Strategieles Sleutelschema s niveau B

Transcriptie

1 Strategieles Sleutelschema s niveau B Wat doe je in deze les? Bij Nieuwsbegrip maak je altijd een sleutelschema bij de tekst. Als je dat doet, gebruik je de strategie Visualiseren. Een sleutelschema is een schema waarin je de inhoud van een tekst laat zien. Een sleutelschema maken is een manier van visualiseren. Je vormt in je hoofd of op papier een beeld van de tekst. Tijdens het lezen zie je eigenlijk een soort filmpje in je hoofd. Het is handig om een schema te maken van een tekst, bijvoorbeeld als je iets moet leren. Zo n schema geeft overzicht over de tekst. In deze les krijg je uitleg over verschillende sleutelschema s en je oefent met visualiseren en met het maken van een sleutelschema. Doelen van deze les: Je kent de strategie visualiseren. Je weet waar je sleutelschema s voor kunt gebruiken. Je weet hoe je een sleutelschema kunt invullen. pagina 1 van 15

2 Welke sleutelschema s zijn er? Er zijn heel veel verschillende sleutelschema s, waarmee je kunt de inhoud van een tekst kunt visualiseren. Je ziet hier voorbeelden van schema s die je in de Nieuwsbegriplessen tegen kunt komen. Welke schema s ken je al? 1. Een wie-wat-waarschema Wat is er aan de hand? Waar speelt het zich af? Wie zijn erbij betrokken? Wat is de oorzaak van het probleem? Welke oplossing is er bedacht? 2. Een woordveld De spelers De resultaten EK onder De activiteiten De bondscoach 3. Een stroomschema pagina 2 van 15

3 3. Een vicieuze cirkel 4. Een bekend-benieuwd-geleerdschema 1. Wat weet ik al? 2. Wat wil ik nog weten? 3. Wat wist ik eerst niet en nu wel? pagina 3 van 15

4 5. Een voor- en-tegenschema (argumenten) Bergsport voor Bergsport tegen Een venndiagram (verschillen en overeenkomsten) Nationale feestdag Koningsdag pagina 4 van 15

5 7. Een oorzaak-gevolgschema Zwemmen in: Meren en plassen Rivieren en kanalen Zee Is gevaarlijk door: (oorzaak) stroming harde wind naar land en sterke branding Gevolg: stank en vissterfte klachten: overvaren worden 8. Een schema Je hebt de tekst gelezen. De tekst bestaat uit vijf stukjes (inclusief de inleiding). Welke 5 dingen weet je nu? Noem uit elk stukje één ding Welke 2 dingen uit de tekst vind je leuk om te weten? Welke 2 vragen heb je nog na het lezen van de tekst? pagina 5 van 15

6 9. Een tijdbalk Je ziet hier twee delen uit een grotere tijdbalk. 10. Een mindmap pagina 6 van 15

7 Zo werkt het Vaak staat het sleutelschema al in de opdracht. Soms moet je het zelf kiezen of bedenken. Hoe maak je een sleutelschema? Stap 1 Wat voor sleutelschema moet je maken? Een bekend-benieuwd-bewaardschema? Een tijdbalk of tijdschema? Dan gaat het om gebeurtenissen die in een bepaalde volgorde plaatsvinden. Of er staan veel jaartallen of tijdstippen in de tekst. Een stroomschema? Dan staan er bijvoorbeeld oorzaken en gevolgen in de tekst. Een venndiagram? Je moet dan de overeenkomsten en verschillen invullen. Een wie-wat-waarschema? De tekst gaat waarschijnlijk over een gebeurtenis. Kijk eerst naar de tekst. Onderstreep of markeer de belangrijkste informatie in de tekst. Je kunt ook aantekeningen maken op een apart blaadje. Stap 2 Hoe vul je het in? Zoek de informatie die je nodig hebt in de tekst. Onderstreep de woorden en zinnen die belangrijk zijn. Stap 3 Vul de informatie in het sleutelschema in. Stap 4 Bekijk je sleutelschema en lees de informatie door. Is het zo duidelijk? pagina 7 van 15

8 Nu oefenen Oefenen met sleutelschema s Werk samen. Gebruik het Hulpblad. 1. Eén van jullie leest de tekstballonnetjes hardop voor. 2. De ander stelt hier vragen over. Begrijpen jullie hoe je het maken van een sleutelschema aanpakt? Oefenen met visualiseren Jullie gaan bij tekst 1 visualiseren. 1. Lees tekst Lees nu de inleiding en het stukje Bokito zorgt voor paniek nog een keer hardop, zin voor zin. 3. Stel je bij elke zin voor wat er gebeurt. Zie je er een filmpje van in je hoofd? Kun je je voorstellen hoe het was om erbij te zijn? Hoe zou je je voelen? Tekst 1 Bokito waagt de sprong Wij waren net in de dierentuin. Toen hoorden we van een mevrouw dat er een gorilla was ontsnapt. We dachten dat het een grapje was, maar het was echt waar. Het was wel een heel spannende dag. Ik vertelde het aan al mijn vriendjes. Dit vertelde Luuk (10) over een indrukwekkend dagje in Diergaarde Blijdorp. Wat gebeurde er precies? 5 10 Bokito zorgt voor paniek In mei 2007 zorgde mannetjesgorilla Bokito plotseling voor paniek in Diergaarde Blijdorp. Hij sprong vanaf zijn eiland over een plas water van vier meter breed pardoes tussen de bezoekers. Op dat moment waren er 7000 bezoekers in de dierentuin. Bokito greep een vrouw. Hij beet haar in de hand en sleurde haar langs de bosjes. Daar liet hij haar bloedend achter. Daarna rende hij naar het restaurant van de dierentuin en ramde de deuren. Er vlogen tassen, jassen en kinderspeelgoed door de lucht. De mensen vluchtten in paniek naar buiten. Toen Bokito eenmaal alleen in het restaurant was, werden de deuren met tafels en stoelen gebarricadeerd. Hij kon toen niet meer ontsnappen. Met een verdovingspijl kreeg men de gorilla toen plat. Hij werd in een kruiwagen naar de rest van de gorillagroep gebracht. Daar werd hij tegen de avond weer wakker Leider van de groep Bokito werd op 14 maart 1996 in Berlijn geboren. Daar werd hij door mensen opgevoed. Zijn verzorgers namen hem iedere maand mee voor een wandelingetje in het park. Hij was dus gewend aan mensen. En daardoor is hij minder bang voor mensen. In 2005 verhuisde Bokito naar Diergaarde Blijdorp. Hij weegt 180 kilo en is de leider van de gorillagroep in de dierentuin. Bokito pagina 8 van 15

9 25 30 Pesten en gekke bekken trekken De gorillagroep in Blijdorp leeft in een rustige omgeving. Het buitenverblijf heeft veel bomen en schuilplaatsen. Tussen de gorilla s en de bezoekers zit bijna 4,5 meter. Toch kunnen de apen veel last hebben van de bezoekers. Mensen doen vaak rare dingen. Ze maken veel lawaai en kloppen op de ruiten van het binnenverblijf. Ze trekken ook gekke bekken naar de gorilla s. De apen kunnen daar agressief van worden. De vrouw die door Bokito werd aangevallen kwam vier keer per week in de dierentuin. Ze was een fan van Bokito en kwam vaak speciaal naar hem kijken. Dan maakte ze vaak oogcontact met hem. Maar voor een gorilla kan iemand die hem recht in de ogen kijkt heel bedreigend zijn. Misschien was Bokito dus kwaad op de vrouw en wilde hij haar daarom pakken. 35 Achter slot en grendel Na het voorval werd besloten dat Bokito in Blijdorp mocht blijven. Zijn verblijf moest wel worden aangepast, zodat Bokito niet nog een keer kon ontsnappen. Daarom werden er hoge muren rondom het buitenverblijf geplaatst. Inmiddels is Bokito een rustige, volwassen aap geworden. Hij heeft zich ontwikkeld tot een echte leider van de groep. Ook is hij al meerdere keren vader geworden, waardoor het dierentuinpersoneel hem nu ziet als een familieman. De gorilla is nu nog steeds te bewonderen in de dierentuin in Rotterdam. Naar: jeugdjournaal.nl, AD Rotterdams Dagblad, nosheadlines.nl 4. Bespreek samen welk sleutelschema het best bij tekst 1 past. Je hoeft het niet te maken. Kies uit: Een woordveld Een bekend-benieuwd-bewaardschema Een wie-wat-waarschema Een voor- en tegenschema Een venndiagram Een tijdbalk Een stroomschema pagina 9 van 15

10 Een sleutelschema invullen 1. Lees tekst 2. Tekst 2 Vincent van Gogh Op 29 juli 2015 was het precies 125 jaar geleden dat Vincent van Gogh overleed. Daarom werd de beroemde Nederlandse schilder in 2015 uitgebreid herdacht. De schilderijen van Vincent van Gogh worden overal in de wereld geëxposeerd Veel geld waard Vincent van Gogh werd in 1853 geboren in Zundert, een dorp in Noord- Brabant. Hij was de zoon van een dominee. Op 27-jarige leeftijd besloot hij te gaan doen waar hij wereldwijd beroemd mee werd: kunstenaar worden. In nauwelijks tien jaar maakte hij circa 900 schilderijen en 1100 werken op papier. Ook liet hij een correspondentie van 902 brieven na. De schilderijen van Vincent van Gogh zijn nu veel geld waard. In 2006 werd in New York een schilderij van Van Gogh verkocht voor bijna 34 miljoen euro. Maar toen hij ze maakte, wilde niemand ze hebben. Pas na zijn dood werd hij beroemd. Vincent van Gogh Zelfportret De aardappeleters Een van de schilderijen waar Vincent van Gogh beroemd van is, heet De aardappeleters. Het is een somber portret van een boerenfamilie rond de eettafel. Vincent schilderde het in Een jaar later ging hij naar Parijs waar zijn broer Theo kunsthandelaar was. Hij werd bediende en leerde er veel over beeldende kunst. Zijn broer liet hem werk zien van moderne schilders: de impressionisten. Zij schilderden heel anders dan de schilders tot dan toe. Vooral de manier waarop ze met licht en kleur omgingen, was bijzonder. Het gele huis In 1888 huurde van Gogh een atelier in Arles (Zuid-Frankrijk): het Gele Huis. De natuur van het zuiden heeft een nieuwe manier van schilderen nodig, schreef hij aan zijn zus. Een kleurige manier: hemelsblauw, roze, oranje, vermiljoen, hoog geel, heldergroen, wijnrood, violet. Vincent schilderde landschappen en veel zelfportretten. Dat laatste deed hij omdat hij geen geld had voor een model. In 1989 maakte hij ook verschillende schilderijen met zonnebloemen. Oor afgesneden Vincent van Gogh werkte samen met de Franse kunstenaar Paul Gauguin. Ze schilderden samen, maar er ontstonden al snel spanningen tussen de twee. In verwarde toestand bedreigde Van Gogh Gauguin en sneed hij een stuk van zijn eigen linkeroor af. Op sommige zelfportretten zie je Vincent met zijn oor in het verband. Van Gogh werd geplaagd door sombere gedachten en hij liet zich opnemen in een psychiatrische kliniek. Daar maakte hij onder meer een beroemd schilderij van een sterrennacht. In mei 1890 verliet hij de inrichting en ging naar een plaatsje bij Parijs. Op 27 juli 1890 liep hij een korenveld in en schoot zichzelf in de borst. Twee dagen later overleed hij. pagina 10 van 15

11 35 Van Goghjaar Ook na het Van Goghjaar is er nog veel aandacht voor het leven en werk van Vincent Van Gogh. Je kunt zijn werken onder andere bekijken in het Van Goghmuseum in Amsterdam, het Kröller-Müller Museum in Nationaal Park de Hoge Veluwe, en op verschillende plaatsen in Brabant (Van Gogh Brabant). In Zundert kun je onder meer zijn geboortehuis bezoeken. Naar: Entoen.nu, geheugenvannederland.nl, vangoghmuseum.nl, vangoghbrabant.com 2. Maak een tijdbalk over de levensloop van Vincent van Gogh. Onderstreep of markeer de belangrijkste informatie in de tekst die je nodig hebt voor de tijdbalk. 3. Vul de ontbrekende gebeurtenissen of jaartallen in In Zundert wordt een domineeszoon geboren. Vincent van Gogh besluit kunstenaar te worden. Vincent schildert De Aardappeleters pagina 11 van 15

12 Schema s lezen Hieronder zie je een afleestabel. Een tabel heeft altijd: Rijen van links naar rechts. Kolommen van boven naar beneden. In een afleestabel kun je informatie opzoeken. Dat heet: aflezen. In deze afleestabel staat informatie over het weer in Parijs en Madrid. Zo n tabel kan handig zijn als je twijfelt over je vakantie: ga ik naar Parijs of Madrid? Beantwoord de vragen over de tabel. Maximum temperatuur in Aantal dagen neerslag graden Celsius Parijs Madrid Parijs Madrid januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december Wat betekenen de getallen in de tweede en derde kolom? 2. Stel dat je in Parijs of Madrid op vakantie wilt als het minstens 18 graden is. In welke maanden kun je dan naar de twee steden gaan? 3. En als je dan ook nog tien of minder dagen regen per maand wilt hebben, welke maanden blijven dan over in de twee steden? pagina 12 van 15

13 Hieronder zie je een taartdiagram. Hoe herken je een taartdiagram? Een taartdiagram is rond. Een taartdiagram heeft punten in verschillende kleuren. Aan de taartpunten kun je zien hoe groot of hoeveel iets is. 4. Hoeveel Android-telefoons zijn er in totaal verkocht? 5. In welke maanden zijn deze telefoons verkocht? A. januari tot en met december 2016 B. januari tot en met juni 2016 C. januari tot en met maart 2016 D. juli tot en met december Waarom heet dit een taartdiagram? 7. Hoe kun je makkelijk zien welke taartpunt bij welke telefoon hoort? pagina 13 van 15

14 Lukt het? Hoe kun je een sleutelschema gebruiken om de inhoud van een tekst te visualiseren? Vul het schrijfkader in. Als ik een sleutelschema moet maken bij een tekst, dan Tijdens het lezen En ik Daarna pagina 14 van 15

15 Hulpblad Zo doe je het Ik bekijk het sleutelschema goed en vul de informatie op de juiste plek in. Ik ga een sleutelschema invullen bij een tekst. Hoi! Of moet ik gebeurtenissen in een stroomdiagram zetten? Ik lees eerst de tekst. Als het nodig is, gebruik ik het stappenplan. Wat heeft de belangrijkste informatie met elkaar te maken? Moet ik bijvoorbeeld jaartallen en gebeurtenissen in een tijdbalk zetten? Ik onderstreep de belangrijkste woorden en zinnen of markeer ze met een stift. Ik maak een sleutelschema! Hoe kan ik op een handige manier laten zien wat de belangrijkste informatie in de tekst is? Ik weet nu waar de tekst over gaat. pagina 15 van 15