Projectnieuwsbrief ANLb-monitoring zoogdieren in Brabant

Transcriptie

1 Projectnieuwsbrief ANLb-monitoring zoogdieren in Brabant Monitoring t.b.v. Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer In 2016 is er een nieuw stelsel ontwikkeld voor het agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb). Collectieven voor agrarisch natuurbeheer sluiten 6-jarige overeenkomsten met agrariërs om natuuren landschapswaarden in het agrarisch gebied te vergroten. Deze agrariërs voeren dan maatregelen uit als aanleggen van ruigtestroken, later maaien en minder intensief beheer van heggen en houtwallen, in ruil voor een vergoeding. Hierbij hoort een monitoringsplicht, om de effecten van de getroffen maatregelen op flora en fauna te meten. De provincie Noord-Brabant vindt het erg belangrijk, dat de monitoring zodanig wordt opgezet, dat effecten goed meetbaar zijn en uitvoering van de monitoring door vrijwilligers structureel wordt. Voor het opzetten van een vrijwilligersnetwerk hiervoor en een zogenaamde nulmeting van de situatie voordat daadwerkelijk effect van aangepast beheer kan worden vastgesteld, is een opdracht verleend aan de soortenorganisaties RAVON, FLORON, Sovon, EIS, Vlinderstichting en Zoogdiervereniging ( De monitoring vindt plaats in de Maasheggen, het Groene Woud en het Land van Heusden en Altena. Zoogdiermonitoring:: wezel-hermelijn, vleermuizen en das 20 vrijwilligers hebben zich aangemeld voor de zoogdiermonitoring, die de Zoogdiervereniging coördineert. De zoogdiermonitoring richt zich op wezel, hermelijn, vleermuizen en de das. In onderstaand overzicht is aangegeven wat, waar en wanneer plaatsvindt. Pilotgebied Wezel-hermelijn Vleermuizen Das Maasheggen 1-9 t/m t/m t/m 31-5 Groene Woud 1-9 t/m t/m 15-9 Land van Heusden en Altena 1-9 t/m Monitoring wezel en hermelijn is van start! De monitoring van wezel en hermelijn met Mostela s (marterboxen) is op 1 september gestart. Door jaarlijks in het najaar te monitoren, kan een mogelijk effect van een aangepast agrarisch beheer worden gemeten. In kruidenrijke randen is er meer dekking en meer voedsel (muizen, spitsmuizen) waardoor er meer kleine marters kunnen leven. Het is nu spannend, of we met de gekozen methode ook resultaat gaan krijgen! De Mostela s en camera s zijn aan alle vrijwilligersgroepen geleverd en de eerste transecten zijn inmiddels uitgezet. Jaap van Diggelen meldt uit het Land van Heusden en Altena, dat ze de Mostela s prachtig konden verbergen in de vegetatie. Het plaatsen ging prima. Er was wel wat veel speling bij het plaatsen van de camera met het houtje, maar met wat plantenstengels konden ze de zaak toch stevig vast zetten. Bij een proeftransect eind augustus in de omgeving van Nijmegen, zijn helaas geen kleine marters op de camera gekomen. Dit was reden de vrijwilligers te vragen de Mostela s langer, d.w.z. 10 dagen, uit te zetten, in plaats van de eerder aangegeven 7 dagen. Hiermee hopen we de trefkans te verhogen. In totaal werden op het proeftransect 79 opnames gemaakt met naast 72% bosmuizen ook enkele opnames van rosse woelmuis, veldmuis, gewone pad en een nachtvlinder. Die laatste werd vervolgens soldaat gemaakt door een bosmuis In de nieuwsbrief van oktober hopen we de eerste resultaten uit de 3 Brabantse pilotgebieden te kunnen verhalen. 1

2 Plaatsing van de Mostela s op een proeftransect bij Nijmegen. 2

3 Vleermuizen monitoren in het Maasheggengebied De Maasheggen zijn niet van gisteren. Ik citeer uit Wikipedia: Julius Caesar schreef in zijn boek De Bello Gallico (boek II, paragraaf 17) over de wijze waarop de plaatselijke bewoners hun landbouwpercelen afscheidden door middel van ineengevlochten meidoornheggen. Hij gaf daarbij ook blijk van zijn ergernis, die was gevoed door het feit dat de heggen een muur vormden die hij met zijn leger slechts met moeite kon passeren. Zijn beschrijving is de oudst bekende schriftelijke vermelding van het gebied. Einde citaat. De Maasheggen bestaan vooral uit Sleedoorn (Prunus spinosa) en Meidoorn (Crataegus). Deze heggen stonden vroeger in alle uiterwaarden van de Maas. Door de komst van prikkel- en schrikdraad en door schaalvergroting in de landbouw zijn veel Maasheggen in de loop der jaren verdwenen. Tussen Sint Agatha en Vierlingsbeek liggen nog redelijk intacte delen van dit oeroude cultuurlandschap. Zelfs worden er weer heggen aangepland en gevlochten. IVN "De Maasvallei" organiseert jaarlijks een heggenvlecht-wedstrijd, de strijd gaat dan om de Gouden Hiep en Eeuwige roem. Helaas worden af en toe ook stukken Meidoorn haag geruimd vanwege het Perenvuur (Erwinia amylovora). De transecten Een transect is een route door een gebied waarlangs je een onderzoek doet. In het kader van de beheermonitoring van enkele stukken Maasheggen gebied lopen wij, Martien Bongers en Sjef Demaret, 3 routes, zogenaamde transecten. Bij 2 transecten volgen wij de openbare weg, het derde transect loopt dwars door de weilanden en is daarom veruit het zwaarst om te lopen, zeker als het donker is. De transecten variëren van 5 tot 2,5 km lang en liggen tussen het dorp Sint Agatha en Boxmeer. De transecten worden, per jaar 2x gelopen met een tussenruimte van 3 weken. Het lopen start steeds circa 15 tot 30 minuten na zonsondergang en alleen bij droog en niet al te winderig weer. Sjef in actie in de Maasheggen 3

4 De geluidsopnamen tijdens het lopen Tijdens het lopen neemt de batlogger alle ultrasone geluiden op die binnen zijn bereik vallen. Naast vleermuisgeluiden worden dus ook sprinkhanen en geluiden van menselijke activiteit opgenomen. Wij gebruiken voor de batlogger een speciaal geschreven programmaatje. Ik weet niets van sprinkhanen, maar door hun veelvuldig voorkomen in het heggengebied ben ik op internet gaan zoeken naar een determinatie mogelijkheid, en ja dat blijkt mogelijk, met behulp van, ja wel, een batdetector en BatExplorer. Op de site staat het een en ander keurig uitgelegd. Knelpunten Bij het bepalen van het weilandtransect hebben wij onvoldoende gekeken naar de actuele situatie in het veld. Op de kaart waar geen heg stond was plotseling wel een heg, en Maasheggen hoeven niet per se gevlochten te zijn om ondoordringbaar te zijn, is onze ervaring. Als extraatje liepen er dan soms nog 1 of 2 prikkeldraden door de heg heen en als kers op de taart ook nog een slootje, afgedekt met Eendenkroos, we hebben het wel droog gehouden. Verder waren veel weilanden nog niet gemaaid en dat gaf weer veel geluidsvervuiling op de batlogger. Het lopen van de transecten Bij het lopen van de transecten dragen wij steeds een reflecterend hesje. Voor onze eigen veiligheid, maar ook om zichtbaar te zijn voor anderen. De grondeigenaren van het weiland transect worden vooraf gewaarschuwd voor ons bezoek aan hun weiland. Een hoofdlamp in de gedimde stand zorgde voor de verlichting en zichtbaarheid naar anderen. Op de auto die wij ergens langs de weg achter laten, staat een bord met de tekst "Vleermuisonderzoek" en achter de ruitenwisser naast het bord steken wij ons visitekaartje van de werkgroep. Ook dat doen wij voor de duidelijkheid naar anderen. Het analyseren van de vleermuisgeluiden Het analyseren van de vleermuisgeluiden is een soort van modern Monnikenwerk. Het wordt gedaan met BatExplorer, een programma van de firma Elekon, dit programma is vrij te downloaden. Het kost soms veel tijd en aandacht om een sonogram van de juiste naam te voorzien. Zeker als het gaat om opnamen met veel "bijgeluiden" is controleren van de call data absoluut noodzakelijk om een goed en betrouwbaar resultaat te krijgen. Bij het analyseren maak ik soms gebruik van de naslagwerken van Reinald Skiba, Dietz-Kiefer en Michel Barataud. Vooral het boek van Barataud gebruik ik veel om zijn volledigheid en de bij geleverde vleermuisgeluiden die ook met BatExplorer bekeken kunnen worden. De resultaten. In totaal hebben wij nu elk transect 1 keer gelopen, met de volgende resultaten. 4

5 De Tweekleurige vleermuis (Vespertilio murinus) is een twijfelgeval, deze soort is zeldzaam in Nederland, dus bevestiging door een echte vleermuisexpert is zinvol. Omdat wij de transecten lopend afleggen is het niet uit te sluiten dat soms dezelfde vleermuis meer dan 1 keer met de batlogger wordt opgenomen, dat is bij transecten rijden met een auto niet het geval. Sjef Demaret, Boxmeer, Het Maasheggen-landschap in de winter. Agenda 15 september Einde monitoring vleermuizen 1 september t/m 31 oktober Monitoring wezel en hermelijn 1 oktober Projectnieuwsbrief 3 1 november Projectnieuwsbrief 4 November-december Onder voorbehoud: bijeenkomst met alle betrokken vrijwilligers Oproep Op 1 oktober komt er een nieuwe nieuwsbrief uit, waarin we meer resultaten van de vleermuismonitoring en hopelijk de eerste resultaten van de kleine marter-monitoring kunnen melden. Graag ontvangen we hiervoor jullie enthousiaste verhalen, foto s en feedback. Korte bijdragen (tekst met foto) voor deze projectnieuwsbrief zijn meer dan welkom! Stuur ze aan hans.hollander@zoogdiervereniging.nl. Meer informatie / 5