CBRN-DREIGING: DE NIEUWE UITDAGINGEN. CBRN-dag. 3 oktober 2017 Maj. O. ROUSSEAU

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "CBRN-DREIGING: DE NIEUWE UITDAGINGEN. CBRN-dag. 3 oktober 2017 Maj. O. ROUSSEAU"

Transcriptie

1

2 CBRN-DREIGING: DE NIEUWE UITDAGINGEN CBRN-dag 3 oktober 2017 Maj. O. ROUSSEAU

3 Doelstelling To inform about the evolution of the CBRN threat and the new challenges which have arisen. Informeren over de evolutie van de CBRN-dreiging en de nieuwe uitdagingen die zich voordoen. Informer de l évolution de la menace CBRN et des nouveaux challenges qui se posent. 3

4 Inleiding Generale Staf van Defensie/Directeur gemeenschappelijk CBRN-kantoor CHOD-adviseur voor operationele CBRN-zaken Verantwoordelijke voor doctrine en sleutelgebruikersvereisten Hoofd van de cel CBRN geïntegreerd defensievermogensbeheer Hoofd van de (BEL) delegatie in de gemeenschappelijke CBRN-vermogensontwikkelingsgroep van de NAVO de CBRN-werkgroep doctrine en terminologie van de NAVO de CBRN-expertengroep van EUROCORPS 4

5 Overzicht CBRN: wat is het? CBRN doorheen de geschiedenis CBRN: het risico evalueren CBRN-dreiging: stavaza CBRN-dreiging: huidige trends De nieuwe uitdagingen 5

6 De slimme legerleider overmeestert de troepen van de vijand, zonder dat het tot een strijd komt Sun Tzu, De kunst van het oorlogvoeren, 6e eeuw v. Chr. 6

7 CBRN: wat is het? 7 CBRN: Chemisch Biologisch Radiologisch Nucleair Wapen, van industriële oorsprong, handgemaakt In elke fysische staat Doel: Massavernietigingswapen Ontrading Wapen van de zwakken Psychologisch effect Per ongeluk

8 CBRN doorheen de geschiedenis Oorsprong: 1350 v. Chr.: De Hettieten lieten besmette dode dieren achter. Oudheid en middeleeuwen: tal van pogingen met verstikkende of giftige dampen. Belegering van Caffa (1346): waarschijnlijk begon hier de uitbraak van de pest die bijna de helft van de Europese bevolking het leven kostte. Amerikaanse Burgeroorlog ( ): hulzen gevuld met chloor ontwikkeld door de Unionisten (maar niet gebruikt). WOI, het industriële gebruik: 22 april 1915: 180 ton chloor werd gelost in de buurt van IEPER, met dodelijke slachtoffers en gewonden tot gevolg. WOI: dodelijke slachtoffers door chemische wapens. 8

9 CBRN doorheen de geschiedenis WOII: dodelijke slachtoffers door experimenten met en verspreiding van biologische stoffen (Eenheid 731, Japan) Eerste gebruik van atoombommen 9 Hedendaagse tijd: 1978 Zimbabwe: slachtoffers door besmetting met anthrax, link met het Zuid-Afrikaanse Project Coast (etnisch wapen) oorlog tussen Iran en Irak: dodelijke slachtoffers door het massale gebruik van chemische wapens door Irak Halabja: doden Tokio: terreuraanslag met sarin in metro.

10 CBRN: het risico evalueren Elke stof heeft zijn eigen fysische eigenschappen Belang van de context: Militaire operatie/per ongeluk vrijgekomen/terrorisme Dreiging = Vermogen X Bedoeling Risico = Waarschijnlijkheid van gebeuren X Ernst van de gevolgen Risicobeheer >< risicovermijding

11 CBRN-dreiging: stavaza Conflict in Syrië: herhaaldelijk gebruik van CBRNstoffen sinds 2013 door beide partijen. 11

12 CBRN-dreiging: stavaza 22/04/2015 Japan: activist doet een drone met een fles gevuld met radiologisch besmet zand landen op het dak van het kantoor van de eerste minister 12

13 CBRN-dreiging: stavaza 19/11/2015 Frankrijk: Het gebruik van CBRN-substanties door terroristen wordt niet uitgesloten. 30/11/15 België: politie onderschept videomateriaal waaruit interesse blijkt voor hooggeplaatste nucleaire wetenschapper. 13

14 CBRN-dreiging: stavaza Strijd tegen IS: steeds belangrijkere rol weggelegd voor drones 14

15 De nieuwe uitdagingen Vaststellingen: CBRN als militair wapen >< CBRN als een methode van oorlogvoering voor terroristen. Internationale wetten verhinderen niet langer dat actoren CBRN-stoffen gebruiken. Jihadisten/terreurgroepen hebben de nodige kennis en middelen. Ze zijn vindingrijk en passen zich sneller aan dan wij. Industriële ongevallen/defecten blijven mogelijk. 15

16 De nieuwe uitdagingen Zijn we voorbereid op: Onbemande systemen met CBRN-lading? Sabotage of misbruik van een faciliteit met giftige industriële gevaren? Zelfmoordacties met CBRN-stoffen? Reageren op een CBRN-voorval is niet alleen een kwestie van slachtoffers behandelen, het is vooral een kwestie van gevolgen beheren 16

17 Vragen? Majoor Olivier ROUSSEAU

Van chloor tot chloor

Van chloor tot chloor Van chloor tot chloor 100 jaar chemische oorlogvoering Dr Jean Pascal Zanders Davidsfonds Academie Langemark, 18 april 2015 Deel 1 Gas, een ongrijpbaar wapen Wat zijn chemische wapens? Is gas nu eigenlijk

Nadere informatie

TRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS

TRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS TRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS Q1. Denkt u dat het voor de toekomst van Nederland het beste is als wij actief deelnemen in de wereldpolitiek of moeten wij ons niet in de wereldpolitiek mengen? 1

Nadere informatie

Praktische opdracht Geschiedenis Korea Oorlog

Praktische opdracht Geschiedenis Korea Oorlog Praktische opdracht Geschiedenis Korea Oorlog Praktische-opdracht door een scholier 1407 woorden 1 februari 2003 4,5 118 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Opdracht 1: Wat zijn volgens jouw de oorzaken van

Nadere informatie

Protocol Decontaminatie. Irene van der Woude

Protocol Decontaminatie. Irene van der Woude Protocol Decontaminatie Irene van der Woude Inhoud Geschiedenis Protocol: Wat is (de)contaminatie (ont/besmetting)? Hoe kun je worden besmet? Waarom moet er (ter plekke) worden ontsmet? Hoe kan een besmetting

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 22 112 Nieuwe Commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie Nr. 2432 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Nadere informatie

Historische evolutie van de internationale regelgeving betreffende de middelen van oorlogvoering

Historische evolutie van de internationale regelgeving betreffende de middelen van oorlogvoering Historische evolutie van de internationale regelgeving betreffende de middelen van oorlogvoering 7 december 2015 Marijke Peys, stafmedewerker internationaal humanitair recht Overzicht 1. Tijdlijn St. Petersburg

Nadere informatie

WELKOM BIJ HET KVNRO-SYMPOSIUM VAN KLASSIEKE RAMPENBESTRIJDING NAAR MODERNE CRISISBEHEERSING

WELKOM BIJ HET KVNRO-SYMPOSIUM VAN KLASSIEKE RAMPENBESTRIJDING NAAR MODERNE CRISISBEHEERSING WELKOM BIJ HET KVNRO-SYMPOSIUM VAN KLASSIEKE RAMPENBESTRIJDING NAAR MODERNE CRISISBEHEERSING civiel-militaire samenwerking Oefening Alert2016 in Veiligheidsregio Twente 13-11-2016 Van klassieke rampenbestrijding

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Chemische en biologische wapens

Praktische opdracht ANW Chemische en biologische wapens Praktische opdracht ANW Chemische en biologische wapens Praktische-opdracht door een scholier 2693 woorden 20 maart 2003 6,9 47 keer beoordeeld Vak ANW Wat zijn biologische en chemische wapens? Chemische

Nadere informatie

TRANSATLANTIC TRENDS - NETHERLANDS

TRANSATLANTIC TRENDS - NETHERLANDS TRANSATLANTIC TRENDS - NETHERLANDS VRAAG 10 Denkt u dat het voor de toekomst van Nederland het beste is als wij actief deelnemen in de wereldpolitiek of moeten wij ons niet in de werelpolitiek mengen?

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl II

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl II Historisch overzicht vanaf 1900 14 maximumscore 2 Kaart A: 1 (= 1900-1914) 1 Kaart B: 2 (= 1919-1937) 1 15 maximumscore 2 Afbeelding 1 verwijst naar het bondgenootschap tussen Duitsland en Oostenrijk-Hongarije

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl 23 september

Nadere informatie

Het tegengaan van ABC-terrorisme Een sleutelrol voor inlichtingendiensten

Het tegengaan van ABC-terrorisme Een sleutelrol voor inlichtingendiensten Het tegengaan van ABC-terrorisme Een sleutelrol voor inlichtingendiensten Danny Pronk Hoewel de nucleaire dreiging na het einde van de Koude Oorlog lijkt te zijn afgenomen, blijft er een gerede kans bestaan

Nadere informatie

Herdenking van de atoomaanvallen op Hiroshima & Nagasaki, 72 jaar geleden Zondag 6 augustus 2017, vanaf 21u45 Korenlei, Gent

Herdenking van de atoomaanvallen op Hiroshima & Nagasaki, 72 jaar geleden Zondag 6 augustus 2017, vanaf 21u45 Korenlei, Gent Herdenking van de atoomaanvallen op Hiroshima & Nagasaki, 72 jaar geleden Zondag 6 augustus 2017, vanaf 21u45 Korenlei, Gent Dames en heren, goedenavond allemaal. Dank u voor uw komst. Ik moet eerst en

Nadere informatie

Over de rol van fotografische en filmische beelden in actuele conflicten. SYMPOSIUM SHOOTING RANGE

Over de rol van fotografische en filmische beelden in actuele conflicten. SYMPOSIUM SHOOTING RANGE Over de rol van fotografische en filmische beelden in actuele conflicten. SYMPOSIUM SHOOTING RANGE Inge Henneman Inleiding Wij zijn met z n allen gresge consumenten van slecht nieuws. Elke dag krijgen

Nadere informatie

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich?

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich? IEPERBOOG ZUID Beste leerling, Dit werkblad heeft als doel je iets langer bij bepaalde zaken in het museum te laten stil staan. Laat dit werkblad je er echter niet van weerhouden alles met de nodige aandacht

Nadere informatie

Werkstuk Nederlands Biologische wapens: Miltvuur

Werkstuk Nederlands Biologische wapens: Miltvuur Werkstuk Nederlands Biologische wapens: Miltv Werkstuk door een scholier 2832 woorden 18 mei 2003 6,1 36 keer beoordeeld Vak Nederlands Voorwoord Biologische en chemische wapens is een actueel onderwerp.

Nadere informatie

De Iraanse revolutie (1979) en zijn gevolgen

De Iraanse revolutie (1979) en zijn gevolgen Geschiedenis van de laatste 50 jaar De Iraanse revolutie (1979) en zijn gevolgen Bas Levinsohn 1 Inleiding Overzicht colleges Titel college Thema college Tijdsperiode 1 De Cubaanse rakketencrisis Beslissingen

Nadere informatie

Oorlog in Syrië en de internationale context

Oorlog in Syrië en de internationale context Oorlog in Syrië en de internationale context Binnenlandse en internationale (geopolitieke) factoren - Historisch: koloniale en postkoloniale politiek - Autoritair regime - Socio-economische en milieufactoren

Nadere informatie

Antwoord op vragen van de leden Wassenberg en Van Kooten-Arissen (beiden PvdD) over het testen van zenuwgassen op proefdieren door Defensie.

Antwoord op vragen van de leden Wassenberg en Van Kooten-Arissen (beiden PvdD) over het testen van zenuwgassen op proefdieren door Defensie. Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR

Nadere informatie

Chemie voor oorlog of vrede?

Chemie voor oorlog of vrede? april 2013 Chrétien Schouteten docentenhandreiking Chemie voor oorlog of vrede? -100 jaar Chemische Wapens- Vooraf Deze lessuggesties kunnen worden gebruikt als aanvulling bij de film Fires: de missie

Nadere informatie

Beschrijving operationeel proces politie Ontruimen en evacueren

Beschrijving operationeel proces politie Ontruimen en evacueren Beschrijving operationeel proces politie Ontruimen en evacueren December 2006 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. Doel... 2 3. Doelgroep... 2 4. Kritische proceselementen... 2 5. Uitvoering: activiteiten

Nadere informatie

Protocol Schuilen of ontruimen/evacueren

Protocol Schuilen of ontruimen/evacueren Protocol Schuilen of ontruimen/evacueren Bij incidenten met gevaarlijke stoffen Johan de Cock Kenniscongressen Protocol Leren 2007 Dinsdag 20 februari, Ede Dinsdag 27 februari, Den Haag Dinsdag 6 maart,

Nadere informatie

CBRN-security begint met een zelfanalyse

CBRN-security begint met een zelfanalyse CBRN-security begint met een zelfanalyse Inleiding Betere beveiliging van chemische, biologische, radiologische en nucleaire (CBRN) stoffen begint met een goede zelf-analyse. en beveiligingsmaatregelen

Nadere informatie

Dennis Harteveld. Robin van Leeuwenstijn 3te

Dennis Harteveld. Robin van Leeuwenstijn 3te Dennis Harteveld Robin van Leeuwenstijn 3te inleiding Wij hebben het onderwerp GIFGAS!!! Het leek ons wel boeiend en interessant omdat het een heel erg oorlog wapen was en er veel mensen dood aan zijn

Nadere informatie

Een conflict niet alleen maar om macht en belangen, maar ook tussen 2 ideologieën: Kapitalisme/democratie en Communisme

Een conflict niet alleen maar om macht en belangen, maar ook tussen 2 ideologieën: Kapitalisme/democratie en Communisme Samenvatting door M. 508 woorden 21 juni 2016 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Samenvatting GS Definitie Koude Oorlog: Conflict waarbij alle middelen (economisch, politiek, ideologisch, etc.) worden

Nadere informatie

Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie)

Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie) Praktische-opdracht door J. 1743 woorden 12 september 2011 6,1 32 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie)

Nadere informatie

Lesbrief voor docenten

Lesbrief voor docenten Week 34 / augustus 2015 Lesbrief voor docenten In de digitale weekkrant staat elke week een leesdoel of een leesstrategie centraal. Een leesdoel geeft aan wat u met uw cursisten wilt bereiken: het verbeteren

Nadere informatie

Bronnen Noem een bron uit de tijd van de wereldoorlogen. Moet op het kaartje staan. Ooggetuigen Voedselbon Monument Museum Oorlogsgraven Filmbeelden

Bronnen Noem een bron uit de tijd van de wereldoorlogen. Moet op het kaartje staan. Ooggetuigen Voedselbon Monument Museum Oorlogsgraven Filmbeelden Bronnen Noem een bron uit de tijd van de wereldoorlogen. Moet op het kaartje staan. Ooggetuigen Voedselbon Monument Museum Oorlogsgraven Filmbeelden Bronnen Noem een museum uit die tijd. Openluchtmuseum

Nadere informatie

De veiligheid van de kerncentrale van Doel en de rol van het FANC

De veiligheid van de kerncentrale van Doel en de rol van het FANC De veiligheid van de kerncentrale van Doel en de rol van het FANC 14 oktober 2015 Jan Bens Directeur-generaal FANC 1. Over het FANC Overzicht 2. De kerncentrale van Doel 2.1. Doel 1/2: Long Term Operation

Nadere informatie

Actuele Vraag over Kerncentrale Doel

Actuele Vraag over Kerncentrale Doel Actuele Vraag over Kerncentrale Doel In een bericht aan Provinciale Staten op 3 mei j.l. laat de CdK weten dat hij naar aanleiding van de berichtgeving over de kerncentrale Doel actieve informatie heeft

Nadere informatie

te velde CIOMR RICHTLIJN Eerste editie v1.1

te velde CIOMR RICHTLIJN Eerste editie v1.1 te velde CIOMR RICHTLIJN Eerste editie v1.1 2 Deze richtlijn moet gelezen worden als een aanvulling op de CIOMR publicatie "Eerste Hulp te Velde" ALGEMENE OPMERKINGEN Blootstelling: 1. per ongeluk, of

Nadere informatie

te velde CIOMR RICHTLIJN Eerste editie v1.1

te velde CIOMR RICHTLIJN Eerste editie v1.1 te velde CIOMR RICHTLIJN Eerste editie v1.1 OPMERKING: het is het beste een aparte evacuatie keten en MTF aan te wijzen voor UITSLUITEND besmette slachtoffers. Gebruik van de reguliere evacuatie keten

Nadere informatie

Twee jaar na de start van de Arabische revoluties. Uitdagingen voor België en Vlaanderen

Twee jaar na de start van de Arabische revoluties. Uitdagingen voor België en Vlaanderen Twee jaar na de start van de Arabische revoluties Uitdagingen voor België en Vlaanderen Inhoud I. Arabische revoluties: twee jaar later II. Complete impasse in Syrië III. Activiteiten Broederlijk Delen-Pax

Nadere informatie

Wereldoorlog 1: dood en vernieling (les 18 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW VTI Kontich

Wereldoorlog 1: dood en vernieling (les 18 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW VTI Kontich Wereldoorlog 1: dood en vernieling (les 18 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Inleiding => WO 1 = totale oorlog => Nooit eerder geziene vernietiging =>

Nadere informatie

Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie

Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie Geschiedenis VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Nieuwe ontwikkelingen na de Tweede Wereldoorlog Nieuwe machtsverhoudingen: Verenigde Staten en de Sovjet-Unie nieuwe supermachten

Nadere informatie

7 november 2014. Onderzoek: Wapenindustrie

7 november 2014. Onderzoek: Wapenindustrie 7 november 2014 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 30.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje b

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje b Bijlage VMBO-KB 2008 2 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje 800045-2-736b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Reclame voor fietsrijlessen voor vrouwen (1896). bron 2 Op de

Nadere informatie

Het Rotterdam-scenario

Het Rotterdam-scenario Het Rotterdam-scenario De directe humanitaire gevolgen van een 12 kiloton nucleaire explosie in de haven van Rotterdam Zoet is de oorlog, voor wie hem niet kent Erasmus van Rotterdam Wilbert van der Zeijden

Nadere informatie

PUBLIC RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 12 juni 2003 (13.06) 10323/2/03 REV 2 LIMITE COSDP 349 COTER 23 PESC 307 RELEX 225 CONUN 14

PUBLIC RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 12 juni 2003 (13.06) 10323/2/03 REV 2 LIMITE COSDP 349 COTER 23 PESC 307 RELEX 225 CONUN 14 Conseil UE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 12 juni 2003 (13.06) PUBLIC 10323/2/03 REV 2 LIMITE COSDP 349 COTER 23 PESC 307 RELEX 225 CONUN 14 NOTA van: aan: Betreft: het voorzitterschap de delegaties

Nadere informatie

HET FENOMEEN TERRORISME

HET FENOMEEN TERRORISME TERRORISME Sinds de 11 september 2001, is het fenomeen terrorisme nog steeds brandend actueel en geniet steeds van een permanente aandacht vanwege de overheden. Hij werd trouwens als prioriteit in het

Nadere informatie

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich?

IJZERSLAG IEPER I Vraag : Welk(e) leger(s) nam(en) de verdediging van Ieper eind november 1914 op zich? IEPERBOOG Noord Beste leerling, Dit werkblad heeft als doel je iets langer bij bepaalde zaken in het museum te laten stil staan. Laat dit werkblad je er echter niet van weerhouden alles met de nodige aandacht

Nadere informatie

Nieuwe Golfoorlog in de maak?

Nieuwe Golfoorlog in de maak? Taak actualiteit Nieuwe Golfoorlog in de maak? De Eerste Golfoorlog was een oorlog tussen Irak en Iran van 1980-1988 en is genoemd naar het zeegebied van de Perzische Golf, omdat zich daar een belangrijk

Nadere informatie

Interpolis Alles in één Polis

Interpolis Alles in één Polis Interpolis Alles in één Polis Verzekeringsvoorwaarden (AV-02-171) Algemeen Klik op de vraag om het antwoord te lezen. Inhoudsopgave pagina Algemeen 3 1 Wie is de verzekeringnemer? 3 2 Met wie sluit u deze

Nadere informatie

Werkstuk Aardrijkskunde Irak conflict

Werkstuk Aardrijkskunde Irak conflict Werkstuk Aardrijkskunde Irak conflict Werkstuk door T. 1373 woorden 12 december 2014 7 63 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Tussen wie gaat het conflict en wat is de kern van het conflict?

Nadere informatie

Bijlage 1: Algemene Voorwaarden voor Optionele Verzekeringen van de Pakketten Van toepassing vanaf 1 februari 2014

Bijlage 1: Algemene Voorwaarden voor Optionele Verzekeringen van de Pakketten Van toepassing vanaf 1 februari 2014 Bijlage 1: Algemene Voorwaarden voor Optionele Verzekeringen van de Pakketten Van toepassing vanaf 1 februari 2014 De algemene voorwaarden van toepassing voor de Optionele Verzekering van de Pakketten

Nadere informatie

IEPERBOOG BELEGERDE STAD

IEPERBOOG BELEGERDE STAD IEPERBOOG BELEGERDE STAD Beste leerling, Dit werkblad heeft als doel je iets langer bij bepaalde zaken in het museum te laten stil staan. Laat dit werkblad je er echter niet van weerhouden alles met de

Nadere informatie

TOESPRAAK DOOR ANDY VANDEVELDE EERSTE SCHEPEN

TOESPRAAK DOOR ANDY VANDEVELDE EERSTE SCHEPEN Andy Vandevelde Schepen van Openbare Werken, Begroting, Financiën, Ruimtelijke Ordening KABINET VAN DE SCHEPEN Gemeentehuis Linter Helen-Bosstraat 43 3350 Linter GSM: 0478 21 72 28 andy.vandevelde@linter.be

Nadere informatie

Koos van Dam: 'Rusland is het enige land dat gewoon met Syrië communiceert'

Koos van Dam: 'Rusland is het enige land dat gewoon met Syrië communiceert' DOSSIER 4 UUR NIEUWSBREAK Koos van Dam: 'Rusland is het enige land dat gewoon met Syrië communiceert' Door: Irene de Zwaan 05/09/13, 16:07 YOUTUBE. Koos van Dam tijdens een optreden in Pauw&Witteman. NIEUWSBREAK

Nadere informatie

NEDERLAND IN DE 16e EEUW

NEDERLAND IN DE 16e EEUW NEDERLAND IN DE 16e EEUW In de 16e eeuw vielen de Nederlanden onder de Spaanse overheersing. Er bestonden grote verschillen tussen de gewesten (= provincies), bv: - dialect - zelfstandigheid van de gewesten

Nadere informatie

CBRN kennis. Hoe bouw je kennis op en vertaal je deze naar de praktijk DEC CBRN. Majoor Gertjan Witteveen

CBRN kennis. Hoe bouw je kennis op en vertaal je deze naar de praktijk DEC CBRN. Majoor Gertjan Witteveen CBRN kennis Hoe bouw je kennis op en vertaal je deze naar de praktijk DEC CBRN Majoor Gertjan Witteveen CBRN kennis bij Defensie Inleiding bij Defensie Een voorbeeld ter illustratie Kennisbenutting bij

Nadere informatie

De (on)rechtmatigheid van humanitaire interventie:

De (on)rechtmatigheid van humanitaire interventie: RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN De (on)rechtmatigheid van humanitaire interventie: Respect voor staatssoevereiniteit versus bescherming van mensenrechten? PROEFSCHRIFT ter verkrijging van het doctoraat in

Nadere informatie

KNUFFEL LESPAKKET WAT KAN JOUW DRONE?

KNUFFEL LESPAKKET WAT KAN JOUW DRONE? KNUFFEL LESPAKKET WAT KAN JOUW DRONE? HEEFT OVER 10 JAAR IEDEREEN EEN DRONE? IS EEN DRONE SLIMMER DAN EEN CAVIA? MOET IEDEREEN EEN DRONE IN DE WINKEL KUNNEN KOPEN? ZIJN ER REGELS NODIG VOOR DRONES? WAT

Nadere informatie

De geschiedenis van Jihad

De geschiedenis van Jihad De geschiedenis van Jihad Het is opvallend dat de supporters van islam zowel in de reguliere media als op de sociale media zich in alle mogelijke bochten wringen om toch maar hun islamofiele illusies overeind

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Bijlage(n) Datum 20 november 2018 Betreft Nederlandse

Nadere informatie

ONTWAPENING OVER MILITAIRE INTERVENTIE DE ROL VAN DE OPCW IN DE ELIMINATIE VAN CHEMISCHE WAPENS IN SYRIË

ONTWAPENING OVER MILITAIRE INTERVENTIE DE ROL VAN DE OPCW IN DE ELIMINATIE VAN CHEMISCHE WAPENS IN SYRIË Dr Jean Pascal Zanders The Trench Studiecentrum voor Militair Recht en Oorlogsrecht Het recht van de gevechtsmiddelen (wapens): evolutie en status quaestionis Brussel, 7 december 2015 ONTWAPENING OVER

Nadere informatie

DE LEGALITEIT VAN DE INTERNATIONAALRECHTELIJKE RECHTVAARDIGINGSGRONDEN VOOR DE WESTERSE INTERVENTIES IN SYRIË EN IRAK.

DE LEGALITEIT VAN DE INTERNATIONAALRECHTELIJKE RECHTVAARDIGINGSGRONDEN VOOR DE WESTERSE INTERVENTIES IN SYRIË EN IRAK. DE LEGALITEIT VAN DE INTERNATIONAALRECHTELIJKE RECHTVAARDIGINGSGRONDEN VOOR DE WESTERSE INTERVENTIES IN SYRIË EN IRAK STARTPUNT In beginsel art. 2 (4) HVN: geweldsverbod interstatelijke betrekkingen Uitzonderingen:

Nadere informatie

Werkblad In Flanders Fields Museum

Werkblad In Flanders Fields Museum Werkblad In Flanders Fields Museum Hallo! Je bezoekt vandaag het In Flanders Fields Museum. Dit werkblad stelt je vragen over wat je in het museum zal zien en horen. Natuurlijk mag je ook verder kijken

Nadere informatie

Ank Bijleveld-Schouten

Ank Bijleveld-Schouten Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 30 maart 2018 Betreft Beantwoording vragen

Nadere informatie

Examenkatern :Sociale zekerheid en verzorgingsstaat in Nederland

Examenkatern :Sociale zekerheid en verzorgingsstaat in Nederland Seizoen: 2016-2017 Vak: Geschiedenis Klas: 3 Afdeling: Mavo Herkansingen/inhalen: Tijdens de herkansingen kunnen de SE s van een trimester herkanst en/of ingehaald worden. Echter een ingehaald SE kan niet

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/104582

Nadere informatie

BAKKER-HAVU B.V. Storm van s-gravensandeweg JL WASSENAAR - tel Samenstelling/informatie over de bestanddelen

BAKKER-HAVU B.V. Storm van s-gravensandeweg JL WASSENAAR - tel Samenstelling/informatie over de bestanddelen 1. Identificatie van het product Toepassing Leverancier : bleek : bleekmiddel : Bakker Havu B.V. Storm van s-gravensandeweg 100 2242 JL WASSENAAR - tel. 0252-620443 2. Samenstelling/informatie over de

Nadere informatie

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk). Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest

Nadere informatie

Reaal Pakket voor de Zaak

Reaal Pakket voor de Zaak Reaal Pakket voor de Zaak Voorwaarden ZZP Eigen Vervoer 03 124 18-06 In de voorwaarden ZZP Eigen Vervoer leest u: Wat u van ons mag verwachten en wij van u verwachten (pagina 2). Waarvoor u wel en niet

Nadere informatie

Economie: Malthusiaanse catastrofe

Economie: Malthusiaanse catastrofe Economie: Malthusiaanse catastrofe Agenda Wie was Thomas Robert Malthus? Geschiedenis van het economisch denken tot Malthus Malthusiaanse catastrofe Voorspelling uitgekomen? Link met hedendaagse theorieën

Nadere informatie

Datum 4 december 2018 Betreft Beantwoording vragen van het lid Karabulut over export van dual use - goederen en wapens naar Saudi-Arabië

Datum 4 december 2018 Betreft Beantwoording vragen van het lid Karabulut over export van dual use - goederen en wapens naar Saudi-Arabië Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 4 december 2018 Betreft Beantwoording vragen

Nadere informatie

CBRNe bij het Nederlands Forensisch Instituut. Vooruitstrevende technieken en diepgaande kennis

CBRNe bij het Nederlands Forensisch Instituut. Vooruitstrevende technieken en diepgaande kennis CBRNe bij het Nederlands Forensisch Instituut Vooruitstrevende technieken en diepgaande kennis Toonaangevend forensisch CBRNe-onderzoek Het CBRNe-programma van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI)

Nadere informatie

Memoryspel Kerstmis 1914: Het eerste kerstbestand. Verbroedering tussen strijdende partijen. Er wordt eten gedeeld en men

Memoryspel Kerstmis 1914: Het eerste kerstbestand. Verbroedering tussen strijdende partijen. Er wordt eten gedeeld en men Memoryspel Kerstmis 1914: Het eerste kerstbestand. Verbroedering tussen strijdende partijen. Er wordt eten gedeeld en men speelt zelfs een voetbalwedstrijd. Dit bestand was een poging geweest om er het

Nadere informatie

De zesdaagse oorlog (1967)

De zesdaagse oorlog (1967) Geschiedenis van de laatste 50 jaar De zesdaagse oorlog (1967) Bas Levinsohn 1 Inleiding op de cursus Hand-outs Het college wordt ondersteund door het projecteren van PowerPoint sheets Van deze sheets

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Bijlage 1: Algemene Voorwaarden voor Optionele Verzekeringen van de Pakketten Van toepassing vanaf 20 maart 2017

Bijlage 1: Algemene Voorwaarden voor Optionele Verzekeringen van de Pakketten Van toepassing vanaf 20 maart 2017 Bijlage 1: Algemene Voorwaarden voor Optionele Verzekeringen van de Pakketten Van toepassing vanaf 20 maart 2017 De algemene voorwaarden van toepassing voor de Optionele Verzekering van de Pakketten zijn

Nadere informatie

Functies en Invalshoeken Kunst

Functies en Invalshoeken Kunst Inleiding Kunst Algemeen Functies en Invalshoeken Kunst Overal om ons heen zien we kunst: of het nou in de gangen van school is, in het museum, of in een kerk het hangt er vol mee. In heel uiteenlopende

Nadere informatie

De koude oorlog Jesse Klever Groep 7

De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 1 Voorwoord Tijdens het maken van mijn spreekbeurt over Amerika kwam ik de Koude oorlog tegen. De koude oorlog leek mij een heel interessant onderwerp waar ik niet

Nadere informatie

Gewondenspreidingsplan 2013

Gewondenspreidingsplan 2013 Gewondenspreidingsplan 2013 Versie: december 2013 vastgesteld in ROAZ Groningen, Friesland en Drenthe Gewonden spreidingsplan per 1 januari 2013. Inleiding Na zo n 10 jaar is het gewondenspreidingsplan

Nadere informatie

Opgave 4 Conflict Noord-Korea en Zuid-Korea

Opgave 4 Conflict Noord-Korea en Zuid-Korea Opgave 4 Conflict Noord-Korea en Zuid-Korea Bij deze opgave horen figuur 3 en de teksten 7 tot en met uit het bronnenboekje. Gebruik tekst 7. Er zijn twee vormen van dictaturen: autoritaire en totalitaire

Nadere informatie

Leergebied: Zuid Nederland. Constructies. De mens draagt al meer dan 5000 jaar iets om zijn lichaam. Zo blijft het lichaam warm!

Leergebied: Zuid Nederland. Constructies. De mens draagt al meer dan 5000 jaar iets om zijn lichaam. Zo blijft het lichaam warm! Techniekkit: Domein: Competentie: Leergebied: Zuid Nederland Constructies Reflectie Geschiedenis De mens draagt al meer dan 5000 jaar iets om zijn lichaam. Zo blijft het lichaam warm! 1. Maar droegen de

Nadere informatie

1. Ik heb me in Nederland nog nooit bedreigd gevoeld"

1. Ik heb me in Nederland nog nooit bedreigd gevoeld Veiligheidsmaatregelen evenementen Na de aanslag in Parijs (Bataclan) zijn de veiligheidsmaatregelen bij (grootschalige) evenementen verscherpt. Toch vielen er onlangs in Manchester doden bij een zelfmoordaanslag

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis De Eerste Wereldoorlog

Werkstuk Geschiedenis De Eerste Wereldoorlog Werkstuk Geschiedenis De Eerste Wereldoorlog Werkstuk door een scholier 1764 woorden 15 november 2002 6,2 311 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 1: De aanleiding voor de 1e W.O. Het gekke is dat

Nadere informatie

Acute Zorg aan Vluchtelingen. Symposium 22 maart 2016 Deventer

Acute Zorg aan Vluchtelingen. Symposium 22 maart 2016 Deventer Acute Zorg aan Vluchtelingen Symposium 22 maart 2016 Deventer Op zoek naar antwoorden Waar moet je rekening mee houden wanneer je een vluchteling met een acute zorgvraag behandelt? Welke afspraken zijn

Nadere informatie

TIJDLIJN WOII

TIJDLIJN WOII 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 TIJDLIJN WOII 1939 1 SEPTEMBER (begin van de Tweede Wereldoorlog) Nazi-Duitsland valt Polen binnen Er wordt een straatverbod voor Duitse Joden ingevoerd Hitler voert

Nadere informatie

SCHRIFTELIJKE RICHTLIJNEN VOLGENS HET ADR. Te nemen maatregelen in geval van een ongeval of een noodsituatie

SCHRIFTELIJKE RICHTLIJNEN VOLGENS HET ADR. Te nemen maatregelen in geval van een ongeval of een noodsituatie SCHRIFTELIJKE RICHTLIJNEN VOLGENS HET ADR Te nemen maatregelen in geval van een ongeval of een noodsituatie Bij een ongeval of een noodsituatie die tijdens het vervoer kan optreden moeten de bemanningsleden

Nadere informatie

Het begin van staatsvorming en centralisatie. Onderzoeksvraag; Hoe vond de staatsvorming van Engeland, Frankrijk en het hertogdom Bourgondië plaats?

Het begin van staatsvorming en centralisatie. Onderzoeksvraag; Hoe vond de staatsvorming van Engeland, Frankrijk en het hertogdom Bourgondië plaats? Onderzoeksvraag; Hoe vond de staatsvorming van Engeland, Frankrijk en het hertogdom Bourgondië plaats? Voorbeeld 1: Engeland De bezittingen van de Engelse koning Hendrik II in Frankrijk rond 1180 zijn

Nadere informatie

Interpolis ZekerInBedrijf

Interpolis ZekerInBedrijf Interpolis ZekerInBedrijf Verzekeringsvoorwaarden (AVB-BV-01-181) Aansprakelijkheid - Aansprakelijkheid Klik op de vraag om het antwoord te lezen. Inhoudsopgave pagina Verzekerd 2 1 Wie zijn de verzekerden?

Nadere informatie

Den Haag, 27 juni vaste commissie voor Defensie. Procedurevergadering Datum: donderdag 29 juni 2017 Tijd:

Den Haag, 27 juni vaste commissie voor Defensie. Procedurevergadering Datum: donderdag 29 juni 2017 Tijd: Den Haag, 27 juni Herziene agenda i.v.m. toevoeging agendapunt 20 Voortouwcommissie: vaste commissie voor Defensie Volgcommissie(s): BuZa i.v.m. agendapunt 2, 5, 6, 12 EU i.v.m. agendapunt 6, 12 FIN i.v.m.

Nadere informatie

Doodsoorzaak: VERKEER

Doodsoorzaak: VERKEER Doodsoorzaak: VERKEER V erkeersongevallen zijn wereldwijd de belangrijkste niet aan ziekte gebonden doodsoorzaak. De VN legden zich daarom met de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen een stevige ambitie

Nadere informatie

De middeleeuwen. Isabel Vogelezang 10 jaar OBS De Vogelenzang Leonardo Middenbouw Groep 6.

De middeleeuwen. Isabel Vogelezang 10 jaar OBS De Vogelenzang Leonardo Middenbouw Groep 6. De middeleeuwen. Isabel Vogelezang 10 jaar OBS De Vogelenzang Leonardo Middenbouw Groep 6. Inhoud 1.De pest 6. Het kasteel 2. Waarom middeleeuwen? 7.Straffen 3.Belegeringswapens 8.Karel de Grote 4. Kinderen

Nadere informatie

Jaaroverzicht Waarom Poetin zijn bommenwerpers tot over de Noordzee stuurt. Dit ruikt naar Koude Oorlog

Jaaroverzicht Waarom Poetin zijn bommenwerpers tot over de Noordzee stuurt. Dit ruikt naar Koude Oorlog Jaaroverzicht 2017 Waarom Poetin zijn bommenwerpers tot over de Noordzee stuurt. Dit ruikt naar Koude Oorlog Twee Belgische F-16 s hebben voor het eerst twee Russische bommenwerpers boven de Noordzee onderschept.

Nadere informatie

De dood van Joegoslavië ( )

De dood van Joegoslavië ( ) Geschiedenis van de laatste 50 jaar De dood van Joegoslavië (1990-1995) Bas Levinsohn 1 Inleiding Overzicht colleges Titel college Thema college Tijdsperiode 1 De Cubaanse rakketencrisis Beslissingen tijdens

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines Samenvatting door Larissa 665 woorden 18 januari 2016 5,4 5 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Hoofdstuk 8: Tijd van

Nadere informatie

SCHOOLONDERZOEK GESCHIEDENIS

SCHOOLONDERZOEK GESCHIEDENIS SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS Dit onderzoek bestaat uit 40 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad. Meerkeuze antwoorden worden

Nadere informatie

SO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht

SO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht SO 1 Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014 Historisch Overzicht 1. Welke doelstelling had Wilhelm II bij zijn aantreden als Keizer van Duitsland? 2. Welk land behoorde niet tot de Centralen tijdens de Eerste

Nadere informatie

Voorwaarden AVB-BV Klik op de vraag om het antwoord te lezen.

Voorwaarden AVB-BV Klik op de vraag om het antwoord te lezen. Aansprakelijkheid - Aansprakelijkheid Avéro Achmea BedrijfActiefPolis Voorwaarden AVB-BV-01-151 Klik op de vraag om het antwoord te lezen. Inhoudsopgave Verzekerd 1. Wie zijn de verzekerden?...2 2. Welke

Nadere informatie

Groene gewasbescherming. Rob van Drent Ctgb

Groene gewasbescherming. Rob van Drent Ctgb Groene gewasbescherming Rob van Drent Ctgb Het Ctgb Ctgb: College voor de toela;ng van gewasbeschermingsmiddelen en biociden Zelfstanding bestuursorgaan (ZBO) Kerntaken: 1. Besluiten over toela;ng gewasbeschermings-

Nadere informatie

FEDERALE OVERHEIDSDIENST VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

FEDERALE OVERHEIDSDIENST VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU FEDERALE OVERHEIDSDIENST VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU Du Pont De Nemours (Belgium) B.V.B.A. P.A. Agricultural Products Station 18M Postbus 145 NL 3300 AC Dordrecht NEDERLAND

Nadere informatie

Karel XII van Zweden: Stockholm, 17 juni 1682 Halden, 30 november 1718

Karel XII van Zweden: Stockholm, 17 juni 1682 Halden, 30 november 1718 Karel XII van Zweden: Stockholm, 17 juni 1682 Halden, 30 november 1718 Karel XII was van 1697 tot 1718 koning van Zweden. Hij was de derde koning uit het geslacht Wittelsbach en één der partijen in de

Nadere informatie

WEBQUEST L6-02 oorlog & vrede

WEBQUEST L6-02 oorlog & vrede WEBQUEST L6-02 oorlog & vrede 2.3.1. Wereldoorlog I INHOUD OEFENBOEK De Eerste Wereldoorlog 02-03 2.3.2. Wereldoorlog II De Tweede Wereldoorlog 04-05 La Vita è Bella 06-07 3.1. Geweldige personen Jezus

Nadere informatie

SCHRIFTELIJKE INSTRUCTIES VOLGENS HET ADN. Maatregelen in het geval van een ongeval of noodgeval

SCHRIFTELIJKE INSTRUCTIES VOLGENS HET ADN. Maatregelen in het geval van een ongeval of noodgeval SCHRIFTELIJKE INSTRUCTIES VOLGENS HET ADN Maatregelen in het geval van een ongeval of noodgeval In het geval van een ongeval of noodgeval dat tijdens het vervoer kan voorkomen of optreden, moeten de leden

Nadere informatie

Interpolis Alles in één Polis

Interpolis Alles in één Polis Interpolis Alles in één Polis Verzekeringsvoorwaarden (AV-02-161) Algemeen Klik op de vraag om het antwoord te lezen. Inhoudsopgave pagina Algemeen 3 1 Wie is de verzekeringnemer? 3 2 Met wie sluit u deze

Nadere informatie

GROEPSBROCHURE SCHOLEN

GROEPSBROCHURE SCHOLEN GROEPSBROCHURE 2017-2018 SCHOLEN PRESENTATIE VAN HET MUSEUM Een nieuw herinneringscentrum gewijd aan de Tweede Wereldoorlog en de Slag om de Ardennen opende haar deuren op 22 maart 2014 op een boogscheut

Nadere informatie

De aanname van een verbodsverdrag inzake nucleaire wapens een historisch antwoord op onmetelijke humanitaire gevolgen

De aanname van een verbodsverdrag inzake nucleaire wapens een historisch antwoord op onmetelijke humanitaire gevolgen De aanname van een verbodsverdrag inzake nucleaire wapens een historisch antwoord op onmetelijke humanitaire gevolgen Studiecentrum voor Militair Recht en Oorlogsrecht KMS, 24 april 2018 Laura De Grève

Nadere informatie