Obesitas in een vergrijzende samenleving

Transcriptie

1 SAMENVATTING

2 SAMENVATTING Obesitasineenvergrijzendesamenleving Wereldwijdishetaantalouderendeafgelopendecenniasterkgestegenendat aantalstijgtnogsteeds.tegelijkertijdwoedtwereldwijdeenobesitasepidemie, hetpercentagemensenmetovergewichtenobesitasneemttoe.diestijgingvindt plaatsonderalleleeftijdsgroepenendusookonderouderen.omdatersteeds meerouderenkomenendieouderensteedsvakerkampenmetovergewicht,is het absolute aantal ouderen met overgewicht de laatste decennia explosief toegenomen. Ofiemandovergewichtofobesitasheeft,wordtmeestalvastgesteldopbasisvan debodymassindex(bmi:hetlichaamsgewichtgedeelddoordelengteinhet kwadraat) en/of de middelomtrek. Voor deze lichaamsmaten zijn algemeen aanvaardeafkappuntengeformuleerdwaarbovenhetgewichtofdebuikomvang ongezondhoogis.dezeafkappuntenzijnopgenomeninderichtlijnenvande Wereldgezondheidsorganisatie.WesprekenvanovergewichtbijeenBMIboven de25kg/m 2 envanobesitasbijeenbmibovende30kg/m 2.Opbasisvande middelomtrek wordt mannen aangeraden om af te vallen vanaf 102 cm en vrouwenvanaf88cm.hetmeesteonderzoeknaardegevolgenvanovergewicht enobesitasisuitgevoerdondervolwassenen,waarbijdenadrukvaakligtophet risicoophartenvaatziektenenvroegtijdigoverlijden.ookdegrenswaarden (afkappunten)vooreen(on)gezondlichaamsgewichtofeen(on)gezondebuik omvangzijngeformuleerdopbasisvanonderzoekonder(jong)volwassenen. In de afgelopen jaren krijgt de wetenschap steeds meer aandacht voor de gevolgenvanovergewichtenobesitasbijouderen.erzijnverschillenderedenen omhetprobleembijouderevolwassenenopeenanderewijzetebenaderendan bijjongerevolwassenen.eénredenisdeveranderingvandelichaamssamen stelling. Zoals algemeen bekend, neemt de lichaamslengte af naarmate men ouderwordt.verderhebbenouderenrelatiefmeervetmassaenmindervetvrije massa (denk aan spieren en botten) dan jongere volwassenen. Bovendien verplaatsthetvetzichinhetlichaamvanonderhuidsevetdepots,inonderandere armenenbenen,naardebuikholte,bijvoorbeeldrondomdeorganen,ofzelfs naardespieren.dezeveranderingeninhetlichaamleidenertoedathetgewicht 174

3 SAMENVATTING endebuikomvangbijouderenandersmoetenwordengeïnterpreteerddanbij jongerevolwassenen. Eentweederedenvooreenanderebenaderingisdatmensenmetovergewichtbij hetouderwordenvakergeconfronteerdwordenmetspecifiekegezondheids problemen.beperkingeninhetfysiekfunctionerenendemobiliteit,enpijnen incontinentiekomenvaakvoorbijouderenmetovergewichtenbeïnvloedende kwaliteitvanhetlevennegatief.tegelijkertijdhechtmenmethettoenemenvan deleeftijdmeerbelangaandekwaliteitvanhetlevendanaande(resterende) duurvanhetleven. Inditproefschriftwordtopbasisvanonderzoekingrotepopulatiesbeschreven watdeinvloedisvanovergewichtopdegezondheidenhetfunctionerenvan ouderen.ookwordtverslaggedaanvandezoektochtnaareenoptimalemanier omvasttestellenofeenoudereeen(on)gezondgewichtofeen(on)gezonde buikomvangheeft. Belangrijkstebevindingen Inhoofdstuk2kijkenwenaardeinvloedvandeleeftijdwaaropovergewicht ontstaatophetoptredenvanfysiekebeperkingenoplatereleeftijd.degegevens voor deze studie zijn afkomstig uit de Longitudinal Aging Study Amsterdam (LASA). Deelnemers aan dit onderzoek werden onderzocht op laatmiddelbare leeftijd(55tot65jaar).lengteengewichtwerdengemetenenerwerdgevraagd naar het gewicht op 25jarige en op 40jarige leeftijd. Bovendien werden eventuelefysiekeproblemeninkaartgebrachtenditwerddriejaarlaternogeens herhaald.uitonzeanalysesblijktdathoelangerhetovergewichtbestaat,hoe groterdekansisopfysiekebeperkingenop5565jarigeleeftijd.bovendienisde kansopverderefysiekeachteruitgangbijdeherhaaldemetingnadriejaargroter wanneer er al op (jong)volwassen leeftijd sprake was van overgewicht. Een belangrijkeverklaringvoordezevergrotekansblijktdatvroegontstaanoverge wichtgemiddeldgezienookleiddetoternstigerovergewichtoplatereleeftijd. Hoofdstuk3gaatoverderelatietussenovergewichtenpijn.Bijdeelnemersaan delasastudievan5585jaarwerdenlengte,gewichtenmiddelomtrekgemeten. Bovendienwerdhungevraagdofzijpijnervoereninhetdagelijkseleven.Deze 175

4 SAMENVATTING vragenlijstoverpijnwerdafgenomenin1992/1993envervolgensopnieuwnadrie jaarennazesjaar.ongeveereenderdevandeouderenrapporteerdepijnen vrouwendedendatvakerdanmannen.erblijkteensterkerelatietebestaan tussenzowelbmienpijnalstussenmiddelomtrekenpijn.ouderenmeteen hogerebmiofeengroteremiddelomtrekblekenbijdestartvanhetonderzoek vakeraantegevendatzijpijnhaddeninhetdagelijksleven.weverdeeldende oudereninkwartielen,datwilzeggeninviergroepenvangelijkegrootteopbasis vanbmienmiddelomtrek.hetrisicooppijnisongeveertweetotdriekeerzo grootbijdeouderenindegroepmetdehoogstebmiendegrootstemiddel omtrekvergelekenmetdeouderenindegroepmetdelaagstewaardenopdeze maten.bovendienneemt,naarmatedebmihogeren/ofdemiddeltrekgroteris, dekanstoedatmensendiebijdestartnoggeenpijnrapporteerden,zesjaarlater welpijnontwikkelen. Indehoofdstukken4totenmet6bestuderenweofdehuidigerichtlijnenvoor hetvaststellenvanovergewichtbijvolwassenenooktoepasbaarzijnbijouderen. Wegaanooknaofderisico svoordegezondheidbetergeschatkunnenworden alsweovergewichtandersdefiniëren.dewereldgezondheidsorganisatieclaimt dat de definities voor overgewicht die zij hanteert, gevalideerd zijn voor volwassenentotdeleeftijdvan70jaar.wijrichtenonsomdieredenopouderen vanaf70jaar.omdatuiteerderonderzoekisgeblekendatdemiddelomtrekveel gezondheidsproblemenbijouderenbetervoorspeltdandebmi,richtenweons opdezelichaamsmaat. Inhoofdstuk4gebruikenwedrieverschillendemethodenomdetoepasbaarheid vandehuidigegrenswaardenvoorbmienmiddelomtrekinouderepopulatieste beoordelen.indithoofdstukwordenopnieuwdegegevensuitdelasastudie gebruikt.teneerstekijkenwenaarderelatietussenbmienmiddelomtrek.uit deze analyse blijkt dat ouderen met een BMI van 30kg/m 2 gemiddeld een middelomtrek hebben die ruim boven de grenswaarde ligt zoals die voor volwassenenisvastgesteld.dezeresultatensuggererendathetophogenvanhet afkappuntvoordemiddelomtrekgewenstis.tentweedeblijkttoepassingvande gevondenhogereafkappuntenhetrisicoopmobiliteitsbeperkingennauwkeuriger tevoorspellen. 176

5 SAMENVATTING Tenslottemodellerenweheelnauwkeurigderelatietussenmiddelomtreken mobiliteitsbeperkingen met behulp van splineregressieanalyses. De gemodel leerde curve laat zien dat het risico op mobiliteitsbeperkingen nauwelijks verhoogdisbijeenmiddelomtrekronddeafkappuntenvandewereldgezond heidsorganisatie.bijeenmiddelomtrekophetniveauvandehogereafkappunten ishetrisicoopmobiliteitsbeperkingenwelverhoogd. Uitdedrietoegepasteanalysemethodenblijktconsequentdatdeafkappunten verhoogd zouden moeten worden voor een oudere populatie. Door het modelleren van de relatie tussen middelomtrek en verschillende belangrijke gezondheidsmaten verwachten we beter inzicht te krijgen in de optimale grenswaardenomeentegrotemiddelomtrekvasttestellenbijouderen. Inhoofdstuk5bestuderenwederelatietussenmiddelomtrekenverschillende belangrijkegezondheidsproblemenbijouderenmetbehulpvangegevensuitde LASAstudie. We besluiten pijn, mobiliteitsbeperkingen, artrose in de knie, incontinentie,hartenvaatziektenendiabetestebestuderen,omdatvandeze gezondheidsproblemen bekend is dat ze vaker voorkomen bij een vergrote middelomtrek. We visualiseren de relaties tussen middelomtrek en de gezondheidsproblemenwederomnauwkeurigopbasisvansplineregressiecurves. Drieonderzoekersbestuderendezerelatiesonafhankelijkvanelkaarenzijstellen opbasisvandezevisueleinspectieafkappuntenvoorvan109cmbijmannenen 98cmbijvrouwen.Zoweldemannenalsdevrouwenverdelenweovertwee groepenopbasisvandemiddelomtrek.wegebruikendeeerdergeïdentificeerde afkappuntenvan109cmen98cmenverschillendeafkappuntendiedaarnet bovenofnetonderliggen.vandestatistischemodellendiederisico sopde genoemde gezondheidsproblemen beschrijven op basis van de middelomtrek, vergelijkenwedekwaliteit.dekwaliteitvandemodellenblijktbijvrouwente verbeterenbijhettoepassenvanhogereafkappunten.hetoptimaleafkappunt wordt gevonden op 99 cm. Bij mannen zijn de modellen vergelijkbaar van kwaliteitwanneerweafkappuntentussende100ende106cmtoepassen.het toepassenvannoghogereafkappuntenleidttoteenslechterekwaliteitvande modellen. Hoewel op basis van de relaties tussen middelomtrek en gezondheidsuitkomsteneenhogerafkappuntbeterleek,komtopbasisvande 177

6 SAMENVATTING modellenbijmanneneenafkappuntvan106cmvoormiddelomtreknaarvoren alsoptimaal. Wehebbendenieuweafkappuntenvastgesteldopbasisvangegevensuitéén cohortstudie en daarom geven zij mogelijk een te optimistisch beeld van de voorspellendewaarde.omnategaanofdenieuweafkappuntenookinandere steekproeventotbeterevoorspellingenleidentenopzichtevandehuidigeafkap punten,vergelijkenwezeopnieuwmetbehulpvanonderzoekspopulatiesuitdrie anderelanden.inhoofdstuk6gebruikenwebehalvededatauitdelasastudie ookgegevensuiteenamerikaansestudie(healthagingenbodycomposition study),eenstudieuititalië(invecchiareinchianti)eneenstudieuitijsland(age Gene/EnvironmentSusceptibilityReykjavikstudy). Weverdelendepopulatiesopnieuwovertweegroepen,eerstopbasisvande oudeafkappunten(102cmbijmannenen88cmbijvrouwen)endaarnaopbasis vandenieuwvoorgesteldehogereafkappunten(106cmbijmannenen99cmbij vrouwen). We nemen dezelfde gezondheidsproblemen onder de loep als in hoofdstuk5.weberekenenderatiovandeprevalentievandegezondheids parametersindegroepenmeteenkleinemiddelomtrektenopzichtevande groepen met een grote middelomtrek met beide sets afkappunten. Bij de vrouwenzienwedathetonderscheidendvermogentussenlaagenhoogrisico beterbeschrevenwordtbijtoepassingvanhetnieuweafkappunt.indemeeste gevallen zijn de prevalentieratio s hoger wanneer we het nieuwe hogere afkappunttoepassen.bijdemannenishetbeeldmindereenduidig.herindeling op basis van het nieuwe afkappunt leidt niet tot een beter onderscheidend vermogenomdegroepmeteenhoogrisicoteidentificeren. VervolgensberekenenwedeNetReclassificationImprovementinrelatietotalle gezondheidsproblemenindevierstudies.consequentleidtdeherindelingop basisvanhetnieuweafkappunttoteenverhogingvanhetpercentagevrouwen datindejuistecategoriewordtingedeeldmet5tot10%.datwilzeggendat vrouwenzóndergezondheidsproblemen5tot10%vakerindegroepmeteen kleinemiddelomtrekwordeningedeeldenvrouwenmétgezondheidsproblemen indegroepmeteenhoogrisico.bijdemannenzijnderesultatenvandeze analyseswederomnieteenduidig. 178

7 SAMENVATTING Conclusies Uitonzestudiesblijktduidelijkdaterernstigeconsequentieszijnvanovergewicht bijouderen.eenhogebmiofeengrotemiddelomtrekkunnenleidentotallerlei gezondheidsproblemen.onzeresultatenlatenziendateenverhogingvanhet afkappuntvoordemiddelomtrekvan88naar99cmbijouderevrouwenleidttot eenbetereinschattingvandegezondheidsrisico s.bijmannenishetnietnodig eenhogerafkappuntintestellen.hoewelerindicatieszijndatdekritiekewaarde voorouderemannenookhogerligt,leidthetverhogenvanhetafkappuntbijhen niettoteenverbeteringvandeinschattingvandegezondheidsrisico s.onderzoek zalzichindetoekomstmoetenrichtenopdebruikbaarheidvanhetnieuwe afkappuntvoordemiddelomtrekomzoouderevrouwenteidentificerendiebaat kunnenhebbenbijgewichtsverlies. 179