Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar A Vaststelling van de begrotingsstaat van het Infrastructuurfonds voor het jaar 2006 Nr. 8 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 20 oktober 2005 De vaste commissie voor Verkeer en Waterstaat 1 heeft op 29 september 2005 overleg gevoerd met minister Peijs van Verkeer en Waterstaat over: de brief van de minister van Verkeer en Waterstaat over bestuurlijk overleg en projectbesluit Wilhelminakanaal, d.d. 24 juni 2005 ( A, nr. 50); de brief van de minister van Verkeer en Waterstaat over herberekening KBA Wilhelminakanaal Tilburg, d.d. 23 september 2005 (30 300A nr. 4). Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie 1 Samenstelling: Leden: Duivesteijn (PvdA), Dijksma (PvdA), Hofstra (VVD), ondervoorzitter, Atsma (CDA), voorzitter, Van Gent (GroenLinks), Timmermans (PvdA), Van Bommel (SP), Van der Staaij (SGP), Depla (PvdA), Van As (LPF), Mastwijk (CDA), Duyvendak (GroenLinks), Koopmans (CDA), Gerkens (SP), Bruls (CDA), Van Lith (CDA), Van der Ham (D66), Haverkamp (CDA), Boelhouwer (PvdA), De Krom (VVD), Verdaas (PvdA), Hermans (LPF), Dezentjé Hamming (VVD), Van Hijum (CDA), Roefs (PvdA), Van der Sande (VVD) en Lenards (VVD). Plv.leden: Heemskerk (PvdA), Samsom (PvdA), Snijder-Hazelhoff (VVD), Hessels (CDA), Vos (GroenLinks), Smeets (PvdA), De Ruiter (SP), Slob (ChristenUnie), Waalkens (PvdA), Herben (LPF), Van Winsen (CDA), Halsema (GroenLinks), Jager (CDA), Vergeer (SP), Ten Hoopen (CDA), Van Haersma Buma (CDA), Bakker (D66), De Pater-van der Meer (CDA), Van Dam (PvdA), Van Beek (VVD), Dubbelboer (PvdA), Van den Brink (LPF), Luchtenveld (VVD), Buijs (CDA), Van Dijken (PvdA), Szabó (VVD) en Aptroot (VVD). De heer Van der Staaij (SGP) herinnert eraan dat de heer Leers in 1996 opmerkte dat er al twintig jaar discussie was over het Wilhelminakanaal in Tilburg en dat de bedrijven die op dit kanaal georiënteerd zijn, langzamerhand recht hebben op duidelijkheid.in dat debat is ook een motie aangenomen van de VVD om werk te maken van verruiming van dit kanaal, omdat dit een belangrijke rol speelt in het vaarwegennet in Brabant.Deze verruiming zou een bijdrage leveren aan verbetering van het regionale vestigingsklimaat en de werkgelegenheid. In de motie-van der Staaij ( A, nr.37) is uitgesproken dat een spoedige verwezenlijking van de verruiming van het Wilhelminakanaal wenselijk is om de potenties van deze hoofdverbindingsas goed te benutten.als er nog een financieringstekort is, kunnen daarvoor aanbestedingsmeevallers worden aangewend.in de brief van 24 juni 2005 schrijft de minister dat zij dit niet wil doen, maar dat zij dit geld grotendeels wil aanwenden voor de noordwestelijke rondweg om Tilburg.De minister probeert de regio tot een keus tussen deze twee projecten te dwingen.zij heeft hierover overleg gevoerd met de regio en het bedrijfsleven, maar daar is geen overeenstemming bereikt.de motie was juist bedoeld om te voorkomen dat de regio voor deze keuze wordt geplaatst en om duidelijk te maken dat er 52 mln.voor verbreding van het kanaal is gereserveerd. De minister weigert deze motie loyaal uit te voeren, zoals verwacht mag worden.zij beroept zich daarbij op het Onderzoek naar economische effecten van investeringen (OEI).Een van de uitkomsten daarvan is dat de dekkingsgraad beter scoort als er minder goederen over het water worden KST tkkst30300A-8 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2005 Tweede Kamer, vergaderjaar , A, nr.8 1

2 vervoerd.is hierbij rekening gehouden met de maatschappelijke lasten van meer vervoer over de weg, zoals meer uitstoot van fijn stof, minder veiligheid, extra geluidshinder? Je moet de OEI-systematiek wel serieus nemen, maar deze is niet heilig.bij een brede politieke en maatschappelijke afweging van de opwaardering van het Wilhelminakanaal moet worden betrokken dat dit een heel lange tijd meegaat en een stevige impuls geeft aan vervoer over water.er is jarenlang niets aan het onderhoud gedaan.er is nog verschil van mening over de toekomstige beschikbaarheid van klasse-ii-schepen.een bezwaar tegen het voorstel om een langshaven aan te leggen bij het bedrijventerrein de Vossenberg is dat er een grote woonwijk naast ligt. Dit project is het sluitstuk van een groot aantal investeringen.het kanaal is tussen de Amer en tot aan de westgrens van Tilburg op allerlei plaatsen verruimd voor klasse-iv-schepen.het gaat om de laatste kilometers.anticiperend op die verruiming zijn er door het bedrijfsleven al de nodige investeringen gedaan in havens en los- en laadvoorzieningen.als het nog langer duurt, zullen deze kanaalbedrijven wegtrekken en zal het vervoer over de weg weer fors toenemen.de verruiming van het kanaal past in het provinciale visiedocument «Brabantse vaarwegen», dat ook door minister Peijs is onderschreven.de regio Tilburg is bereid om bij te dragen in de kosten van verruiming.het goederenvervoer over water dient volgens landelijke en regionale beleidsstukken gestimuleerd te worden.volgens het Centraal overleg vaarwegen moet daarbij prioriteit worden gegeven aan deze hoofdverbindingsas. De heer Boelhouwer (PvdA) veronderstelt dat de minister een motie die door de Kamer is aangenomen, uitvoert, wanneer zij niet zegt dat deze onaanvaardbaar is.toen de motie was aangenomen, kregen alle bedrijven die aan het Wilhelminakanaal liggen, een grote bos bloemen van het gemeentebestuur, om het belang van de verbreding te benadrukken.er zijn verwachtingen gewekt bij mensen.door op deze manier te opereren brengt de politiek zichzelf in diskrediet.hoe kun je vertrouwen verwachten van mensen die al jaren wachten op een beslissing, als later blijkt dat het toch niet doorgaat? Aan de vooravond van het overleg met betrokkenen over de financiering van het kanaal heeft Rijkswaterstaat in de regionale krant laten weten dat de cijfers hebben aangetoond dat het niets oplevert.dit is de minister niet persoonlijk aan te rekenen, maar het is wel buitengewoon ongelukkig en valt wel onder haar verantwoordelijkheid.in de brief wordt gemeld dat er bestuurlijke overeenstemming is met de regio, maar de vraag is waar dit op berust.de gemeenteraad van Tilburg en de Provinciale Staten van Noord-Brabant hebben laten weten dat de aanpassing van het kanaal moet doorgaan en dat het gereserveerde geld daaraan besteed moet worden. Door deze vertraging dreigen grote hoeveelheden over de weg vervoerd te worden in plaats van over water.de gevolgen hiervan zijn fijn stof, gevaarlijke stoffen op de weg en geluidsoverlast.de verbreding van het kanaal tot de grens van Tilburg en het geschikt maken van viaducten en de insteekhaven voor klasse-iv-schepen zijn eerdere investeringen die in de OEI-systematiek niet aan de orde zijn gekomen, maar die hiermee voor niets zijn geweest.er worden regelmatig klasse-ii-schepen uit de vaart genomen.daarbij gaat het vaak om familiebedrijven die misschien wachten op een goede sloopregeling bij bedrijfsbeëindiging. Een belangrijk beleidsuitgangspunt is het bevorderen van de modal shift van weg naar water.er is een multimodaal knooppunt, zodat er containers van het spoor naar de schepen kunnen, maar dan kunnen zij niet verder. De OEI-systematiek moet niet helemaal terzijde worden geschoven, maar uiteindelijk moet de politiek de knoop doorhakken. Tweede Kamer, vergaderjaar , A, nr.8 2

3 Mevrouw Snijder-Hazelhoff (VVD) benadrukt dat zij de motie-van der Staaij in december 2004 heeft ondersteund, omdat het bij het Wilhelminakanaal niet alleen gaat om achterstallig onderhoud.de voorstellen in de brief zijn half werk.in de stukken worden allerlei varianten besproken, maar er zijn afspraken gemaakt waar men zich aan dient te houden.er zijn verwachtingen gewekt bij ondernemers die op basis daarvan investeringen hebben gedaan.het lijkt erop dat er afspraken zijn gemaakt over het Wilhelminakanaal en de rondweg om Tilburg, die ook van groot belang is.er zijn ook geruchten dat er nog afspraken moeten worden gemaakt over de A4-Zuid, waarover een motie is aangenomen dat de plannen spoedig moeten worden afgerond.er moet dus wel het een en ander gebeuren in Brabant, maar hierbij moet met voorrang worden ingezet op de opwaardering van het Wilhelminakanaal die past in het bevorderen van de modal shift. De heer Hermans (LPF) geeft toe dat in de motie-van der Staaij c.s. duidelijk werd gevraagd om de gelden in het MIT hiervoor te behouden en om tot snellere uitvoering over te gaan, maar merkt op dat een slimmere oplossing die minder kost, zeker moet worden overwogen.de minister noemt zeven mogelijke oplossingen voor het probleem dat het Wilhelminakanaal op sommige plaatsen niet breed of niet diep genoeg is.het rendement van het nulplusalternatief is positief, maar van de andere negatief.het voorstel van de minister kost 15,1 mln.en kan snel worden uitgevoerd. De OEI-systematiek is na de TCI-enquête ingevoerd om te zorgen dat de Kamer een afweging kan maken op basis van feiten.in de informatievoorziening aan de Kamer heeft deze een centrale plaats gekregen, maar er is altijd discussie mogelijk over de basisaannames.er heeft een herberekening plaatsgevonden naar aanleiding van de brief van bedrijven die aan het kanaal zijn gevestigd, maar daarbij zijn allerlei zaken meegerekend die eigenlijk arbitrair zijn.na deze herberekening blijkt het door de minister voorgestelde alternatief nog steeds als enige rendabel te zijn.de heer Hermans steunt dit voorstel.hij zou het kwalijk vinden als zij de OEI-systematiek naast zich neer zou leggen en voor een onrendabel project zou kiezen. De heer Mastwijk (CDA) benadrukt dat hij hecht aan uitvoering van de motie-van der Staaij c.s. Het is te prijzen dat de minister altijd op zoek is naar oplossingen in overleg met de regio, maar er zijn duidelijke uitspraken van Provinciale Staten van Noord-Brabant en van de gemeenteraad van Tilburg.Bij een werkbezoek zijn de cijfers en het havengebied bekeken.de OEI-systematiek is een hulpmiddel bij de afwegingen die uiteindelijk door de Kamer worden gemaakt.de economische rentabiliteit van het aanbrengen van roetfilters op dieselauto s zou ook niet hoog scoren, maar dit heeft toch maatschappelijke voordelen.als er bij elke investering wordt verwezen naar de TCI, komt er niets meer van de grond. In het overleg met de regio is ook gesproken over de Noordwesttangent. Verder is er commotie ontstaan over een toelichting bij het nieuwe MIT, waarover een persbericht is verschenen van Rijkswaterstaat.Het moet duidelijk zijn dat de politiek uiteindelijk beslist.bij het overleg over het MIT op 12 december wordt duidelijk welke wensen er leven in de regio s en welke planologische zaken niet door kunnen gaan, bijvoorbeeld in verband met fijn stof.er is de laatste jaren vrij veel geld van het water naar het spoor gegaan, zodat nu de omgekeerde beweging gemaakt kan worden.verder is er onlangs nog een meevaller geweest van enkele miljoenen.als de minister dat van tevoren allemaal goed op een rij zet, kan zij een voorstel doen over hoe zij daar in de regio Brabant uit denkt te komen. Tweede Kamer, vergaderjaar , A, nr.8 3

4 Het antwoord van de regering De minister constateert dat de emoties rond het Wilhelminakanaal hoog oplopen en dat het van belang is om een goede keuze te maken.in de motie wordt de regering verzocht om in overleg met de provincie Noord- Brabant en de gemeente Tilburg tot een effectieve oplossing te komen die eerder dan in 2007 in uitvoering kan komen.de minister gaat in op de vraag hoe zij deze motie gaat uitvoeren.er is een langshaven gepland voordat men Tilburg binnenkomt.daar kan 75 tot 80% van het containervervoer worden afgehandeld, maar dan blijft er nog een aanzienlijk percentage over.volgens de gemeente Tilburg blijft de hoeveelheid geluidsoverlast bij deze langshaven binnen de wettelijke normen.verder wordt de sluis opgeknapt en het achterstallig onderhoud bij het kanaal weggewerkt.er worden nog regionale gesprekken gevoerd over het MIT. De cijfers zijn op alle punten met elkaar in overeenstemming, behalve bij de klasse-ii-schepen.de ondernemers zeggen dat dit onrendabele schepen zijn.als deze schepen zouden verdwijnen, zou dat een grote slag zijn.36% van de Nederlandse vaarwegen is niet toegankelijk voor grotere binnenvaartschepen en kan niet worden opgewaardeerd voor klasse-ivschepen, want dat zou 10 mld.kosten.dat geldt ook voor België, Luxemburg en Noord-Frankrijk.Samen met de sector, de ondernemers en Rijkswaterstaat kan op korte termijn onderzoek worden gedaan naar de toekomst van de klasse-ii-schepen.het zou betreurenswaardig zijn, als ondernemers afstappen van deze schepen, omdat het hierbij gaat om vervoer van kleinere tonnages waarvoor familiebedrijven zeer geschikt zijn.als de uitkomst van dat onderzoek is dat deze schepen verdwijnen, is het wel noodzakelijk om het Wilhelminakanaal te verruimen. Volgens het boekje «Waardevol transport» van het Bureau Voorlichting Binnenvaart is het aandeel van kleinere schepen weliswaar gehalveerd, maar bestaat een kwart van de vloot nog steeds uit schepen van minder dan 1000 ton.met deze schepen kan diversiteit worden geboden en kunnen de klanten aan kleinere vaarwegen worden bediend.er is ook nieuwbouw van kleinere schepen, zoals palletschepen en de River Hopper. Er zijn zelfs plannen voor het ontwikkelen van lichtgewichtschepen van 300 à 400 ton voor het varen op Frankrijk.Om die reden kan men ervan uitgaan dat er klasse-ii-schepen blijven. In het project Waterslag van MCA en Ecodelta worden alternatieven ontwikkeld voor het multimodale goederenvervoer in Brabant.Dat houdt in dat er op het Wilhelminakanaal tot de sluis duwbakken worden ingezet. Op kronkelige waterwegen zijn duwbakken niet bruikbaar, maar dit is een recht stuk.daardoor kunnen de tonnages worden verdubbeld.er zijn een aantal proefvaarten geweest om te zien hoe dat werkt.deze proef is succesvol en kan worden uitgebreid.daardoor wordt de uitkomst van de kosten-batenanalyse veel beter en kan de in de motie gevraagde effectieve oplossing worden uitgevoerd. Rijkswaterstaat in Brabant heeft gezegd dat er overleg was tussen partijen.op dat ogenblik waren de berekeningen van het onderzoek nog niet afgerond, dus Rijkswaterstaat heeft geen persbericht uit doen gaan dat in een of andere richting wees.een journalist heeft in het kader van de vrije nieuwsgaring gesproken met ondernemers en andere betrokkenen en het een aan het andere gekoppeld. Met de nulplusvariant, de langshaven en de duwbakken kan men tot % van de goederen buiten de stad om vervoeren.als alles door de sluizen moet en op de grens van Tilburg wordt gelost, moeten er jaarlijks vrachtwagens met containers naar de oostkant van de stad.uit het oogpunt van milieu is het ook rationeel om deze voorstellen te realiseren. Na de afronding van het onderzoek naar de toekomst van klasse-iischepen en de proef met duwboten kan na 2010 altijd nog worden besloten om het bedrag van 52 mln.hiervoor aan te wenden, want dat blijft staan. Tweede Kamer, vergaderjaar , A, nr.8 4

5 Nadere gedachtewisseling De heer Van der Staaij (SGP) is teleurgesteld, omdat de opwaardering van het Wilhelminakanaal weer wordt uitgesteld.als er een afweging wordt gemaakt tegen andere wensen van de regio, wordt men als het ware voor de keuze gesteld om de linker- of de rechterarm te laten afhakken.de bedoeling was dat er overleg zou worden gevoerd met de regio over het gat en over de fasering, omdat de gemeente, de provincie en het bedrijfsleven er ook aan mee willen betalen.als er iets extra bovenop komt, moet dat worden afgewogen tegen andere uitgaven in de regio, maar het moet niet nodeloos ingewikkeld worden gemaakt door het te verbinden aan de rondweg.de heer Van der Staaij vraagt de minister om op korte termijn duidelijkheid te geven over hoe zij de motie uitvoert. De heer Boelhouwer (PvdA) vindt het wat ongelukkig dat de minister alleen het dictum van de motie aanhaalt, maar niet de overwegingen of de toelichting die in de Handelingen te lezen is.in het verslag van dat wetgevingsoverleg staat duidelijk wat de bedoeling van die motie was. Volgens de minister kan 75% van het containervervoer door de langshaven, maar het gaat daarbij ook om gevaarlijke stoffen, olie en zand.het is niet duidelijk of er een proef met duwbakken moet komen of dat deze er al is geweest.als de proef met duwbakken succesvol is geweest, zoals de minister stelt, had dat ook in het overleg aan de orde kunnen komen.de passage in het boekje van de sector over klasse-ii-schepen kan niet richtinggevend zijn voor het beleid, omdat dit geen status heeft.de Kamer heeft geen fiat gegeven aan beleid om klasse-ii-schepen in de vaart te houden.het is redelijk dat er 52 mln.gereserveerd blijft voor de opwaardering van het Wilhelminakanaal, omdat dit past bij de gewekte verwachtingen.een van de lessen van 2002 is dat de politiek daar rekening mee moet houden.er moet niet opnieuw worden geprobeerd om daar onderuit te komen. Mevrouw Snijder-Hazelhoff (VVD) heeft de indruk dat de voorstellen van de minister voor een nulvariant met duwbakken en een onderzoek op grond waarvan in 2010 een besluit kan worden genomen, toch half werk zijn.dan zouden alle investeringen tot nu toe weggegooid geld zijn.de bedrijven kunnen niet langer wachten, omdat zij willen groeien.daarvoor is goed vervoer noodzakelijk.dat is van groot belang voor de economische vooruitzichten van Tilburg.Er is 52 mln.voor gereserveerd en de bedoeling was dat het resterende gat in overleg met de regio zou worden opgelost.doordat veel projecten van Verkeer en Waterstaat voordeliger worden aanbesteed, zijn er misschien ook mogelijkheden bij het MIT. De heer Hermans (LPF) is van mening dat er een afweging moet worden gemaakt waarbij wordt uitgegaan van het algemeen belang en niet van een plaatselijk belang.bij elke uitgave moet worden bekeken of er zoveel mogelijk maatschappelijk rendement wordt behaald.het gat tussen de nulplusvariant en de andere mogelijkheden is met geen mogelijkheid te dichten.als de risicoreserve wordt gebruikt om het gat te dichten dat bij uitvoering van de motie-van der Staaij ontstaat, kan deze niet meer worden ingezet voor verbetering van het spoorwegvervoer.de baten zijn in het ene geval 228% en in het andere geval negatief.de binnenvaart is een zeer competitieve markt, zodat een onderzoek naar de toekomst van klasse-ii-schepen niet nodig is.als er vraag is naar kleine schepen, omdat 36% van de vaarwegen alleen daarvoor bevaarbaar is, worden deze ook gebouwd.de verdubbeling van de tonnages door het inzetten van duwbakken is wel een zinvol voorstel. De heer Mastwijk (CDA) merkt op dat volgens het CBS in % van de schepen kleiner dan 650 ton was, in % en dat de verwachting is Tweede Kamer, vergaderjaar , A, nr.8 5

6 dat dit in 2030 is afgenomen tot 15%.Het aantal schepen dat over de relatief smalle binnenwateren naar Tilburg kan varen, is in 2030 beperkt. De overheid kan niet de bouw van kleine schepen stimuleren, want zij is bezig om terug te treden en meer aan het bedrijfsleven over te laten.als dat aantal terugloopt, ontstaat er een tekort aan kleine schepen, neemt het aanbod in Tilburg af en dan wordt er meer vracht over de weg vervoerd. Om die reden moet de minister op korte termijn beginnen met de motie-van der Staaij c.s. uit te voeren. De minister constateert dat de uitbreiding er moet komen, maar dat niet duidelijk is waar het gat van 18 mln.uit gedekt moet worden.als er wordt gekeken naar de aanbestedingsvoordelen bij het spoor, wordt er geld van het spoor naar het water overgeheveld.de gemeente wil wel een bijdrage leveren, maar dan blijft er nog een gat over van 12 mln.als bij het MIT blijkt dat er meevallers zijn, kan daar nog naar worden gekeken. Als het Wilhelminakanaal wordt verruimd, gaan er straks containers door de stad.de langshaven is van groot belang om te zorgen dat 80% van het transport buiten de stad om wordt vervoerd in plaats van erdoorheen.er is geen sprake van weggegooid geld.de minister heeft andere mogelijkheden genoemd om tot na 2015 door te gaan, maar zij zegt toe dat zij de motie zal uitvoeren. De minister wijst de beschuldiging van de regio van de hand dat er wel geld is voor de rondweg en niet voor het kanaal.er is geen sprake van dwang door het Rijk, maar er is gezocht naar een oplossing voor dit probleem.daarbij is gekeken naar een slimmere oplossing voor het Wilhelminakanaal waar de ondernemers ook bij gebaat zijn, maar die minder geld zou kosten.volgens de rapportage was het project Waterslag een succes, maar er moet nog een proef worden gedaan van een jaar voordat men daarover zekerheid heeft. De gemeente Tilburg is zonder toestemming van het Rijk begonnen met de Noordwesttangent.Deze is niet opgenomen in het MIT, dat al tot ongeveer 2025 is gevuld met projecten.voor verschillende projecten is nog geen geld gereserveerd.als er een dekking voor de Noordwesttangent ten bedrage van 35 à 40 mln.tussen wordt geschoven, verschuiven er andere projecten naar achteren.dat is moeilijk uit te leggen bij de andere regionale overheden.de gemeente Tilburg kan dat ook niet voorfinancieren, want dan wordt er twee keer betaald.er staat nu 52 mln.voor het Wilhelminakanaal en over het resterende tekort zal overleg worden gevoerd met Brabant. Toezeggingen De minister heeft toegezegd dat zij de motie-van der Staaij, waarin een bedrag van 52 mln.wordt genoemd voor het Wilhelminakanaal in Tilburg, zal uitvoeren. Voordat het MIT in de Kamer wordt behandeld, zal de minister gesprekken voeren met de regio, de gemeente, de provincie en andere betrokkenen en op grond daarvan met voorstellen komen voor de financiering van het resterende tekort.de Kamer zal bij de behandeling van het MIT een definitieve afweging maken. De voorzitter van de vaste commissie voor Verkeer en Waterstaat, Atsma De griffier van de vaste commissie voor Verkeer en Waterstaat, Roovers Tweede Kamer, vergaderjaar , A, nr.8 6