Vleermuisonderzoek RWZI Zuidoostbeemster

Transcriptie

1 Vleermuisonderzoek RWZI Zuidoostbeemster

2 2

3 Vleermuisonderzoek RWZI Zuidoostbeemster C. van den Tempel en F. Visbeen Landschap Noord-Holland Rapportnummer: Landschap Noord-Holland - Vleermuisonderzoek RWZI Zuidoostbeemster 3

4 4

5 Colofon Status uitgave: Rapport nr.: Datum uitgave: Titel: Samenstellers: Projectleider: Naam en adres opdrachtgever: Eindrapport Vleermuisonderzoek RWZI Zuidoostbeemster C. van den Tempel en F. Visbeen F. Visbeen Stichting Waterproef Akkoord voor uitgave: Foto cover: Wijze van citeren: LNH, F. Visbeen C. van den Tempel Tempel, C. van den en F. Visbeen, 2014 Vleermuisonderzoek RWZI Zuidoostbeemster. Rapportnummer14.039, Landschap Noord-Holland, Heiloo. Landschap Noord-Holland is niet aansprakelijk voor gevolgschade, alsmede voor schade welke voortvloeit uit toepassingen van de resultaten van werkzaamheden of andere gegevens van Landschap Noord-Holland; opdrachtgever vrijwaart Landschap Noord-Holland voor aanspraken van derden in verband met deze toepassing. Landschap Noord-Holland Dit rapport is vervaardigd op verzoek van opdrachtgever hierboven aangegeven en is zijn eigendom. Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever hierboven aangegeven en Landschap Noord-Holland, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitsmanamgementssyteem van Landschap Noord-Holland is gecertificeerd overeenkomstig ISO 9001: Landschap Noord-Holland - Vleermuisonderzoek RWZI Zuidoostbeemster 5

6 6

7 Inhoudsopgave 1. Inleiding 9 2. Methode Plangebied Resultaten Resultaten per soort Samenvattend Waarnemingen overige soorten Toetsing aan de Flora- en Faunawet Effect van de ingreep Toetsing aan de Flora- en Faunawet. 18 Literatuur 19 Landschap Noord-Holland - Vleermuisonderzoek RWZI Zuidoostbeemster 7

8 8

9 1. Inleiding Aanleiding Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) is voornemens om enkele aanpassingen te gaan doen aan gebouwen op de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) aan de Zuiderweg 44 in Zuidoostbeemster. Een quickscan heeft uitgewezen dat het terrein mogelijk van waarde is voor vleermuizen. Vleermuizen zijn strikt beschermde soorten van Tabel 3 van de Flora- en Faunawet. Stichting Waterproef heeft in opdracht van HHNK daarom aan Landschap Noord Holland gevraagd nader onderzoek uit te voeren naar het voorkomen van vleermuizen op de RWZI. Leeswijzer In hoofdstuk 2 beschrijven wij de methode en hoofdstuk 3 geeft een korte beschrijving van het plangebied. In hoofdstuk 4 geven wij de resultaten van ons onderzoek. De effecten van de ingreep en de gevolgen hiervan worden in hoofdstuk 5 omschreven. Doel Doel van het onderzoek is het actualiseren van de gegevens over het voorkomen van vleermuizen in het plangebied en het gebruik van het plangebied door de soorten. Daarbij zijn de volgende vragen gesteld; Welke vleermuizen komen in het plangebied voor? Welke functies heeft het plangebied voor de aanwezige soorten vleermuizen? Leidt de ingreep (mogelijk) tot overtreding van de verbodsbepalingen uit de Flora- en Faunawet? Landschap Noord-Holland -Vleermuisonderzoek RWZI Zuidoostbeemster 9

10 10

11 2. Methode Het vleermuisonderzoek is uitgevoerd volgens het vleermuisprotocol van de Gegevens Autoriteit Natuur (2013). Op 23 juni, 14 juli, 25 augustus en 9 september 2014 is het plangebied onderzocht. Alle veldbezoeken zijn uitgevoerd door een deskundige op het gebied van vleermuizen op avonden dat het weer geschikt was voor vleermuisonderzoek, zie tabel 2.1. Tijdens de veldbezoeken is op basis van geluid en zicht geïnventariseerd. Met behulp van een heterodyne batdetector met opname en- vertragingsfunctie (Peterson D240x) is de echolocatie die vleermuizen uitzenden, hoorbaar gemaakt. Aan de hand van deze echolocatie kunnen veel vleermuizen direct op naam gebracht worden. Bij twijfel is een opname gemaakt met een extern opnameapparaat en met behulp van het computerprogramma Batsound een nadere analyse toegepast. Door daarnaast zoveel mogelijk zichtwaarnemingen te verzamelen, is bepaald welke functies het gebied voor welke soort heeft. Er is onderscheid gemaakt tussen foerageergebied, vliegroutes en verblijfplaatsen (paar-, winter-, zomer of kraamverblijven). Tijdens het paarseizoen hebben ook twee veldbezoeken in de avond plaatsgevonden vanaf een uur na zonsondergang. In die periode is minimaal twee uur geïnventariseerd per bezoek. Het doel is in die periode paarverblijven in kaart te brengen. Vleermuismannetjes stoten namelijk in het najaar sociale roepen uit. Dit doen zij gedurende een groot deel van de nacht om vrouwtjes in hun territorium te lokken. In het territorium bevindt zich een paarverblijf. In de kraamperiode (mei - juli) van 2013 hebben twee veldbezoeken plaatsgevonden. Het eerste veldbezoek heeft van middernacht tot zonsopkomst geduurd. Het tweede veldbezoek heeft in de avonduren, van zonsondergang tot middernacht plaatsgevonden. Gedurende het eerste bezoek hebben we ook een Elekon Batlogger M in het terrein gelegd. De Batlogger neemt alle ultrasone geluiden op. Alle langsvliegende vleermuizen worden dus gedetecteerd. De data worden naderhand ingelezen in de freeware van Elekon, Batexplorer, en geanalyseerd op geluid en soorten. Figuur 2.1 De Elekon Batlogger M op het terrein Tabel 2.1. Tijdstippen en omstandigheden van de inventarisatierondes. Datum Tijdstip Doel Temperatuur Wind Nacht en ochtend Kraamperiode 18 C, half bewolkt 2 Bft avond Kraamperiode 19 C, bewolkt 1 Bft avond Paartijd 13 C, zwaar bewolkt 2 Bft avond Paartijd 19 C, half bewolkt 2 Bft Landschap Noord-Holland -Vleermuisonderzoek RWZI Zuidoostbeemster 11

12 12

13 3. Plangebied Algemeen De RWZI is gelegen in de gemeente Beemster, aan de Zuiderweg 44 te Zuidoostbeemster. Het plangebied ligt aan de zuidrand van de Beemster, tegen het Noord Hollands Kanaal aan. Zie figuur 2.1. Het plangebied bestaat uit verschillende waterreservoirs, gebouwen, bomenlanen, kleine watergangen en weiland met schapen. Ingreep De geplande ingrepen bestaan uit het aanleggen van een nieuwe leiding en de sloop van tenminste één gebouw. De locatie voor de aan te leggen leiding ligt nog niet vast (rood gemarkeerde gebied 1). Voor de aanleg zal een werkterrein van 5 meter breed nodig zijn, dwars op de Zuiderweg. In het werkterrein zullen waarschijnlijk 2 tot 8 bomen gekapt moeten worden. Na de aanleg van de leiding worden er waarschijnlijk weer bomen teruggeplaatst. Vooralsnog wordt alleen het noordelijke gebouw (rood gemarkeerde gebied 2) gesloopt. Er kunnen echter nog gebouwen bijkomen. Figuur 2.1 Plangebied met de geplande werklocaties in rood Landschap Noord-Holland - Vleermuisonderzoek RWZI Zuidoostbeemster 13

14 14

15 4. Resultaten 4.1 Resultaten per soort In het plangebied zijn meerdere soorten vleermuizen aangetroffen. Hieronder wordt per soort de functie van het terrein besproken. De belangrijke functies zijn ook weergegeven in figuur 4.1 en 4.2. Gewone dwergvleermuis Op het terrein foerageren gewone dwergvleermuizen. Zij foerageren met name langs de bomenlanen. Boven de waterreservoirs zijn geen gewone dwergvleermuizen waargenomen. Wel zijn er enkele dieren boven de watergangen vastgesteld. Daarnaast is er een vliegroute van gewone dwergvleermuizen waargenomen langs de bosschages. Zowel in de avond als in de ochtend wordt deze route gebruikt. De dieren leken uit het huis in de noordwesthoek van het plangebied te komen. Echter, dit was lastig te zien bij het uitvliegen. Tijdens de zwermperiode zijn de mogelijk te slopen gebouwen van de RWZI gecontroleerd en niet dit huis. Het is daarom onduidelijk of er daadwerkelijk een verblijf aanwezig is. De gewone dwergvleermuizen foerageren waarschijnlijk langs het Noordhollands Kanaal, bij enkele boerderijen met veel bomenrijen langs het kanaal en/of bij het fort Middenweg. De verblijfplaatsen bevinden zich waarschijnlijk in Zuidoostbeemster/Purmerend. Gedurende het paarseizoen is tijdens één van de bezoeken de paarroep van een gewone dwergvleermuis waargenomen. Dit was aan de noordrand van het plangebied. Over het algemeen gebruiken gewone dwergvleermuizen gebouwen als verblijfplaats. Tijdens het tweede bezoek zijn geen paarroepen van de gewone dwergvleermuis gehoord. Waarschijnlijk heeft het dier in een van de boerderijen aangrenzend aan het plangebied zijn paarverblijf. Laatvlieger Er zijn enkele overvliegende laatvliegers waargenomen. Een enkele foerageerde kort boven het weiland. In de ochtend vlogen enkele dieren richting Zuidoostbeemster/Purmerend. Watervleermuis Tijdens het onderzoek hebben wij foeragerende watervleermuizen waargenomen boven de watergang in het plangebied. In de vroege morgen zijn er langs de bomenlaan aan de oostkant meerdere watervleermuizen vastgesteld. Deze bomenlaan dient als vliegroute voor deze soort. Het merendeel van de watervleermuizen foerageert naar alle waarschijnlijkheid boven het Noordhollands Kanaal en verblijft in Purmerend (daar is recent een kolonie vastgesteld) of Middenbeemster (oude koloniegegevens bekend). De bomenlaan dient dus als vliegroute van foerageergebied naar verblijfplaats. Ruige dwergvleermuis De Batlogger heeft enkele opnames van de ruige dwergvleermuis gemaakt tijdens het eerste veldbezoek op 23 juni. Er zijn dus enkele ruige dwergvleermuizen langs gevlogen die nacht. Tijdens het najaarsonderzoek heeft LNH meer ruige dwergvleermuizen waargenomen. De ruige dwergvleermuis is een soort die over lange afstand migreert. In het najaar komen de dieren uit Oost Europa om bij ons te overwinteren en te paren. In het plangebied zijn drie bomen aangetroffen ( twee populieren en een eik) met een paarverblijf van een ruige dwergvleermuis. Rosse vleermuis Uit data van de Batlogger blijkt dat er gedurende de nacht enkele rosse vleermuizen over het terrein zijn gevlogen. Deze soort is niet gedurende de ochtend of avondbezoeken gehoord. Wij gaan er vanuit dat dit dieren zijn die op vliegroute zijn van verblijfplaats naar jachtgebied. Rosse vleermuizen zijn daarbij niet gebonden aan landschapselementen. Meervleermuis Op het terrein hebben we geen meervleermuizen waargenomen. Wel vliegen er meervleermuizen over het Noordhollands Kanaal aan de zuidkant van het plangebied. 4.2 Samenvattend Op het terrein van de RWZI zijn vijf soorten vleermuizen waargenomen. Drie hiervan, gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis en de watervleermuis maken daadwerkelijk gebruik van het terrein als verblijfplaats, foerageergebied en vliegroute. De bomenrij aan de oost- en zuidkant wordt door watervleermuis en gewone dwergvleermuis als vliegroute gebruikt. De rosse vleermuis en laatvlieger zijn slechts kort waargenomen. 4.3 Waarnemingen overige soorten Er zijn op het terrein plukresten van roofvogels aangetroffen. Daarnaast is een grote bonte specht gezien, scholekster en verschillende kleine zangvogels. Tevens zitten er hazen op het terrein. Landschap Noord-Holland - Vleermuisonderzoek RWZI Zuidoostbeemster 15

16 Figuur 4.1 Resultaten van het zomeronderzoek Figuur 4.2 Resultaten van het onderzoek naar paarplaatsen 16

17 5. Toetsing aan de Flora- en Faunawet 5.1 Effect van de ingreep Voor het beschrijven van de effecten beperken we ons tot de soorten die langere tijd in het plangebied zijn gebleven. Passerende dieren worden niet meegenomen. Het gaat daarbij om de gewone dwergvleermuis, watervleermuis en ruige dwergvleermuis. Gewone dwergvleermuis Verblijfplaatsen Er zijn geen verblijfplaatsen van gewone dwergvleermuis aangetroffen in de gebouwen van de RWZI. Er gaan door de sloop van gebouwen of kap van de bomen dus geen verblijfplaatsen van de gewone dwergvleermuis verloren. Mogelijk zit er wel een verblijf in het huis aan de Zuiderweg. Vliegroutes De bomenlanen in het plangebied dienen als vliegroute. De gewone dwergvleermuizen maken zowel in de ochtend als in de avond van de bomenrijen gebruik. Deze bomenlanen blijven behouden. Er is dus geen effect van de voorgenomen ingreep op de vliegroute van de gewone dwergvleermuis. Foerageergebied De bomenrijen en met name de (luwe) hoeken van de bomenrijen aan de noordoost- en zuidoostkant gebruiken de gewone dwergvleermuizen veel als foerageerplek. Ook de watergangen aan de rand van en midden op het terrein worden als foerageergebied gebruik. Deze luwe hoeken en bomenrij blijven behouden. Er is dus geen effect op het foerageergebied. Watervleermuis Verblijfplaatsen Er zijn geen verblijfplaatsen van watervleermuis aangetroffen in het plangebied. Er gaan dus geen verblijfplaatsen verloren door de ingrepen. Vliegroutes De zuidoost gesitueerde bomenlaan in het plangebied dient als vliegroute. De watervleermuizen vliegen in de vroege morgen bij het terugkeren naar de verblijfplaats langs deze bomenlaan. Deze bomenlaan blijft behouden. Er is dus geen effect op de vliegroute van watervleermuizen. Foerageergebied De watergangen midden op het terrein worden als foerageergebied gebruik door watervleermuizen. Dit water blijft behouden en er is dus geen effect op het foerageergebied van de watervleermuis. Ruige dwergvleermuis Verblijfplaatsen In drie bomen in het plangebied is een paarverblijf van de ruige dwergvleermuis aangetroffen. Eén van deze bomen valt binnen de mogelijke kapzone en kan dus verloren gaan. Ook kan door kap van de direct aangrenzende bomen het microklimaat in de boom veranderen. De invliegopening kan door de kap van omringende bomen meer in de wind komen te staan en de boom zal meer zon vangen waardoor het microklimaat mogelijk veranderd. Vliegroutes Er is geen vliegroute van ruige dwergvleermuizen aangetroffen in het plangebied. Foerageergebied De bomenrijen en met name de (luwe) hoeken van de bomenrijen worden veel als foerageerplek gebruikt. Deze blijven behouden en er is dus geen effect op het foerageergebied van de ruige dwergvleermuis. 5.2 Toetsing aan de Flora- en Faunawet. Artikel 11 van de Flora- en Faunawet verbiedt onder andere het vernietigen van vaste rust- en/of verblijfplaatsen. Door de geplande ingrepen gaan geen belangrijk foerageergebied of vliegroutes verloren. Wel verdwijnt er mogelijk een verblijfplaats van een ruige dwergvleermuis. Het gaat hierbij om het paarverblijf in de bosschage waar de leiding door zal komen. Ook bij behoud van de boom kan het verblijf worden aangetast door het verwijderen van de direct aangrenzende bomen. Dit kan het microklimaat van het paarverblijf aantasten. Tevens kan de mogelijke kolonie in het huis worden aangetast door de kap van direct aangrenzende bomen. In de gedragscode van de Waterschappen (Uni van Waterschappen, 2012) wordt aangegeven dat bomen met een verblijfplaats en de bomen in de directe omgeving daarvan dienen op zodanige wijze verzorgd te worden dat de verblijfplaatsen in stand blijven en aanwezige dieren niet worden verstoord. Er is terplekke gekeken en bij het behoud van het paarverblijf en de bomen in een zone van ongeveer 10 meter om het paarverblijf, blijft er voldoende groen over om het microklimaat van de verblijfplaatsen te behouden en blijft het paarverblijf onverstoord. Voor het mogelijke verblijf in het huis wordt aangeraden de twee meest westelijke bomen te behouden, zie figuur 5.2. Indien in deze zones de bomen behouden blijven, is er zeker geen effect op de verblijfplaatsen hoeft er geen ontheffing van de Flora- en Faunawet te worden aangevraagd. Landschap Noord-Holland - Vleermuisonderzoek RWZI Zuidoostbeemster 17

18 18 Figuur 5.2 Advies voor de werkzaamheden. Aangegeven zijn de niet kap zones (boven) en een deel van de daadwerkelijk te behouden bomen (onder).

19 Literatuur Dienst Regelingen. Ministerie van EL &I, Soortenstandaard Gewone dwergvleermuis Pipistrellus pipistrellus. Dienst Regelingen. Ministerie van EL &I, Soortenstandaard Ruige dwergvleermuis Pipistrellus nathusii. Dietz, C., O. von Helversen en D. Nill Vleermuizen Alle soorten Europa en Noordwest Afrika, Tirion Natuur, Baarn Heusden, W.R.M., S.J. Vreugdenhil Handreiking Flora- en faunawet. Voor werkzaamheden en activiteiten in het kader van bestendig gebruik, bestendig beheer en onderhoud en ruimtelijke inrichting en ontwikkeling. Dienst Landelijk Gebied, Utrecht. Kapteyn, K Vleermuizen in het Landschap. Schuyt & Co. Haarlem. Schober, W. & E. Grimmberger, Gids van de vleermuizen van Europa, Azoren en Canarische eilanden. Tirion, Baarn. Schober, W. en E. Grimmberger Gids van de vleermuizen van Europa. Tirion. Uni van Waterschappen, 2012 Gedragscode Flora- en faunawet voor waterschappen. Den Haag. Vleermuisprotocol, Netwerk groene bureau s, Gegevensautoriteit natuur en de Zoogdiervereniging. Websites Landschap Noord-Holland - Vleermuisonderzoek RWZI Zuidoostbeemster 19

20 Landschap Noord-Holland Postbus AE Heiloo Tel landschapnoordholland.nl GEDRUKT OP FSC PAPIER 20