25 Jaar De Pontmuseum, feesttentoonstelling WeerZien

Transcriptie

1 25 Jaar De Pontmuseum, feesttentoonstelling WeerZien Mijn favoriete museum voor hedendaagse kunst, het De Pont Museum, bestaat 25 jaar en dat mag gevierd worden. Bij een jubileum hoort een cadeautje, en wat voor een. Een spektakelstuk (haha, wat een leuke toeval die afbreking, het was ook een hele takelklus om dit werk op zijn plaats te krijgen). Het is van Anish Kapoor en heet Sky Mirror (for Hendrik). Die Hendrik is Hendrik Driessen en al 25 jaar de directeur van De Pont Museum, de grote man achter het enorme succes van De Pont Museum. Anish Kapoor werkt met vormen waar de toeschouwer langs moet lopen om het effect van de vorm te ervaren. Hij werkt graag met spiegelende gekromde platen (in museum staat nog een fraai exemplaar), maar ik ken ook een werk Als ik zwanger ben : een strakke witte wand waar een halve bol uit groeit, alsof de muur zwanger is. Ook hier heb je de neiging om er langs te lopen, langs de muur naar de bolling te kijken. Je moet als toeschouwer lopen om de vorm goed te zien. Zo ook met de hemelspiegel, door te lopen zie je de hemel aan je voorbij gaan. Als het daar boven wat harder waait en bewolkt is kan je natuurlijk ook stil blijven staan, dan zie je de hemel in de spiegel voortjagen. Een groots spectaculair werk, en blijkbaar ook een enorme publiekstrekker. Ik heb er alleen een verkeerde dag voor uitgekozen, het was een grijze dag. Dan is de vorm nog wel indrukwekkend, door de omvang. Ik moet het echt eens een keer zien als het Hollands bewolkt is. Ik ga naar binnen. Voor de overzichtstentoonstelling, de feesttentoonstelling WeerZien. Hendrik Driessen heeft uit de werken die afgelopen 25 jaar in De Pont Museum zijn tentoongesteld de belangrijkste werken gehaald. Ik heb er een aantal uitgekozen die ik of heel erg mooi vind of die me aan het denken hebben. Ik begin met een werk van Rosita Trockel Cogito, ergo sum Het is een gebreid werk, met de bekende spreuk van Rene Descartes (Ik denk, dus ik ben; het motto van het rationalisme) en rechtsonder een zwart vierkant. Nou ja, wat moet ik hier mee. Is dit mooi? Nee. Vind ik dan. Maar waarom hangt dit hier? Het zal wel een statement zijn. Er hangt een lange toelichting naast. Ja, het is een statement. Het rationalisme is lang gekoppeld aan het mannelijke (emotie/gevoel is de vrouwelijke tegenhanger). Breien is iets typisch vrouwelijk, Trockel gebruikt een vrouwelijke techniek om commentaar te leveren. Het ultieme van het rationele in de kunst is Het zwarte vierkant van Malevitsj (1915). Dat kunstwerk ken ik, een heel belangrijk werk gezien tijd en filosofie daarachter. Dit werk is een sterke nuancering van de exclusiviteit van het mannelijke rationalisme. Vrouwen kunnen net zo goed rationeel zijn, 1

2 zoals mannen net zo goed gevoelig kunnen zijn. Ik begrijp Rosemarie Trockel, en ze heeft natuurlijk volkomen gelijk. Maar dan nog vind ik dit een kunstwerk dat me niet kan bekoren. Ook met deze kennis loop ik eraan voorbij, het prikkelt me niet. Daarnaast hangen zes foto s die me vasthouden. Zwart/foto s van stedelijke landschappen. Allemaal dezelfde afmeting, de een licht, de ander donker. Ik loop eraan voorbij, ik loop terug, bekijk ze een voor een, ga op een afstandje staan. Ik zie een ritme in donker/licht, ik zie dat ze allemaal eenzelfde verdwijnpunt hebben (precies in midden van foto), de horizon liggen op gelijke hoogte. En dan zie ik dat er per twee foto s overeenkomsten zijn, twee hebben op zelfde plaats een boom aan zijkant, er is een wijdse stad en wijdse landschap. Door het ritme, door zelfde horizonhoogte, door verbintenis van thematiek zie ik een relatie tussen de zes foto s. Ze hangen er niet zo maar, ze zijn bewust geordend. Als ik naar de toelichting ga kijken zie ik dat de foto s allemaal in Palermo zijn gemaakt. Goh, zo n verschillende landschappen en dat allemaal in een plaats. Ik heb een foto, een heel strak stedelijk tafereel, onderbroken door een slapende hond, althans ik denk dat de hond slaapt. Maar ik doe zo onrecht aan de serie, door de serie, door de ordening worden de zes afzonderlijke foto s samen veel mooier. Een mooi voorbeeld van more is more. En dan een kniebuiging voor De Pont Museum. Eindelijk krijgt het prachtige Catherine s Room van Bill Viola de ruimte die dit werk verdiend, een eigen kamer. Het werk, een video-installatie van vijf naast elkaar gekoppelde schermen, hing eerst op een wand ergens in een grote zaal. Door WeerZien nu dus in een voormalige wolkamer, of wat voor textielruimte dan ook. Een eigen kamer met een zitbankje, gewoon perfect. Dit is een werk dat je rustig moet bekijken. De trage verrichtingen van Catherine bekijken, op vijf tijdstippen op een dag, vijf verschillende handelingen, tijdens verschillende seizoenen. In prachtige Johannes Vermeer-kleuren. Echt, toen ik dit werk voor het eerst zag, en niet direct door had dat het een video-installatie was (Catherine is echt traag), dacht ik echt dat er vijf Vermeertjes naast elkaar hingen. Gewoon er voor gaan zitten, bekijk haar verrichtingen, en ga dan van alles ontdekkingen, hoe je de seizoen herkent, de tijdstippen herkent, de relatie tussen de werkzaamheden, genieten van de kleuren, referenties naar Johannes Vermeer opzoeken. En eindelijk heeft De Pont Museum het door, bij dit werk hoort een bankje, hoort een wat besloten ruimte om het meditatieve van dit werk sterker te ondergaan. Mijn dank is groot. 2

3 Tegen de buitenwand van Catherine s Room hangt dit werk van de (huis)schilder Marc Mulders Bloemen/Vlees uit Nog voor het museum werd opgeleverd was er al in het gebouw een werkruimte waar kunstenaars een ruimte ter beschikking kregen. Dit is een van de eerste werken daar gemaakt. Marc Mulders is een Tilburger en vanaf begin komen zijn werken in De Pont Museum. Hij is vooral bekend door zijn felle expressieve bloemenschilderijen en later zijn glas-in-loodwerken (hij is katholiek). Ik denk dat Marc Mulders in dit werk de werkomgeving heel sterk heeft laten meespelen, de bloemen en stuk vlees zijn fors overladen met lood- en grijstinten, en dat was in het oude fabriekgebouw ruim aanwezig. Het is een vol werk, je ziet dat er vele lagen verf op zit. Ik ben er nog niet goed uit, ik ken zijn meer kleurrijke bloemenschilderijen, zelfde techniek vol kleur, maar op een of andere manier doet dit werk iets. Niet zozeer op de foto maar als je het in het echt ziet, als je al die lagen ook ziet, je wat dichterbij gaat staan, je de diepte van dit werk ziet, je kan vermoeden wat er onder de grauwe bovenlaag zit, doet dit werk iets met je. Net alsof Marc Mulders zich nog moest ontpoppen om tot zijn latere kleurrijke werken te komen. Een verwachtingsvol schilderij? Zo, dat is nog eens een krachtig begin van WeerZien. Maar vooruit, toen kwam een lange smalle gang met werken waar ik helemaal niets mee heb. Vage aquarellen, vage foto s, een lik-en-een-veegschilderij. Ik zou eens een keer aan iemand moeten vragen of deze mij kan uitleggen waarom dergelijke werken hier zouden moeten hangen. Een andere keer dus. Ik kom in de grote zaal, de zaal voor de grote spektakelstukken. En ja hoor, daar ligt Planet Circle (1991) van Richard Long. Een mooi werk, een ordening van een groot aantal witte rotsblokken, in een cirkel, oplopend, dalend met uiteindelijk een gat in het midden. Alsof er in het midden iets in de vloer is gegooid en dat er een witte golf ontstaat. Gewoon een mooi beeld. Richard Long zal beslist wel een leuk verhaal over waarom wit, waarom dit materiaal, waarom de cirkel, waarom dat gat, waarom de stijging en daling. Leuk om 3

4 eens te lezen, maar dat zal dit werk voor mij niet mooier of lelijker maken. Ik vind het gewoon qua vorm, qua ambacht/arbeid een mooi werk. Het zijn allemaal vormloze rotsblokken die samen een mooie vorm maken. Ik loop daarna de wolkamers na. En in de laatste een verrassing, een werk van Angela Bullock. Ik heb haar het eerst ontmoet ruim tien jaren terug ook hier in De Pont Museum. Een grote installatie van 5 bij 9 lichtkubussen ( pixel boxen : in houten behuizing van 50 x 50 x 50 met matglazen front en daarachter drie lichtbuizen die met computersturing miljoenen kleuren kunnen vormen) die permanent in glijdende schalen van kleur wijzigen, elke kubus afzonderlijk. Een prachtig meditatief werk, je verdwijnt er helemaal in. Maar vandaag een ander werk van haar: Night Sky: Saturn North from Earth (2010). Een heel romantisch, betoverend (hallucinerend?) werk. Met bankje. Maar nu vind ik de nieuwe ruimte minder. Eerst hing het werk in een grotere ruimte, zat je op grotere afstand. En dat is wel prettiger omdat soms het licht wel heel erg fel is, zeker als je er zo dicht boven op zit als in de wolkamer. Nu is het te opdringerig, en dan is het niet meer romantisch, je wordt eerder lastig gevallen dan gecharmeerd. Het is geen werk dat me aan het denken zet, het is gewoon, voor mij dan, een mooi werk, ik ga hier met plezier voor zitten, gewoon om te ontspannen. Ik loop verder. Kom een ruimte tegen met twee werken van Ai Wei Wei waaronder de in een cirkel aan elkaar gekoppelde fietsen, ook zo n mooi werk. Kom daarna in een ruimte waar je gewoon vrolijk van wordt, er staat een tafel met vier stoelen, maar dan wel minstens drie keer groter van formaat, je kan onder de tafel door lopen. Je wordt er gewoon spontaan vrolijk kinds van, zou dat alleen maar komen door het verrassende formaat-perspectief? Ben vergeten naam van werk en van artiest op te schrijven. Kom dan langs mijn favoriete kunstwerk, het mooiste, het boeiendste, het werk waar ik bij elk bezoek aan De Pont Museum minutenlang voor blijf zitten (normaal hangt het werk in een zaal met een bank), en nu even voor ga staan (in een te krappe ruimte, straks wel terug hangen Hendrik!): 120 Abstrakter Bilder (1992) van Gerhard Richter. Ik beschouw dit werk als een portret van Ton Hermens, ga ik nu hier niet uitleggen. Ik wil naar de nieuwe vleugel van De Pont Museum. Daar hangt een heel groot en groots kunstwerk van Christian Boltanski. Ik heb hem hier in De Pont Museum ontmoet, een werk van hem. Zeker tien jaar terug, ik had toen bijna alles gezien, wilde naar huis, ging op weg naar de garderobe, liep door een smalle gang en zag toen rechts van me een stuk of veertig foto s, allemaal portretten, zelfde formaat, zwart/wit, allemaal van dezelfde net niet scherpte. Jaren vijftig-foto s. Man, vrouw, jong volwassene, dertigers, nog ouder. Alleen gezichten, ik zag geen bekende, leken me eerder doodnormale mensen. Ik liep naar de toelichting. Bijna goed, allemaal foto s uit jaren veertig of eind jaren dertig. Allemaal Europeanen, 20 foto s waren van oorlogsslachtoffers, de 20 andere foto s waren van de beulen. Ik ging er nog eens goed voor staan. Ik zag echt geen verschil, ik bedoel, ik kon echt niet aanwijzen wie dader en wie slachtoffer zou zijn. En hoe langer ik keek, hoe meer in me op kwam dat dit wel een heel krachtig werk was. Kan je ooit van te voren voorzien wie dader wordt en wie slachtoffer? Word je als de een of de ander geboren? De Nederlandse bevolking was voor 4

5 merendeel in slachtoffer, in waren wij daders. Christian Boltanski heeft veel van dergelijke foto-installaties gemaakt, in de nieuwe vleugel hangt een heel groot werk van hem, met honderden foto s weer van daders en slachtoffers, van oorlogen en moorden: Menschlich. In die vleugel hangen wel zes wanden vol, in een niet zo n heel goed verlichte ruimte, zodat het een ietsje sinistere indruk maakt. Beklemmend. Een indrukwekkende afsluiting. Wat een mooi overzicht van 25 jaar De Pont Museum. Een staalkaart van hedendaagse grootmeesters, van alle soorten technieken. Kortom: kijken! Ton Hermens, Kaatsheuvel 8 november