Excerpten. Duurzaamheid met zelfetsende adhesieven. Beter slikken met een gebitsprothese. Klasse V-composietrestauraties na 13 jaar

Transcriptie

1 Restauratieve tandheelkunde Duurzaamheid met zelfetsende adhesieven In een laboratoriumonderzoek werd de duurzaamheid van de hechting aan dentine met tweestaps of met eenstaps zelfetsende adhesieven vergeleken. Van geëxtraheerde molaren werd een occlusaal deel van de kroon afgezaagd en op het vrijgelegde dentine werden composietopbouwen gehecht. Daartoe werd gebruikgemaakt van 2 tweestaps zelfetsende adhesieven (type 3) en 6 eenstaps zelfetsende adhesieven (type 4) (tab.). Van de adhesieven was er 1 (All Bond SE ) beschikbaar als type 3- en als type 4-adhesief. De opgebouwde molaren werden 24 uur in water bewaard. Daarna werden er staafjes uitgezaagd voor het bepalen van de microhechtsterkte. Een deel werd direct beproefd en een ander deel na 6 maanden opslag in water. De resultaten zijn weergegeven in de tabel. De 24-uurs hechtsterkte van beide type 3-adhesieven was significant groter dan die van de type 4-adhesieven, met uitzondering van All Bond SE als type 4-adhesief. De laagste hechtsterkte werd gescoord door Xeno IV en G-Bond. Na 6 maanden werd voor de meeste adhesieven een significante verlaging van de hechtsterkte vastgesteld, met uitzondering van Xeno IV, G-Bond en Go en van All Adhesief Type Microhechtsterkte (MPa ± sd) Na 24 uur Na 6 maanden Xeno IV 4 7,7 ± 5,8 7,1 ± 5,4 G-Bond 4 11,3 ± 5,2 10,8 ± 7,0 Clearfil S3 Bond 4 32,3 ± 9,2 23,9 ± 11,8 Adper Prompt L-Pop 4 35,1 ± 10,2 16,5 ± 10,7 Go 4 21,1 ± 10,1 15,5 ± 8,9 All Bond SE 4 44,7 ± 12,1 31,1 ± 10,5 All Bond SE 3 43,2 ± 14,2 38,6 ± 15,6 Clearfil SE Bond 3 39,3 ± 5,3 25,4 ± 7,8 Microhechtsterkte van zelfetsende adhesieven (MPa ± sd). Bond SE type 3, dat bestand leek tegen degradatie door opslag in water. De onderzoekers stellen vast dat tweestaps type 3-adhesieven nog altijd een grotere duurzaamheid tonen dan eenstaps type 4-adhesieven. Ch. Penning, Leidschendam Zander-Grande C, Loguercio AD, Stanislawczuk R, Martins GC, Gomes OM, Reis A. The effect of 6-month water storage on the bond strength of selfetch adhesives bonded to dentin. Am J Dent 2011; 24: Klasse V-composietrestauraties na 13 jaar In een klinisch experimenteel onderzoek werden 142 klasse V-composietrestauraties vervaardigd in niet-carieuze cervicale laesies. De preparaties bleven beperkt tot een smalle glazuurbevel. Voor het restaureren werden 3 combi- naties van etsen-en-spoelenadhesieven en composieten gebruikt. Het adhesief Permaquick werd gecombineerd met de microhybride composiet Amelogen Hybrid en met de microfijne composiet Amelogen Microfil (respectievelijk in groep 1 en groep 2). Het adhesief Optibond FL werd gecombineerd met de microhybride composiet Prodigy (groep 3). Door het gebruik van een stugge composiet en een meer elastische composiet hoopten de onderzoekers de invloed te kunnen vaststellen van de stijfheid (e-modulus) van de composiet op de duurzaamheid van de restauraties. Groep Product Retentie Perfecte rand Geen randaansluiting verkleuring- 1 Permaquick/ 85% 9% 45% Amelogen Hybrid 2 Permaquick/ 90% 12% 29% Amelogen Microfill 3 Optibond FL/Prodigy 94% 12% 50% Klasse V-composietrestauraties na 13 jaar. Na 13 jaar was 77% van de restauraties beschikbaar voor evaluatie. Die betrof retentie, randaansluiting, randverkleuring, secundaire cariës, postoperatieve sensibiliteit en vitaliteit van de pulpa. Van groep 1 was 74% succesvol (geen vervangers of reparatie nodig), van groep 2 gold dat voor 78% en van groep 3 voor 88%. Daarmee scoorde Optibond FL significant beter dan Permaquick. De stijfheid van de composieten had geen invloed op de duurzaamheid van de restauraties. De resultaten op het gebied van retentie, randaansluiting en randverkleuring zijn weergegeven in de tabel. Postoperatieve sensibiliteit werd slechts bij 2 gebitselementen vastgesteld. Secundaire cariës had zich niet voorgedaan en bij geen van de gebitselementen was de vitaliteit van de pulpa verloren gegaan. De onderzoekers beschouwen Optibond FL als de gouden standaard onder de adhesieven. Ch. Penning, Leidschendam Peumans M, De Munck J, Van Landuyt KL, Poitevin A, Lambrechts P, Van Meerbeek B. A 13-year clinical evaluation of two three-step etch-and-rinse adhesives in non-carious cervical class-v lesions. Clin Oral Investig 2012; 16: Prothetische tandheelkunde Beter slikken met een gebitsprothese Ouderen hebben nogal eens slikproblemen. Daarom is het van belang dat een gebitsprothese het slikken niet bemoeilijkt. Tijdens de slikbeweging worden de mandibulaire en maxillaire gebitselementen op elkaar gezet en perst de tong het voedsel naar de keel. Voor een goede slikreflex is daar- Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde juli/augustus 2012

2 Experimentele verdikkingen van het palatumplaatje. om de occlusie van belang, maar vermoedelijk ook de vorm van het palatum. Om de invloed van de vorm van het palatum op de slikreflex te onderzoeken werden 3 vormen van het palatum bij 8 proefpersonen met een gemiddelde leeftijd van 32 jaar en een intacte dentitie onderzocht, te weten: a. de normale vorm: een palatum van ongeveer 1 mm dik; b. een palatum met een verdikking achter het bovenfront; c. een palatum met verdikkingen in de zijdelingse delen. Tijdens het drinken van 20 ml water werd met behulp van sensoren de druk gemeten bij de papilla incisiva, aan de achterrand van de gebitsprothese en via een transnasale sonde de druk in de farynx (afb.). De metingen gaven aan dat de opeenvolging van de drukpieken vanaf de papilla incisiva naar de farynx het snelst verliep bij een palatum met verdikte zijdelingse delen. De vorm met het verdikte palatum bij de tongpunt gaf een iets langzamere drukverplaatsing en de theoretische sliksnelheid was bij de palatumplaat van 1 mm dikte het laagst. De tongdruk was het hoogst bij de vorm met de verdikte zijdelingse delen. Een hogere tongdruk veroorzaakte een sterkere activering van de suprahyoidale spieren die bij het slikken betrokken zijn. De verdikte laterale randen van het palatum veroorzaken waarschijnlijk een hogere druk op de tongrug en daardoor een sterkere activering van de slikmusculatuur en daarmee wellicht een snellere voedselpassage tijdens het drinken van water door gezonde proefpersonen. De metingen zijn slechts bij een zeer beperkt aantal proefpersonen uitgevoerd. Bovendien is er geen direct bewijs geleverd dat bij ouderen een gebitsprothese met verdikte laterale randen werkelijk tot beter slikken leidt of dat de snellere passage juist tot verslikken kan leiden. A. van Luijk, Almere Tomomi Shibuya T, Tanaka E, Takahashi K, Komasa Y. Effect of denture base shape on swallowing pressure. J Osaka Dent Univ 2011; 45: hoofdzakelijk de exocriene klieren van vrouwen van middelbare leeftijd aantast. Er is sprake van een primaire vorm wanneer zich alleen een aantasting van de klieren manifesteert en van een secundaire vorm wanneer de klachten zijn geassocieerd met reumatoïde artritis of andere bindweefselaandoeningen. In de loop van de jaren leidt het pathologische proces tot significante destructie van klierweefsel met vermindering of zelfs totaal verlies van speekselsecretie en traanproductie tot gevolg. Dit leidt tot een aantal mondproblemen zoals schimmelinfecties, cariës en ulceraties, die vaak samengaan met ernstige psychologische en sociale problemen. Oraal ongemak kan uitlopen op een orale marteling. Het doel van dit onderzoek was de mondproblemen van patiënten met de primaire vorm van het syndroom van Sjögren in kaart te brengen, alsmede de invloed van deze problemen op de algemene levenskwaliteit vast te stellen. Hiervoor werd een grote groep van vrouwelijke Noorse Sjögrenpatiënten vergeleken met een controlegroep van gezonde vrouwelijke Noren die wat leeftijd betreft equivalent waren. Voor dit cross-sectionele onderzoek werden 246 patiënten met de primaire vorm van het syndroom van Sjögren aangeschreven voor het invullen van een medische vragenlijst (SF-36) en een vragenlijst over mondgezondheidsgerelateerde levenskwaliteit (OHIP-14). Daarop antwoordde 72% van de patiënten en na exclusie van de mannelijke respondenten werden de gegevens van 163 vrouwelijke patiënten geanalyseerd en vergeleken met de antwoorden van de controlegroep. De antwoorden van de patiëntengroep op vragen van de OHIP-14 naar oraal ongemak en pijn weken significant af van die van de controlegroep. Van de 162 patiënten die de OHIP-14 volledig invulden, hadden er 55 lichte pijn, 54 gemiddelde pijn en 53 ondraaglijke pijn. De problemen in de patiëntengroep uitten zich vooral in de vorm van slechtere algemene gezondheid en fysieke paraatheid. De patiënten met ondraaglijke pijn scoorden op de medische vragenlijst op 5 punten significant lager dan patiënten met lichte pijn: op algemene gezondheid, fysieke paraatheid, sociaal functioneren, emotionele toestand en mentale gezondheid. Patiënten met de primaire vorm van het syndroom van Sjögren lijden aan duidelijk oraal ongemak, hetgeen een significante negatieve invloed heeft op hun levenskwaliteit. Aan de hand van de resultaten van dit onderzoek kan worden geconcludeerd dat deze patiëntengroep extra behoefte heeft aan mondzorg en nazorg om hun levenskwaliteit te verbeteren. L. Van Zeghbroeck, Brussel (België) Het syndroom van Sjögren en levenskwaliteit Het syndroom van Sjögren is een bindweefselstoornis die Enger TB, Palm Ø, Garen T, Sandvik L, Jensen JL. Oral distress in primary Sjögren s syndrome: implications for health-related quality of life. Eur J Oral Sci 2011; 119: Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde juli/augustus 2012

3 Kindertandheelkunde Ouders behoeven heldere en eenvoudige uitleg Orthodontie Effectiviteit van flexibele getwijnde retentiespalken Mondgezondheid-geletterdheid wordt door de American Dental Association gedefinieerd als de mate waarin individuen in staat zijn basisinformatie over mondgezondheid te verkrijgen, te verwerken en te begrijpen en een geschikte keuze te kunnen maken. Het doel van dit onderzoek was het bepalen van de mondgezondheid-geletterdheid van ouders op 3 onderdelen; woordherkenning, vocabulaire kennis en begrip van 35 termen uit de kindertandheelkunde. Dit werd afgezet tegen de door de ouders gerapporteerde mondgezondheidsstatus van hun kind. Voor dit onderzoek werden 45 ouders van kinderen die meededen aan een federaal mondgezondheidsprogramma geïnterviewd met behulp van de Oral Health Literacy Inventory for Parents. Ook werd de mondgezondheidsstatus van het kind bepaald en een aantal demografische factoren. De resultaten lieten zien dat ouders moeilijkheden hebben met begrip van de termen eruptie, algehele anesthesie, tandbederf, fluoridelak, ter grootte van een erwt hoeveelheid tandpasta. Daarnaast bleek geen significant verband te bestaan tussen woordherkenning, vocabulaire kennis en opleidingsniveau van de ouders. Er was wel een significant verband tussen begripsniveau van termen in de kindertandheelkunde en opleidingsniveau van de ouders. De scores op de Oral Health Literacy Inventory for Parents neigden hoger te worden naarmate het opleidingsniveau steeg. Enerzijds hadden hoger opgeleide ouders mogelijk meer begrip en zijn ze daardoor beter in staat adviezen over mondgezondheid op te volgen. Anderzijds kwamen ouders van kinderen met extreem slechte gebitten meer in aanraking met mondzorg, waardoor zij meer kennis en begrip ontwikkelden over mondgezondheid van kinderen. Deze resultaten lieten zien dat een hoog niveau van woordherkenning niet impliceert dat het onderliggende concept ook wordt begrepen. Uitleg aan ouders in eenvoudiger taal en met visuele ondersteuning is nodig. Te allen tijde moet worden voorkomen dat misvattingen van ouders tot medische of juridische implicaties leiden bij irreversibele behandelingen. K. van Nes en J.S.J. Veerkamp, Amsterdam Recidief na behandeling is in de orthodontie een factor van belang. Om het resultaat van een orthodontische behandeling zoveel mogelijk te behouden, worden vaste en uitneembare retentievoorzieningen toegepast. Om recidief van een onregelmatige stand van het mandibulaire front te voorkomen, wordt veelal een flexibele draadspalk aangebracht. Een dergelijke spalk wordt met composiet bevestigd aan de linguale vlakken van de 6 gebitselementen in het front van de mandibula. De beschikbare literatuur over de effectiviteit op lange termijn van dergelijke spalken is beperkt. In het hier beschreven artikel werden de langetermijneffecten onderzocht aan de hand van gegevens van 221 patiënten (75 meisjes, 146 jongens). Bij alle patiënten was bij de afronding van de actieve orthodontische behandeling een draadspalk geplaatst (Wildcat 0,0195-inch, 3 gevlochten filamenten, hittebehandeld). Gebitsmodellen en intraorale opnamen werden beoordeeld voor behandeling, onmiddellijk na behandeling, 2 jaar na en 5 jaar na behandeling. Per model werden de onregelmatigheidsindex en de intercuspidaatafstand bepaald. Daarnaast werd gezocht naar veranderingen in buccolinguale asrichting (torque) en mesiodistale inclinatie van de gespalkte gebitselementen. Ook werd onderzocht of de spalk los was gekomen van 1 of meer gebitselementen. De gemiddelde onregelmatigheidsscore nam gedurende de behandeling af van 5,40 mm tot 0,07 mm. Daarna bleef de onregelmatigheid bij 90,5% van de patiënten in de eerste 5 jaar stabiel. Bij de overige 9,5% nam de onregelmatigheidsscore gemiddeld toe met 0,81 mm. De toename was sterk geassocieerd met eventueel tussentijds loslaten van de draadspalk. De intercuspidaatafstand bleef na de behandeling stabiel. Bij 2,7 % van de patiënten werd een ongewenste verandering van de torque of inclinatie van 1 of meer gebitselementen in het front geconstateerd. De onderzoekers concluderen dat een flexibele twistflexretentiedraad van cuspidaat tot cuspidaat zeer effectief is voor het stabiliseren van gebitselementen in het mandibulaire front na actieve orthodontische behandeling. Regelmatige controle is noodzakelijk in verband met mogelijke complicaties, zoals loskomen van de draadspalk en veranderingen van de stand van de gebitselementen. Richman JA, Huebner CE, Leggott PJ, Mouradian WE, Manci LA. Beyond word recognition. Understanding pediatric oral health literacy. Pediatr Dent 2011; 33: J.K. Dusseldorp en A.C. Jongsma, Groningen Renkema AM, Renkema A, khorst E, Katsaros C. Long-term effectiveness of canine-to-canine bonded flexible spiral wire lingual retainers. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2011; 139: Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde juli/augustus 2012

4 Mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie Mondgezondheid en obstructieve longziekte De relatie tussen mondgezondheid en longziekten staat de laatste jaren erg in de belangstelling. Dit onderzoek was gericht op de mogelijke relatie tussen een ongezonde mond en het optreden van exacerbaties van chronische obstructieve longziekte ( chronic obstructive pulmonary disease ; COPD). Een groep van 392 COPD-patiënten die in een aantal medische centra in Beijing, China, onder controle stond, werd in 2 subgroepen verdeeld op basis van het aantal COPD-exacerbaties in de laatste 12 maanden. Bij 209 patiënten was maximaal 2 keer een exacerbatie opgetreden en bij de overigen meer dan 2 keer. De diagnose COPDexacerbatie werd gesteld als 2 van de volgende symptomen verhoogd aanwezig waren: dyspneu, kuchen, hoeveelheid en purulentie van sputum. De longfunctie van de patiënten werd vastgesteld met een spirometer, een apparaat dat de hoeveelheid gedurende een bepaalde tijd geëxpireerde lucht meet. De verhouding tussen de hoeveelheid lucht die gedurende 1 seconde geforceerd werd geëxpireerd en de totale longcapaciteit werd bepaald. De paradontale conditie werd bepaald door het meten van de pocketdiepte, de bloedingsindex en de afstand van de pocketbodem tot de glazuur-cementgrens. Daarnaast werd de plaque-index bepaald en beantwoordden de patiënten een aantal vragen over mondverzorging. Wanneer patiënten weinig gebitselementen hadden en een hoge plaque-index, weinig tijd besteedden aan tandenpoetsen en hun mond niet vaak professioneel supragingivaal lieten reinigen, was dat statistisch significant gecorreleerd met een groter aantal COPD-exacerbaties. Na statistische correctie voor leeftijd, geslacht, body mass index, mate van COPD en mate van dyspneu waren de correlaties tussen een groter aantal COPD-exerbaties en weinig gebitselementen, een hoge plaque-index en weinig tijd besteed aan tandenpoetsen nog steeds statistisch significant. Voormalige rokers met weinig gebitselementen die weinig tijd besteedden aan tandenpoetsen hadden significant vaker COPD-exacerbaties. Bij degenen die nooit hadden gerookt gold dat alleen voor patiënten met een hoge plaque-index. De uitkomsten leidden tot de voorzichtige conclusie dat een goede parodontale gezondheid en een goede mondverzorging COPD-exacerbaties kunnen tegengaan. C. de Baat, Ridderkerk Liu Z, Zhang W, Zhang J, et al. Oral hygiene, periodontal health and chronic obstructive pulmonary disease exacerbations. J Clin Periodontol 2012; 39: Materiaalkunde Hechtsterkte van OptiBond XTR Zelfetsende adhesieven hebben het voordeel dat etsen met fosforzuur niet meer nodig is. Bij een milde zuurgraad van het impregneermiddel zal de hechting aan glazuur echter minder sterk zijn dan bij adhesieven met een afzonderlijke etsfase. De introductie van OptiBond XTR met een sterk zure primer (ph 1,6) beoogt het verkrijgen van een sterkere hechting aan glazuur zonder een extra etsfase. Adhesief Type Afschuifsterkte (MPa ± sd) Glazuur Dentine OptiBond FL 1 41,0 ± 5,5 33,3 ± 9,0 OptiBond XTR 3 40,4 ± 3,3 45,1 ± 5,6 Clearfil SE Bond 3 33,2 ± 3,8 47,1 ± 7,6 Xeno IV 4 18,1 ± 3,9 39,5 ± 10,9 Afschuifsterkte van de beproefde adhesieven (MPa ± sd). In een laboratoriumonderzoek werd de afschuifsterkte van composiet aan glazuur- en dentinemonsters bepaald van 4 adhesiefsystemen (tab.). Uit de resultaten blijkt dat de afschuifsterkte van OptiBond XTR aan glazuur vrijwel gelijk is aan die van het etsen-en-spoelenadhesief Opti- Bond FL. Daarentegen bereikten Clearfil SE Bond en Xeno IV significant lagere afschuifsterkten aan glazuur dan OptiBond XTR. Microscopisch onderzoek van het etspatroon dat in het glazuur was gevormd door OptiBond XTR gaf een beeld dat sterk overeenkwam met een etspatroon dat ontstaat onder invloed van fosforzuur. Dat was bij Clearfil SE Bond en Xeno IV niet het geval. De onderzoekers benadrukken dat de uitkomsten van het onderzoek de hechtsterkten weergeven na 24 uur. Onderzoek naar de duurzaamheid van de hechting en klinisch onderzoek van OptiBond XTR moet volgen. Ch. Penning, Leidschendam Walter R, Swift EJ jr, Boushell LW, Braswell K. Enamel and dentin bond strengths of a new self-etch adhesive system. J Esthet Restor Dent 2011; 23: Gerodontologie Mondgezondheid en gebruik orale bisfosfonaten door oudere vrouwen De complicatie van osteonecrose van de kaak bij mensen die bisfosfonaten gebruiken ter behandeling van osteoporose staat de laatste tijd steeds meer in de belangstelling. Om meer over dit onderwerp te weten te komen, is een groep van vrouwen van 50 jaar en ouder in het noor- Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde juli/augustus 2012

5 delijke deel van de Amerikaanse staat Californië die gedurende minimaal 1 jaar orale bisfosfonaten gebruikten schriftelijk ondervraagd over symptomen van mond(on)- gezondheid. Van de respondenten rapporteerden 923 vrouwen orale symptomen en deze subgroep werd vervolgens ook klinisch onderzocht. In de totale groep respondenten was de gemiddelde leeftijd 71 ± 9 jaar, 70% was blank, 74% had voortgezet onderwijs gekregen en bijna tweederde deel gebruikte al minimaal 3 jaar orale bisfosfonaten. Voor de meesten was dagelijks tandenpoetsen gebruikelijk, 85% had in het afgelopen jaar een tandarts bezocht, 22% had een gebitsprothese en 6% had matige tot ernstige parodontitis. In het voorafgaande jaar was bij 507 vrouwen (6,4%) een gebitselement geëxtraheerd en 2 (0,4%) van hen hadden als gevolg hiervan osteonecrose van de kaak gekregen. Uit het klinisch onderzoek van de subgroep van 923 vrouwen die orale symptomen hadden gerapporteerd, bleek dat 258 (28%) van hen een exostose hadden, vaak in de vorm van een torus palatinus of een torus mandibularis. Dit percentage exostosen is groter dan de percentages die in andere bevolkingsgroepen zijn gevonden. Of er enige relatie is tussen het ontstaan van exostosen en het gebruik van bisfosfonaten is vooralsnog onduidelijk. Opvallend was dat 2 vrouwen (1,6%) osteonecrose ter plaatse van een torus palatinus hadden ontwikkeld. Osteonecrose van de kaak was in deze groep vaker voorgekomen na extractie van een gebitselement en in aanwezigheid van een torus palatinus. Dit resultaat nodigt uit tot een specifieker onderzoek naar de risicofactoren voor het ontstaan van osteonecrose van de kaak bij gebruikers van bisfosfonaten. Van mensen met een slechte mondgezondheid en een slecht kauwvermogen wordt vaak beweerd dat ze niet goed kunnen eten. Deze veronderstelling werd getoetst in een onderzoek onder een groep 60-plussers in een groot district van Thailand. De groep bestond uit 158 mannen en 454 vrouwen. Zij werden geïnterviewd aan de hand van een lijst met vragen over leeftijd, geslacht en een aantal medische factoren. Daarna werd hun kauwvermogen vastgesteld door hen te vragen of ze in staat waren verschillende soorten Thais voedsel te kauwen dat op foto s was afgebeeld. Een score tot en met 7 stond voor slecht en een score van 8 tot en met 12 voor goed kauwvermogen. Voor het bepalen van hun voedingstoestand werd gebruikgemaakt van de Mini Nutrition Assessment die een maximale score van 30 heeft. Scores hoger dan 23,5 representeren een normale voedingstoestand, scores tot en met 16 wijzen op ondervoeding en scores tussen 17 en 23 betekenen een risico op ondervoeding. Een tandarts bepaalde de DMFT-score, het aantal paren occluderende gebitselementen en de eventuele aanwezigheid van gebitsprothesen. De bepaling van de voedingstoestand wees uit dat 25% een normale voedingstoestand had en dat bijna 8% ondervoed was. Het gemiddelde aantal gebitselementen en paren occluderende gebitselementen was respectievelijk 11 en 9. Uit de statistische analyse bleek na correctie voor leeftijd en geslacht dat de ondervoede ouderen een statistisch significant kleiner gemiddeld aantal gebitselementen en paren occluderende gebitselementen en minder kauwvermogen hadden dan de ouderen met een normale voedingstoestand. Deze cijfers waren respectievelijk 8,8 versus 13,3, 8,4 versus 10,4 en 6,8 versus 7,8. De conclusie luidt dat tijdens de veroudering moet worden gestreefd naar behoud van (paren occluderende) gebitselementen om het risico op ondervoeding te verkleinen. Tevens brachten de resultaten de onderzoekers tot de toch wel dubieuze algemene aanbeveling om ontbrekende gebitselementen prothetisch te vervangen. C. de Baat, Ridderkerk Samnieng P, Ueno M, Shinada K, Zaitsu T, Wright FAC, Kawaguchi Y. Oral health status and chewing ability is related to mini-nutritional assessment results in an older adult population in Thailand. J Nutr Gerontol Geriatr 2011; 30: C. de Baat, Ridderkerk Lo JC, O Ryan F, Yang J, et al. Oral health considerations in older women receiving oral bisphosphonate therapy. J Am Geriatr Soc 2011; 59: Mondgezondheid, kauwvermogen en voedingstoestand Hygiëne De reiniging van wangspatels Er zijn diverse methoden gangbaar voor de reiniging van wangspatels die als hulpmiddel worden gebruikt bij het maken van röntgenopnamen: poetsen met een alcoholdoekje, handmatige reiniging met water en zeep, ultrasone reiniging en machinale reiniging in een thermodesinfector. Het doel van de reiniging is de verwijdering van speeksel dat gecontamineerd kan zijn met micro-organismen en bloed. In dit onderzoek werd reiniging met behulp van bovenstaande methoden in laboratoriummodellen en in een mondzorgpraktijk onderzocht. Het onderzoek was gericht op de detectie van amylase als marker voor de aanwezigheid van speekselresten en de detectie van albumine als marker voor de aanwezigheid van bloedresten na het reinigingsproces. Geen van de 4 methoden resulteerde in de volledige verwijdering van genoemde indicatorstoffen, maar de reiniging in een thermodesinfector gaf wel het beste reinigingsresultaat. Na het poetsen met een alcoholdoekje was de eiwitbelasting echter nog aanzienlijk. De onderzoekers concluderen dat er een reële kans op Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde juli/augustus 2012

6 kruisbesmetting bestaat als een wangspatel na gebruik bij een patiënt met een hoge dosis van het hepatitis-b-virus in speeksel, met een alcoholdoekje wordt gedecontamineerd. Deze bevinding is aanleiding om het poetsen met een alcoholdoekje niet als reinigingsmethode voor wangspatels aan te bevelen. W.V.A. Morsen, Amsterdam Benson PE, Ebhohimen A, Douglas I. The cleaning of photographic retractors; a survey, clinical and laboratory study. Br Dent Jl, 2010; 208: E14; discussion Algemene ziekteleer patiënten met beide orale parameters en een HbA 1c -waarde groter dan of gelijk aan 5,7% had zelfs 92% een verhoogde glucosewaarde. De onderzoekers menen dan ook dat tandartsen aan de hand van orale parameters, eventueel in combinatie met de resultaten van een HbA 1c -meting, een groot aantal patiënten met een verhoogde bloedglucosewaarde kunnen opsporen, om deze te verwijzen naar een arts voor nader onderzoek en behandeling. H.S. Brand, Amstelveen Lalla E, Kunzel C, Burkett S, Cheng B, Lamster IB. Identification of unrecognized diabetes and pre-diabetes in a dental setting. J Dent Res 2011; 90: Screening op diabetes mellitus in de mondzorg In Nederland hebben ongeveer een kwart miljoen mensen diabetes mellitus, zonder dat de ziekte is vastgesteld. Vroegtijdige diagnose is van groot belang, aangezien diabetes mellitus op den duur leidt tot vaatafwijkingen met ernstige gevolgen voor de levenskwaliteit en een toegenomen kans op overlijden. In een prospectief onderzoek in de Verenigde Staten werd onderzocht of orale afwijkingen kunnen helpen bij de identificatie van deze groep personen. Nieuwe patiënten van een faculteit Tandheelkunde werden geïncludeerd. Patiënten bekend met een verhoogde bloedglucosewaarde en zwangere vrouwen werden geëxcludeerd. Van de 601 geïncludeerde personen rapporteerde 89% 1 of meer risicofactoren voor diabetes mellitus: een eerstegraads verwantschap met de aandoening, hypertensie, verhoogd cholesterolgehalte en een body mass index groter dan 25. Deze 535 personen werden parodontaal onderzocht waarbij het aantal ontbrekende gebitselementen, de pocketdiepte en eventuele bloeding na sonderen werden geregistreerd. Vervolgens werd ter plekke met een vingerprik-zelftest het gehalte aan geglyceerd hemoglobine (HbA 1c ) gemeten. Van de 535 personen verschenen 506 (96%) op een vervolgafspraak waarbij bloed werd afgenomen voor een bepaling van de nuchtere glucosewaarde. Van de deelnemers had 65% een bloedglucosewaarde van minder dan 5,6 mmol/l (normaal), 32% had 5,6-6,9 mmol/l (een verstoorde glucosetolerantie, dat wil zeggen een verhoogd risico op diabetes) en 4% had 7,0 mmol of meer (typerend voor diabetes). De personen met een verhoogde bloedglucosewaarde waren gemiddeld ouder dan mensen met normale waarden (56 tegenover 51 jaar). Ook hadden patiënten met verhoogde bloedglucosewaarden gemiddeld een hoger aantal ontbrekende gebitselementen (8,9 versus 6,2), meer pockets met een diepte groter dan of gelijk aan 5 mm (14% versus 9%) en een hogere HbA 1c - waarde (6,1% versus 5,6%). Van de patiënten met meer dan 26% diepe pockets of meer dan 4 ontbrekende gebitselementen had 73% een verhoogde glucosewaarde. Van de Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde juli/augustus 2012