Inhoudsopgave. Colofon. Harderwijk 2014 Sportaanbiedersmonitor. 1. Achtergrond van het onderzoek. 3

Transcriptie

1

2 2 Inhoudsopgave 1. Achtergrond van het onderzoek Resultaten sportaanbiedersmonitor Harderwijk De sportaanbieders Leden en activiteiten Organisatie en beleid Vrijwilligers Financiën Sportbeleid gemeente Harderwijk, verenigingsondersteuner Conclusies.. 10 Colofon Titel: Harderwijk 2014 Auteur: Sportscan Uitgevoerd door: Sportscan December Popovstraat RK Zwolle T. (038) E. info@sportscan.nl W.

3 3 1. Achtergrond van het onderzoek Vanaf 2000 wordt in Nederland jaarlijks gerapporteerd over de stand van zaken en de ontwikkelingen binnen de Nederlandse sportverenigingen. De bron voor het gepresenteerde materiaal wordt gevormd door het verenigingspanel en de jaarlijks terugkerende Verenigingsmonitor. Het panel vormt een goede doorsnee van de (traditioneel) georganiseerde breedtesport, van verenigingen afkomstig van alle takken van sport door heel Nederland. Het WJH Mulierinstituut (centrum voor sociaal wetenschappelijk sportonderzoek) verzorgt jaarlijks deze rapportage. In 2009 is, in samenspraak met NOC*NSF, de opzet van de Verenigingsmonitor veranderd. Op basis van de uitgebreide vragenlijst is een korte basisvragenlijst opgesteld. Deze basislijst wordt jaarlijks uitgevoerd, landelijk zal de uitgebreide vragenlijst om de drie jaar worden uitgezet. Met ingang van 2012 hanteert NOC*NSF een andere naam, de overigens zonder dat deze andere aanbieders (lees commerciële sportaanbieders) in de onderzoeksgroep zijn vertegenwoordigd. Dit gebeurt naar verwachting voor het eerst in In Harderwijk is ervoor gekozen de basisvragenlijst twee-jaarlijks uit te zetten. De basislijst wordt aangevuld met specifieke vragen die op de Harderwijkse situatie van toepassing zijn. In 2014 zijn ook meer commerciële sportaanbieders benaderd. We spreken derhalve dit jaar voor het eerst over de sportaanbiedersmonitor. In deze samenvatting van de 2014 worden de resultaten gepresenteerd van de Harderwijk 2014, in navolging van 2002, 2004, 2006, 2008, 2010 en De vragenlijst is verspreid onder 69 sportaanbieders (waaronder 11 commerciële aanbieders) in de gemeente Harderwijk. Verenigingen kregen twee maal kort uitstel om de vragenlijst te retourneren. Uiteindelijk vulden 41 organisaties de lijst volledig in (waaronder vier commerciële aanbieders). De respons komt daarmee op 59%. De respons geeft een redelijke afspiegeling van de sportaanbieders in Harderwijk echter geen volledig beeld. 73% van de organisaties is aangesloten bij een sportbond of -koepelorganisatie. Tabel 1 Overzicht respons Respons verenigingen (n=58) 67% 63% 55% 74% 78% 66% 37=64% Respons commerciële aanbieders (n=11) n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. n.b. 4=36% Aangesloten bij bond of koepel 83% 88% 85% 84% 78% 79% 73%

4 4 2 Resultaten sportaanbiedersmonitor Harderwijk 2014 Deze rapportage en de vragenlijst is verdeeld in zes onderdelen: de sportaanbieder algemeen, leden en activiteiten, organisatie en beleid, vrijwilligers, financiën en tenslotte sportbeleid gemeente Harderwijk. Per onderdeel worden resultaten genoemd en besproken aan de hand van tabellen en figuren. Indien relevant wordt een vergelijking gemaakt met de meest recente landelijke uit 2012, waarbij aangetekend moet worden dat in Harderwijk in 2014, commerciële aanbieders en ook aanbieders die niet zijn aangesloten bij NOC*NSF zijn meegenomen De sportaanbieders algemeen Alle aanbieders zijn gevestigd in de gemeente Harderwijk en bieden in de gemeente activiteiten aan. Enkele aanbieders hebben een regionaal karakter. De organisaties in dit onderzoek bieden een grote variatie van zesendertig takken van sport. 37% van de aanbieders beschikt over een eigen sportaccommodatie of complex (één sportvereniging deelt de accommodatie met een andere sportvereniging en is hierbij inbegrepen). 63% beschikt niet over een eigen sportaccommodatie of sportcomplex. Eén van de vier commerciële aanbieders maakt tevens gebruik van een sportaccommodatie dat niet haar eigendom is. 73% van de aanbieders is aangesloten bij een landelijke (sport)bond en/ of sportkoepel en weet zich daardoor landelijk gesteund (zie tabel 1). Tien aanbieders zijn niet aangesloten (één onbekend). Dit zijn vooral kleinere verenigingen met minder leden. 2.2 Leden en activiteiten In onderstaande tabel een overzicht van de belangrijkste ledenkenmerken van de 41 sportaanbieders uit dit onderzoek. Tabel 2 Overzicht ledenkenmerken (ver.) 2014 (com.) Gemiddeld aantal leden Allochtone leden* 3,7% 3,7% 3% 3% 4,7% 3,5% 4,3% 2,1% Leden met een beperking ** 1% 0,6% 0,1% 0,7% 0,7% 1,4% 0,3% 0% Leden met een chronische aandoening *** 2,6% 1,7% 2% 0,8% 3,4% 3,0% 2,0% 0% Man / vrouw verhouding 65/35 70/30 70/30 66/34 60/40 64/36 63/37 51/49 Verenigingen met een ledenstop wachtlijst % Ledenaantal gestegen / gedaald in % 19% 11% 16% 3% 10% 0% 51/20 41/44 61/35 57/35 59/27 41/28 52/48 66/33 Actieve topsporters (aantal ver.) - 7 (5) 23 (6) 37 (9) 24 (7) 14 (8) 12 (9) 7 (2) * Onder allochtonen wordt verstaan mensen waarvan tenminste één van de beide ouders in het buitenland is geboren. ** Onder leden met een beperking wordt verstaan mensen met een lichamelijke handicap, een verstandelijke - of een zintuiglijke handicap. *** Bij chronische aandoeningen moet u denken aan diabetes, epilepsie, astma, (ex) hartpatiënten.

5 5 Het is lastig om op basis van de resultaten in tabel 2 trends te ontdekken. De verschillen worden deels ook verklaard omdat niet elk onderzoeksjaar dezelfde aanbieders reageren. Gemiddeld hebben sportaanbieders in Harderwijk 314 leden. Er zijn twee aanbieders met meer dan leden, die een grote impact hebben op dit gemiddelde. Het gemiddelde aantal leden van verenigingen is 262. Commerciële aanbieders hebben gemiddeld 789 klanten. Het gemiddeld aantal leden van verenigingen in Nederland is 195. In deze onderzoeksgroep ontdekken we 19 kleine (tot 100 leden), 8 middelgrote (tussen de 100 en 250 leden) en 14 grote verenigingen (meer dan 250 leden). Net als landelijk zien we ook in Harderwijk dat ledengroei zich vooral voordoet bij de middelgrote- en grotere verenigingen (een gemiddelde toename van 18 leden het afgelopen jaar (seizoen). Kleine verenigingen zien nauwelijks groei. Dit jaar is er maar één vereniging die momenteel een ledenstop heeft. Vier hebben er een wachtlijst. Ook zijn er (wederom) minder verenigingen waar het ledenaantal gestegen is. De verhouding tussen het aantal mannelijke en vrouwelijke leden blijft vergelijkbaar scheef in de afgelopen tien jaar. Gemiddeld hebben verenigingen 261 leden en commerciële aanbieders 788 klanten. Het ledenaantal zal naar verwachting voor 63% van de verenigingen het komende jaar gelijk blijven (twee jaar geleden nog 76%). 29% verwacht te maken te krijgen met een stijging, 2% denkt te maken te krijgen met een sterke groei van het ledental. Deelname aan de formele of officiële competitie Bij zes van de 41 aanbieders neemt geen enkel lid deel aan de officiële competitie. Bij drie verenigingen nemen alle leden deel. Bij elf aanbieders neemt meer dan de helft van het aantal leden deel aan de officiële competitie. In onderstaande tabel een overzicht van de verhouding van leeftijdsopbouw van het ledenbestand, verdeeld over vrouwen en mannen. Tabel 3 Overzicht leeftijdsopbouw ledenbestand Leeftijd Vrouwen 2010 Vrouwen 2012 Vrouwen 2014 Mannen 2010 Mannen 2012 Mannen 2014 t/m 17 jaar t/m 44 jaar t/m 64 jaar plus Meisjes t/m 17 jaar blijven alle jaren de grootste groep leden uitmaken. Opvallend is dat het percentage van de leden van 65 jaar of ouder dit onderzoeksjaar weer daalt bij de onderzochte aanbieders. Ledenaantal 16 aanbieders (39%) heeft vorig jaar (seizoen) te maken gehad met ledenverlies. Een even groot deel met ledengroei. Bij zes verenigingen bleef het aantal leden stabiel, drie verenigingen beantwoorden de vraag niet. Landelijk gaat het om 27%. 68% van de vereniging heeft wel de ambitie om de komende jaren tot 2018 te groeien. Vooral verenigingen met netto ledenverlies het afgelopen jaar spreken deze ambitie uit (12 van de 16). In algemene zin wordt ledengroei verwacht uit verschillende leeftijdscategorieën. Zowel de leeftijdscategorie 6-12 jr (44%) en jr (56%) worden genoemd. Minder groei wordt verwacht uit de groepen 55+ (20%) en jr (32%). Landelijk heeft 90% van de aanbieders de ambitie te groeien.

6 6 2.3 Organisatie en beleid In paragraaf 2.3 worden onderwerpen besproken die te maken hebben met de organisatie van de sportaanbieder en de mate waarin planmatig wordt gewerkt. 63% van de aanbieders heeft vrouwen in het bestuur (in 2012 en 2010 ook 63%), waarvan 15% meer dan 2 vrouwelijke bestuursleden heeft. 51 % van de verenigingen heeft huisregels op papier gezet met betrekking tot gezonde leefstijl (30% in 2012 en 29% in 2010). 42% besteedt structureel aandacht aan blessurepreventie (gelijk aan 2012). Respondenten zijn gevraagd maximaal drie knelpunten/ punten van zorg aan te kruisen op een lijst met vijf knelpunten. 37 van de 41 organisaties gaven één of meerdere punten aan. De belangrijkste knelpunten voor de verenigingen liggen op het behoud en werving van leden (26x), financiën (20x), de accommodatieproblematiek (19x), kader (13x) en overig (5x). Opvallend is dat de accommodatieproblematiek toeneemt in vergelijking met 2012 (zie figuur 1). In de landelijke sportaanbiedersmonitor komt accommodatieproblematiek pas op de vierde plaats en is de volgorde leden, kader, financiën en accommodatie. In Harderwijk zijn knelpunten rondom accommodatie derhalve vaker een bron van zorg. De zorgen van de sportverenigingen zijn in de figuur hieronder uitgezet, uitsluitend de drie belangrijkste knelpunten worden hier gepresenteerd. Figuur 1 overzicht belangrijkste knelpunten sportverenigingen Belangrijkste knelpunt voor sportverenigingen is ledenbehoud/ ledenwerving. Ook in 2012 en 2010 was dit het belangrijkste knelpunt. Bestuurlijke prioriteiten In het verlengde van bovengenoemde knelpunten is gevraagd waar het bestuur zich het komende jaar met name voor in gaat zetten. Uit een lijst met 12 speerpunten kon men er maximaal drie kiezen. Ledenwerving scoort 21x Ledenbehoud scoort 19x Financiën scoort 13x Sfeer en cultuur van de vereniging scoort 12x Beheer en onderhoud accommodaties scoort 7x Behoud van vrijwilligers scoort 7x Werving vrijwilligers scoort 4x

7 7 5 % van de verenigingen typeert de eigen vereniging in algemene zin als zeer sterk, 83% als sterk en 10% als niet zo sterk. In 2012 waren deze percentages respectievelijk 9%, 73% en 12% en in 2010, 10%, 64% en 6%. Het aantal organisaties dat zichzelf als sterk beschouwt neemt derhalve toe. 2.4 Vrijwilligers In deze paragraaf aandacht voor de motor van de verenigingen, de vrijwilligers. Allereerst het gemiddeld aantal vrijwilligers per aanbieder en het percentage aanbieders dat aangeeft over onvoldoende vrijwilligers te beschikken. Tabel 4 Overzicht vrijwilligerspotentieel Gemiddeld aantal vrijwilligers Tekort aan vrijwilligers 43% 37% 35% 24% 19% 9% 34% Op zoek naar vrijwilligers 77% 63% 62% 62% 50% 31% 54% 34% van de aanbieders geeft expliciet aan niet te beschikken over voldoende vrijwilligers (vrijwilligerstekort). Ondanks dat er soms geen tekorten zijn is men vaak wel op zoek naar vrijwilligers (54%). 44% van de aanbieders beschikt over voldoende vrijwilligers en is ook niet op zoek. Landelijk geeft 20% van de aanbieders aan een tekort aan vrijwilligers te hebben. 18 verenigingen gaven aan wat voor hen de belangrijkste reden van het vrijwilligerstekort is. Voor twaalf geldt de beperkte bereidheid om zich als vrijwilliger in te zetten als belangrijkste reden. Voor drie de onevenwichtige leeftijdsopbouw van leden en ook voor drie verenigingen een tekort aan expertise bij de leden. De grootste behoefte aan vrijwilligers ligt op het bestuurlijke en sporttechnische vlak. Er wordt met name gezocht naar bestuursleden, trainers, arbitrage en jurering en organisatoren voor evenementen, wedstrijden, toernooien en nevenactiviteiten. Naast vrijwilligers maken tien sportaanbieders gebruik van betaalde medewerkers. In totaal hebben de ondervraagde aanbieders 110 personen in betaalde dienst (bij tien verenigingen) (48 in 2012) voor gemiddeld 6,5 uur in de week. Zowel het aantal medewerkers als het gemiddeld aantal uren dat aanbieders in dienst hebben stijgt. Vooral taken als: training/ begeleiding lesgeven 14x genoemd, beheer/ onderhoud / schoonmaak accommodatie 13x, bestuur 10x, bar/ kantine diensten 9x, organisatie nevenactiviteiten 9x, organisatie wedstrijden en toernooien 8x, arbitrage en jurering 6x, beheer en onderhoud materialen 6x en samenstelling clubblad 4x worden frequent genoemd als zijnde taken en werkzaamheden waarvoor vrijwilligers worden gezocht. Opmerkelijk genoeg zijn dit lang niet allemaal structurele taken, taken waarvan bekend is dat mensen zich daar niet snel aan committeren.

8 8 2.5 Financiën Paragraaf 2.5 beschrijft de financiële situatie van de sportaanbieder. In vergelijking met de landelijke sportaanbiedersmonitor is de vraagstelling bewust eenvoudig gehouden door complexe vragen over inkomsten en uitgaven te schrappen. 34% van de aanbieders heeft de contributie het afgelopen jaar verhoogd (2008, 62%, in 2010, 40% en in 2012, 49%). Er is nauwelijks verschil op de variabelen: aangesloten bij een landelijke bond, eigen accommodatie in eigendom, ledenverlies in het afgelopen jaar of inschatting van de eigen financiële situatie. Wel valt op dat geen van de commerciële aanbieders de contributie heeft verhoogd en dat slechts twee van de vijf aanbieders wiens financiële situatie als zorgwekkend of minder gezond wordt aangeduid de contributie verhoogd hebben. In de onderstaande figuur is weergegeven hoe verenigingen zelf hun financiële posities beoordelen. Figuur 2 Overzicht financiële positie verenigingen 59% ervaart de financiële positie als gezond tot zeer gezond (in 2010, 77% in %). Vier aanbieders spreken over een minder gezonde situatie, één over een zorgwekkende en twaalf over een redelijk gezonde situatie. Ondanks de economische recessie is bij 24% van de verenigingen de financiële situatie verbeterd ten opzichte van het begin van het jaar (januari 2014) (in 2010, 31%, in %). Bij liefst negen aanbieders (22%) is de financiële situatie verslechterd tot sterk verslechterd. Liefst 37% heeft in 2014 geplande uitgaven uitgesteld of bezuinigd in verband met de economische recessie (in 2010, 14% in %). Voorbeelden van bezuinigingen zijn: aanschaf materialen en kleding, inrichting accommodatie, uitstellen onderhoud, uitstel vervanging materialen en vrijwilligersvergoedingen.

9 9 2.6 Sportbeleid gemeente Harderwijk In deze laatste paragraaf wordt de betrokkenheid met sportstimuleringsprojecten en de verenigingsondersteuner besproken. Sportstimulering 56% van de huidige aanbieders is betrokken bij een gemeentelijk sportstimuleringsproject, vrijwel altijd het project Sportwijzer (in % en in %). Andere projecten zijn Veluwegames, JOGG, Sportkracht, Fiets Fit en Koningsspelen. Redenen om niet mee te doen zijn de verwachting dat het niets oplevert voor de club, geen mogelijkheden binnen de gestelde tijden, past niet bij de activiteiten van de aanbieder en/of de vereniging geeft aan te klein te zijn. Sportplatform 59% van de verenigingen bezoekt 1 tot 2 maal per jaar het Sportplatform (was 67% in 2010 en 52% in 2012). Zeventien verenigingen komen nooit naar het platform. Als suggesties voor inhoudelijke onderwerpen worden genoemd: gezamenlijk gebruik van accommodaties, ledenwerving, aantrekken nieuwe financiële bronnen, overleg aanschaf materialen, privatisering, sponsoring en beschikbaarheid van sporthal de Sypel in het weekend. Verenigingsondersteuning In deze monitor zijn voor het eerst vragen toegevoegd over de verenigingsondersteuner van de gemeente Harderwijk. 83% van de organisaties kent de gemeentelijke ondersteuner. Redenen om geen gebruik te maken van de kennis van de ondersteuner zijn: geen aanleiding 2x, we doen het op eigen kracht, geen duidelijkheid over de aard van de ondersteuning, te klein, al contact met andere deskundige. Tot op heden is vooral gebruik gemaakt van de projecten/ diensten: Veilig Sport Klimaat / theatervoorstelling Wel winnen hè 10x, Sportplatform 7x, Sportkracht 5x, Thema-avond Werven van vrijwilligers of werven van tijd 5x en een persoonlijk gesprek 5x. Vier andere aanbieders spraken met de ondersteuner over andere onderwerpen. 93% van de aanbieders die gebruik hebben gemaakt van de verenigingsondersteuner vonden de ondersteuning (zeer)bruikbaar. Daarnaast zijn er zes aanbieders die nog geen gebruik hebben gemaakt van de ondersteuningsmogelijkheden, die nu wel interesse hebben getoond.

10 10 3 Conclusies 2014 De 2014 volgt op zes eerdere tweejaarlijkse monitors. Incidenteel zijn resultaten vergeleken met de landelijke monitor. In Harderwijk is een iets afwijkende onderzoeksgroep gebruikt omdat ook commerciële aanbieders benaderd zijn. Binnen de gemeente is een groot aantal verschillende sporten te beoefenen. Het overgrote deel van de verenigingen is aangesloten bij een landelijke bond. Bijna 37% van de verenigingen beschikt over een eigen accommodatie. 39% van de aanbieders, heeft vorig jaar (seizoen) te maken gehad met ledenverlies. 68% van de vereniging heeft wel de ambitie om de komende jaren te groeien. De groei wordt vooral gezocht in de leeftijdscategorie 19 tot 55 jaar en 6 tot 12 jaar en nauwelijks in de groep 55 jaar en ouder. Dit jaar is er maar één vereniging die momenteel een ledenstop heeft. Vier hebben er een wachtlijst. Ook zijn er (wederom) minder verenigingen waar het ledenaantal gestegen is. De verhouding tussen het aantal mannelijke en vrouwelijke leden blijft (net als landelijk) 59% mannen en 41% vrouwen. Gemiddeld hebben verenigingen 262 leden en commerciële aanbieders 789 klanten. Het ledenaantal zal naar verwachting voor 63% van de verenigingen het komende jaar gelijk blijven. 29% verwacht te maken te krijgen met een stijging, 2% denkt te maken te krijgen met een sterke groei van het ledental. De belangrijkste knelpunten voor de verenigingen liggen op het behoud en werving van leden (26x), financiën (20x), de accommodatieproblematiek (19x), kader (13x) en overig (5x). Opvallend is dat de accommodatieproblematiek toeneemt in vergelijking met Bestuurlijke prioriteit gaat vooral uit naar ledenwerving en ledenbehoud. De toenemende accommodatieproblematiek in combinatie met de wens het ledenbestand uit te breiden zou tot problemen kunnen leiden. Het aantal organisaties dat zichzelf als sterk beschouwt neemt toe. 34% van de aanbieders geeft expliciet aan niet te beschikken over voldoende vrijwilligers (vrijwilligerstekort). De grootste behoefte aan vrijwilligers ligt op het bestuurlijke en sporttechnische vlak. Er wordt met name gezocht naar bestuursleden, trainers, arbitrage en jurering en organisatoren voor evenementen, wedstrijden, toernooien en nevenactiviteiten. 34% van de aanbieders heeft de contributie het afgelopen jaar verhoogd. 59% ervaart de financiële positie als gezond tot zeer gezond. Vier aanbieders spreken over een minder gezonde situatie, één over een zorgwekkende en twaalf over een redelijk gezonde situatie. 56% van de huidige aanbieders is betrokken bij een gemeentelijk sportstimuleringsproject, vrijwel altijd het project Sportwijzer. Andere projecten zijn Veluwegames, JOGG, Sportkracht, Fiets Fit en Koningsspelen. 83% van de organisaties kent de gemeentelijke verenigingsondersteuner. 93% van de aanbieders die gebruik hebben gemaakt van de verenigingsondersteuner vonden de ondersteuning (zeer)bruikbaar. Daarnaast zijn er zes aanbieders die nog geen gebruik hebben gemaakt van de ondersteuningsmogelijkheden, die nu wel interesse hebben getoond.