De huidlagen Opperhuid (epidermis)

Transcriptie

1 Acne les 1 1. Anatomie & fysiologie van de huid Bouw van de huid Dekkend voor de eindtermen 1.1 talgklieren & 1.2 prikkels en pijnbeleving & 2.8 comedonen van het kwaliteitscentrum Intro filmpje: De huidlagen Opperhuid (epidermis) Buitenste laag van de huid Opgebouwd uit meerlagig epitheelweefsel Geen zenuwen, bloedvaten, lymfevaten en klieren aanwezig Lagen van de opperhuid - Basaalcellenlaag / stratum cylindricum / stratum basale - Stekelcellenlaag / stratum spinosum - Korrellaag / stratum granulosum - Doorschijnende laag / stratum lucidum - Hoornlaag / stratum corneum Lagen van de lederhuid Papillenlaag / stratum papillaire Coriumpapillen / dermispapillen - Uitstulpingen die in de opperhuid dringen - De bloedvaten voorzien de basaalcellenlaag van zuurstof en voedingsstoffen Cutislijsten Netlaag / stratum reticulaire Bloed- en lymfevaten, zenuwen en zweet- en talgklieren Vezelrijke laag: maakt huid soepel, rekbaar en stevig Hierin bevindt zich het grootste deel van de vezels en cellen Lederhuid/ corium/dermis/cutis Bouw van de lederhuid Opgebouwd uit dicht bindweefsel Bindweefselgrondsubstantie Koolhydraat- eiwitverbinding Bindweefselvezels Collagene en elastine vezels Reticuline vezels 1

2 Cellen in de lederhuid Fibroblasten - Opbouw van vezels - Vorming van de grondsubstantie - Vorming van antilichamen tegen ziektekiemen Histiocyten - Ziektekiemen (bacteriën) vernietigen - Fagocytose: opnemen en verteren van ziektekiemen Mestcellen - Reparatie van wonden - Weefselhormoon histamine Onderhuid / subcutis Losmazig bindweefsel Vetcellen Functies van de onderhuid: Beschermt het lichaam Veerkracht van de huid Reservevoorraad Isolerende laag 1.1 Talgklieren Werking van de talgklieren Talgklieren zijn trosvormige klieren en liggen in de oppervlakkige laag van de lederhuid. De meeste talgklieren zijn verbonden aan een haarfollikel. De grootste talgklieren komen voor op de behaarde hoofdhuid, het gezicht en op de bovenste delen van de borst en de rug. Dit zijn ook wel de androgene hormonen gevoelige talgklieren. De talgklierafvoergang mondt uit in een talgklierporie (huidporie). Talgklierporiën kunnen verschillend van vorm en grootte zijn. Een talgklier heeft een holocriene afscheiding en scheidt talg (huidvet) af. Een ander woord voor talg is sebum. Een talgklierporie mondt vaak in het kanaal van een haarfollikel uit. Solitaire talgklieren zijn grote talgklieren die zich alleenstaand ergens in de huid bevinden d.w.z.: losstaand van een haar en hebben dus een eigen afvoerbuis. Zij bevinden zich voornamelijk bij de neusvleugels, lip huid, rond de tepels en geslachtsorganen. In de talgklier liggen kliercellen. Deze cellen slaan tijdens hun ontwikkeling grote hoeveelheden vet op in hun cytoplasma. Het cytoplasma wordt volledig omgezet in vet en de kern verdwijnt. De kliercel sterft af en barst open vettige substantie / talg / sebum. De talgklierwerking staat o.i.v. de androgene hormonen. Deze hormonen hebben vooral tijdens de puberteit invloed op de overmatige werking van de talgklieren. Ook spanningen kunnen de talgklierwerking vermeerderen. In een jonge huid worden steeds nieuwe talgkliercellen aangemaakt en afgestoten.!! Talgklieren komen niet voor op de handpalmen, voetzolen, tussen de vingers en tenen!! Afwijkingen in de talgklier Afwijking in de talgklierwerking kan een vette of een droge huid veroorzaken. Een vette huid noemen je seborrhoe en ontstaat pas tijdens de puberteit. De talgklieren reageren dan sterk op de hormonale veranderingen die plaatsvinden in het lichaam. Seborrhoe komt voor in 2 vormen: - seborrhoe oleosa huid glimmend uiterlijk - seborrhoe sicca huid droog uiterlijk (overmatige schilfervorming) Samenstelling van talg Talg is een mengsel van vetzuren, vetalcoholen, glyceriden, triglyceriden, wassen, esthers en hoorncellen (epitheelcellen). Deze stoffen horen bij de vetachtige stoffen, lipiden en zijn hydrofoob waterafstotend. Talg bevat 2 vetzuren: - Palmitinezuur cholesterol verhogende werking - Stearinezuur cholesterol verlagende werking Talg bestaat uit 3 vetalcoholen: - Cholesterol helpt bij de opbouw van de celwand en bij het maken van hormonen. - Ergosterol provitamine D waaruit in de huid vitamine D wordt gevormd. - Squalenen stoffen die helpen bij het verbinden van cholesterol en ergosterol. De talgklier bevat het enzym 5-alfa reductase. Ook bevindt zich in de talgklier een bacterie, propionibacterium acnes. In de haarfollikel bevindt zich ook de gist pityrosporum ovale. De propioni bacteriën (anaëroob) en de gisten zetten met behulp van hun eigen geproduceerde enzym (5-alfa reductase) de (tri)glyceriden, de wassen en de esthers om in o.a. 'vrije' vetzuren. Deze 'vrije' vetzuren kunnen door de wand van de follikels en de talgklieren heendringen en zo een ontsteking veroorzaken. 2

3 Wat doet de talgklier nog meer? De talgklieren produceren niet alleen sebum, maar ook keratine. Hierdoor ontstaat de comedo! De keratine (hoorncellen) zit niet alleen bovenop de huid, maar ook binnenin de talgklierfollikel de talg vloeit nu niet meer goed af en hoopt zich op! Comedonen (white head en black head) Ontstaan comedo: - Aan de binnenkant van de talgklier bevindt zich verhoornend epitheel - Er is overproductie van talg - Talg verstopt de afvoergang - Bij open barsten naar binnen toe is een harde schijf voelbaar - Bij overproductie talg, schuift comedo naar boven toe op en kan een black head worden. Zwarte kleur ontstaat door melanine en O2 (oxidatie). Talgklier beïnvloedende factoren - Toegenomen talgproductie: o.i.v. androgene hormonen (in puberteit) talgklieren worden groter en gaan dus meer produceren. - Talg wordt ook dikker van samenstelling verstopping - Toegenomen verhoorning (hyperkeratose) en afsluiting (obstructie) van de talgklier. - De sebum cellen maken ook keratine in de afvoergang van de talgklier. - Bacteriegroei in de talgklier: Door de vernauwde afvoergang blijft de talg langer in de klier en verstopt de follikel. De propionibacterie in de talgklier (P. acne) zet talg om in vrije vetzuren. Deze beschadigen de wand en kan openbreken ontstekingen. Hoe ontstaat een pustel? Bacteriële kolonisatie van de talgklier: - Door het afsluiten van de afvoergang van de talgklier krijgt de P. acne bacterie vrij spel. - Deze bacterie maakt het enzym lipase 5 alpha-reductase. - Lipase zet de triglyceriden uit de talg om in vrije vetzuren en glycerol. - De vrije vetzuren tasten de follikelwand aan. - Gevolg = een chemische ontstekingsreactie in het omliggende weefsel (pustel) Andere factoren die acne kunnen verergeren Cosmetica: Het kan de huid verstoppen, bij voorkeur kiezen voor producten op waterbasis. Chemische stoffen: Chloor kan bijvoorbeeld de huid erg uitdrogen en dan gaat de talgklier weer meer talg maken. Mechanische factoren: Acne mechanica, door wrijving van een helm of door krabben. Geneesmiddelen: Tot deze geneesmiddelen behoren onder andere INH of isoniazide (tegen tuberculose), diphantoïne (tegen epilepsie), lithiumzouten (tegen manisch-depressieve stoornissen), het overmatig gebruik van androgenen of anabole steroïden (bijvoorbeeld door bodybuilders) en corticosteroïden. Factoren die geen veroorzakende rol hebben Voeding: Wanneer je geen acne hebt, dan kan je het niet krijgen door voeding. Het kan wel licht verergeren als je het al hebt en bepaalde stoffen eet. Denk aan chocola. Hygiëne: Als de huid veel wordt gereinigd, zal de talgklier steeds meer sebum aanmaken. Teveel wassen is dus niet goed. Stress: Acne kan stress veroorzaken, stress kan bestaande acne verergeren. 3

4 Androgene hormonen De activiteit van sebumklieren staat onder invloed van androgene hormonen. Mensen met acne produceren niet meer androgene hormonen, maar zij zijn er gevoeliger voor. Androgenen: - bevorderen de delingstijd van de cellen van de huid van de talgklier, d.w.z. de keratinisatie neemt toe - dikken de talg in - laten de haargroei toenemen - de pigmentering kan toenemen We onderscheiden de volgende androgene hormonen: Testosteron, met name 5a-dihydrotestosteron (DHT) Adrenale androgenen; worden in de bijnierschors gevormd o.i.v. het ACTH van de hypofyse Ovariële androgenen, in de eierstokken in zeer geringe mate. Het belangrijkste hormoon is dan progesteron geproduceerd door het gele lichaampje / corpus luteum (laat talgproductie toenemen, denk aan menstruatie pustels). DHT / 5a-dihydrotestosteron In de huid bevindt zich een eiwit dat dient als drager voor het hormoon testosteron. 2% van dit hormoon testosteron is niet gebonden aan dit eiwit en wordt ook wel het vrije testosteron genoemd. Het vrije testosteron in de huid wordt d.m.v. het enzym 5alfa-reductase omgezet in het veel actievere 5a- dihydrotestosteron (DHT). Dat is een zeer actief androgeen dat de talgklierproductie verhoogt. Bij acne wordt tot 30 keer zoveel DHT gevormd als in een gewone huid. * De adrenale en ovariële androgenen hebben dezelfde werking zij laten het inwerken van DHT toe. Oestrogene hormonen Oestrogenen hebben een anti-androgene werking, dat wil zeggen; remmend op de talgproductie/sebum productie. De fysiologische dosis is zo gering dat het niet voldoende werking heeft. Daarom wordt deze behandeling niet meer toegepast. De laatste jaren zijn er anticonceptiepillen op de markt gekomen die een gunstig effect hebben op acne. Zij bevatten het stofje cyproteronacetaat, bijv. de Diana-35. Normale huidflora Op de huid vinden we een zogenaamde huidflora. De normale bacteriële huidflora bestaat voornamelijk uit commensalen, vriendelijke bacteriën die in symbiose met ons leven. Onder abnormale omstandigheden kunnen zij wel eens tot een ziekte leiden. De huidflora vormt samen met de huidcellen, het bindweefsel en het vetweefsel een natuurlijke barrière tegen indringers en indringende stoffen. Tot de normale huidflora behoren onder andere: Staphylococcus- epidermidis Staphylococcus-aures Propionibacterium acnes Pityrosporum ovale Bacterie Staphylococcus Staphylococcus epidermis Dit is een aërobe bacterie die niet in de talgklier maar op het huidoppervlak leeft. Deze bacterie behoort tot de normale huidflora (commensaal). Hij veroorzaakt geen ontsteking, behalve bij een verstoring van de vrije vetzuren. Dan veroorzaakt hij etterende huidontstekingen die wij zien bij acne. Pityrosporum ovale Een gist die een belangrijke rol speelt bij het activeren van een ontsteking in de comedo. Het is een lipoïde gistsoort die zich ontwikkelt op een vettige huid. Het geeft het beeld van een seborrhoïsche dermatitis Staphylococcus aureus Dit is een aërobe bacterie die niet in de talgklier maar op het huidoppervlak leeft. Deze bacterie behoort tot de normale huidflora (commensaal). Hij veroorzaakt geen ontsteking, behalve bij een verstoring van de vrije vetzuren. Hij veroorzaakt dan roodheid en pustels. Geen enkele bacterie veroorzaakt of verergert meer infecties dan de staphylococcus aureus. Steenpuisten/furunkels worden meestal veroorzaakt door deze bacterie. Een steenpuist is een acute pijnlijke ontsteking van een haarzakje. Door de infectie kan het gebied erg ontstoken en gezwollen zijn, waardoor de huid hard aanvoelt, vandaar de naam 'steen'-puist. 4

5 1.2 Prikkels en pijnbeleving De huid is in staat om invloeden van buitenaf en de veranderingen daarin, zoals koude, warmte, vochtigheid, tast, druk en pijn te signaleren. Deze signalering verloopt via een groot aantal typen sensoren / zenuwen die zich in de huid bevinden. Een tastlichaampje kun je zien als een eindorgaan van een gevoelszenuw. We onderscheiden twee soorten sensoren / receptoren in de huid: Mechanoreceptoren: - lichaampjes van Meissner - lichaampjes van Merkel - lichaampjes van Vater-Pacini Thermoreceptoren: - lichaampjes van Krause (koude) - Lichaampjes van Ruffini (warmte) Mechanoreceptor: tastlichaampjes van Meissner Lichte aanraking en zachte druk wordt op de onbehaarde huiddelen gedetecteerd door het tastlichaampje van Meissner. Dit betreft prikkels die onder meer verwerkt worden bij het uitoefenen van fijn motorische taken door het organisme. Ze bevinden zich in de uitstulpingen van de dermis vlak onder de epidermis (papillenlaag). Ze komen het meest voor op de vingertoppen, de lippen, de oogleden, de tepels en de uitwendige geslachtsorganen. Mechanoreceptor: Tastlichaampjes van Merkel Aanhoudende aanraking komt als prikkel binnen via de lichaampjes van Merkel. Zij bevinden zich voornamelijk in de handpalmen en voetzolen. Ze maken contact met de opperhuid Mechanoreceptor: Lichaampjes van Vater-Pacini De lichaampjes van Vater-Pacini zijn zintuigreceptoren die druk, ruwe aanraking, trilling (vibraties) en spanning waarnemen. Ze hebben een groot waarnemingsbereik. Ze liggen in de papillenlaag en in de onderhuid. Deze lichaampjes bevinden zich in de handpalmen, voetzolen, geslachtsorganen en tepels. Verder komen deze lichaampjes ook veel voor bij inwendige organen en in het bindweefsel rondom gewrichten en spieren, waar ze snelle veranderingen en vibraties registreren en betrokken zijn bij de zelfwaarneming. Lichaampjes van Krause Thermoreceptoren De tastlichaampjes van Krause nemen kou waar. Kou-receptoren detecteren kou doordat ze reageren op door lagere temperaturen. Ze liggen in de bovenste laag van de lederhuid. Lichaampjes van Ruffini Met de tastlichaampjes van Ruffini voel je warmte. Deze liggen in de diepere lagen van de lederhuid. Hoe werkt de temperatuurregeling dan? De koude en warmtezintuigen in de huid spelen een rol bij de regeling van de lichaamstemperatuur. Deze zintuigcellen zorgen voor de overdracht van informatie over de huidtemperatuur aan het zenuwstelsel. De hersenen geven vervolgens een signaal af naar de bloedvaten en de zweetklieren in de huid. De bloedvaten reageren op die informatie door te verwijden of te vernauwen. Een vernauwd bloedvat geeft minder warmte af aan de omgeving. Een verwijd bloedvat geven meer warmte af. De zweetklieren produceren meer vocht bij de waarneming van warmte 5

6 Vrije zenuwuiteinden Endorfine In de huid komen veel vrije zenuwuiteinden voor. Deze vrije zenuwuiteinden komen uiteindelijk samen in een zenuw. Deze vrije zenuwuiteinden bevinden zich in de epidermis (opperhuid) tot onder de hoornlaag en rondom de haarzakjes. De vrije zenuwuiteinden in de huid en rondom de haarzakjes kunnen gevoelig zijn voor aanraking, maar ook voor pijn en temperatuurschommelingen. Vrije zenuwuiteinden die zich in de huid bevinden registreren de waarneming van pijn. Endorfine werken in de eerste plaats pijn onderdrukkend, maar is ook medeverantwoordelijk voor het ontstaan van een gevoel van geluk of euforie. Endorfine wordt geproduceerd door de hypofyse en de hypothalamus tijdens lichamelijke inspanning, opwinding, pijn, consumptie van scherp voedsel, liefde en orgasme. Ze lijken op opiaten in hun vermogen om pijnstilling te veroorzaken evenals een gevoel van welbevinden en geluk.??? VRAGEN??? Huiswerk Bestuderen theorie van vandaag + naast de eindtermen leggen. Check of je alles kan beantwoorden. Gebruik hiervoor de reader. Lezen H.13 (BLB 2): efflorescenties geheel + maak opdracht: Beschrijf de efflorescenties die staan beschreven in de eindtermen bij 2.7. Maak een mooie PP presentatie, schema, of iets dergelijks en neem dit de volgende keer mee. Lezen H.15 (BLB 2): huidaandoeningen veroorzaakt door micro-organismen (bacteriën, kokken en groeivoorwaarden) Lezen H. 15 (BLB 2): goedaardige bindweefselgezwellen (hypertrofische littekens en keloïd) 6