDTN * KPN redactielandmacht@mindef.nl Adreswijzigingen: Zie linkerkolom 18 Rondleiding Pronkstukken van het Legermuseum 4 Gezien 20 Wake Up 6 Van Commandant Landstrijdkrachten 7 Berichten 24 Personeelsberichten 26 Photoshoot 27 Berichten 28 Waargenomen Editoriaal-Hart Geachte redactie. Wilt u alstublieft ophouden met het gebruik van zoveel Engelse termen in uw blad? In het redactiearchief van Landmacht staan zeker vijf s (of handgeschreven brieven) met deze strekking. Meestal van trotse veteranen, die daar dan nog aan toevoegen: We zijn nog steeds een Nederlands leger. Roger. Zonder gekheid: de redactie beperkt het gebruik van Engelse woorden tot een minimum. De landmacht is inderdaad nog heel Nederlands en ook wij houden vooral van onze Wakend oog welkom Boots 21 De pantserinfanterist anno 2013 TEKST: KAP Roel van de Wiel moerstaal. Maar, Nederlandse militairen hebben tegenwoordig wel veel Engelse termen in hun communicatie geadopteerd. Dat kun je irritant noemen. Je kunt het ook een logisch gevolg vinden van ons recente internationale optreden, onze joint en combined skills (daar ga je al) en onze waarde voor de NAVO en onze partners. De landmachter is overal inzetbaar en dat registreren we in 2013 in een nieuwe rubriek (zie pagina 17). En ondanks de defensiebrede reorganisaties zijn we nog steeds steengoed in ons werk. Om de aandacht te verleggen van bezuinigen naar ons dagelijkse werk, hebben we de focus deze maand eens gericht op onze infanterie. In Kunduz, waar we een trainingsmissie beveiligen (pagina 12). En in Duitsland (pagina 21), waar we ons al decennialang voorbereiden op onze kerntaak: vechten. Boots on the ground, dat is nog steeds onze core business. Dat zijn krachtige Engelse termen. Core, van het Franse coeur, dus vrij vertaald het hart van de zaak. We nemen de boze s ditmaal maar voor lief.

3 Landmacht Gezien Operationeel Met de wetenschap dat Nederlanders het luchtruim bewaken, kan de miljoenenstad Adana rustig slapen. Samen met Duitsland en de VS, beschermt Nederland Turkije tegen mogelijke raketaanvallen uit Syrië. De twee Nederlandse Patriot-batterijen van het Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando (DGLC) in Turkije zijn - als eerste van de drie bondgenoten - sinds 26 januari operationeel. Dat het Nederlandse gedeelte van het raketafweerschild langs de Turks/Syrische grens zo snel stond, is aan het personeel te danken. Detachementscommandant kolonel Marcel Buis: Mijn mensen hebben hard gewerkt om de fire units te ontplooien. Die eenheden staan op zowel het civiele vliegveld van Adana als op de luchtmachtbasis Incirlik. Nu we operationeel zijn, beschermen we Turks grondgebied en de Turkse bevolking. TEKST: ELNT Jaap Wolting FOTO: KPL1 Rob van Eerden 4 Landmacht Landmacht 5

4 Landmacht Column Landmacht Berichten Van Commandant Landstrijdkrachten Generaal De Kruif opgenomen in Hall of Fame Nieuwe commandant 13 Gemechaniseerde Brigade Geen fijne start Op 21 december jl. heb ik de commandanten van de Koninklijke Landmacht geïnformeerd omtrent de consequenties van de invoering van de Wet Uniformering Loonbegrip (WUL). Daarnaast heeft u allen een brief ontvangen van de Commandant der Strijdkrachten en de Secretaris-generaal over hetzelfde thema. Dit slechte nieuws heeft tot veel onrust geleid onder het personeel. En dat in een jaar dat de reorganisatie tastbaar wordt en de inkomenspositie van onze mensen toch al onder druk staat door overeengekomen aanpassingen van de arbeidsvoorwaarden en de algemene maatregelen in het regeerakkoord. Dat is geen fijne start. De zorg over de consequenties van dit alles voor u wordt binnen Defensie van hoog tot laag en breed gedeeld. Vandaar de inspanningen van velen om dit zo veel mogelijk te repareren. Zoals aan u is meegedeeld, wordt voor het jaar 2013 reeds een gedeeltelijke compensatie bewerkstelligd, voor 2014 en verder wordt gezocht naar wegen voor een structurele compensatie, zonder dat (op het moment dat ik dit schrijf) zekerheid is te geven over succes en omvang. Ik schrijf dit om met u te delen dat niemand binnen Defensie deze effecten wil. Daarnaast heb ik kenbaar gemaakt dat het volgens mij nodig is de inkomenspositie van militairen en burgerambtenaren van Defensie diepgaand te gaan vergelijken met overige rijksambtenaren en eventueel de publieke sector. Ik hoop hierop een positief antwoord te ontvangen. Ik stel in ieder geval vast dat nu ook op politiek niveau wordt gesproken over een dergelijke pakketvergelijking. Ik schrijf dit in de overtuiging dat u niet bovenmatig wordt beloond voor wat wij van u vragen. Integendeel, zelfs. Maar misschien zit ik er volledig naast en is het omgekeerde het geval. Hoe dan ook, er komt meer duidelijkheid en dat is hard nodig. U heeft nooit gebogen voor welke storm dan ook en ik weet dat u dat nu ook niet zult doen. Onze kameraadschap en trots staan weliswaar onder druk, maar zijn sterker dan in woorden is te vatten en zullen ons ook hier doorheen brengen. Ondertussen zal ik er alles aan doen om licht aan het einde van de tunnel te brengen. Dit betekent waardig afscheid nemen van mensen die niet meer kunnen blijven en toekomst bieden voor degenen die blijven. Daar heeft u recht op. Luitenant-generaal Mart de Kruif Commandant Landstrijdkrachten Commandant Landstrijdkrachten luitenant-generaal Mart de Kruif is als vijfde Nederlander opgenomen in de International Hall of Fame van het United States Army War College in Carlisle, Pennsylvania. Generaal-majoor Antony Cuculo III, comandant Army War College, leidde de ceremonie. Vóór de eervolle benoeming sprak De Kruif een gezelschap toe van zo n 400 Amerikaanse en buitenlandse kolonels over het opereren in multinationale coalities. Daarbij kwamen zijn ervaringen als commandant van het Regional Command South in Afghanistan (oktober 2008 tot november 2009) aan de orde. De Kruif hield zijn gehoor voor dat de rol van een partner in een coalitie wordt bepaald door de kwaliteit van de militaire bijdrage en de bereidheid om risico s te delen: Optreden in internationaal verband op tactisch niveau is een gegeven. Hogere niveaus moeten de juiste voorwaarden hiervoor scheppen: in opleiding, training en door opdrachtgerichte commandovoering. Voor De Kruif was zijn bezoek aan Carlisle een hernieuwde kennismaking. In 2003 behaalde de Commandant Landstrijdkrachten zijn Master of Strategic Studies aan het US Army War College. De generaals Peter de Graaff en Arie van der Vlis en de luitenant-generaals Ruurd Reitsma en Marcel Urlings gingen hem voor. C-LAS reikt het bijbehorende erekoord uit. Generaal Van Keulen (r) neemt het commando over van generaal Van der Laan. Brigadegeneraal Gijs van Keulen heeft 20 december 2012 het commando over 13 Gemechaniseerde Brigade op zich genomen. Vertrekkend brigadecommandant, generaal-majoor Michiel van der Laan is inmiddels plaatsvervangend commandant van het 1 Duits-Nederlands Legerkorps (1GNC) in Münster. 8 april 2011 staat nog als de dag van gisteren in het geheugen van Van der Laan gegrift. Toen werd duidelijk wat de bezuinigingen voor de brigade zouden betekenen; afscheid nemen van 11 Tankbataljon en reorganisaties binnen de andere eenheden. Het is makkelijk om commandant te zijn als de zon schijnt, maar je moet er vooral voor je mensen zijn als het stormt, zei Van der Laan. De zorg voor personeel staat ook hoog in het vaandel bij zijn opvolger brigadegeneraal van Keulen: Personeel blijft de belangrijkste pijler van deze brigade. Ik heb dan ook het volste vertrouwen dat ik een goed lopende brigade van Van der Laan overneem. Dit is de zesde keer dat hij en ik een functie aan elkaar overdragen. Onze gezichten staan dezelfde kant op gericht. Bronzen Soldaat voor ritmeester De Graaff Ritmeester Ruud de Graaff heeft 11 januari de Bronzen Soldaat gekregen. Daarmee werden zijn buitengewone verdiensten als officier bij de Koninklijke Landmacht gedurende zijn gehele loopbaan beloond. Commandant Landstrijdkrachten, luitenant-generaal Mart de Kruif, reikte de bijzondere onderscheiding aan de ritmeester uit en gaf aan dat hij een onvermoeibare, positief kritische, helder denkende, constructieve en uiterst loyale officier is die de Koninklijke Landmacht op de eerste plaats zet. Zijn inspanningen voor de oprichting van 103 ISTAR-bataljon en het opzetten en operationeel stellen van de eerste ISTAR-modules voor Afghanistan waren hierbij in het oog springende voorbeelden van zijn inzet en talent. 6 Landmacht Landmacht 7

5 Landmacht Berichten Alternatieve nieuwjaarsduik in Kunduz Ook in het missiegebied Kunduz lieten de militairen van de Luchtmobiele Brigade de mogelijkheid niet onbenut om fris 2013 in te springen. De oer-hollandse nieuwjaarsduik werd door de militairen voortgezet door middel van een geïmproviseerde Noordzee in de vorm van een buitenbad. Landmacht-infodag in Oirschot Om de aanwas van nieuw personeel te stimuleren, heeft 13 Gemechaniseerde Brigade woensdag 9 januari de Landmacht informatiedag gehouden. 175 Spijkerbroeken en honderd leerlingen Veiligheid en Vakmanschap mochten een kijkje nemen bij ondermeer de pantserinfanterie-eenheden, 13 Herstelcompagnie en 41 Pantsergeniecompagnie. De militairen uit Oirschot gaven met hulp van Dienstencentrum Werving en Selectie de bezoekers een zo volledig mogelijk beeld van de beschikbare functies binnen de landmacht en 13 Gemechaniseerde Brigade in het bijzonder. De volgende CLAS-infodagen in Oirschot zijn 17 en 18 april (18 april onder voorbehoud). Landmacht tweetbox De landmacht is goed vertegenwoordigd in de Social Media. Een blik in de 5 februari Geen topdag. Reorganisatie ligt nog stil, vandaag weer met veel collega's gesproken over consequenties. Hoop op licht einde tunnel. Koninklijke Landmacht 5 februari Hoe heet deze oefening? In 2014 bestaat de Koninklijke Landmacht 200 jaar. In de aanloop naar dit jubileumjaar halen we foto's uit de oude doos... Koninklijke Landmacht shared Police Training Group's album. 4 februari Brigadegeneraal Geerts bezoekt Kunduz (9 2 februari Genisten #landmacht duiken bij -30 een wak in (video) #jemoethetmaarkunnen Koninklijke Landmacht 3 februari Herdenking watersnood - Afgelopen weekend hebben ruim 750 kinderen op het Heereplein in Raamsdonksveer gestreden tegen het 31 januari Hoogtepunt vandaag was Heildronk Majesteit. Laatste keer in deze setting. Emotioneel moment, blijk van unieke band 28 januari Vanaf 30 april zweren/beloven militairen 'trouw aan de koning' bij afleggen eed of belofte bij beëdiging. #abdicatie #koningin 24 januari Oud-CDS generaal Peter van Uhm spreekt op 4 mei op de Dam: #herdenken #landmacht #defensie Koninklijke Landmacht 24 januari Veel blije gezichten in het Beatrix Kinderziekenhuis Groningen. Een geneeskundige eenheid van de landmacht kwam gisteren op bezoek bij het Beatrix Kinderziekenhuis... Word vrienden en check de landmacht op: Facebook Twitter ( facebook.com/landmacht) Nieuwe gevechtslaars voor krijgsmacht Alle Nederlandse militairen krijgen tussen nu en 2 jaar nieuwe gevechtslaarzen. Met dit nieuwe schoeisel zetten we weer een belangrijke stap voorwaarts in het op orde brengen van de krijgsmacht, met deze woorden overhandigde Commandant der Strijdkrachten generaal Tom Middendorp het eerste paar aan sergeant-1 Johan de Jong bij het kledingbedrijf van Defensie KPU in Soesterberg. De uitgifte duurt vanwege financiële spreiding twee jaar en gebeurt volgens het principe fighters first. Dit betekent dat militairen die op uitzending gaan voorrang krijgen. Zodoende kregen 45 mannen en vrouwen van Air Task Force 22 de schoen het eerst. Om hen van de juiste maat te voorzien kwam ook de nieuwe voetmeetapparatuur voor het eerst in actie. Typen Er zijn vier verschillende paren schoeisel, waarvan alle militairen standaard twee typen krijgen. Beide zijn bedoeld voor gebruik in Nederland en Noordwest- en Midden-Europa. De eerste is een multifunctionele gevechtslaars voor zowel vlak, als rots- en bergachtig terrein. De schoen heeft een waterdichte, ademende voering voor gematigde tot koude gebieden. Generaal Middendorp (r) reikt het eerste paar uit. Delft neemt afscheid van het Legermuseum Type twee is door toepassing van een vochtregulerende voering bedoeld voor gematigde en warme gebieden. De vervanging door twee typen is een grote verbetering ten opzichte van het oude model, dat onder alle omstandigheden dienst moet doen. De andere modellen, de zogenoemde desert- of junglegevechtslaarzen, worden alleen verstrekt als personeel op training of uitzending naar zulke gebieden gaat. Bij elk type schoen worden voor de optimale combinatie zes paar bijpassende sokken geleverd. Delft heeft 5 januari na honderd jaar definitief afscheid genomen van het Legermuseum bezoekers kwam op de sluitingsdag af, op de valreep een recordaantal. De collectie verhuist eind volgend jaar naar Soesterberg, waar gebouwd wordt aan een nieuw hypermodern Nationaal Militair Museum. De Oude Kerk in Delft, waar de afscheidsceremonie plaatsvond, was afgeladen vol. De menigte liep na de ceremonie in een gezamenlijke tocht naar het Legermuseum. Duizenden geïnteresseerden snoven daar voor de laatste keer de typische geur van vochtige oude steen, boenwas en smeerolie en bewonderden nog eenmaal de kopstukken van het museum. Soesterberg Meer dan objecten, variërend van militaire voertuigen en uniformen tot schilderijen en vuurwapens verhuizen volgend jaar naar het Nationaal Militair Museum (NMM) in Soesterberg. Mensen maken de krijgsmacht is de gedachte achter het nieuwe museum. Het wordt momenteel gebouwd op een gigantisch complex, tussen start- en landingsbanen van de voormalige vliegbasis, en opent in het najaar van 2014 de deuren. 8 Landmacht Landmacht 9

6 FACTS & FIGURES Het VustCo is sinds 25 januari verantwoordelijk voor defensiebrede vuursteun. De eenheid wordt gevormd door parate onderdelen van de voormalige korpsen Veldartillerie en Rijdende Artillerie en aangevuld met de mortiereenheden van 11 Luchtmobiele Brigade en het Korps Mariniers. Waar: legerbasis in Oldebroek in t Harde Commandant: kolonel Teun Baartman Joint optreden: onderlinge afstemming van luchtsteun, gevechtshelikopters, schepen en de effecten van houwitsers en mortieren: Joint Fires Cells: Planning en veiligheid van vuursteun. Omvorming van de huidige vuursteun coördinatie groepen waarin zowel landmacht als luchtmacht militairen werken. Dus grond- en luchtgebonden vuursteun. Fire Support Teams: Uitvoering. Samenvoeging van: JTAC en waarnemingsgroepen van de artillerie en de Forward Air Controllers van de brigades worden in deze teams samengevoegd bij elke manoeuvre eenheid van Landmacht en Marine. Krijgsmacht bundelt vuursteun Twee Gele Rijders van het Korps Rijdende Artillerie luisteren de ceremonie op. Alle mortieren, kanonnen bij elkaar in één eenheid, onder één commandant. Met de oprichting van het VuursteunCommando (VustCo) is dit sinds 25 januari realiteit. De nieuwe eenheid, geplaatst op de Legerplaats bij Oldebroek in t Harde, is verantwoordelijk voor defensiebrede vuursteun. Mankracht: 800 naar 425 man defensiebreed van 42 stuksbediening naar 18 stuksbediening (stuksbediening is één onderofficier met 4 manschappen) De schietbuizen van de opgestelde pantserhouwitsers en mortieren steken trots omhoog, in saluut aan de twee gele rijders die te paard voorbij draven. De ruiters passeren de neergezette brandweerauto s, Fenneks en opgestelde militairen. Buiten het getrappel van de paardenhoeven is het stil op het mistige Korpsplein. De oprichtingsceremonie van het VustCo op de Legerplaats bij Oldebroek in 't Harde is mooi, maar sober. Zoals Commandant der Strijdkrachten (CDS) generaal Tom Middendorp het uitdrukt: Hoewel onze middelen steeds effectiever worden, neemt de omvang van onze vuursteuneenheden noodgedwongen af. Met drie vuursteunbatterijen, elk zes pantserhouwitsers en zes 120mm mortieren sterk is de eenheid slanker dan haar voorgangers. Dat tast onze slagkracht en voortzettingsvermogen aan, spreekt generaal Middendorp. Kracht Toch heeft het commando genoeg vuurkracht om Defensiebreed vuursteun te bieden. In het VustCo worden vuursteunbatterijen, training en ondersteuning van opleidingen en het bestieren van het Artillerie Schietkamp onder één dak gebracht. De parate onderdelen van de voormalige korpsen Veldartillerie en Rijdende Artillerie, eerder opgegaan in het Fire Supportbataljon, zijn met het OTCVust samengesmeed tot één nieuwe eenheid: het VuursteunCommando. Aan de nieuwe eenheid zijn verder onder meer de mortiereenheden van 11 Luchtmobiele Brigade en het Korps Mariniers toegevoegd. De kersverse commandant, kolonel Teun Baartman: Met het Vustco streven we naar een effectieve vuursteunketen. Doelselectie, doelopsporing, doelverwerking, doelbestrijding, doelevaluatie, en planning moeten naadloos op elkaar aansluiten. De effecten van houwitsers en mortieren, luchtsteun van vliegtuigen en gevechtshelikopters en schepen moeten onderling afgestemd zijn. Baartman: De manier om deze, en andere capaciteiten, zoals manoeuvre en andere gevechtsteun nog beter op elkaar te laten aansluiten, is joint optreden. Tradities blijven bestaan Hoewel ze opgaan in het nieuwe Vuursteun Commando blijven de twee oude vuursteun Korpsen ook in de toekomst bestaan. Zowel het Korps Veldartillerie als het Korps Rijdende Artillerie zullen net als in het verleden hun ceremoniële taken blijven uitvoeren. De daaraan verbonden tradities en taken, zoals saluutbatterijen voor het Koninklijk Huis, blijven dus gehandhaafd. Slagkracht: Minder vuursteun dan voorheen, maar genoeg om defensiebreed te kunnen werken. 3 vuursteunbatterijen, met elk 6 pantserhouwitsers 6 120mm mortieren. Internationaal: samenwerking met Duitsland en België, en verdere internationalisering staan hoog op de agenda van de nieuwe eenheid. Binnen twee jaar een binationale samenwerking. Embleem: Het Operationeel Ondersteuningscommando Land (OOCL)heeft als logo een overwegend oranje mythologische vogel, de Feniks, met daarachter in grijs een kort zwaard op een groene achtergrond. Omdat het Vuursteuncommando onder het OOCL valt, is een logo dat in lijn is met het logo van het OOCL voor de hand liggend. De keuze is gevallen op een eveneens mythologisch dier, een vuurspuwende draak. De draak werd vroeger al gebruikt ten behoeve van vuursteuneenheden. Vanwege de diversiteit van de eenheden van het VustCo en het double-hatted optreden met artillerie 155mm en mortieren 120mm, is de vuurspuwende draak tweekoppig uitgevoerd, zittend op een schietbuis. Hiermee wordt de vuursteun uitgebeeld. In zijn klauwen houdt de draak een schild waarin de kleuren van de twee korpsen van de artillerie staan: blauwgeel voor het Korps Rijdende Artillerie; zwartrood voor het Korps Veldartillerie. Zij vormen immers de basis van het VustCo. De kleuren zijn in overeenstemming met het logo van het OOCL: een oranje draak, zittend op een grijze schietbuis. De achtergrond is eveneens groen. 10 Landmacht Landmacht 11

7 De patrouille maakt onderdeel uit van de opleiding van Afghaanse politieagenten in Kunduz, de hoofdstad van de gelijknamige provincie. Politietrainers van de Koninklijke Marechaussee verzorgen de lessen, infanteristen beveiligen hen. Inmiddels is de vierde lichting van de Police Training Group (PTG) aan het werk in Kunduz. Militairen van 13 infanteriebataljon van 11 Luchtmobiele Brigade maken deel uit van PTG 4. Hun belangrijkste taak is zorgen dat de KMar veilig haar werk kan doen. Rode baretten beveiligen de blauwe, bij verplaatsingen en tijdens politielessen. Ja, ik voel me veilig hier`, zegt marechaussee Van der Linden resoluut. Wij kunnen ons blauwe werk doen met deze mannen om ons heen. Een POMLT (Police Monitoring and Liason Team) bestaat uit vijf marechaussees en tien infanteristen. Zij gaan naar de politiestations in Kunduz om ter plekke politietraining te geven aan afghaanse agenten. Opperwachtmeester Van der Linden is als marechaussee de commandant van POMLT 6. Zijn plaatsvervanger is sergeant1 Visser, normaal gesproken de groepscommandant binnen het verkennerspeloton. Zodra het over veiligheid gaat, kijk ik naar Dirk. Dat is de specialiteit van de infanterie, vertelt Van der Linden. Ik ga over de invulling van de politietraining. De verdeling is dus duidelijk: de KMar gaat over de lessen, de infanterie over de veiligheid. Luchtmobiele infanteristen beveiligen marechaussees Rode en blauwe baretten zij aan zij in Kunduz De politiechef van police station 2 wil zelf mee op patrouille door zijn stad Kunduz. Opperwachtmeester Bart van der Linden, commandant van de POMLT ter plaatse, verlaat het kantoortje van de chef om buiten met sergeant-1 Dirk Visser te overleggen. Die is namelijk verantwoordelijk voor de veiligheid van het team dat bestaat uit Nederlandse politietrainers en infanteristen. TEKST: ELNT Joost Ploegmakers FOTO'S: SGT Eva Klijn Niet helemaal veilig Voor ons is deze missie eerlijk gezegd niet zo spannend, vertelt sergeant Visser. We rijden de KMar met onze Bushmasters naar de police substations en weer terug naar de base. De dreiging valt mee in Kunduz, maar helemaal veilig is het natuurlijk niet. Laatst is er nog een IED afgegaan vlakbij een van onze substations. Maar die was niet op ISAF gericht, maar op de Afghaanse politie. De beleving bij de marechaussees en hun thuisfront is anders dan die van de infanteristen. Opper Van der Linden: Dit is mijn eerste uitzending, dus ik vind het best spannend. Mijn thuisfront leeft erg mee met deze missie. Ze houden al het nieuws erover bij. Om ze gerust te stellen, mail of bel ik elke dag wel even met mijn vrouw. Druk op straat Woensdagochtend staat er voor de agenten van police substation 2 een training in het lopen van een voetpatrouille op het programma. Onderweg moeten zij contact maken met de bevolking om vertrouwen op te bouwen. Doel daarvan is dat mensen uiteindelijk zelf met informatie op de politie afstappen, ook wel community policing genoemd. De agenten mentoren valt deze ochtend niet mee, want de politiechef zelf is mee op patrouille. De chef neemt het voortouw in de gesprekjes op straat, zijn agenten staan om hem heen en luisteren vooral mee. Wij kunnen ons blauwe werk doen met deze mannen om ons heen Opperwachtmeester Bart van der Linden. 12 Landmacht Landmacht 13

8 De POMLT van Van der Linden en Visser lopen een sociale patrouille door Kunduz-Stad, samen met de lokale politiechef (tweede van links). Het is druk op straat: veel kinderen, maar ook opvallend veel vrouwen. Met de dreiging valt het dus inderdaad wel mee, zo lijkt het. De AMV'er van POMLT 6 staat bovenluiks van de Bushmaster, die achter de voetpatrouille aanrijdt. Als de patrouille wat langer stilstaat, zwaait de AMV'er vanachter zijn mitrailleur naar een groepje kinderen. Sommige kinderen zwaaien verlegen terug. Voordat de voetpatrouille van start gaat, verandert het plan in korte tijd meerdere keren. Visser: Dat is typisch Afghanistan. Eerst wilde de politiechef naar een andere sub station lopen, daarna wilde hij toch liever rechtsaf, en dáárna wilde hij alleen een stukje door de straat wandelen. Wat voor plannen ik ook maak en welke routes ik van tevoren ook uitstippel: alles kan binnen een minuut veranderen. Groene werk Tijdens het opwerktraject naar PTG 4 toe, lag de nadruk op het groene werk, ondanks dat het een politietrainingsmissie is. Visser: De mensen van de KMar zitten soms jaren op Schiphol. Als ze dan op missie worden gestuurd, moeten ze werken aan het militaire gedeelte. Dat hebben we tijdens het opwerktraject gedaan, bijvoorbeeld contactdrills. Wij gaan informeel met elkaar om. Dus ook met de blauwen Van der Linden: Ik vond het leuk en leerzaam om mijn militaire skills bij te spijkeren. Fysiek viel het mee. Wij van blauw keken voorafgaand aan het opwerken op tegen samenwerken met die stoere luchtmobielers. Maar ze bleken erg vriendelijk en behulpzaam. Het vooroordeel dat bij ons leefde, klopte absoluut niet. Visser: Het motto van ons bataljon is dan ook 'gewoon gewoon'. Wij noemen elkaar bij de voornaam en gaan informeel met elkaar om. Dus ook met 'de blauwen'. Als de KMar veilig is afgezet op een police substation, is het voor de infanteristen niet altijd 'wacht uit' tot ze klaar zijn met lesgeven. Van sommige dingen hebben infanteristen meer verstand dan marechaussees, aldus Van der Linden. Lessen over ZHKH en kaartlezen laten wij dus graag over aan onze collega's van luchtmobiel. Genist in Imam Sahib Het is er soms behelpen, maar de militairen van Police Training Group 4 hebben het prima naar hun zin in Imam Sahib. Vier dagen per week is de Forward Operating Base in het stadje in het noorden van de Afghaanse provincie Kunduz hun werk- en woonlocatie. Soldaat der eerste klasse Jos Lotterman, genist van 11 Pagnbat, is een van hen. Een etmaal uit zijn leven op buitenpost Imam Sahib. Zondag 12:00 Jos geeft een rondleiding op FOB Imam Sahib. Lang duurt die niet, want het Nederlandse deel is niet zo groot. Het bestaat uit een gebouwtje met de 'natte groepen' en een loods. De laatste staat vol veldbedjes, op het voorste en achterste gedeelte na. Vooraan staat een tafel met daarop een mand met tijdschriften: de woonkamer. Achterin is een stuk betonnen vloer leeg gelaten, zodat de militairen daar oefeningen kunnen doen: de fitnessruimte. 13:00 Terwijl de commandant van PTG 4, kolonel Roland de Jong, even verderop op het hoofdkwartier van de Afghaanse politie met politiechef Ibrahimi praat, staat Jos stand-by op de FOB. Vandaag is hij als searcher niet mee op patrouille. Totdat iedereen terug is van het geven van politietrainingen, sta ik paraat. Als er op de trainingslocatie iets zou gebeuren, kunnen wij snel ter plaatse zijn. 15:30 De laatste groep is teruggekeerd op de base na een dag lesgeven. Lotterman heeft niet hoeven uitrukken. Het is mijn eerste uitzending. Mijn familie en vriendin vonden het wel eng dat mij iets zou overkomen, maar ik heb ze duidelijk kunnen maken dat deze missie best rustig is. Als ik mijn collega's hoor vertellen over Uruzgan, dan was die missie voor een genist veel interessanter. Hier gaan we als genie wel mee op patrouille, maar hoeven we niet zo vaak te searchen. Op zich wel jammer, een voetballer traint ook om wedstrijden te spelen. In konvooi door Imam Sahib. 16:00 FOB Imam Sahib is zo'n twee uur rijden vanaf Kamp Kunduz, waar de hoofdmoot van de politietrainingsmissie te vinden is. Het werkgebied van de Nederlanders bestond uit Kunduz-stad, Khanabad en Aliabad. PTG 3 breidde het uit met Imam Sahib. Omdat het te lang duurt om dagelijks op en neer te rijden voor de politietrainingen, werd er een FOB ingericht. Ik vind het hier in Imam Sahib helemaal niet vervelend, ook al is er weinig luxe. Er is hier meer saamhorigheid. Hier kijk je samen met je groepsgenoten een film of speel je een spel, in Kunduz duikt iedereen zijn kamertje in na het werk. Maar daar zijn ook een warme douche, een eetzaal en een echte fitnessruimte. Het improviseren in Imam Sahib is een mooie afwisseling op de luxe in Kunduz.` 16:30 Etenstijd. Iedereen krijgt een noodrantsoen en de keuze uit een Amerikaanse MRE (Meal Ready to Eat) en de bekende Nederlands blikken. Ondanks de regen kiezen sommigen ervoor om buiten te staan met hun cookertje en het blik. Zo niet Jos. Ik pak altijd zo'n Amerikaans pakket. Op mijn veldbedje zitten, water erbij en het eten is klaar. Ideaal. 21:00 Jos en collega Albert lopen hun eerste rondje tijdens hun beurt voor de wacht rond het Nederlandse gedeelte van het Afghaanse kamp. Het is op dit tijdstip stiller dan 's nachts. Dan hoor je de honden. Aan het eind van ieder rondje kan er aan de ops worden doorgegeven dat er geen bijzonderheden zijn. Ik vind het goed dat we als Nederland deze missie draaien. Zelf heb ik ook een les gegeven. Die ging over IED's. Ik merkte dat de Afghanen eraan gewend dat er explosieven liggen, maar ze weten niet zo goed wat ze ermee moeten doen. Daarom is het goed dat wij die lessen geven. Om 22:00 zit de wacht erop en is het tijd om de slaapzak op te zoeken. Maandag 07:00 De patrouille naar de locatie waar de politietrainingen worden gegeven, wordt uitgesteld vanwege dichte mist. Mocht er iets gebeuren onderweg, dan kan de medevac, die vereist is om de poort uit te gaan, niet komen helpen. Als de mist iets is opgetrokken, is de moeite niet meer waard om op pad te gaan en zitten de drie dagen (meestal gaan ze er vier) op de FOB erop: terug naar Kunduz. Sergeant-1 Dirk Visser. 14 Landmacht Landmacht 15

9 Landmacht ATLANTA nieuws Landmacht Overal inzetbaar Een veiligheidssector voor Palestijnen Extra WUL-compensatie tot 1 april Met de toelichting op de loonstrook is het Defensiepersoneel vorige maand geïnformeerd over het negatieve effect van de Wet Uniformering Loonbegrip (WUL) op het militaire inkomen en de wijze waarop Defensie dit compenseert. Het negatieve effect wordt zo aangepast, dat de korting op het salaris aansluit bij de norm die in het algemeen geldt voor werknemers in Nederland (maximaal -1,5 procent). Het betreft echter een ingewikkelde maatregel die pas vanaf 1 april in het salarissysteem valt door te voeren. Tot 1 april wordt daarom een noodmaatregel toegepast. Het effect daarvan is wel dat militairen er tijdelijk maximaal -2,3 procent op achteruit gaan. Maximaal -1,5% Tijdens de behandeling van de WUL in de Tweede Kamer op 23 januari is minister Hennis-Plasschaert verzocht ook het effect in de eerste drie maanden te compenseren tot maximaal -1,5 procent. De minister heeft dit gisteren toegezegd. Het verschil tussen de eerste 3 maanden en de rest van het jaar wordt daarmee rechtgetrokken. De extra reparatie Reorganisatie ligt stil Het overleg met de vakbonden is sinds 21 december opgeschort, waardoor de reorganisatie voorlopig niet verder kan. Dit heeft onder meer tot gevolg dat de publicatie van functies en het overleg over de personeelsvullingsplannen wordt uitgesteld. De onzekerheid voor het Defensiepersoneel houdt daarom aan. Op dit moment bekijken we wat de gevolgen van de vertraging zijn en bereiden we maatregelen voor om de problemen voor onze mensen te verzachten, aldus hoofddirecteur personeel luitenantgeneraal Willem van de Water. Defensie spant zich daarnaast in om Kortingen in crisistijd Minister Hennis-Plasschaert op werkbezoek bij de landmacht. Niks te doen in je weekeinde of verlof? De productgroep Ontwikkeling en Ontspanning heeft een aantal erg interessante deals voor landmachtpersoneel geregeld. Niets mis mee in crisistijd. gebeurt vanaf april. Het gemiddelde negatieve effect wordt daardoor voor iedere militair maximaal -1,5 procent over Over de compensatiemaatregelen en over een structurele oplossing vanaf 2014 volgt nog overleg met de vakbonden voor Defensiepersoneel. het overleg met de bonden zo snel mogelijk te hervatten, om verdere vertraging te voorkomen. Zodra zich hierin nieuwe ontwikkelingen voordoen wordt het personeel hierover geïnformeerd. Reorganisatiespecial Vooruitlopend op een herstart van de reorganisatie is al wel een speciale Defensiekrant op het huisadres verspreid. Deze reorganisatiespecial is bedoeld om iedereen zo goed mogelijk te informeren over het traject dat hen straks te wachten staat. In de krant wordt de medewerker stapsgewijs meegenomen in het reorganisatieproces; vanaf het moment van de vaststelling van het reorganisatieplan tot de functietoewijzing en het herplaatsingstraject. Luitenant-kolonel Frans van Sonsbeek in traditioneel Palestijnse kledij. Landmachtmilitairen zijn overal inzetbaar en nemen deel aan missies in het Midden-Oosten, Azië, Europa en Afrika. Luitenant-kolonel Frans van Sonsbeek is een half jaar uitgezonden naar Jeruzalem voor de missie United States Security Coordinator (USCC). Werk Ik ben geplaatst als verbindingsspecialist (J6, red.) bij het USSC, dat de Palestijnse Autoriteit ondersteunt bij het stabiliseren en professionaliseren van diversie veiligheidsdiensten op de West Bank. Voor een optimale situational awareness is het van belang dat diverse veiligheidsdiensten met elkaar informatie kunnen uitwisselen en dat er vanuit de overheid beleid wordt gemaakt. Je denkt dat je in een half jaar de wereld kan veroveren, maar zaken doen verliep moeizaam. In vergaderingen rinkelden continu mobieltjes en stonden mensen op om bijvoorbeeld hun kinderen van school te halen. Een vergadering met de Civil Police verliep naar onze mening soepel. Iedereen was het met elkaar eens en er werden plannen gemaakt. Toen ik naar buiten liep zei iemand tegen me: We hebben nu wel afspraken gemaakt met een tijdplan, maar daar komt niet veel van terecht. Dat is onze cultuur. Belevenissen Het Palestijnse volk is gastvrij en hartelijk. Regelmatig werd ik op straat uitgenodigd voor een kopje thee en mocht ik blijven eten. In een half jaar tijd heb ik veel bijzondere momenten meegemaakt. Zoals de Achtdaagse Oorlog tussen Gaza en Israel, toen raketten door de lucht vlogen. De Palestijnse leider Abbas realiseerde in de Verenigde Naties de Palestijnse staat. En ik was getuige van de winter in Jeruzalem, toen er voor het eerst in twintig jaar tien centimeter sneeuw viel. Op straat ontstonden spontaan vreedzame sneeuwballengevechten. Na een half jaar heb ik afscheid genomen van mijn collega s en het Palestijnse volk waar ik gehecht aan ben geraakt. Vriendschappen die zijn opgebouwd, verdwijnen met veel afspraken en beloftes. Uit ervaring van eerdere uitzendingen weet ik dat het goed bedoeld en oprecht is, maar de praktijk leert dat de laatste handdruk ook echt de laatste is. Bijdrage Nederlanders hebben een can do-mentaliteit: vandaag een afspraak en morgen voeren we het uit. Deze missie werd geleid door de Amerikaanse vice-admiraal Bushong. Ik ging vaak oplossingsgericht te werk. Soms is het nodig om bureaucratische niveaus binnen de staf over te slaan en besprak ik problemen direct met de chef-staf. Mijn internationale collega s vonden dat vreemd, maar uiteindelijk leverde het waardering op. Ik opende deuren en in mijn kielzog nam ik mensen met specialistische kennis mee. Gratis een kano lenen voor een dagje peddelen op de Kromme Rijn. Korting bij AC-restaurants, het Dolfinarium, de Efteling, de Ecoboot en bij Wolff-bioscopen. Het zijn maar een paar voorbeelden van de goede deals waar je als landmachter (en overige defensiemedewerkers) gebruik van kunt maken. Doen dus! Muren bij Bethlehem. De Palestijnen zijn erg beperkt in het reizen. Willekeur aan een grenspost betekent soms 75 kilometer omrijden voor een stukje dat normaal gesproken 5 minuten duurt. Kijk op intranet: Portaal > Koninklijke Landmacht > OG CLAS > Organisatie > Eenheden / Directies > Produktgroep Ontwikkeling en Ontspanning Rechts: Een poster waarin Orthodoxe Joden kledingvoorschriften opgedragen. Overste Van Sonsbeek samen met Amerikaanse mariniers tijdens een galafeest in Jeruzalem. 16 Landmacht Landmacht 17

10 Rondleiding Pronkstukken van het Legermuseum De museumstukken van het Legermuseum zijn meer dan een jaar niet voor het publiek beschikbaar. Daarom heeft de Landmacht een selectie gemaakt uit de collectie. TEKST: TLNT Rosalien van Damme FOTO'S: Jasper Verolme (AVDD) DAF YP-408 (UNIFIL) Nederland leverde van 1979 tot 1983 een bataljon voor de United Nations Interim Force in Lebanon (UNIFIL), de VN vredesmacht in Libanon. Het personeel werd geleverd door 44 Pantserinfanteriebataljon Johan Willem Friso. Harnas Kogelgloeioven en kanon Ziekenwagen Japanse tank In het harnas sterven en iemand tegen je in het harnas jagen : het harnas is een bekend item uit de geschiedenis van de krijgsmacht. Dit harnas is gemaakt in de Gouden Eeuw. Uniformen bestonden nog niet, dus werd het stalen torso gedragen boven burgerkleding en aangevuld met militaire uitrusting. Hoewel het in de zeventiende eeuw geen bescherming meer bood tegen vuurwapens, bleef het harnas een statussymbool voor elke krijger. Gloeiend hete kogels doorboorden boerderijen en muren en werden in de kogelgloeioven verhit om brand te kunnen stichten. Het kanon en de munitiewagen op de achtergrond werden buitgemaakt tijdens de Tiendaagse Veldtocht ( ) van koning Willem I der Nederlanden om de Belgische Opstand te onderdrukken. Alle andere kanonnen zijn omgesmeed tot herinneringsmedailles. Deze ziekenwagen werd tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikt om doden en gewonden uit het slagveld te halen. Twee paarden trokken de kar, die door huzaren en veldartilleristen bereden werden. De paardenverzorgers van toen zijn nu ingewisseld voor monteurs. Na de Japanse capitulatie in augustus 1945 werd dit voertuig overgenomen door het Indonesische leger in oprichting. Tijdens de gevechten op Oost-Java in 1947 werd de tank op het Indonesische leger veroverd door manschappen van de Nederlandse mariniersbrigade, gedurende de eerste politionele actie. Kapitein Marco Kroon Keukenwagen De keukenwagen werd al aan het begin van de twintigste eeuw in het veld gebruikt. Dit is één van de kopstukken van het museum, omdat het een complete uitvoering is. In de Tweede Wereldoorlog is deze mobiele keuken ingenomen door de Duitsers, die er tot 1940 brood mee hebben gebakken. Ook de Russen hebben in de Tweede Wereldoorlog met de keukenwagen in het veld gestaan. 18 Landmacht Tropenuniform Een jonge luitenant van het Koninklijk Nederlandsch- Indisch Leger (KNIL, ) trok met zijn peloton de jungle in. Camouflage kende ze toen nog niet. Zijn uniform, gemaakt van dun katoen, was stralend indigoblauw. Maar van die kleur bleef niets over, toen hij tijdens de patrouille de weg kwijt raakte. Na dagenlang gewaald te hebben in de zinderende hitte kwam hij zich in het bovenstaande uniform melden. Sherman tank Dit type Amerikaanse tank werd genoemd naar de generaal William Tecumseh Sherman, die in de negentiende eeuw tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog voor de Noordelijke Staten vocht. Het bovenstaande model is in 1943 gebouwd en werd door de Amerikanen gebruikt in de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog werden veel Shermans weggegeven aan onder andere Nederland. Schoothandelaren verbouwden ze ook tot bulldozers. Op de eerste etage van de historische militaire opslagplaats, het armamentarium, liggen persoonlijke bezittingen van kapitein Marco Kroon uitgestald in een vitrinekast. Het zijn voorwerpen die de Ridder in de Militaire Willems-Orde in Afghanistan gebruikt heeft. Frans Smits, museaal Attaché van het Legermuseum, zegt trots te zijn op de tentoonstelling over kapitein Kroon en noemt het een uniek element binnen onze verzameling. Landmacht 19

11 Wake Up Civiele autoriteiten kunnen altijd een beroep doen op de krijgsmacht mocht dat nodig zijn. Dat bleek weer tijdens de oefening Wake Up in de haven van Vlissingen. De pantserinfanterist anno 2013 In het scenario van Wake Up was er sprake van verhoogde dreiging in de haven, waarna iedereen die het gebied in of uit wilde moest worden gecontroleerd. Dat kon de politie niet alleen, dus werd de assistentie van Defensie ingeroepen. Die kwam te hulp met personeel en specialistische middelen, zoals duikers, searchapparatuur en de Raven. Hoogtepunt van de oefening was het ingrijpen op een containerschip waar de kapitein criminele bezigheden had waargenomen. Foto s: sgt Eva Klijn en kpl1 Joshua Laisina Defensie en de politie werkten onder andere samen bij road blocks rond de haven van Vlissingen. Wakend oog welkom Natres-militairen beveiligden belangrijke objecten tijdens Wake Up. Onrust bij een checkpoint. De politie arresteert onruststokers bij een checkpoint. Boots on the ground met moderne ondersteuning 45 Pantserinfanteriebataljon schoot in december als complete eenheid met scherp in Bergen-Hohne. Een weekje serieuze core business infanterie in Duitsland: Ondanks de risico s vooraan in het gevecht staan om een verschil te maken. Daar doen we het voor. Arrestatieteam stijgt uit een Chinook om criminelen aan boord van een containerschip op te pakken. Criminelen geven zich over aan de leden van het arrestatieteam. TEKST: TLNT Johanna van Waardenberg FOTO'S: KPL Rob van Eerden (AVDD) 20 Landmacht Landmacht 21

12 Gevaarlijke situaties zijn onvermijdbaar Ik ben niet gemaakt voor het kantoorleven Tijdens de jaarlijkse schietoefening (SOB SOMS) in het Duitse Bergen Hohne, van afgelopen december, blijkt met hoeveel passie de pantserinfanteristen werken. De militairen van 45 pantserinfanteriebataljon Regiment Infanterie Oranje Gelderland, beginnen vol enthousiasme met een Live Fire Exercise (LFX). Overal staan grote pantservoertuigen. Het oefenterrein is compleet besneeuwd en de temperaturen bevinden zich onder het vriespunt, maar dit hindert de aanwezige infanteristen niet. Daar waar ijzige kou anderen beperken, wordt het hier gezien als de perfecte gelegenheid om te oefenen in een winterse omgeving. Manoeuvreren onder verschillende omstandigheden is de kracht van de infanterist en hij kan dit nu opnieuw bewijzen. Dit soort weersituaties eisen aanpassingskwaliteiten en doorzettingsvermogen, zegt kapitein Sander Donker, commandant van de B-compagnie. Eigenschappen die een pantserinfanterist bezit en direct kan toepassen. Uitdaging De LFX, waarbij geschoten wordt met scherpe munitie, wordt voor de eerste keer sinds de invoer van de CV90 gehouden met een complete compagnie, versterkt met een antitankpeloton, een mortiergroep (81mm) en een peloton veldartillerie (120mm). De missie bestaat uit het heroveren van een bezet gebied en uiteindelijk de verdediging hiervan. Alle middelen worden hierbij gebruikt, waaronder ook een aantal krachtige wapensystemen en diverse pantservoertuigen. De 24-jarige korporaal Niels Schalk van 45 Painfbat is voertuigcommandant van het pantservoertuig CV90. Met scherp schieten terwijl kameraden in hetzelfde terrein staan, brengt gevaren met zich mee. Om die reden is extra spanning meer dan normaal. Dit soort oefeningen komen in de buurt van de realiteit van een militair op uitzending 22 Landmacht en is daarom een goede voorbereiding. Wij staan vooraan tijdens het grondgevecht. Gevaarlijke situaties zijn onvermijdbaar. Het is daarom belangrijk je drills te blijven trainen. Werken onder dit soort omstandigheden moet je kunnen en willen, vertelt korporaal Schalk. Hij heeft dan ook bewust gekozen voor de infanterie. Zoals velen die hem voorgingen is het avontuur en de uitdaging van het werk een reden voor zijn keus. Ik ben niet gemaakt voor het kantoorleven. Actief bezig zijn zoals we vandaag doen is meer mijn ding. Tijdens de oefening wordt het geduld van de militairen nog even op de proef gesteld. Wegens veiligheidsredenen gaat de LFX pas van start als de mist opgetrokken is. In een strategisch aangewezen verzamelgebied staan her en der groepen militairen in een dik pak sneeuw te wachten op het startsein. Al snel ontstaan onderlinge gesprekken over de afgelopen dagen. Inmiddels zijn de militairen al anderhalve week in Duitsland voor de SOB SOMS. De nacht ervoor hebben zij, in hetzelfde gebied, een bivak opgezet. Tussen de bomen hangen poncho s met daaronder slaapzakken. Vanuit de verte is dit bijna niet zichtbaar, maar lopend door het bos ontdek je de verschillende kampen. Ondanks de vermoeidheid van een oefendag is het essentieel om voorbereidingen te treffen voordat je gaat slapen. Sneeuw wegscheppen onder je tent, onderhoud van spullen, goed eten en direct je rust pakken. Je weet namelijk nooit wat de volgende dag of zelfs dezelfde nacht je te wachten staat, vertelt kapitein Donker. Uiteindelijk komt er vanuit het de bataljonscommandopost een teken dat de oefening kan beginnen. Met brede glimlachen stijgen de militairen in en kunnen zij eindelijk overgaan tot actie. Een konvooi van ronkende pantservoertuigen vertrekt richting het bezette gebied. De CV90 s en YPR en laten diepe sporen in de sneeuw achter. Plotseling wordt het geluid van rijdende wagens vervaagd door harde knallen. De manoeuvre- en ondersteuningscompagnie heeft mortierengranaten afgevuurd. Deze vorm van vuursteun zorgt ervoor dat de infanteristen veilig het terrein in kunnen. Na enkele secondes stijgen de gecamoufleerde manschappen uit de CV90 en start het grondgevecht. Een taak waarin de infanteristen gespecialiseerd zijn. Ondersteund door pantservoertuigen wordt de vijand weggedreven en het gebied heroverd. De geavanceerde voertuigen en systemen die wij momenteel bezitten leveren een grote bijdrage aan onze succesvolle acties. Dat zien we nu ook weer, zegt Donker. Innovatie Hoewel de core business hetzelfde is gebleven, heeft de pantserinfanterie de afgelopen jaren grote veranderingen doorstaan. Technologische ontwikkelingen zorgen voor nieuwe mogelijkheden, maar eisen daarentegen een ander manier van werken. Het gebruik van het Battlefield Management System (BMS, het navigatie- en commandovoeringondersteuningssysteem) en de CV90 zijn hier voorbeelden van. Het opwerktraject heeft de nodige tijd gekost, maar uiteindelijk levert het ons veel op. We kunnen complexere missies uitvoeren en zijn hierdoor ook op internationaal niveau een belangrijke speler., legt luitenant-kolonel Ludy Schmidt, commandant van 45 Pantserinfanteriebataljon, uit. Tijdens de oefening is gebleken dat het opwerktraject zijn uitwerking heeft gehad. De 23-jarige uitgestegen pelotonscommandant luitenant Van den Bosch is tevreden over het verloop. Het is de eerste keer dat we op grote schaal zo geoefend hebben en ook gebruik hebben gemaakt van onze nieuwe systemen en middelen. Je kunt nu duidelijk zien wat voor toegevoegde waarden ze bieden, zegt hij. Volgens de luitenant is het werk voor hem als infanterist hierdoor niet veel veranderd. Je moet even de switch maken, maar uiteindelijk blijft onze kerntaak hetzelfde. Namelijk het gevecht voeren in alle omstandigheden. Wij zijn de boots on the ground. Een militair die het initiatief toont en zich niet laat afschrikken door het gevaar. Vooraan in het gevecht staan om een verschil te maken. Daar doen we het voor. De CV90, het nieuwe voertuig van de pantserinfanterist, baant zich een weg over het besneeuwde oefenterrein. Twee commandanten in één CV90 Het gebruik van het pantservoertuig CV90 heeft voor ingrijpende veranderingen gezorgd in de operationele uitvoering van een infanterie-eenheid. Wegens de moderne, technologisch mogelijkheden en de verbeterde mobiliteit is het noodzakelijk geworden om twee commandanten op een voertuig te plaatsen. Eerste luitenant Marco Gaakeer (pelotonscommandant, 41, foto rechts) en tweede luitenant Bart Abbenhuis (uitgestegen pelotonscommandant, 21, links)zijn een CV90-duo binnen 45 Painfbat. In het verleden had je bij een YPR slechts één groepscommandant, legt Gaakeer uit. Deze steeg dan ook uit, terwijl het voertuig achterbleef met een chauffeur en schutter. In tegenstelling tot de YPR, is de CV90 sneller en mobieler. Bijna geen enkel terrein is onbegaanbaar, waardoor het voertuig mee het gebied in kan. Door middel van het geïntegreerd BMS kan de voertuigcommandant, en tevens groepscommandant, het overzicht bewaren. Een uitstijgend commandant vertrekt samen met de groep het veld in. Ik communiceer dan direct met, in mijn geval, luitenant Abbenhuis over de situatie en de vervolgacties, zegt Gaakeer. De hypermoderne aspecten van de CV90 zorgen ervoor dat vanuit het voertuig de commandant een duidelijk overzicht heeft van het operatiegebied en de acties die daar plaatsvinden. Digitale informatiesystemen en een elektronische regel- en besturingssysteem geven hem de mogelijkheid hiertoe. Om die reden is het noodzakelijk om in het voertuig te blijven zitten en strategische beslissingen te maken en deze direct door te communiceren. Hier komt dan ook de uitstijgend commandant bij kijken. Hij geeft de groep weer instructies en informeert mij over de situatie, vertelt Gaakeer. Deze nieuwe manier van werken en de daarbij horende CV90 is op het gebied van oorlogsvoering een versterking. Je hebt nu twee vechtende elementen die nauw met elkaar in contact staan en elkaar naadloos aanvullen. Daar waar vroeger het voertuig achterbleef, zorgt het nu voor een krachtige ondersteuning, aldus Gaakeer. Een ander belangrijk aspect is de samenwerking tussen beide commandanten. Je moet goed op elkaar ingespeeld zijn voor succesvol resultaat, geeft luitenant Abbenhuis aan. Volgens de jonge officier is een goede klik essentieel voor de juiste aansturing en planning. Het is een intensieve samenwerking waarbij geen tijd of ruimte is voor miscommunicatie en gelukkig zit dit bij ons goed. Landmacht 23

WILLEM LODEWIJK V NASSAUKAZERNE, MATERIEEL LOGISTIEK PELETON (320) LOKAAL FACILITAIRE DIENST

WILLEM LODEWIJK V NASSAUKAZERNE, MATERIEEL LOGISTIEK PELETON (320) LOKAAL FACILITAIRE DIENST DE KAZERNES VAN NEDERLAND 2012. Hier vind u een lijst van landmachtkazernes in Nederland. In de lijst vind u de eenheden die er gelegerd zijn en de plaats waar de kazerne staat. JOHANNES POSTKAZERNE, HAVELTE.

Nadere informatie

Police Advisory Group (PAG) op pad

Police Advisory Group (PAG) op pad Maandag 07 januari 2013 Door onrust in een deel van ons werkgebied waren we het afgelopen weekend beperkt in de mogelijkheden om naar buiten te gaan (of het kamp te verlaten). Vandaag staat een bezoek

Nadere informatie

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda.

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Ridders Militaire Willems-Orde

Nadere informatie

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Opvang na uw uitzending Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheden, Ridder. Militaire Willemsorde, Excellenties, gewonde Nederlandse Militairen, zorgverleners, dames en heren,

Koninklijke Hoogheden, Ridder. Militaire Willemsorde, Excellenties, gewonde Nederlandse Militairen, zorgverleners, dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten, Generaal Middendorp, ter gelegenheid van de musical Soldaat van Oranje bij het Vliegkamp Valkenburg op 30 augustus 2012. Let op: Alleen gesproken woord geldt!

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

gaat hier dus hand in hand met het levendig houden van de herinnering aan delen van de geschiedenis die steeds verder van ons af liggen.

gaat hier dus hand in hand met het levendig houden van de herinnering aan delen van de geschiedenis die steeds verder van ons af liggen. Toespraak staatssecretaris van Defensie, Jack de Vries voor de reünie Djocja, 17 december 2008, Koninklijk Militair Tehuis Oud Militairen en Museum Bronbeek Allereerst mijn hartelijke dank om voor u te

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheid, dames en heren,

Koninklijke Hoogheid, dames en heren, Toespraak minister Eimert van Middelkoop voor de opening van het symposium Strategische samenwerking met het bedrijfsleven Sourcing, een kwestie van keuzes maken, Koninklijke Militaire Academie, Breda,

Nadere informatie

Lesbrief 14. Naar personeelszaken.

Lesbrief 14. Naar personeelszaken. http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 14. Naar personeelszaken. Wat leert u in deze les? Wanneer u zeggen en wanneer jij zeggen. Je mening geven en naar een mening vragen. De voltooide tijd gebruiken.

Nadere informatie

werken bij DEFENSIE MARINE Denk je aan de Marine, dan denk je aan schepen. Logisch, want die hebben we bij de Marine in alle soorten en maten. Van mijnenjagers tot onderzeeboten. Toch is de Marine meer

Nadere informatie

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken tekst: sgt. Derek de Vries Lees het volledige artikel in de FALCON Grizzly, this is Mike ready to copy nine-liner This is grizzly, ready to

Nadere informatie

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten.

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten. 1 Toespraak van de komend Commandant der Strijdkrachten, generaal Middendorp, bij de aanvaarding van het commando over de Nederlandse krijgsmacht op 28 juni 2012 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord

Nadere informatie

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem A Bridge too Far is een film over de meest tragische blunder van de Tweede Wereldoorlog en vertelt heel precies over een groot plan. Dat plan kostte meer Geallieerden

Nadere informatie

Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee,

Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee, Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee, In de ruim zeven maanden dat ik nu Inspecteur der Veteranen ben, heb ik in ieder geval één ding geleerd: Veteranen komen vooral naar een reünie

Nadere informatie

BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt

BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt Den Haag, 20. März 2013 Tel.: 0031 70-342.06.18 Fax: 0031 70-365.32.48 Toespraak ter gelegenheid van

Nadere informatie

Het leger. Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom we een leger hebben.

Het leger. Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom we een leger hebben. Het leger Thema: Bestaat vrede? Samenleving Nederland De overheid Moeilijkheid; *** Tijd: *** Juf Yvonne Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom

Nadere informatie

De olifant die woord hield

De olifant die woord hield De olifant die woord hield Een voorstelling van verhalenverteller Peter Faber www.peterfaber.eu Inleiding Aan het eind van haar leven las Annie MG Schmidt al haar sprookjes nog eens door. Genadeloos streepte

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

hun familie, geachte aanwezigen,

hun familie, geachte aanwezigen, Toespraak van de minister van Defensie, J.S.J. Hillen, ter gelegenheid van de uitreiking van de eerste universitair erkende diploma s van de Nederlandse Defensie Academie op 26 maart 2012 te Den Helder.

Nadere informatie

Wat is de aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog? De moord op Frans-Ferdinand van Oostenrijk.

Wat is de aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog? De moord op Frans-Ferdinand van Oostenrijk. Werkblad 7 Ω Oorlog en crisis Ω Les : De Eerste Wereldoorlog Het begin van de Eerste Wereldoorlog Rond 900 zijn er twee kampen in Europa. Rusland, Frankrijk en Groot- Brittannië aan de ene kant. Oostenrijk-

Nadere informatie

Police Advisory Group (PAG) op pad

Police Advisory Group (PAG) op pad Zaterdag 15 december 2012 In de Volkskrant is vandaag een artikel gepubliceerd over onze missie in Kunduz. Goede acteurs in een slechte B-film, is de titel van het stuk dat door journaliste Nathalie Righton

Nadere informatie

Catalogus Ronde figuren

Catalogus Ronde figuren Catalogus Ronde figuren Nederlandse Stichting voor Modelfiguren Juli 2015 Catalogus ronde figuren In deze catalogus zijn de ronde figuren opgenomen die de Nederlandse Stichting voor Modelfiguren over de

Nadere informatie

9 Communicatie-tools. voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie

9 Communicatie-tools. voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie 9 Communicatie-tools voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie Maar één persoon Je hebt maar een persoon nodig om nieuwe ervaringen te introduceren VOORWOORD Geen enkel

Nadere informatie

2 maart 1945. 2 maart 2016. Leerlingen groep 7 en 8 De Meeander Heelweg

2 maart 1945. 2 maart 2016. Leerlingen groep 7 en 8 De Meeander Heelweg 2 maart 1945 2 maart 2016 Leerlingen groep 7 en 8 De Meeander Heelweg Er kwamen 4 Duitsers bij de Bark. Ze slaan piketten, voor het plaatsen van batterijen veldartillerie. Maar op die dag gingen de verzetsgroepen

Nadere informatie

Daags nadat Momgomery's troepen over de Rijn waren, stak Church.1i de rivier over in een Amerikaanse stormboot,

Daags nadat Momgomery's troepen over de Rijn waren, stak Church.1i de rivier over in een Amerikaanse stormboot, 23g2.. passeerden vanmiddag veel bommenwerpers en jagers in oostelijke richting. Vanavond naar Simonse geweest. Toen ik terug naar huis ging en nog maar juist de poort uit was, hoorde ik opeens iets, alsof

Nadere informatie

Een van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad.

Een van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad. Een dode De voetbalwedstrijd is afgelopen. Het stadion is bijna leeg. Het is koud, de zon schijnt bleek. Munck staat op de tribune van vak H en staart naar de dode man op de bank. Wat vreselijk, denkt

Nadere informatie

Lesbrief bij het boek Kiezen in de oorlog. Marte Jongbloed Roelof van der Schans

Lesbrief bij het boek Kiezen in de oorlog. Marte Jongbloed Roelof van der Schans Lesbrief bij het boek Kiezen in de oorlog Marte Jongbloed Roelof van der Schans Lees dit boek lekker rustig door. Beantwoord iedere keer als je een hoofdstuk uitgelezen hebt de vragen die bij dat hoofdstuk

Nadere informatie

Hulp aan het thuisfront. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk

Hulp aan het thuisfront. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Hulp aan het thuisfront Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.

Nadere informatie

OPDRACHT 1 : SCRIPT EN INTERACTIEVE VERSIE VAK : SCHRIJVEN --LOIS VEHOF--

OPDRACHT 1 : SCRIPT EN INTERACTIEVE VERSIE VAK : SCHRIJVEN --LOIS VEHOF-- OPDRACHT 1 : SCRIPT EN INTERACTIEVE VERSIE VAK : SCHRIJVEN --LOIS VEHOF-- Confrontatie scene Written by Loïs Vehof Genre: Avontuur Locatie: De oude tempel Protagonist: Wachter Antagonist: Dief Conflict:

Nadere informatie

Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau A

Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau A Strategieles Verbanden (Relaties en verwijswoorden) niveau A Wat doe je in deze les? Bij Nieuwsbegrip lees je altijd een tekst met het stappenplan. Je gaat vaak op zoek naar verbanden in een tekst. Wat

Nadere informatie

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven.

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven. Toespraak van de minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij de terugkeer van de laatste Task Force Uruzgan, Vliegbasis Eindhoven, 8 augustus 2010. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Commandant van

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 34 775 X Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 Nr. 25 NOTA VAN WIJZIGING Ontvangen 17 november

Nadere informatie

radio&tv station voor veteranen en door veteranen.

radio&tv station voor veteranen en door veteranen. Als DJ in Libanon (UNIFIL Detachement DUTCHBATT 83/03-83/10 Nederlandse Unifil Vereniging (NUV) T.a.v. Bestuur NUV Betreft: oprichting www.veteransradio.nl internet online veteranen radio&tv station voor

Nadere informatie

Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen.

Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dames en heren, Ik sta hier vandaag

Nadere informatie

Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018

Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 NOTA VAN WIJZIGING Ontvangen Het voorstel van wet wordt als volgt gewijzigd: De begrotingsstaat van het Ministerie

Nadere informatie

ISAF III Deployment Task Force

ISAF III Deployment Task Force ISAF III Deployment Task Force C-DTF Kolonel Henk Morsink 1 Deployment Task Force Mission Statement Taken Eenheden en Middelen Planning Voorbereiding 2 Mission Statement Schep als Deployment Task Force

Nadere informatie

Raadsman, heeft u nog raad?

Raadsman, heeft u nog raad? Raadsman, heeft u nog raad? Het vliegtuig waarmee wij landen op het Noorse vliegveld stuitert een paar keer over de landingsbaan. Er is een sneeuwstorm buiten als we aankomen. Samen met het Tweede Mariniersbataljon

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Defensie na de kredietcrisis: Een kleinere krijgsmacht in een onrustige wereld

Defensie na de kredietcrisis: Een kleinere krijgsmacht in een onrustige wereld Defensie na de kredietcrisis: Een kleinere krijgsmacht in een onrustige wereld 8 april 2011 Toekomst krijgsmacht Wat we doen, doen we goed eerste klas mensen eerste klas spullen Toegeven op het voortzettingsvermogen

Nadere informatie

1. Van je juf of meester krijg je een plaatje. Bekijk je plaatje goed. 3. Zoek samen nog vier klasgenoten met een ander plaatje.

1. Van je juf of meester krijg je een plaatje. Bekijk je plaatje goed. 3. Zoek samen nog vier klasgenoten met een ander plaatje. Opdracht 1 Ongeveer 150 jaar geleden stonden er veel steenfabrieken langs de IJssel. De stenen werden van klei gemaakt. Dat kon je langs de IJssel vinden. Als de rivier overstroomde, bleef er een laagje

Nadere informatie

Toespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument , zaterdag 6 september 2008

Toespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument , zaterdag 6 september 2008 Toespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument 1945 1962, zaterdag 6 september 2008 Geachte veteranen, excellenties, dames en heren, Elke dag schreef ik een

Nadere informatie

100 jaar geleden. t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna.

100 jaar geleden. t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna. 100 jaar geleden t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna. t Is oorlog! Binderveld, Kozen, Nieuwerkerken en Wijer 100 jaar geleden is een

Nadere informatie

Lisa Van Damme. Ik hou ervan om het juiste moment af te wachten!

Lisa Van Damme. Ik hou ervan om het juiste moment af te wachten! 2 portfolio Lisa Van Damme Lisa Van Damme begon, geïnspireerd door sociaal geëngageerde fotografen, op 17-jarige leeftijd aan een studie fotografie. Voor haar is fotografie meer dan een doel; het is eerst

Nadere informatie

Irma Steenbeek VERSTAG

Irma Steenbeek VERSTAG Irma Steenbeek VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van

Nadere informatie

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er

Nadere informatie

Taskforce Viper. Periode: maart 2006-december 2007 (5 rotaties) Operatiegebied Taskforce Viper.

Taskforce Viper. Periode: maart 2006-december 2007 (5 rotaties) Operatiegebied Taskforce Viper. Taskforce Viper Een peloton van Taskforce Viper nadert het dorp Surkh Murgab in de Chora-vallei, op slechts 15 kilometer van Kamp Holland in Uruzgan. Doel: het in kaart brengen van de tegenstand in het

Nadere informatie

Defensie had alles uit de kast gehaald om de mensen te amuseren.

Defensie had alles uit de kast gehaald om de mensen te amuseren. Zondag 15-9-2014 was het voor geïnteresseerden mogelijk om een kijkje te nemen op de Koninklijke Militaire School (KMS) in Weert. De KMS gaat binnenkort sluiten en daarom maakten veel mensen gebruik van

Nadere informatie

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij Rijk Phileas Fogg is een vreemde man. Hij is erg rijk. Maar niemand weet hoe hij aan zijn geld komt. Een baan heeft hij namelijk niet. Toch woont hij in een groot huis, midden in Londen. In zijn eentje.

Nadere informatie

KOPIEERBLADEN. THEMA 5: Ik wil ridder worden! Plantyn - TotemTaal - Thema 5: ik wil ridder worden!

KOPIEERBLADEN. THEMA 5: Ik wil ridder worden! Plantyn - TotemTaal - Thema 5: ik wil ridder worden! KOPIEERBLADEN THEMA 5: Ik wil ridder worden! 97 97 Wat moet je doen om ridder te worden? Vind je dit goed? Moet er nog iets bij? Als je de opdrachten hier goed uitvoert, krijg je een ridderdiploma. Page

Nadere informatie

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de Toespraak uitgesproken door de Minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij gelegenheid van zijn Kerstbezoek aan Afghanistan, 24 december 2008 te Kaboel. Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan

Nadere informatie

Tineke Boudewijns VERSTAG

Tineke Boudewijns VERSTAG Tineke Boudewijns VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen

Nadere informatie

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Afschrift aan de Voorzitter van de Eerste

Nadere informatie

Herdenking 4 mei 2015 Anouchka van Miltenburg, Voorzitter Tweede Kamer der Staten-Generaal

Herdenking 4 mei 2015 Anouchka van Miltenburg, Voorzitter Tweede Kamer der Staten-Generaal Herdenking 4 mei 2015 Anouchka van Miltenburg, Voorzitter Tweede Kamer der Staten-Generaal Vandaag is het precies 70 jaar geleden dat ons land werd bevrijd. Generaties Nederlanders zijn opgegroeid in een

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Om het thuisfront goed te informeren, heb ik regelmatig

Om het thuisfront goed te informeren, heb ik regelmatig door Gertjan van der Ree Mij is gevraagd een stukje te schrijven over de ervaringen van het A- pel, 1 ste bt, 11 AfdRA tijdens onze uitzending naar Afghanistan. Wij vielen onder BG5 en zijn vanaf dec.

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Het verhaal van de schepping (Genesis 1 en 2)

Het verhaal van de schepping (Genesis 1 en 2) Het verhaal van de schepping (Genesis 1 en 2) Toen God begon met zijn schepping, was het donker en leeg. Maar God zei: Laat er licht zijn! En opeens was er licht. Nu was het niet donker meer, maar nog

Nadere informatie

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2016 258 Besluit van 2 juni 2016 inzake rangschikking, oprichtingsdata en genealogieën van eenheden van de Koninklijke Landmacht, heroprichting van

Nadere informatie

1 In het begin. In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde.

1 In het begin. In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde. 1 In het begin GENESIS 1:1-25 In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde. De aarde is nat en donker. God wil van de aarde iets heel moois maken.

Nadere informatie

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel Veertien leesteksten Leesvaardigheid A1 Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek Ad Appel Uitgave: Appel, Aerdenhout 2011-2016 Verkoopprijs: 1,95 Ad Appel Te bestellen via www.adappelshop.nl

Nadere informatie

10. Gebarentaal [1/3]

10. Gebarentaal [1/3] 10. Gebarentaal [1/3] 1 Gebarentalen Stel, je kunt niets horen. Je bent doof. Hoe praat je dan met andere mensen? Je kunt liplezen, maar dat is moeilijk en je mist dan toch nog veel van het gesprek. Bovendien

Nadere informatie

Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie,

Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie, 1. Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie, Beste Veteranen, familieleden, vrienden en kennissen

Nadere informatie

Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht.

Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht. Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dank mw. Coorens, Dames en heren, We vieren vanavond

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema.

Thema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema. http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 16. Herhaling thema. Wat leert u in deze les? De woorden van les 12, 13, 14 en 15. Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente Den Haag

Nadere informatie

Spreekbeurt en werkstuk over. Ridders. Door: Oscar Zuethoff

Spreekbeurt en werkstuk over. Ridders. Door: Oscar Zuethoff Spreekbeurt en werkstuk over Ridders Door: Oscar Zuethoff Mei 2007 Inleiding Waarom houd ik een spreekbeurt over de ridders en de riddertijd? Toen ik klein was wilde ik altijd al een ridder zijn. Ik vind

Nadere informatie

DAGORDER. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht.

DAGORDER. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht. DAGORDER Collega s, Minister Hennis en generaal Middendorp zijn dinsdagavond afgetreden. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht. En nu zijn ze op deze

Nadere informatie

China. - Tibet Cultuur- les 2.

China. - Tibet Cultuur- les 2. China Pagina 1 - Tibet Cultuur- les 2. Colofon Les voor groep 7/8 50 minuten Aardrijkskunde Leerkracht - handreiking Inleiding In deze les willen we ons verdiepen in de situatie van Tibet. Wat speelt daar

Nadere informatie

Lieve broer! Je liefste zus!!! Camille Vandenbussche. 12-19 oktober

Lieve broer! Je liefste zus!!! Camille Vandenbussche. 12-19 oktober Lieve broer! 12-19 oktober Je bent nog maar 1 week weg, en ik mis je al! Hopelijk zie ik je nog terug! Ik heb gehoord dat er al heel wat mannen zijn gestorven! Jij nog niet,gelukkig! En,papa, alles goed

Nadere informatie

U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.

U leert in deze les toestemming vragen. Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheid,

Koninklijke Hoogheid, Toespraak van de minister van Defensie, J.S.J. Hillen, ter gelegenheid van de medailleuitreiking op Veteranendag op 30 juni 2012 te Den Haag. LET OP: gesproken woord telt! Koninklijke Hoogheid, excellenties,

Nadere informatie

Directeur/bestuurder Peter Meijs aan het woord. Nieuwe leidinggevenden bij SDW stellen zich voor

Directeur/bestuurder Peter Meijs aan het woord. Nieuwe leidinggevenden bij SDW stellen zich voor SDWNIEUWS Informatie voor cliënten, ouders en cliëntvertegenwoordigers oktober 2010 BELANGRIJKE Informatie voor jou, lees dit blad goed! Directeur/bestuurder Peter Meijs aan het woord > Lees verder op

Nadere informatie

Vervoer gevaarlijke stoffen

Vervoer gevaarlijke stoffen Vervoer gevaarlijke stoffen binnen Defensie Edwin van de Ven Inhoud Defensie Uitzonderingspositie Defensie Voorbereidingen (Gereedstelling) We vertrekken. We doen ons werk. We gaan weer naar huis.. 2 Defensie

Nadere informatie

Let op: Alleen gesproken woord geldt!

Let op: Alleen gesproken woord geldt! Spreekpunten staatssecretaris De Vries van Defensie ter opening van het congres Maak jezelf Zichtbaar op 11 maart 2010 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dames en heren, We leven in het

Nadere informatie

Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag.

Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag. Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag. Let op: Alleen het gesproken woord geldt! De lancering

Nadere informatie

VCA Nieuwsbrief maart 2018

VCA Nieuwsbrief maart 2018 Naam bedrijf VCA Nieuwsbrief maart 2018 Veteranen Cafe t Hookhoes, Grotestraat-zuid 129, Almelo www.veteranencafealmelo.nl Veteranencafé op dinsdag 13 maart 2018 Contact : vca@veteranen.nl 06-21 666 362

Nadere informatie

Vechten voor vrijheid

Vechten voor vrijheid tekst inge-mirjam bosveld Beeld Eljee Op uw plaatsen... Ook in Eva-radio kwamen op 22 januari militairen aan het woord. (Na)luisteren kan ook via www.eo.nl/eva. Vechten voor vrijheid Patrouilleren door

Nadere informatie

Kinderen zonder papieren

Kinderen zonder papieren VPM VPM Kinderen zonder papieren Je ziet het bijna elke dag op de tv of in de krant: beelden van landen in oorlog, mensen in armoede. Op zoek naar een betere plaats om te leven, slaan ze op de vlucht.

Nadere informatie

Juridische medewerker

Juridische medewerker 28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...

Nadere informatie

Muis heeft tikkertje gespeeld met Draak. Het is al donker als ze naar huis wil. Muis moet nog een heel eind door het bos.

Muis heeft tikkertje gespeeld met Draak. Het is al donker als ze naar huis wil. Muis moet nog een heel eind door het bos. Muis heeft tikkertje gespeeld met Draak. Het is al donker als ze naar huis wil. Muis moet nog een heel eind door het bos. Ben je niet bang? vraagt Draak. Muis trekt haar zwaard. Ik heb een zwaard. Ik draag

Nadere informatie

Geschiedenisvan Suriname. 1980: de staatsgreep

Geschiedenisvan Suriname. 1980: de staatsgreep Geschiedenisvan Suriname 1980: de staatsgreep De oprichting van de SKM Voor de onafhankelijkheid was de Nederlandse regering verantwoordelijk voor de verdediging van Suriname. Na de onafhankelijkheid moest

Nadere informatie

Liedjes Kerstmusical: Volg die ster

Liedjes Kerstmusical: Volg die ster 14-1: Waar ben je geboren Waar ben je geboren, waar kom je vandaan Waar is het begonnen, waar is het ontstaan Waar ken jij de weg zelfs met je ogen dicht Waar ben je geboren, waar zag jij het licht Iedereen

Nadere informatie

Zendingsmoment voor het sterzingen, opgebouwd rond Mt. 2, 1-12

Zendingsmoment voor het sterzingen, opgebouwd rond Mt. 2, 1-12 Pagina 1 Didactisch materiaal Affiche, sterreflectoren, veiligheidsjasjes, van het sterzingen Projectfiche sterzingen 2015 Verkleedmateriaal voor Driekoningen CD met sterzangerslied Teksten van de liederen

Nadere informatie

Dank u wel kolonel Lambrichts, mevrouw Sybilla Dekker, Generaal, geachte aanwezigen,

Dank u wel kolonel Lambrichts, mevrouw Sybilla Dekker, Generaal, geachte aanwezigen, Spreekpunten staatssecretaris De Vries van Defensie ter gelegenheid van de eerste deeltijdopleiding Middelbare Defensie Vorming te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dank u wel kolonel Lambrichts,

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven.

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Water Egypte In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Ik ga naar een restaurant in Nederland. Daar bestel ik een glas water. De ober vraagt

Nadere informatie

KIJKROUTE IN VREDESNAAM

KIJKROUTE IN VREDESNAAM ONDERHANDELEN VECHTEN COLOFON Deze kijkroute is gemaakt voor kinderen vanaf 8 jaar en hun ouders, bij de tentoonstelling In Vredesnaam. De Vrede van Utrecht 1713. Deze tentoonstelling staat van 12 april

Nadere informatie

De rangonderscheidingstekens van de krijgsmacht

De rangonderscheidingstekens van de krijgsmacht De rangonderscheidingstekens van de krijgsmacht Inhoud De rangonderscheidingstekens van de krijgsmacht Deze brochure is een uitgave van: Ministerie van Defensie Directie Communicatie Vormgeving: Grafische

Nadere informatie

Lancaster ED470. Wie, wat, waar en hoe?

Lancaster ED470. Wie, wat, waar en hoe? Lancaster ED470 Wie, wat, waar en hoe? Hier is het toestel neer gekomen en ontploft. Een groot gat kwam in de grond. Wat gaan we doen? Het verhaal Vliegtuigcrash. 23 september 1944 De vliegbasis Skellingthorpe

Nadere informatie

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal,

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Veel te laat krijgen jullie deze nieuwsbrief. Ik had hem al veel eerder willen maken/versturen, maar ik

Nadere informatie

Gijsje zonder staart geschreven door Henk de Vos (in iets gewijzigde vorm) Er was eens een klein lief konijntje, dat Gijs heette. Althans, zo noemden

Gijsje zonder staart geschreven door Henk de Vos (in iets gewijzigde vorm) Er was eens een klein lief konijntje, dat Gijs heette. Althans, zo noemden Gijsje zonder staart geschreven door Henk de Vos (in iets gewijzigde vorm) Er was eens een klein lief konijntje, dat Gijs heette. Althans, zo noemden zijn ouders hem, maar alle andere konijntjes noemden

Nadere informatie

ROFFELTJE. Hij ziet het niet

ROFFELTJE. Hij ziet het niet Spechtstraat 49, 3853 VA, Ermelo, 0341-552284 ROFFELTJE > Hij ziet het niet Vol vertrouwen legt hij zijn kleine bruine handjes in die van mij. Ik heb zwarte Piet gezien vertelt hij me met glanzende bruine

Nadere informatie

PeerEducatie Handboek voor Peers

PeerEducatie Handboek voor Peers PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:

Nadere informatie

Ik ben maar een eenvoudige ezel, maar ik wil je graag een mooi verhaal vertellen

Ik ben maar een eenvoudige ezel, maar ik wil je graag een mooi verhaal vertellen De ezel van Bethlehem Naar een verhaal van Jacques Elan Bewerkt door Koos Stenger Ik ben maar een eenvoudige ezel, maar ik wil je graag een mooi verhaal vertellen over iets wat er met me gebeurd is. Het

Nadere informatie

Susanne Hühn. Het innerlijke kind. angst loslaten

Susanne Hühn. Het innerlijke kind. angst loslaten Susanne Hühn Het innerlijke kind angst loslaten Inhoud Inleiding 7 Hoe ontstaat angst? 11 Wegen uit de angst 19 Het bange innerlijke kind leren kennen 35 Meditatie Het bange innerlijke kind leren kennen

Nadere informatie

Datum 14 mei Betreft Inzet Defensie Arbeidsvoorwaarden. Collega s,

Datum 14 mei Betreft Inzet Defensie Arbeidsvoorwaarden. Collega s, > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag Bestuursstaf Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl Bij beantwoording datum, onze referentie en betreft vermelden. Betreft Inzet Defensie

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-14-1-b

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-14-1-b Bijlage VMBO-KB 2014 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-14-1-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een politieke prent over een biddende fabrikant (1907): Onderschrift

Nadere informatie

Open Monumenten 10 september 2016 Legerplaats bij Oldebroek

Open Monumenten 10 september 2016 Legerplaats bij Oldebroek Open Monumenten 10 september 2016 Legerplaats bij Oldebroek Welkom! Hartelijk welkom bij de Historische Collectie Korps Veld Artillerie op de legerplaats bij Oldebroek ter gelegenheid van de Open Monumentendag

Nadere informatie