Jaarbericht 09/10. N e d e r l a n d s i n s t i t u u t v o o r f o r e n s i s c h e p s y c h i at r i e e n p s y c h o l o g i e

Transcriptie

1 Jaarbericht 09/10 N e d e r l a n d s i n s t i t u u t v o o r f o r e n s i s c h e p s y c h i at r i e e n p s y c h o l o g i e

2 Erik Heijdelberg: Het NIFP heeft vleugels gekregen Interview: Erik Heijdelberg Rapportagee volwassenen Portefeuille jeugd column Marscha Petit column Danielle LeFrandt Klinische rapportage Zorg in detentie column Titia Makkink column Eline van Poecke Maatregeladvies Indicatiestelling Forensische Zorg Column Arjen Witteveen Opleidingen Onderzoek en Ontwikkeling Het NIFP verbetert zichtbaar Publicatieoverzicht Interview: Nils Duits en Kees Ahaus Groepsobservatie Een gedragskundige analyse Interview: Ybo Buruma Interview: Han Moraal Productie 2009 Personeel en organisatie Rondetafelgesprek Gedicht

3 Eind 2009 liep het driejarenplan af voor tige aanpak opstellen voor zorg op maat. werk wordt een stuk minder interessant de totstandkoming van het NIFP. Maar al Bovendien willen we ons vanaf dag één als de toeleiding wegvalt, wat het lastiger in de loop van het jaar waren de belang- richten op de vraag wat er gebeurt met een maakt om mensen te vinden die het willen rijkste doelstellingen uit dat plan gerea- gedetineerde met een zorgvraag die het doen. Dat blijft de komende maanden nog liseerd. In plaats van op zijn lauweren te justitiële circuit verlaat. We willen de peri- wel spelen. rusten, kijkt directeur Erik Heijdelberg in- ode in detentie optimaal gebruiken om te middels alweer met een gretige blik naar voorkomen dat iemand vanuit zijn stoornis Pieter Baan Centrum de toekomst. Want het NIFP is nog steeds of verslaving tot recidive komt. De strikte scheiding tussen klinische en volop in ontwikkeling, met kwaliteit en Het aanbod van het NIFP aan penitentiaire ambulante observatie is al enige jaren aan kennis als leidende principes. inrichtingen staat inmiddels omschreven het vervagen, vertelt Heijdelberg. Dat heeft in een zorgportfolio. Heijdelberg: Per PI zowel een inhoudelijke als een praktische De organisatie heeft vleugels gekregen, spreken wij af welke diensten we leveren, oorzaak. Wij willen onze klinische ken- stelt Erik Heijdelberg drie jaar na de start zowel in termen van kwaliteit als bereik- nis steeds breder ter beschikking stellen van het NIFP tevreden vast. Dat heb je baarheid. Dat betekent bijvoorbeeld dat aan het hele PJ-onderzoek. Wij hebben al nodig om de thermiek te voelen en te kun- een psychiater daadwerkelijk binnen de een aantal keer in het verlengde van een nen opstijgen. Hij lijkt terecht tevreden: de afgesproken termijn in de PI komt wanneer ambulant onderzoek een specifiek klinisch complexe samenvoeging van de Forensisch dat nodig is. Soms doen wij dat zelf, zoals onderzoek uitgevoerd, dat leverde veel Psychiatrische Dienst (FPD) en het Pieter in drie penitentiair psychiatrische centra op. Dat willen wij versterken met meer Baan Centrum (PBC) tot het Nederlands (PPC s). In andere gevallen zoeken wij daar- neurologisch en gedragspsychologisch Instituut voor Forensische Psychiatrie en voor partners, meestal in de reguliere ggz. onderzoek. Nu kunnen we onze klinische Psychologie (NIFP) verliep soepeler dan kennis alleen inzetten voor de ruim twee- menigeen tevoren had verwacht. Het is al- Het veld rond het onderzoek pro Justitia honderd mensen die jaarlijks in het Pieter licht de reden dat Heijdelberg in 2009 werd is volop in beweging. Er is een nieuwe Wet Baan Centrum worden opgenomen. Wij uitgeroepen tot overheidsmanager van het deskundige in strafzaken en er wordt ge- overwegen op termijn ook in twee PPC s en jaar. werkt aan wetgeving waarmee een rechter bestaande ggz instellingen vergelijkbare In 2009 stelde Heijdelberg in het jaarbe- veroordeelden bijzondere voorwaarden kan klinische observaties te gaan uitvoeren. richt: we kunnen nu keuzes maken. Wat opleggen, zoals gedwongen behandeling. Dit alles volgens de hoogkwalitatieve is sindsdien gebeurd? Die keuzes zijn Heijdelberg: Wij willen ons vooral richten onderzoeksmethodes van het Pieter Baan daadwerkelijk gemaakt. Nu gaan we ze op de duizend heel ernstige zaken die zijn Centrum en onder strikte voorwaarden uitwerken rond de speerpunten die voor te onderscheiden in het onderzoek naar rond het onderzoeks- en behandelklimaat. ons belangrijk zijn: kwaliteit en kennis. Er verdachten. Dat zijn alle zaken waar een Wij bepalen hoe de ruimtes in elkaar zit- ligt inmiddels een Ontwikkelplan NIFP tbs- of PIJ-oplegging uit naar voren kan ten, welke voorzieningen daar zijn en over 2011 ter tafel, dat drie hoofdlijnen en tien komen of waarbij de rechter anderszins welke mensen wij kunnen beschikken. Zo actiepunten bevat voor de komende twee bijzondere voorwaarden kan opleggen. ontstaan veel meer dwarsverbanden tus- jaar. De eerste daarvan is het verder ont- sen de zorg, de rapportages en het klinisch wikkelen van het NIFP als klinisch bedrijf Behalve zorg en rapportage is indicatiestel- bedrijf. en kenniscentrum op de onderdelen zorg, ling een derde belangrijke taak van het Zoals gezegd, hiervoor is ook een prak- rapportage en kennis. Heijdelberg: In een NIFP. Heijdelberg: Behalve de indicatiestel- tische aanleiding. In het kader van de klinisch bedrijf is alles wat je doet op de ling voor klinisch-forensische opnames, bezuinigingen zijn de kosten van het Pieter een of andere manier verbonden aan een gaan we per 2010 ook indiceren voor de Baan Centrum in kaart gebracht. Heijdel- cliënt of patiënt. Wij doen dat op twee ter- niet-forensische verslavingszorg. Boven- berg: Wij hebben vastgesteld dat we de reinen: zorg in detentie en het pro Justitia- dien gaan wij de reclassering vanuit een huisvestings- en exploitatielasten van een onderzoek. regie- en monitoringrol assisteren bij het dergelijke kleine en peperdure voorziening indicatiestellen. eigenlijk niet kunnen dragen. Dat is een Ernstige zaken Van oudsher verzorgde het NIFP ook extra motivatie om onze diensten aan te Op het gebied van de zorg wil het NIFP de zorgtoeleiding nadat de rechter een bieden in bestaande voorzieningen, die veel meer dan voorheen multidisciplinair indicatiestelling had bepaald. Die taak andere partijen exploiteren. Zo kunnen wij werken. Heijdelberg: Dat betekent dat we staat nu echter ter discussie. Heijdelberg: op termijn de eigen kliniek sluiten. Natuur- in de gevangenissen niet alleen optre- Wij blijven dat graag doen, maar op het lijk doet dat besluit pijn, maar het geeft de den als consulent in het psychomedisch departement ziet men liever een scheiding hierboven geschetste ontwikkelingen ook overleg (PMO), maar dat we al in een vroeg tussen advies en toeleiding. Ik begrijp de wind in de rug of thermiek onder de vleu- stadium met onder meer de psycholoog, formele achtergrond van die wens, maar gels, om in de eerder gebruikte beeldspraak de huisarts en de verpleging een planma- het maakt ons werk heel lastig. Want het te blijven. Voor de goede orde: ook als onze 3

4 Wat vindt u? locatie aan de Gansstraat zou sluiten, blijft het merk Pieter Baan Centrum bestaan, als dienst van het NIFP. Bij het klinisch observeren worden maatwerk en differentiatie het adagium. Steeds vaker kampt het PBC met weigerende verdachten. In het verleden werden zij na twee weken teruggestuurd. Heijdelberg: Sinds twee jaar worden zij vier tot vijf weken geobserveerd, zoals dat ook gebeurt bij observandi die wel aan het onderzoek meewerken. Maar omdat wij over weigeraars veel minder gegevens vergaren, kunnen wij na vier weken onze rapportage relatief snel afronden en hen eerder terugsturen. Zo ontstaat ruimte voor een nieuwe verdachte. Feitelijk ontstaat daarmee een nieuwe, verkorte vorm van klinische observatie, speciaal voor deze doelgroep. Kwaliteit Een tweede hoofdlijn in het Ontwikkelplan is de ontwikkeling van een op de praktijk gericht kwaliteitsprogramma. Om dat te kunnen opzetten, hebben wij onze commissiestructuur vereenvoudigd en de directieraad verkleind. Het geld dat daarmee vrijkomt, zetten we in voor ons kwaliteitssysteem. Dat vormt straks het bindmiddel tussen de ontwikkelcommissies rond zorg en diagnostiek en de uitvoerders daarvan. Een belangrijk aspect van kwaliteit is weten wat de wensen van de opdrachtgever zijn. Het NIFP startte daarom in 2009 met het Opdrachtgeversoverleg (OGO), waarin het spreekt met een afvaardiging van DJI, het OM en de Rechtspraak. Heijdelberg: Daarnaast houden we onder de noemer NIFP on tour presentaties in ieder rechtsgebied, waarbij we NIFP-breed informatie verstrekken over onze producten. Hier vangen wij natuurlijk ook signalen op over onze activiteiten. Verder sluiten we overeenkomsten af met klanten als Reclassering Nederland, de directie Bijzondere Voorzieningen, de detentiecentra en de rapporteurs PJ. Ten slotte heeft het NIFP zitting in een werkgroep prison mental health. Daarin maken we met collega s uit andere disciplines landelijk geldende afspraken rond de geestelijke gezondheidszorg in het gevangeniswezen. Al deze aspecten helpen om duidelijk te krijgen wat men van ons verwacht en mag verwachten. Voor de ontwikkeling van het kwaliteitsbeleid zoekt het NIFP actief samenwerking met partners in het veld, vertelt Heijdelberg: Zo heeft de Van der Hoeven Kliniek veel kennis over kwaliteit, maar ook over opleiding en psychodiagnostiek. Het NFI beschikt over veel kennis op het gebied van kwaliteitssystemen. Bovendien heeft men daar veel ervaring met het ontwikkelen van nieuwe producten en expertise op het terrein van ICT. Bezuinigingen De derde lijn in het Ontwikkelplan is het sturen op productie en productiviteit. Heijdelberg: Wij willen onze schaarse disciplines optimaal inzetten. Daarvoor is het nodig dat wij heel scherp in het vizier krijgen hoeveel uur wij van een bepaalde expertise moeten inzetten om een bepaald product te kunnen leveren. Daarbij spiegelen we ons ook aan diverse andere organisaties, zoals de ggz. Dat heeft natuurlijk ook te maken met strengere normeringen vanuit de financier. Evenals andere overheidsorganisaties krijgt het NIFP de komende jaren te maken met waarschijnlijk fikse bezuinigingen. Op termijn wordt becijferd dat het NIFP wellicht een kwart van zijn budget moet inleveren. Heijdelberg: Natuurlijk doet dat pijn, maar het biedt ook mogelijkheden. Het stimuleert ons bovendien om met nieuwe producten en diensten extra geld- Je kunt in deze tijd niet verwachten dat je je werk kunt blijven doen zoals je dat altijd hebt gedaan Het NIFP heeft vleugels gekregen a. Mee eens b. Niet mee eens Geef uw antwoord op en bekijk de mening van anderen. Of discussieer mee op het forum. stromen aan te boren. Toch beseft Heijdelberg zich terdege dat de bezuinigingen niet voor iedereen goed nieuws betekenen. Sommige medewerkers hebben grote moeite met de komende veranderingen. Zij vragen zich terecht af wat de toekomst hun gaat brengen. Zullen zij hun baan behouden, en zo ja, in welke vorm? Ik kan mij deze gevoelens goed voorstellen. Het is immers een feit dat het NIFP bovenformatieve capaciteit heeft op een aantal fucties. Als directeur heb ik steeds minder mogelijkheden om deze medewerkers vervangende plekken te bieden: wij hebben straks minder locaties en nog minder formatie. Ik kan hen evenmin onderbrengen bij andere overheidsdiensten, die kampen immers ook met bezuinigingen. Dat is een lastig vraagstuk. Als ik niet de mogelijkheid krijg om de vleugels van onze organisatie een bepaalde kant op te draaien, zodat de wind eronder komt, betekent het dat verschillende kostenposten de komende jaren als een molensteen rond onze nek blijven hangen. Maar daar ga ik niet vanuit. Heijdelberg ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. Hij hoopt dat hij zijn medewerkers opnieuw kan motiveren om na drie jaar van samenvoegingsperikelen de komende veranderingen door te maken. Het is een logische ontwikkeling dat binnen de overheid continu veranderprocessen spelen. Het is niet meer van deze tijd om te verwachten dat je je werk kunt blijven doen zoals je het altijd hebt gedaan. Dan mis je nieuwe kennis, inzichten en wensen van klanten. 4

5 NIFP inhoudelijk Rapportage volwassenen Best practice trajectconsult In de consultatiepraktijk stelt de officier van justitie of de rechter-commissaris vragen naar de wenselijkheid van een rapportage. Ook kan hij zorgvragen stellen, bijvoorbeeld over detentiegeschiktheid en of bijzondere zorg is aangewezen. De werkgroep best practice trajectconsulten presenteerde in 2009 voorstellen voor een betere landelijke afstemming van de consultatiepraktijk aan het begin van vervolgingstrajecten. In de verschillende arrondissementen varieert de praktijk sterk. Om dit te uniformeren en de dienstverlening te optimaliseren is beleid ontwikkeld dat in combinatie met het hulpmiddel BooG (Beslissingsondersteuning onderzoek Geestesvermogen) op termijn zal leiden tot meer uniforme en kwalitatief goede indicatiestelling voor PJ-rapportages en noodzakelijke zorgverwijzing. Eén van de aandachtspunten hierbij is een goede registratie van de NIFP-consultatie rechtspleging. Deze werkwijze krijgt vorm in 2010 en zal het materiaal leveren voor de implementatie van bijstellingen in de praktijk. Aangezien het een samenwerking betreft met ketenpartners, is een gedegen voorbereiding essentieel. Het NIFP bespreekt met de relevante partners de wensen en mogelijkheden, evenals de wijze waarop deze kunnen worden gerealiseerd. Diensten aan rapporteurs Optimalisering van het rapportageproces is een continue doelstelling van het NIFP. Het faciliteren en ondersteunen van rapporteurs is een van de middelen hiertoe. Daarom ging in 2009 NIFP Net van start. Hiermee kan het NIFP rechtstreeks communiceren met de rapporteurs. NIFP Net maakt het mogelijk relevante documenten 24 uur per dag vanaf het huisadres te downloaden. Ook werkt het NIFP aan het digitaal verzenden van rapporten in een beveiligde omgeving. Flankerend is een servicebeleid ontwikkeld, waarin staat beschreven welke ondersteuning het NIFP zijn rapporteurs landelijk wil bieden. Voorbeelden daarvan zijn het fungeren als postadres; het onderhouden van contacten en maken van afspraken met opdrachtgevers; het bieden van begeleiding, training en advisering; het toetsen van kwaliteit; en het uitlenen van testmateriaal. Deze en andere vormen van dienstverlening worden in 2010 nader uitgewerkt. Gezien de (mogelijke gevolgen van de) economische situatie valt niet uit te sluiten dat het NIFP op termijn voor enkele onderdelen van de dienstverlening een gepaste bijdrage aan de rapporteurs zal vragen. Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen Op 1 januari 2010 ging de Wet deskundige in strafzaken van kracht. Deze wet brengt de instelling van een deskundigenregister met zich mee, te realiseren door een onafhankelijk college. De gedragsdeskundigen die onderzoek doen naar de persoon van de verdachte behoren tot de eerste groepen deskundigen waarvoor het register wordt opengesteld. Een commissie bestaande uit onder meer psychiaters en psychologen afgevaardigd door de beroepsverenigingen, de Vereniging van Rapporteurs en het NIFP doet in de eerste maanden van 2010 een voorstel voor de kwaliteitseisen en de toetsing daarvan. Aansluitend wordt begonnen met de vulling van het register. Monitor doorlooptijden Rechtszekerheid en termijnen zijn belangrijke aspecten van de strafrechtspleging. In de aanloop naar de berechting gaan ze hand in hand. Een onderzoek pro Justitia kost tijd niet alleen het onderzoek zelf, maar ook de indicatie, de organisatie en de afwikkeling. Dit vraagt om een efficiënt en Rechtszekerheid en termijnen gaan in de aanloop naar de berechting hand in hand strak ingericht proces, waarin opdrachtgever, NIFP en rapporteur elk verantwoordelijk zijn voor hun deel. Om dit proces te optimaliseren is de Monitor Doorlooptijden ontwikkeld. Dit registratiesysteem maakt inzichtelijk hoe lang elke stap in de totstandkoming van een rapportage duurt en biedt mogelijkheden het overschrijden van normtijden tijdig te signaleren en te melden aan de opdrachtgever. Dit geldt voor alle ketenpartners. In 2010 wordt de Monitor Doorlooptijden landelijk geïmplementeerd. 5

6 NIFP inhoudelijk Wat vindt u? Het NIFP is een herkenbare partner a. Mee eens b. Niet mee eens Geef uw antwoord op en bekijk de mening van anderen. Of discussieer mee op het forum. Portefeuille Jeugd De jeugdmedewerkers van het NIFP hebben in 2009 met de ketenpartners hard gewerkt om een bijdrage te leveren aan een zo gunstig mogelijke ontwikkeling van kinderen die met het civiele recht en het strafrecht in aanraking komen. Het gaat hierbij voornamelijk om de advisering, bemiddeling en toetsing van pro Justitia rapportages. Bovendien werkt een aantal kinder- en jeugdpsychiaters als consulent in twee justitiële jeugdinrichtingen (JJI). In 2010 bekijkt het NIFP of en hoe deze dienstverlening kan worden uitgebreid. Begin 2010 droeg Nils Duits de portefeuille jeugd over aan gz-psycholoog Ans Schouten en kinderen jeugdpsychiater Ineke Troost. De jeugdzaken zullen voortaan vanuit de portefeuille Rapportage en deels de portefeuille Zorg worden gecoördineerd. Machtiging gesloten jeugdzorg In het Tijdschrift voor Familie en Jeugdrecht (november 2009) vroegen twee NIFPmedewerkers aandacht voor de knelpunten rond de Machtiging gesloten jeugdzorg. Het gaat hierbij om zorg en behandeling in jeugdzorginstellingen voor kinderen met ernstige opgroei- of opvoedingsproblemen. Afgelopen jaar werden ongeveer jongeren in gesloten jeugdzorgvoorzieningen geplaatst een veel hoger aantal dan verwacht. Bovendien staat dit aantal in scherp contrast met de leegstand in de justitiële jeugdinrichtingen. Het NIFP stelt voor om onafhankelijke gedragsdeskundigen de betreffende jongeren zorgvuldig te laten beoordelen. Hiertoe is een format ontwikkeld dat men van de NIFP-website kan downloaden. In 2010 krijgen de civielrechtelijk activiteiten meer aandacht. Het civiele werkveld verschilt van het jeugdstrafrecht en vraagt daarom andere best practices. Deze worden in 2010 verder ontwikkeld. ForCA In 2009 openden de observatieafdelingen van ForCA (Forensische Consortium Adolescenten) hun deuren binnen de JJI Teylingereind. ForCA is een samenwerkingsverband tussen de JJI s, een aantal ggz-instellingen, de Universiteit Leiden, het Ministerie van Justitie en het NIFP. Binnen ForCA streven de partners naar kwaliteitsverbetering van de PIJ-behandeling. Dit begint met een goede pro Justitia rapportage. Het NIFP ontwikkelde een traject om jongeren goed te indiceren voor deze afdelingen. Bovendien worden de rapportages getoetst. Deze belangrijke samenwerking krijgt in 2010 een vervolg. Gedragsbeïnvloedende maatregel (GBM) Het NIFP werkte mee aan de in 2008 wettelijk ingevoerde Gedragsbeïnvloedende maatregel (GBM). Deze beoogt het recidiverisico bij jongeren te verminderen door hen behandelingen op te leggen. Deze behandelingen zijn bewezen effectief en getoetst door de erkenningscommissie van het Ministerie van Justitie. Door hierover een vraag op te nemen in de vraagstelling voor de pro Justitia rapportage, moet iedere rapporteur verplicht nagaan of een jongere voor deze maatregel in aanmerking komt. In 2009 werden ongeveer jongeren in gesloten jeugdzorg-voorzieningen geplaatst een veel hoger aantal dan verwacht. 6

7 Column Ik vind het steeds weer boeiend om me in een PJ-rapport te verdiepen Marsha Petit werkt sinds augustus 2009 als psycholoog voor het NIFP locatie Utrecht. Bij bureau FORA, waar ik van 2001 tot 2005 werkte, kwam ik voor het eerst in aanraking met het NIFP. Van 2006 tot 2008 volgde ik bij het NIFP locatie Den Haag een deel van de postdoctorale opleiding tot gz-psycholoog. Ik leerde het NIFP kennen als een leuke, dynamische en interessante organisatie. Ik vond het dan ook fijn dat ik weer bij het NIFP in dienst kon treden. Ik werk voornamelijk op de afdeling jeugd rapportage. Daar houd ik me dagelijks bezig met strafzaken en civiele zaken. Indien nodig spring ik bij op de afdeling rapportage volwassenen. Wekelijks neem ik deel aan het multidisciplinaire indicatieoverleg strafzaken jeugd. Daar bespreken wij nieuwe aanvragen voor een pro Justitia onderzoek. Als psychologisch onderzoek nodig is, zoek ik hier een passende rapporteur bij. Wanneer deze klaar is met zijn onderzoek, ontvang ik het rapport ter lezing. Ik ga na of het onderzoek logisch is opgebouwd, goed is onderbouwd en of het advies haalbaar is. Mijn bevindingen bespreek ik vervolgens met de rapporteur, die ze kan verwerken in het rapport. Ten slotte gaat het rapport naar de opdrachtgever, zodat deze het kan gebruiken tijdens de rechtszitting. Dit hele proces vind ik leuk en interessant om te volgen. Geen rapport is hetzelfde en ik vind het steeds weer boeiend om me erin te verdiepen. Mijn streven is elke verdachte een zo goed en eerlijk mogelijk onderzoek te geven en de rechtbank juist voor te lichten. Om regionale verschillen te minimaliseren, overleggen we regelmatig met collega s van andere arrondissementen. Zo streven we ernaar dat een verdachte uit bijvoorbeeld Utrecht nagenoeg hetzelfde onderzoek krijgt als een verdachte in Haarlem. Ten slotte neem ik met veel plezier deel aan de werkgroep die zich bezighoudt met het maken van een instructievideo voor beginnende rapporteurs. Ik vind het boeiend hieraan op creatieve wijze mijn bijdrage te leveren. De toekomst van het NIFP? Ik denk dat wij moeten streven naar een goede samenwerking met de ketenpartners, waaronder de universiteit. Het begeleiden van universitaire stagiaires werkt stimulerend. Ook het verruimen van de opdrachtgevers voor rapportage en het uitbreiden van het takenpakket zouden het NIFP goed kunnen doen. Zo kan de gz-psycholoog bijvoorbeeld ook zorg gaan verlenen in detentiecentra of penitentiaire inrichtingen. Ik zie het in elk geval als een mooie uitdaging om deel uit te maken van deze dynamische organisatie. Naast mijn dagelijks werk ben ik betrokken bij het organiseren van een intervisie voor psychologen. Zo willen we de deskundigheid van rapporteurs bevorderen. Verder neem ik deel aan het jeugd forensisch netwerk, dat de samenwerking tussen de ketenpartners nastreeft. Het NIFP kan in dit netwerk als onafhankelijk kenniscentrum van grote waarde zijn. 7

8 Column Ik hoop dat we de samenwerking met de ggz nog meer kunnen verbeteren Danielle LeFrandt is zorgpsychiater In 2005 ging ik vanuit de ggz als zorgpsychiater bij het NIFP werken. Ik heb drie belangrijke taken. Allereerst houd ik spreekuur op de medische dienst in een PI. Met de patiënt en het PMO (psychomedisch overleg) stel ik een behandelplan op, dat we vervolgens uitvoeren. We proberen lang gestraften te motiveren voor een behandeling tijdens detentie, gericht op bijvoorbeeld behandeling van verslaving, persoonlijkheidsproblematiek, agressiehantering of zedenproblematiek. Wanneer een patiënt vrijkomt (VI, sepot of schorsing) streven we ernaar de zorg zo goed mogelijk te laten doorlopen. Een tweede taak vormen de trajectconsulten ter advisering van de rechter-commissaris of de Raadkamer. Een NIFPpsychiater kan acuut worden opgeroepen om iemand te beoordelen op het Paleis van Justitie. In tegenstelling tot de zorgconsulten hebben we hierbij een onafhankelijke positie. We kunnen adviseren over detentie(on)geschiktheid, de benodigde zorg en rapportage. Tenslotte vervult de NIFP-psychiater een rol bij de verdeling van rapportages en het geven van intercollegiale feedback. Ook hierbij is een onafhankelijke positie vereist. Sinds februari 2009 werk ik bovendien een dag per week voor Indicatiestelling Forensische Zorg (IFZ). In het kader van het programma Vernieuwing Forensische Zorg proberen we zo veel mogelijk de juiste man op het juiste bed te krijgen. Vanuit een onafhankelijke positie indiceren wij patiënten zo gestandaardiseerd mogelijk voor de noodzakelijke zorg en beveiliging. Op basis van deze indicatie zoekt een coördinator IFZ vervolgens de zorginstelling die dit kan leveren. Het prettige is dat DForZo de inkoop kan afstemmen op de door IFZ gesignaleerde zorgvraag en dat de ggz het aanbod hierop kan afstemmen. Het is stimulerend een steentje te mogen bijdragen aan zorgvernieuwing die direct ten bate van eigen patiënten komt. Hoe ik het NIFP over vijf jaar zie? Ik hoop dat we de samenwerking met de ggz nog meer kunnen verbeteren, zowel bij de instroom als de uitstroom. Regelmatig krijgen we patiënten binnen zonder informatie van de behandelaar. Of we moeten lang zoeken naar een instelling die nazorg wil bieden. Als nazorg na detentie plaatsvindt zonder juridisch kader, lijken veel ggz-instellingen te lijden aan koudwatervrees. Idealiter wordt in de toekomst iedere justitiabele bij binnenkomst in de PI gescreend op psychiatrische stoornissen. Vervolgens kunnen wij een zorgplan opstellen en beoordelen of iemand thuis hoort op een EZV (Extra Zorg Voorziening), een PPC of bij de ggz. Voor justitiabelen die wij psychiatrisch beoordelen in een voorgeleidingsconsult (trajectconsult) kan dit zelfs plaatsvinden al vóór binnenkomst. In de toekomst kunnen wij justitiabelen hopelijk ook binnen hun eigen regio plaatsen. Dat biedt de betrokkene een betere uitgangspositie en vergroot de samenwerking tussen behandelaren binnen en buiten detentie. Ik verwacht dat de werelden van de ggz en justitie naar elkaar toegroeien. De ggz draagt per definitie een zorgbril, bij justitie speelt ook vergelding een rol. Dit kan leiden tot moeilijk plaatsbare patiënten. Men denkt nogal eens dat een voorwaardelijke maatregel voldoende moet zijn, terwijl dit niet aansluit bij de mogelijkheden van de ggz. En wie weet hebben we slechts geringe wachtlijsten in de zorg! 8

9 NIFP inhoudelijk Klinische rapportage Wat vindt u? Het Pieter Baan Centrum is: a. Een manier van werken b. Een gebouw Geef uw antwoord op en bekijk de mening van anderen. Of discussieer mee op het forum. Nieuwe format klinische pro Justitia rapportage In augustus 2009 is voor alle rapporterende disciplines in het Pieter Baan Centrum (PBC) een nieuw rapportageformat ingevoerd. Het is een ontwikkeldocument dat in de loop der jaren onder invloed van nieuwe inzichten steeds wordt bijgesteld. Het format, met bijbehorende schrijfwijzer, is in de maanden voorafgaand aan de invoering besproken, beproefd, bijgesteld en uiteindelijk vastgesteld. De uitkomst van verschillende externe reviews vormden de aanleiding om het format te ontwikkelen. De reviewcommissies namen als uitgangspunt de eisen die men tegenwoordig stelt aan medische en psychologische rapporten, zoals onder meer geformuleerd in de richtlijnen van de wetenschappelijke verenigingen, in vonnissen van het Medisch Tuchtcollege en in rapporten van de Inspectie van de Volksgezondheid. Het nieuwe format reikt handvatten aan, maar de rapporteur blijft eindverantwoordelijk voor de kwaliteit. Hij of zij moet een intern consistent, logisch opgebouwd, transparant en goed onderbouwd rapport kunnen schrijven, waarin een helder onderscheid is aangebracht tussen meningen en feiten. Inmiddels wordt een kleine zes maanden met het nieuwe format gewerkt. Op uitnodiging van de taakgroep Evaluatie nieuwe format maakten rapporteurs begin 2010 hun ervaringen kenbaar. Ook bogen drie externe reviewcommissies zich over de rapporten nieuwe stijl. De verzamelde aanbevelingen leiden tot versie 2.0 van het format. Nieuw beleid moeilijk onderzoekbaren Steeds meer verdachten over wie de rechter een psychiatrische rapportage vraagt, weigeren mee te werken aan het onderzoek. Hun aantal loopt op tot wel vijftig procent van de gevallen. Momenteel wordt iedere verdachte standaard zeven weken opgenomen en onderzocht door een zevenkoppig team van psychologen, psychiaters, medewerkers groepsobservatie en milieuonderzoekers. Het nieuwe beleid moeilijk onderzoekbaren richt zich speciaal op de groep harde weigeraars (ongeveer een derde van de verdachten), bij wie is gebleken dat het standaardbeleid na enkele weken van onderzoek geen meerwaarde meer biedt. Het nieuwe beleid moeilijk onderzoekbaren betekent dat het PBC in beginsel alle verdachten blijft onderzoeken. Soms kan men immers van een weigeraar toch een analyse maken, omdat aan zijn gedrag een ziektebeeld te herkennen is. De harde weigeraars weigeren echter elk gesprek met de onderzoekers en vertonen onvoldoende te beoordelen gedrag tijdens de observatie. Dit maakt een analyse onmogelijk. Per individueel geval zal het PBC daarom zeer kritisch bekijken vanaf welk moment aanvullend onderzoek niet langer zinvol is. Intern onderzoek wijst uit dat bij een klein deel van de groep harde weigeraars na maximaal vier weken het onderzoek kan worden afgerond. Het nieuwe beleid moeilijk onderzoekbaren richt zich op drie onderdelen: 1. Intensivering observatieproces. In het kader van de algehele vernieuwing van de klinische observatie vindt een intensivering en standaardisering plaats van het observatieproces. 2. Indicatiestelling. Voor een klinisch forensisch onderzoek in het PBC zijn stringente indicatiecriteria geformuleerd, die aangeven wanneer plaatsing van een weigerende verdachte in het PBC wel of absoluut niet zinvol geacht moet worden. Voor een optimale indicatiestelling is het noodzakelijk dat een psychiater van de lokale NIFP-vestiging de rechtercommissaris zorgvuldig informeert en adviseert. Ook zal hij of zij de indicatiestelling voor PBC-plaatsing in beginsel afstemmen met een opnamecoördinator van het PBC. 3. Beëindigen onderzoek na vier weken. Wanneer blijkt dat ook het PBC met al zijn mogelijkheden geen rapportage kan uitbrengen, of wanneer een verdachte pas na opname in het PBC zijn weigering kenbaar maakt, wordt in de derde week van het onderzoek bij die weigeraars een afweging gemaakt of men redelijkerwijs kan verwachten dat er nog een voldoende informatief rapport zal volgen. Wanneer dit niet het geval is, wordt de opdracht na overleg teruggegeven aan de rechtercommissaris. De beslissing voor het afronden van het onderzoek bij harde weigeraars vindt plaats op basis van het geobjectiveerd instrument Beslissing Onderzoek & Observatie Moeilijk onderzoekbaren (BOOM). 9

10 NIFP inhoudelijk Wat vindt u? Het NIFP is bij uitstek geschikt om de basiszorg te verzorgen a. Mee eens b. Oneens Geef uw antwoord op en bekijk de mening van anderen. Of discussieer mee op het forum. Zorg in detentie Zorgportfolio Jaarlijks verblijven in Nederland ongeveer personen voor enige tijd in detentie. In 2009 zagen psychiaters van het NIFP ruim drieduizend personen, een kleine 9% van de totale gedetineerdenpopulatie. Tachtig procent van de gedetineerden die de psychiaters van het NIFP in behandeling nemen, zien zij in het basisregime. Om de psychiatrische zorg in dit basisregime landelijk gelijk te trekken is begin 2010 een landelijke productportfolio ingevoerd voor de basiszorg. Dit beschrijft de zorgverrichtingen die psychiaters van het NIFP leveren in het kader van de basiszorg. Deze zorgverrichtingen zijn gericht op: 1. semi-acute zorgverlening; 2. steunende en structurerende behandeling van milde stoornissen en voor kortverblijvenden; 3. toeleiding tot intensieve zorg bij ernstig zieke patiënten; 4. nazorg door ggz bij einde detentie. Telefonische adviesdienst Naast de reguliere zorgverrichtingen is de psychiater van het NIFP beschikbaar voor spoedconsultatie tijdens kantoortijden. In 2010 wordt dit zorgaanbod versterkt met een telefonische adviesdienst voor consultatie van een psychiater in de avond, nacht en weekenden. Productfinanciering Per 2010 heeft het NIFP met DJI financieringsafspraken gemaakt, gebaseerd op het nieuwe zorgportfolio. Het NIFP streeft ernaar in 2010 een meerjarig zorgcontract te sluiten met DJI. Dit moet enerzijds meer sturing mogelijk maken op de kwaliteit van psychiatrische zorg in een Penitentiaire Inrichting (PI) en anderzijds vastleggen welke faciliteiten de PI biedt om in detentie goede psychiatrische zorg te kunnen leveren. Penitentiair Psychiatrische Centra (PPC) In 2009 openden de Penitentiair Psychiatrische Centra (PPC) in Amsterdam, Den Haag, Vught en Zwolle hun deuren. Hier kunnen gedetineerden met acute en ernstige psychiatrische problematiek worden behandeld. In Amsterdam, Den Haag en Zwolle is het NIFP nauw betrokken bij de ontwikkeling en uitvoering van de zorg. Het NIFP heeft daar op detacheringsbasis een beleidspsychiater en psychiaters voor behandeling op de afdelingen. Komende jaren wil het NIFP met deze PPC s een stevige zorgstructuur en effectief behandelaanbod neerzetten, dat slim inspeelt op de ernstige zorgvraag en vaak korte tot middellange verblijfsduur. Daartoe wil het NIFP meerjarige samenwerkingscontracten sluiten, die een goede basis leggen om deze ambitie waar te kunnen maken. In 2009 zagen psychiaters van het NIFP ruim drieduizend personen, een kleine 9% van de totale gedetineerdenpopulatie. 10

11 Column Iedere casus is een puzzel die we binnen zeven weken proberen te leggen Titia Makkink (34) is groepsleidster in het Pieter Baan Centrum Sinds twee en een half jaar werk ik als groepsleidster in het Pieter Baan Centrum (PBC). Mijn werk bestaat primair uit het observeren van en rapporteren over observandi, zowel groepsgewijs als individueel. De groepsleiders doen mee aan alle activiteiten, zoals arbeid en luchten. Zo maken wij min of meer deel uit van de groep en vanuit deze positie vergaren wij onze informatie. fors af. Uiteraard dient men wel te bekijken of iemand wilsbekwaam is om deze keuze te maken. Ik realiseer me dat hier een wetswijziging voor nodig is, maar ik denk dat het bestaansrecht van het PBC met deze manier van werken enorm zou worden versterkt. Ten slotte vervalt dan ook de gedachte indien bewezen : men is immers veroordeeld en schuldig bevonden, eventueel pas na hoger beroep. Als groepsleiders hebben wij ook een zorgtaak. Zo hadden we laatst een man op de afdeling die manisch was. Hij kreeg een individueel programma, omdat het zowel voor hem als voor zijn groepsgenoten te belastend zou zijn hem aan het volledige programma deel te laten nemen. Dat zou zijn welzijn niet ten goede komen. Bovendien zou het voor veel onrust zorgen, wat het observatieproces verstoort. De verschillende psychiatrische stoornissen vragen ons zorg op maat te leveren, dat maakt het werk boeiend en uitdagend. De boeiende en diverse populatie spreekt mij aan in dit werk. Iedere casus, dus iedere observandus, is voor ons in feite een puzzel die we binnen zeven weken proberen te leggen. Ook spreken de onderlinge samenwerking en het deel uit maken van een multidisciplinair team mij erg aan. De komende jaren wil ik dan ook graag bij het PBC blijven werken, gewoon doorgaan waar ik mee bezig ben, omdat ik mijn werk hartstikke leuk en boeiend vind! Van huis uit ben ik verpleegkundige met een HBO-V opleiding. In het PBC werken verschillende verpleegkundigen. Wij nemen naast ons werk als groepsleider de medische dienst waar in de avonden, nachten en in het weekend. Dan zijn wij het eerste aanspreekpunt bij vragen op medisch gebied. Zo had iemand pas geleden in het weekend erge kiespijn. Mijn taak was het toen om te kijken wat er moest gebeuren. Mijn functie is dus heel breed en afwisselend. Ik vind het lastig in te schatten hoe het PBC zich moet ontwikkelen. Wij hebben te maken met een moeilijke groep mensen, die heel regelmatig weigert mee te werken aan het onderzoek. Daarom lijkt het mij beter verdachten pas te onderzoeken nadat ze zijn veroordeeld door de rechtbank, zonder straftoekenning. Volgens mij werkt dit sterk kostenbesparend, omdat we zo de observandi uitsluiten die worden vrijgesproken wegens onschuld of gebrek aan bewijs. Wanneer de rechtbank na veroordeling een dader voor de keuze stelt of hij wil worden onderzocht in het PBC neemt volgens mij bovendien het aantal weigerende observandi 11

12 Column Gedragskundigen en juristen spreken nu eenmaal een andere taal Eline van Poecke (27) is afgestudeerd jurist en criminologe. Sinds juni 2009 werkt ze als jurist bij het Pieter Baan Centrum. Als jurist bij het NIFP ben je eigenlijk de projectleider van het onderzoek. Je licht het onderzoekend team voor over het strafdossier en houdt zicht op de begrijpelijkheid van een rapport, zodat ook juristen de bevindingen van de gedragskundigen eenduidig begrijpen en deze aansluiten bij de juridische vraagstelling. Gedragskundigen en juristen spreken nu eenmaal een andere taal, ik zorg voor de vertaling naar beide kanten. Als nieuwkomer heb je het voordeel dat je niet bent ingesleten in de organisatie, alles om je heen wekt je nieuwsgierigheid. Ik hoop mijn blik zo lang mogelijk open te houden. In combinatie met een gezonde dosis betrokkenheid en enthousiasme kan ik zo bijdragen aan een open en gemotiveerde organisatie. Mijn werk bij het NIFP bevindt zich op het snijvlak van het recht en de gedragskunde, twee vakgebieden die mij mateloos blijven boeien. In het PBC is het onderzoek bovendien multidisciplinair, waardoor je met verschillende vakgebieden aan tafel zit en veel van elkaar leert. Daarnaast vind ik het erg belangrijk dat mijn werk maatschappelijk relevant is. Het afleveren van kwalitatief goede en begrijpelijke pro Justitia rapporten is een belang van de rechter, de onderzochte en uiteindelijk ook van de samenleving als geheel. Gemiddeld één keer per week heb ik met het team staf : een eindbespreking waarin na zeven weken van observatie alle disciplines samenkomen. In deze bijeenkomst bespreken wij de bevindingen en eventueel de daaruit vloeiende conclusies en adviezen. Verder overleg ik regelmatig tussentijds met de onderzoeksteams, zit ik verdiept in strafdossiers of bel ik met de rechter-commissaris om bijvoorbeeld aanvullende stukken op te vragen. Ik hoop dat het NIFP zich blijft profileren als kennisinstituut op het gebied van pro Justitia rapportage, een specialisme dat altijd om verdieping en verbreding blijft vragen. Daarbij horen wat mij betreft een kritisch zelfbeeld van de organisatie, het stimuleren van kennisuitwisseling en -verspreiding en het in gesprek blijven met alle ketenpartners. Ik hoop ook dat het NIFP steeds meer als eenheid zal opereren met oog voor de verschillende organisatieonderdelen. 12

13 NIFP inhoudelijk Maatregeladvies Wat vindt u? Het nieuwe beleid moeilijk onderzoekbaren van het Pieter Baan Centrum; a. Beloont weigeren b. Maakt het onderzoek slagvaardiger Geef uw antwoord op en bekijk de mening van anderen. Of discussieer mee op het forum. Tbs-toezicht Jaarlijks worden ongeveer 120 personen veroordeeld tot de maatregel Ter Beschikking Stelling (tbs). Nadat zij hun straf hebben uitgezeten, ontvangen zij een behandeling als voorbereiding op een veilige terugkeer in de samenleving. Bij dit traject zijn diverse partijen betrokken, onder meer de tbs-klinieken als verantwoordelijke voor de behandeling en de reclassering als verantwoordelijke voor het toezicht op de tbs-gestelden die aan het einde van de behandeling (onder voorwaarden) mogen terugkeren in de samenleving. Het NIFP vervult eveneens een belangrijke rol in dit traject. Jaarlijks verzorgt het ruim tweehonderd onafhankelijke adviezen (c.q. vierhonderd rapporten) over het al dan niet verlengen van een tbs-maatregel (zesjaarsverlengingsrapportage). Bovendien levert het NIFP drie forensisch deskundigen aan het Adviesverlofcollege TBS, dat de minister adviseert over het verlenen van een machtiging tot verlof. Consulentschap bij Reclassering Nederland In 2009 is een samenwerkingscontract uitgewerkt met Reclassering Nederland (RN). Dat voorziet erin dat lokale afdelingen van RN bij hun counterpartner van het NIFP een forensisch psychiater en/of psycholoog kunnen inhuren. De reclassering heeft behoefte aan deze deskundigen om professioneel toezicht te kunnen houden op tbs ers die na klinische behandeling terugkeren in de samenleving, of tbs ers die onder toezicht van de reclassering een ambulant behandel- en/of begeleidingstraject volgen. In de praktijk houdt het contract in dat de forensisch deskundige van het NIFP (twee)wekelijks deelneemt aan het Tbs Casuïstiek-Overleg van de reclassering. Ook kan het NIFP de noodzakelijke (een- of tweejaarlijkse) psychiatrische rapportage verzorgen omtrent verlenging van de tbs. Het contract tussen NIFP en RN wordt in 2010 in alle regio s uitgevoerd. Longstay-beoordelingen In 2010 voert het Ministerie van Justitie een nieuw beleidskader in voor de Longstay. Dit vereist driejaarlijks een onafhankelijke multidisciplinaire second opinion door een gedragsdeskundige, gericht op de vraag of verlenging van de Longstay is aangewezen of dat er andere opties zijn voor risicomanagement of behandeling. Naar verwachting zullen in 2010 via bemiddeling van het NIFP 150 onafhankelijke Longstay-beoordelingen worden verzorgd. Kennisconferenties Om de kennis van maatregelrapporteurs en reclasseringsconsulenten te onderhouden startte de Portefeuille Maatregeladvies in 2009 met het organiseren van kennisconferenties. Hier worden rapporteurs en consulenten bijgeschoold over ontwikkelingen in de wetenschap, wetgeving en de praktijk. In 2010 organiseert het NIFP drie kennisconferenties. Jaarlijks verzorgt het NIFP ruim tweehonderd onafhankelijke adviezen over het al dan niet verlengen van een tbs-maatregel. 13

14 NIFP inhoudelijk Indicatiestelling Forensische Zorg 14 Indicatiestelling Forensische Zorg (IFZ) is een relatief jonge werkeenheid binnen het NIFP. Zij bepaalt het meest geschikte niveau van zorg en beveiliging voor een patiënt. Het is van groot belang dat dit onafhankelijk van de zorgaanbieders en -inkopers plaatsvindt om een optimale aansluiting van het zorgaanbod op de zorgbehoefte van de patiënt te garanderen (vraaggestuurde zorg). Bij het proces van indicatiestelling maken de coördinatoren IFZ gebruik van rapportages van onafhankelijke deskundigen. Hierdoor vindt indicatiestelling niet alleen onafhankelijk, maar ook objectief en vanuit een breed perspectief plaats. Nadat het proces van indicatiestelling is afgerond, zoekt een coördinator een zorgaanbieder die het geïndiceerde niveau van zorg en beveiliging kan leveren Wat vindt u? Het plaatsen van justitiabelen na indicatiestelling: a. Vereist deskundigheid; geen patiënt of kliniek is hetzelfde b. Is uit te voeren door een computersysteem Geef uw antwoord op en bekijk de mening van anderen. Of discussieer mee op het forum. (zorginhoudelijke plaatsing). Bovendien informeert NIFP/IFZ zorginkopers over zorgbehoeftes en eventuele moeilijkheden bij indicatiestelling en de zorginhoudelijke plaatsing. Het inkopen van zorg gebeurt op deze manier zoveel mogelijk op basis van de behoeftes aan zorg en beveiliging van patiënten. In 2009 stelde IFZ indicaties. Diverse resultaten werden geboekt, zowel intern als extern (met ketenpartners). Het belangrijkste resultaat is dat het proces van indicatiestelling en zorginhoudelijke plaatsing in de meeste gevallen binnen de daaraan gestelde doorlooptijden werd voltooid. Overzicht van overige belangrijke bereikte resultaten: Intern - De ontwikkeling van het wegingskader. Aan de hand hiervan kunnen het beveiligingsniveau, de aard van de behandeling en de intensiteit van het verblijf op een objectieve en deskundige manier voor de indicatiestelling worden vastgesteld. - Ontwikkeling van een scholingsprogramma voor de deskundigheidsbevordering van de medewerkers van IFZ. - De beschrijving van de werkprocessen in de vorm van een administratieve organisatie. Extern - Het organiseren van een operationeel overleg met de diverse ketenpartners om het proces van indicatiestelling en plaatsing verder te stroomlijnen en knelpunten op te lossen. - Voorlichting van en communicatie met ketenpartners over indicatiestelling en zorginhoudelijke plaatsing. Toekomst In 2010 zet NIFP/IFZ zich opnieuw in voor een soepel verlopend proces van indicatiestelling en zorginhoudelijke plaatsing. Enkele speerpunten punten zijn: Intern - Het beschrijven van de best practice en het berekenen van normprijzen. - De herinrichting van IFZ als werkeenheid binnen het NIFP, vanwege de groei dankzij een toenemend aantal aanvragen tot indicatiestelling. In 2010 wordt hierover een definitief besluit genomen. Extern - Een werkgroep onderzoekt momenteel de inrichting van de rol van IFZ bij indicatiestelling en plaatsing in Penitentiaire Psychiatrische Centra. In 2010 moet een pilot hierover meer duidelijkheid geven. Dit is van belang om het principe ggz tenzij met het Gevangeniswezen te kunnen bewaken. - Het verder vormgeven en uitrollen van de regie- en monitoringrol van IFZ bij het proces van indicatiestelling. - Gebruik maken van het registratiesysteem IFZO voor indicatiestelling en plaatsing. Verdere ontwikkeling van het systeem is van belang, omdat het belangrijke managementinformatie kan genereren over indicatiestelling en plaatsing.

15 Column De diversiteit en de diepgang maken het werk heel aansprekend Arjen Witteveen (35) is forensisch milieuonderzoeker bij de locatie Pieter Baan Centrum Het woord milieu betekent niet dat ik in de achtertuin van de onderzochte op zoek ga naar strafrechtelijke bewijzen. Het heeft betrekking op het sociale milieu van de onderzochte. Milieuonderzoekers brengen de levensgeschiedenis en de ontwikkeling van de onderzochte in kaart. Hierover voeren we gesprekken met de onderzochte. Ook proberen we zo veel mogelijk relevante informatie te verkrijgen van referenten : ouders, broers, zussen, de partner, scholen, werkgevers, hulpverleningsinstanties, tbs-klinieken, noem het maar op. Alle relevante informatie verwerken wij in een uitgebreide rapportage, die de gezinsomstandigheden en levensloop van de onderzochte inzichtelijk maakt voor het onderzoekend team en in een later stadium voor de rechtbank. De diversiteit en diepgang maken het werk heel aansprekend. Elk onderzoek is weer anders, net als de samenstelling van het onderzoekend team. Je krijgt te maken met interessante diagnostiek, culturele fenomenen, juridische procedures en bovenal uiteenlopende verdachten en referenten, met wie het een hele uitdaging kan zijn om een goedlopend gesprek te voeren. Ook spreekt de vrijheid die je als milieuonderzoeker hebt me enorm aan. Je kunt, los van de wekelijkse teamoverleggen, je agenda indelen zoals je wilt. Een zekere mate van flexibiliteit is daarbij absoluut vereist, een gemiddelde werkdag bestaat eigenlijk niet. Geregeld moet je s avonds of in de weekenden op pad. Je reist het hele land door, bezoekt referenten thuis of spreekt op locatie met behandelaars. Het schrijven van de rapporten doe ik, net als de meeste van mijn collega s, thuis. Soms ben je dagen op pad door het land, dan weer heb je de hele dag besprekingen in het Pieter Baan Centrum. Op andere momenten zit je een hele dag achter je computer of aan de telefoon. Het hangt sterk af van het verloop van een onderzoek. ambulante en klinische locaties meer eensgezindheid en wederzijdse bekendheid ontstaat. Ten slotte kunnen we nog verbeteringen doorvoeren op het gebied van kwaliteit en efficiency. Ik hoop dat we over vijf jaar kunnen zeggen dat al deze zaken grotendeels zijn gerealiseerd en dat men het NIFP ziet als een instituut waar je niet meer omheen kunt. Gezien het huidige politieke en maatschappelijke klimaat en de voorgenomen bezuinigingen zal dit nog een hele klus worden. Ik hoop hieraan op verschillende niveaus een bijdrage te kunnen leveren. Allereerst door natuurlijk mijn dagelijkse werk zo goed mogelijk te doen en met iedereen goed samen te werken. Ook neem ik graag deel aan beleidsmatige projecten en initiatieven om kwalitatieve verbeteringen te realiseren. Zo was ik vorig jaar onder meer lid van een werkgroep die de pilot van een nieuw rapportageformat begeleidde en schreef ik onlangs een notitie met daarin een voorstel om de risicotaxatie van verdachten in het PBC anders vorm te geven en daarbij het milieuonderzoek intensiever te betrekken. Ten slotte ben ik sinds november 2009 lid van de Ondernemingsraad van het NIFP. Via het OR-lidmaatschap hoop ik door een constructief-kritische blik een bijdrage te leveren aan een optimaal functionerende en eensgezinde organisatie, waar de zaken voor medewerkers goed geregeld zijn en waarvoor zij met plezier willen werken. Denkend over de toekomst van het NIFP, vind ik dat het zijn leidende rol in het forensisch werkveld verder moet uitbouwen en zijn naam als kennisinstituut moet waarmaken. Bovendien is het van belang de samenwerking met alle ketenpartners verder te optimaliseren. Ik zou graag zien dat tussen de 15

16 NIFP inhoudelijk 16 Onderzoek naar TBSen PIJ-voorzieningen op de Nederlandse Antillen en Aruba In opdracht van het Ministerie van Justitie onderzochten juriste Merel Prinsen en psychiater David Vinkers van het NIFP Rotterdam de behoefte aan en de haalbaarheid van tbs- en PIJ-voorzieningen op de Nederlandse Antillen en Aruba. Tijdens het onderzoek, dat vier weken duurde, spraken zij op alle eilanden met partners uit de jeugdzorg- en strafrechtketen. Zo wisselden zij onder meer van gedachte met de Minister van Justitie van de Nederlandse Antillen en bezochten zij diverse gevangenissen. De Nederlandse Antillen en Aruba staan aan de vooravond van grote staatkundige verschuivingen. Curaçao en Sint Maarten worden per 10 oktober 2010 autonoom en Bonaire, Sint Eustatius en Saba (de BES-eilanden) gaan als openbaar lichaam deel uitmaken van Nederland. In het nieuwe conceptwetboek van Strafrecht voor de Nederlandse Antillen en Aruba zijn de tbs- en PIJ maatregel opgenomen. Op de Nederlandse Antillen en Aruba ontbreken thans echter de voorzieningen om deze maatregelen ten uitvoer te leggen. Het onderzoek toonde aan dat de behoefte aan tbs- en PIJ-voorzieningen op de Nederlandse Antillen en Aruba groot is. Vooral onder de jeugd is de criminaliteit zeer hoog en vrijwel alle eilanden hebben een groot gebrek aan preventiemogelijkheden en behandelvoorzieningen. Prinsen en Vinkers beschrijven hun reis als enerverend, met veel afwisseling. Zij hopen dat hun advies kan bijdragen aan een goede en veilige situatie op de Nederlandse Antillen en Aruba. Opleidingen Het opleidingsbureau kreeg in 2009 modules via e-learning kan aanbieden. definitief een plek in de organisatie als Ook ontwikkelt het bureau een instructiefilm voor (beginnend) rapporteurs om de nieuw organisatieonderdeel van het NIFP. Dat uitte zich in een gestaag groeiende stroom van cursussen, opleidingen het totale rapportageproces stap voor stap leerstof meer te visualiseren. Deze film laat en deelnemers. De meest in het oog zien en zal deels ook via internet beschikbaar komen. springende opleiding blijft de opleiding rapporteur NIFP. In 2009 volgden ruim zestig deelnemers van binnen en buiten Samenwerking met andere opleiders deze opleiding. Ook kleinere cursussen 2010 staat ook in het teken van en trainingen konden op een warme verdergaande samenwerking met andere belangstelling rekenen en werden goed opleidingsaanbieders. Zo participeert het geëvalueerd. In 2009 was het opleidingsbureau voor het eerst actief betrokken bij Hoevestichting in een profielopleiding NIFP vanaf het najaar met de Van der een aantal trainingen voor medewerkers forensische psychologie bij de RINOgroep in Utrecht en in een mastertrack in het Pieter Baan Centrum. forensische psychologie aan de Universiteit Evaluatie van Amsterdam. De Hogeschool Leiden In 2009 evalueerde het opleidingsbureau zocht verdere samenwerking voor zijn eigen functioneren. Hieruit bleek dat een minor jeugdcriminologie. Met de NIFP-medewerkers het opleidingsbureau goed waarderen. Een belangrijk deel zijn gesprekken gaande over het het Nederlands Forensisch Instituut is op de hoogte van de activiteiten die het afstemmen van de door ons aangeboden bureau ontplooit en weet het bureau te rapporteuropleidingen, ook met het oog vinden met vragen rondom het organiseren van studiedagen en het aanvragen Deskundigen. op het Nederlands Register Gerechtelijk van accreditatie. Om de diverse cursussen Samenwerking zal in 2010 ook nog beter onder de aandacht te brengen, steviger vorm gaan krijgen tussen het zal het bureau meer gebruik maken van opleidingsbureau, het bureau Onderzoek nieuwsbrieven en het NIFP Net. & Ontwikkeling en het project kwaliteit. Bedoeling is dat deze drie gezamenlijk het Learning Management System kennisbedrijf vormen van het NIFP. Het internet wordt in 2010 een belangrijk aandachtspunt binnen het opleidingsbureau. Veel wordt verwacht van het Learning Management System, waarmee het NIFP

17 NIFP inhoudelijk Onderzoek & Ontwikkeling Het bureau Onderzoek & Ontwikkeling doet zowel fundamenteel als toegepast onderzoek om te komen tot meer standaardisatie en meer evidence based werkwijzen binnen de forensische psychiatrie en psychologie. Waar nodig ontwikkelt het nieuwe instrumenten die hieraan een directe bijdrage kunnen leveren. Moeilijk onderzoekbaren In 2009 verrichtte bureau Onderzoek & Ontwikkeling diverse activiteiten rond verdachten die niet willen meewerken aan een rapportage pro Justitia, zogenaamde moeilijk onderzoekbaren. Het aantal verdachten dat niet wil meewerken is in enkele jaren sterk gestegen tot iets meer dan 10% van de ambulante en bijna 50% van de klinische rapportages. Om deze groep beter in kaart te brengen is een specifieke monitor ingesteld (MOMOnitor). Deze meet verschillende variabelen op het gebied van meewerken en kan op termijn een bijdrage leveren aan een meer gedifferentieerd onderzoeksprotocol. Voor de vraag of een uitgebreid klinisch onderzoek bij moeilijk onderzoekbaren geïndiceerd is, is een beslisboom ontwikkeld: BOOM (Beslissing Onderzoek & Observatie Moeilijk onderzoekbaren). Dit wordt momenteel verder ontwikkeld voor het ambulante veld. Als derde hulpmiddel ontwikkelde O&O de Bijlage Generator. Dankzij een eenvoudige applicatie op het NIFP Net kunnen rapporteurs met één druk op de knop een bijlage toevoegen aan hun rapport. Deze bijlage bevat achtergrondinformatie van de gebruikte psychologische tests. O&O stelt de testbeschrijvingen op en houdt ze actueel. Niet alleen is de Bijlage Generator een praktisch hulpmiddel, het zorgt tevens voor een eenduidiger en actuele advisering aan de rechtbank. PIJ-project In 2009 zijn de resultaten gepubliceerd van het PIJ-project, uitgevoerd in samenwerking met de Erasmus Universiteit in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). Het onderzoek bestudeerde de achtergronden van de opleggingen van de PIJ-maatregel en de rol daarin van de pro Justitia rapportage. Het onderzoek toonde in het oog springende verschillen tussen arrondissementen, zowel in de PIJ-advisering als in de opleggingen. Bovendien bleek dat rechters en rapporteurs verschillende criteria hanteren voor een (voorwaardelijke of onvoorwaardelijke) PIJ-maatregel. Hiernaar vindt in 2010 vervolgonderzoek plaats. Wetenschappelijke wortels In 2010 gaat O&O onverminderd verder met het genereren van kennis en praktische middelen die fungeren als de wetenschappelijke wortels voor de forensische psychiatrie en psychologie. Onlangs startte in de arrondissementen Amsterdam, Utrecht, Zwolle en Den Bosch het ROMproject (Routine Outcome Monitoring): de behandelingen die NIFP-psychiaters bij verdachten in detentie aanbieden worden met regelmaat gemonitord op de uitkomsten. Dit waarborgt de kwaliteit van onze behandelingen. In het Pieter Baan Centrum startte een nieuw project om neuropsychologisch instrumentarium voor forensisch onderzoek te ontwikkelen. Onderzocht wordt bij welke verdachten een uitgebreider neuropsychologisch onderzoek is geïndiceerd, welke domeinen met name relevant zijn voor de forensische rapportage en welke instrumenten daarbij het beste aansluiten. In lijn met de recent ingestelde Dienst Ondersteuning Psychodiagnostiek wordt gestreefd naar een standaard testbatterij die de belangrijkste domeinen onderzoekt. Aansluitend vindt bovendien meer fundamenteel onderzoek plaats naar de relatie tussen neurocognitief functioneren enerzijds en de domeinen impulsieve en vooroverwogen agressie anderzijds. Wat vindt u? Kwaliteit is werken volgens: a. Best Practices b. Good Practices Geef uw antwoord op en bekijk de mening van anderen. Of discussieer mee op het forum. 17

18 NIFP kwaliteit Het NIFP verbetert zichtbaar Kwaliteitsprogramma Het NIFP heeft de afgelopen jaren veel ontwikkeld en verbeterd in de procesvoering van de forensische diagnostiek, de zorg in detentie en de forensische indicatiestelling. Als landelijke psychiatrische en psychologische organisatie van het Ministerie van Justitie zijn veel schakels ontstaan naar en overleggen met organisaties, forensische netwerken en de verschillende overheden. Het NIFP wil zich als klinische organisatie en als kenniscentrum verder ontwikkelen en verbeteren. Daarvoor is een op de praktijk gericht kwaliteitsprogramma nodig, met aandacht voor de medewerkers en de organisatie. Voor de zeer gespecialiseerde professionals van het NIFP staat de kwaliteit van zorg voorop. Zij achten goed vakmanschap op basis van wetenschappelijke kennis van groot belang. Dat vereist goede scholing, intervisie en bereikbaarheid van kennis. Als organisatie verleent het NIFP diensten aan veel betrokkenen. Gezien de expertise betreft het vaak zware, maatschappelijk relevante zaken. De dienstverlening kan meer worden gericht op de klanten en afnemers. Het NIFP wil beter uitvoeren en bewijzen wat het zegt te doen. Daarom zal het de kwaliteit van het werk beter zichtbaar maken, beter beschrijven en meetbaar verbeteren. Achtergrond Omdat kennis zo bepalend is voor de uitvoering van het werk zijn wetenschappelijk onderzoek en opleiding belangrijke en noodzakelijke activiteiten voor het NIFP. Voor het leveren van kwalitatief goede producten en diensten moet het NIFP kunnen sturen. De producten en diensten van het NIFP worden echter vaak niet betaald door de afnemer of klant: Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) financiert ze. KPMG acht, na een financiële analyse, dat daar verandering in komt. De door DJI opgelegde budgettaire bezuinigingen maken het nodig goed te kijken hoe het NIFP zijn werk beter en anders kan organiseren. De commissies Zorg en Rapportage van het NIFP werken professioneel inhoudelijke ontwikkelingen uit. Maar tussen de gewenste best practice en de uitvoeringspraktijk zitten soms flinke verschillen. De Directieraad besluit op hoofdlijnen en de hoofden van de twaalf landelijke locaties en van het PBC zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van uitvoering op de eigen locatie. Er is meer zicht nodig op de kwaliteit van uitvoering van de hele organisatie. Verantwoording en regie Het NIFP moet de kwaliteit van zijn werk dus beter inzichtelijk maken en de werkprocessen beter organiseren en afstemmen. Dat is van belang voor de medewerkers, het NIFP zelf en de verantwoording naar ketenpartners en maatschappij. Zicht op kwaliteit is pas mogelijk als er overeenstemming is over goede praktijkvoering ( minimal consensus best practices of good practices ) en deze goed is beschreven. Om zicht te krijgen op goede praktijkvoering en de verbetering en de erkenning daarvan is een kwaliteitskader noodzakelijk, toegesneden op de dagelijkse praktijk. Het NIFP moet een lerende organisatie worden, motiverend voor medewerkers, overtuigend voor klanten en afnemers. Dat betekent ook dat verbetering via goede projectvoering vorm moet krijgen. De NIFP-medewerkers moeten goed worden betrokken en de klanten en afnemers goed bevraagd over hun wensen en tevredenheid. Een kwaliteitsmodel zoals ISO, met bijbehorende certificering via TNO, is daarbij handzaam. De Van der Hoeven Stichting en het Nederlands Forensisch Instituut hebben hiermee met succes verbetertrajecten en een lerende organisatie doen ontstaan. ISO is gebaseerd op de evaluatie van praktische werkprocessen en werkwijzen, met inachtneming van klantgerichtheid en de competentie van professionals. Dat gebeurt onder meer via interne (en later) externe audits. Regiegroep Kwaliteit Op basis van sollicitaties heeft de directie een NIFP Regiegroep Kwaliteit ingesteld onder voorzitterschap van Nils Duits. Deze zeer gemotiveerde groep gaat het kwaliteitsbeleid vormgeven, op basis van een door de Directieraad vastgestelde planning en methodiek. Voor 2010 krijgt de zorg in detentie prioriteit. De Regiegroep adviseert de Directieraad, inhoudelijke commissies en de hoofden van diensten, en overlegt met de medewerkers. Bij het kwaliteitsbeleid werkt het NIFP samen met onder meer de Van der Hoeven Stichting, het Nederlands Forensisch Instituut en enkele universiteiten. 18

19 NIFP kwaliteit Publicatieoverzicht 2009 Boeken Oei, T.I. & Groenhuijsen M.S. Forensische psychiatrie en haar grensgebieden, Kluwer. Zwemstra, J.C. Een onderzoek naar psychiatrische zorg naar behandeling in detentie en daarop aansluitende reguliere of forensische zorg. Wolf Legal Publishers, Nijmegen. Proefschrift psychiatrische zorg in- en aansluitend aan detentie. Sleutelpublicaties Barendregt, M. Domeinen in de forensische psychiatrie. In: F. Koenraadt en I. Weijders (red.), Vrijheid en verlangen. Liber amicorum prof.dr. Antoine Mooij. Boom Juridische Uitgevers (Pompe Reeks, deel 55) Den Haag. Berg, A. van den, & Oei, T.I. Attachment and psychopathy in forensic patients. In: Mental Health Review Journal, 14(3), Daniëls, D. Equivalentie; tussen werkelijkheid en utopie. In: Sancties, tijdschrift over straffen en maatregelen, 2, Hararia, D., Bakermans-Kranenburg, M.J., de Kloet, C.S., Geuze, E., Vermetten, E., Westenberg, H.G.M., & van IJzendoorn, M.H. Attachment representations in Dutch veterans with and without deploymentrelated PTSS. In: Attachment & Human Development, 11, Kuin, J.I.M. & Troost, I.E. Dilemma s rond de machtiging gesloten jeugdzorg, Een reactie naar aanleiding van prof. dr. mr. M.R. Bruning & dr. mr. T. Liefaard, Ontwikkelingen en knelpunten in de gesloten jeugdzorg In: Tijdschrift voor Familie- en Jeugdrecht (FJR), 109, 42 Mol, E.M.M. De B. doodt zijn vriendin (6). In: Maandblad Geestelijke Volksgezondheid, 11, Mulbregt, J. van Over toerekenen en afrekenen. In: F. Koenraadt en I. Weijders (red.), Vrijheid en verlangen. Liber amicorum prof.dr. Antoine Mooij. Boom Juridische Uitgevers (Pompe Reeks, deel 55) Den Haag p Nagel, J.E.L, van der Tuts, K.P., Hoekstra, T., Noorthoorn, E.O. Seclusion: The perspective of nurses. In: International Journal of Law and Psychiatry, 32, Oudejans, J.M. Second saying the world: Een rehabilitatie van het kwaad. In: F. Koenraadt en I. Weijders (red.), Vrijheid en verlangen. Liber amicorum prof. dr. Antoine Mooij. Boom Juridische Uitgevers (Pompe Reeks, deel 55) Den Haag Stevens, L. & Prinsen, M.M. Afwezigheid van opzet bij de geestelijk gestoorde verdachte. Het gedragskundig oordeel vanuit juridisch perspectief. In: Expertise en Recht, 5/6, Spaans, M., Barendregt, M., Muller, E., Beurs, E. de, Nijman, H & Rinne, Th. MMPI profiles of males accused of severe crimes: a cluster analysis. In: Psychology, Crime & Law 15, Westendorp, T.A. & Schudel, W.J. De psychiater aan de Pompstationsweg psychiatrische zorg in het penitentiair complex Scheveningen. In: Epidemiologisch Bulletin tijdschrift voor volksgezondheid en onderzoek in Den Haag, 44, 2, Woudenberg, I. van, Jeder ist seines Glückes Schmied? Over handelingsvrijheid in het forensisch gedragskundige veld. In: F. Koenraadt en I. Weijders (red.), Vrijheid en verlangen. Liber amicorum prof.dr. Antoine Mooij. Boom Juridische Uitgevers (Pompe Reeks, deel 55) Den Haag p Zwemstra, J.C. Kwaliteit van leven in een populatie gedetineerden met psychiatrische stoornissen. In: Oei, T.I. & Groenhuijsen M.S. (red), Forensische psychiatrie en haar grensgebieden, Kluwer 2009, p Zwemstra, J.C. Quality of life in a population of Dutch prisoners with mental disorders: relations with psychopathology, pathological, social, demografical, judicial and penitentiary factors. In: International Journal of Forensic Mental Health, 8, Overige publicaties en presentaties Grochowska, A. Suicide in Prison. A Transcultural Perspective. Presentatie op het Second World Congress of Cultural Psychiatry Cultural Brain & Living Societies, Norcia (Italië), september Kuyck, W.G.E. Forensische psychiatrie. Presentatie op het symposium Shared Care van Benecke, 5 februari Focus: terugblik op de literatuur in de forensische psychiatrie in In dit kader werd het thema Zwakbegaafdheid en gedragsstoornissen in het forensische veld besproken. Mol, E.M.M. Psychosezorg in detentie. Presentatie op de conferentie Prison Mental Health, Felix Meritis, Amsterdam, 12 maart 2009 Os, T. van & Oei, T.I. Terugblik APA Congres 2009, San Francisco. Nieuwsbrief Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie, 6(7), Troost, I.E. & Smits, L. Van kwaad tot erger en de rol van de psychiater. Presentatie op het voorjaarscongres voor psychiaters, RAI congrescentrum Amsterdam, vrijdag 11 april 2009 Vriesema, R. Begrenzing in de Forensische Psychiatrie. Presentatie Lutje Psychiatrisch-Juridisch Gezelschap, 24 september 2009 Zwemstra, J.C. De wet op de forensische zorg. Jaarsymposium sectie psychiatrie en recht Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, 22 januari 2009 Zwemstra, J.C. Kwaliteit van leven in detentie. Presentatie op de conferentie Prison mental health, Amsterdam, Felix Meritis, 12 februari 2009 Zwemstra, J.C. Equivalentie van zorg, uitgangspunten voor de penitentiaire psychiatrische zorg. Presentatie op het voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, Groningen, 1 april 2009 Zwemstra, J.C. Quality of life in a population of Dutch prisoners with mental disorders: relation with psychopathological, social, demografical, judicial and penitentiary factors. Presentatie voor International Association of Law and mental Health, New York. 19

20 NIFP kwaliteit Nils Duits: Focus op kwaliteit is een logische ontwikkeling Wie zelfs maar even oppervlakkig door dit jaarbericht bladert, kan het niet ontgaan: kwaliteit is een speerpunt voor het NIFP. In 2009 werden de eerste stappen gezet voor een organisatiebreed kwaliteitsbeleid, dat in 2010 en 2011 wordt uitgerold. Het NIFP levert ontzettend goed werk, vertelt Nils Duits, voorzitter van de NIFP Regiegroep Kwaliteit. We hebben in drie jaar veel bereikt. De organisatie staat en er werken veel initiatiefrijke professionals. We zijn heel sterk in het ontwikkelen van nieuwe producten en diensten, maar blijken minder goed in die zaken ook uniform en praktisch toepasbaar te maken. Zo is rond de zorg in detentie een productportfolio opgesteld, maar de uitvoering daarvan verschilt nog per regio. Hetzelfde geldt voor de rapportagebemiddeling: dankzij de ontstaansgeschiedenis van onze organisatie zitten daar nog te grote regionale verschillen in. Daar willen we vanaf. Bovendien willen we concreet inzichtelijk maken wat we doen en hoe we dat doen. In de fase waarin het NIFP zich nu bevindt is het dan logisch om de stap te zetten naar organisatiebreed kwaliteitsbeleid. Andere organisaties gingen het NIFP hierin voor. Zij functioneren nu als gidsen. Duits: We kunnen veel leren van collegainstellingen als de Van der Hoeven Kliniek en het Nederlands Forensisch Instituut. Bij de ontwikkeling van ons kwaliteitsbeleid maken wij dan ook graag gebruik van hun ervaringen. Bijzonder is dat de ontwikkeling van het kwaliteitsbeleid hand in hand gaat met de bezuinigingsplannen van het NIFP. Duits is ook voorzitter van de commissie die zich buigt over mogelijke besparingen. Een goede combinatie, meent hij zelf: Inhoud en financiering direct aan elkaar koppelen geeft allereerst de nodige prikkels om verbeteringen door te voeren die op termijn kostenbesparend werken, zoals een elektronisch patiëntendossier. Nu gaat nog veel geld en tijd zitten in een moeilijk werkend registratiesysteem. Anderzijds weet ik dankzij onderzoek van de bezuinigingscommissie bijvoorbeeld dat onze relatief dure professionals veel tijd en kennis besteden aan overleggen met ketenpartners. Nu rijst de vraag of men niet zou moeten betalen voor de kennis die wij nu nog gratis leveren. Ons advieswerk wordt dan letterlijk en figuurlijk lonend. Professionals Kees Ahaus is hoogleraar healthcare management aan de faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen en directeur van TNO Management Consultants. Hij begeleidt de stuurgroep bij het ontwikkelen van kwaliteitsbeleid. Wat is kwaliteit eigenlijk? Ahaus: Binnen mijn vakgebied hanteert men verschillende definities. Heel simpel kun je stellen: kwaliteit is het voldoen aan de verwachtingen van de klant en die waar mogelijk overtreffen. Anderzijds betekent het ook: zaken nalaten waar de klant geen behoefte aan heeft. Een bijeffect van kwaliteit is dat het vaak kostenbesparend werkt. Quality is free, hoor je in mijn vakgebied nogal eens: als je je werk op een goede manier uitvoert, werk je automatisch efficiënter. Duits: Het NIFP kent verschillende soorten klanten. Die moeten we goed in kaart krijgen. Het varieert van grote instellingen als DJI, het Openbaar Ministerie en de rechterlijke macht tot de individuele gedetineerde die van ons zorg ontvangt in de bajes. En in zekere zin is de maatschappij ook een klant. Omdat het NIFP zo n breed pakket aan taken vervult, weet bovendien lang niet iedereen wat wij allemaal doen. Hoewel elke professional zal streven naar kwaliteit, loopt waarschijnlijk lang niet iedereen even snel warm voor de gedachte van een kwaliteitssysteem. Velen zien het als een papieren tijger: een hoop tijd, geld en moeite voor drie ordners in de kast en een certificaat aan de muur. Ahaus herkent het beeld: Als kwaliteit alleen op papier bestaat, is er in de implementatie iets misgegaan. Het is waar, om kwaliteit meetbaar te maken moet je enkele indicatoren vaststellen, deze meten, registreren en hier vervolgens op sturen. Daarbij bestaat een reëel risico op bureaucratie. Ook ik ken de voorbeelden van kwaliteitssystemen die alleen zijn 20