Bleiswiijk d.d. 9 april Betreft: call voor (onderzoeks)projecten programma Kas als Energiebron 2015 / 2016

Transcriptie

1 Aan Kennisinstellingen Van Projectteam Kas als Energiebron Kenmerk Kopie Totaal aantal pagina s 6 Bleiswiijk d.d. 9 april 2014 Betreft: call voor (onderzoeks)projecten programma Kas als Energiebron 2015 / 2016 Inleiding In dit memo willen wij u uitnodigen om indicaties voor projectvoorstellen in te dienen bij het programma Kas als Energiebron (KaE). Deze voorstellen kunnen leiden tot financiering van energieprojecten die starten vanaf juni LTO Glaskracht Nederland de taken van het PT overgenomen voor wat betreft het programma Kas als Energiebron. Daarbij zijn er de financiële reserves van het energiefonds van het PT overgedragen aan de Stichting Programmafonds Glastuinbouw onder beheer van een bestuur die een personele unie heeft met het bestuur van LTO Glaskracht Nederland. Voor de zomer heeft LTO Glaskracht Nederland en het ministerie van Economische Zaken een nieuwe meerjarenafspraak energie tot en met 2017 getekend. Onderdeel daarvan is financiering van (onderzoeks)projecten op basis. Graag wijzen wij u erop dat indicaties en projecten waarbij het bedrijfsleven participeert via een eigen financiële bijdrage extra welkom zijn en in sommige projecten zelfs noodzakelijk zijn afhankelijk van het soort project. Hierna vindt u een beschrijving van de procedure met de relevante deadlines en de beschrijving van onderwerpen waarop indicaties tot projectvoorstellen gevraagd worden. Daarbij wordt gemeld wat de ambities zijn op bepaalde onderwerpen. Indicaties die (wezenlijk) bijdragen aan het bereiken van de ambities en doelen, maar waar het onderwerp niet specifiek genoemd is, zijn altijd welkom. Procedure en deadlines We vragen om projectindicaties die tot honorering kunnen leiden halverwege juni 2015, halverwege oktober 2015 of ca. half december 2015 (via Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen). De indicaties die niet kunnen wachten tot honorering half oktober willen we uiterlijk maandagochtend 20 april uur ontvangen. Indicaties voor honorering half oktober of ca. half december willen we uiterlijk maandagochtend 11 mei 10:00 uur ontvangen. De projecten die ca. half december gehonoreerd worden lopen voor financiering via de Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen (TKI Tuinbouw). LTO Glaskracht Nederland zal namens Kas als Energiebron de aanvraag doen bij TKI Tuinbouw als Koepel PPS voor Energie en CO2. Zoals wellicht bekend loopt een deel van het geld voor Kas als Energiebron via de TKI Tuinbouw. Dit neemt niet weg dat als er in het loop van het jaar goede ideeën zijn, wij deze graag van u vernemen.

2 2 / 6 9 april 2014 Voor het indienen van de indicatie graag het bijgevoegde format gebruiken en niet meer dan 1 A4 lang. De indicaties worden beoordeeld door de onderzoekscoördinatoren van het projectteam KaE waarna de indiener een advies krijgt om de indicatie wel of niet uit te werken tot een projectvoorstel. Daarna worden de conceptvoorstellen ingediend. De onderzoekscoördinatoren voorzien deze voorstellen van commentaar. De definitieve projectvoorstellen worden vervolgens voorgelegd aan de Ondernemingsgroep Kas als Energiebron van LTO Glaskracht Nederland die 4 juni bij elkaar komt. Deze groep zal advies uitbrengen m.b.t. honorering aan de financiers; in dit geval LTO Glaskracht Nederland (via de Stichting Programmafonds Glastuinbouw) en ministerie EZ. Op 10 juni zal het bestuur van de Stichting Programmafonds Glastuinbouw een besluit nemen over honorering. Ministerie EZ zal op basis van die beslissing haar besluit nemen. Voor de duidelijkheid: het gaat in juni dus niet om TKI-middelen. In het na volgende tijdschema vindt u de deadlines en de beoogde beslisdata die van toepassing zijn voor besluitvorming in juni. De indicaties voor besluitvorming in het najaar willen we na indiening op 11 mei bespreken en streven er naar om voor de zomervakantie conceptvoorstellen te ontvangen. Ca. eind augustus moeten we daarvoor de definitieve voorstellen binnen hebben. De exacte deadlines worden later gecommuniceerd. Actie uiterste datum tijd indiening indicaties maandag 20 april 10:00 uur advies indicaties (uitnodiging tot uitwerking projectvoorstel) woensdag 22 april indiening concept voorstellen dinsdag 28 april 10:00 uur reactie op concept voorstel (beoogd) vrijdag 1 mei indiening definitief voorstel woensdag 13 mei 10:00 uur Advies Ondernemingsgroep Kas als Energiebron 4 juni Besluit bestuur LTO Glaskracht Nederland 10 juni Concrete ontwikkeldoelen Hieronder staan de concrete ontwikkeldoelen vóór 2017 te realiseren en de beoogde resultaten die vóór 2020 verwacht worden en die opgenomen zullen gaan worden in de Meerjarenafspraak Energie met de rijksoverheid v.w.b. energiebesparing. Dit dient als leidraad voor het opstellen en uitwerken van projecten. V.w.b. het onderwerpen aardwarmte wordt in een apart traject gevraagd om indicaties. Ontwikkeldoelen tot 2017: - Demonstratie van een kas en teeltwijze op onderzoeksschaal waar met slechts 10 á 12 m3/m2 (30%) een onbelichte, energie-intensieve teelt onder economisch perspectiefvolle omstandigheden plaats vindt; - Kennis en modellen waarmee onder praktijkomstandigheden met 30% minder elektriciteit met bestaande belichtingsinstallaties eenzelfde kwaliteit en opbrengst behaald kan worden;

3 3 / 6 9 april Demonstratie op onderzoeksschaal van een energiezuinig kasconcept dat een zodanige benutting van het schaarse winterlicht heeft dat met 50% minder elektriciteit voor assimilatielicht geteeld kan worden met behoud van kwaliteit en opbrengst. - Inspirerende en haalbare configuraties voor een breed scala aan teelten/bedrijven waarin zowel energiebesparing als de inzet van duurzame energie en CO2 optimaal zijn. Beoogde resultaten tot 2020: - Rendabele nieuwe kas- en teeltconcepten voor energie-intensieve en energie-extensieve onbelichte teelten beschikbaar voor implementatie in de praktijk die slechts 50% van de huidige energiebehoefte hebben. - Rendabele en breed toepasbare opties beschikbaar voor vernieuwbouw van bestaande kassen die tot een energiereductie van 50% leiden, zoals nieuwe hoog isolerende energieschermen voor overdag en s nachts. - In de praktijk monitoren van de eerste rendabele kas- en teeltconcepten voor energieintensieve teelten die slechts 70% van de huidige energiebehoefte hebben. - Demonstratie van kas- en teeltconcepten voor energie-extensieve teelten die (nagenoeg) klimaatneutraal zijn. - Rendabele actieve ontvochtigingsystemen met warmteterugwinning. - Teeltconcepten en lichtmodellen waarbij slechts 50% aan de elektriciteit voor groeilicht nodig is en die tegelijkertijd tot eenzelfde besparing op de warmtevraag leiden bij gelijkblijvende productie. - De eerste kassen inclusief inrichting in de praktijk die zowel een grotere lichttransmissie in de winter hebben als energiebesparend zijn. - Nieuwe en vernieuwde vormen of verbeterde toepassingen van duurzame energie en CO2. - Inspirerende beelden en configuraties voor een volledig klimaat neutrale glastuinbouw Inhoudelijk Hieronder staan onderwerpen waar we vanuit Kas als Energiebron aan denken voor vervolgonderzoek. Dit betreft zowel fundamenteel en toegepast onderzoek als projecten voor valorisatie. Daarbij nog een aantal algemene opmerkingen: - Project ideeën die aansluiten op de ontwikkellijnen en de realisatie van de ambities dichter bij brengt zijn welkom, ook als het onderwerp hieronder niet expliciet is benoemd. De projecten moeten wel een substantiële besparing opleveren t.o.v. de al bekende concepten of de toepassing van duurzame energie fors dichterbij brengen. - Voor de gedachtevorming is het goed om in beeld te hebben dat de positie van WKK onder druk staat, waardoor de netto energiekosten stijgen. - Efficiency verbetering door alleen productieverhoging met hetzelfde energie verbruik is niet voldoende om in aanmerking te komen voor financiële ondersteuning vanuit KaE. HNT warmte: 1. Demonstraties van HNT zonder extra investeringen in ontvochtigingstechnieken. We staan open voor het monitoren en begeleiden van innovaties in de praktijk en demonstraties in grotere proefkassen waarbij de ambitie is dat in een warme (groente)teelt het gasverbruik minder dan 25 m aeq/m2 is. Het gaat daarbij om: a. Verder durven gaan dan in de praktijk met isoleren (uren schermgebruik)

4 4 / 6 9 april 2014 b. Verder durven gaan dan in de praktijk met terugdringen gewasverdamping cq met vochtiger telen c. Een belangrijk onderdeel daarbij vormen de effecten op : i. Kwaliteit/houdbaarheid/smaak van het product ii. Gewasgezondheid/weerbaarheid van het gewas d. Aanschouwelijk maken van de werking of invloed van de 5 speerpunten uit HNT zonder (grote) investeringen: i. Klimaatgelijkheid ii. Natuurlijke ontvochtiging (condensatie, ventilatie) iii. Effect uitstraling iv. Maximale isolatie (zie a) v. Gerichte activering (zie b) e. Uitrusting: 2 beweegbare schermen of 1 beweegbaar scherm met vast folie in de winter 2. Onderzoek HNT naar de optimalisatie van de assimilatenbalans We staan open voor onderzoek voor een warme groenteteelt met de ambitie om met 20 m3 aeq/m2 of minder te telen met minimaal een gelijke productie en een gelijke of beter kwaliteit, minder CO2 verbruik en een gezondere teelt (weerbaarder gewas). Het gaat daarbij om: a. Toepassen van de strategie telen met de natuur mee door hogere temperatuur/licht verhouding b. Het meten van de effecten op netto productie en netto energiegebruik. c. Meer inzicht in: i. Plantprocessen (ademhaling, suikeraanmaak, transport etc.) ii. Maximaal toelaatbare kas/plant temperaturen d. Technische uitrusting: 2 beweegbare schermen + vast folie, eventueel verneveling e. Meerdere behandelingen met referentie! 3. Nader onderzoek naar de werking plus kwantitatieve effecten van de uitstraling in de praktijk. Hierbij denken we in eerste instantie aan een bureaustudie met eventuele metingen. Dit met juist ook als doel om dit aanschouwelijk te maken voor telers. Er is altijd uitgegaan van een kwalitatieve benadering omdat de emissiefactor van verschillende (scherm) materialen niet wordt meegenomen. Er is onvoldoende inzicht in de (beperking) van de uitstraling door gebruik van folie, schermdoek of meerdere schermdoeken en het kasdek. En Is er bijvoorbeeld ook verschil in emissiefactor van verschillende planten delen (bloem, blad, vrucht)? HNT elektra: 4. We staan open voor het monitoren van (nieuwe) innovaties in de praktijk op het gebied van HNT-elektra. Dit kan de toepassing in de praktijk van led belichting zijn waarbij naast de energieprestaties gefocust wordt de teeltprestaties, of de toepassing van een nieuwe teeltstrategie met de huidige belichting waarbij er substantieel bespaard wordt op elektriciteit t.o.v. wat gebruikelijk is in de praktijk. 5. Onderzoek om meer natuurlijk licht (m.n. in de winter, maar ook in het voor- en najaar) in de kas te krijgen. Dit betreft m.n. nog minder schermen en krijten in teelten (m.n. potplanten) waar nog veel licht weg geschermd wordt. 6. Optimale lichtonderschepping door de plant. Uit nog lopend onderzoek bij tomaat blijkt dat meer blad / grotere LAI niet beter hoeft te zijn. De vorming van (te) veel blad kost assimilaten die niet gebruikt kunnen worden voor nuttig oogstbaar product (vrucht, bloemen), zorgt voor extra verdamping wat energie kost om dat vocht af te voeren en de lichtonderschepping is niet of nauwelijks beter. We staan open voor onderzoek naar een mager gewas door het toepassen van een ander teeltmanagement. 7. Maximale assimilaten uit opgevangen licht. Onderzoek om zoveel mogelijk assimilaten te maken uit het onderschepte licht. Dit betekent:

5 5 / 6 9 april 2014 Kennis over de momenten bij belichting dat de fotosynthese-efficiency hoog is en op welke momenten het licht minder efficiënt omgezet wordt in assimilaten. Ontwikkeling van het online kunnen monitoren of berekenen van de gewasfotosynthese, zodat de belichting (en CO2 dosering en verwarming) daarop gestuurd kan worden. Meer kennis is nodig van het effect van lichtkleuren (stuurlicht) op de plant. 8. Maximale productie uit geproduceerde assimilaten. Onderzoek om zoveel mogelijk assimilaten om te zetten in nuttig product (vrucht, bloem). Het gaat hierbij om kennis over hoe de aanmaak en verwerking van assimilatenverdeling beter in balans te houden. Dit gaat over vooral de optimale licht en temperatuursom van gewassen, maar ook over stuurlichteffecten. Innovatiedoorbraken: 9. Onderzoek aan en ontwikkeling van maximaal geïsoleerde en lichte kassen, hierbij wordt m.n. gedacht aan: a. Nieuwe schermen / schermconfiguraties voor de dag en voor de nacht: zwaardere isolatie in de nacht met hogere besparingspercentages of een beter lichtdoorlatend scherm zodat meer uren gedurende de dag geschermd kan worden. b. Andere, nieuwe opties 10. Verdiepend, wat fundamenteler teeltonderzoek naar de waterhuishouding van het gewas / het telen bij hogere luchtvochtigheden en de effecten die daarbij optreden op het gewas. Dit gericht op het reduceren van energieverbruik voor verdamping. 11. We staan open voor het opstellen en later demonstreren van nieuwe systeem- en teeltconcepten waarbij onderdelen zoals genoemd bij 6, 7 en 8 gecombineerd worden en tot één integraal teeltconcept lijden met substantiële besparing op elektriciteit. 12. We staan open voor het opstellen en later demonstreren van nieuwe systeem- en teeltconcepten waarbij onderdelen zoals genoemd bij 2, 6, en 9 gecombineerd worden en tot één integraal teeltconcept lijden met substantiële besparing op warmte bij een onbelichte teelt. 13. Een herontwerp van de daglichtkas die energieneutraal en betaalbaar is en waarmee de teeltcondities in de winter en in de zomer optimaal gehouden kunnen worden. Disclaimer Aan deze uitnodiging tot het indienen van indicaties of project voorstellen kan geen enkel recht ontleend worden. Niet aan het ministerie van Economische Zaken, LTO Glaskracht Nederland, de Stichting Programmafonds Glastuinbouw of het programma Kas als Energiebron. Financiering van het programma en de onderzoeksbudgetten zijn onder voorbehoud en niet definitief. De genoemde data waarop adviezen of reacties worden gegeven vanuit het secretariaat Kas als Energiebron zijn beoogde data waarvan zonder kennisgeving of opgave van reden kan worden afgeweken.

6 6 / 6 9 april 2014 Voor vragen en opmerkingen; aarzel niet om contact op te nemen met de coördinatoren. Met vriendelijke groet, Aat Dijkshoorn, Leo Oprel Dennis Medema adijkshoorn@ltoglaskracht.nl l.oprel@minez.nl dmedema@ltoglaskracht.nl