Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn

Transcriptie

1 Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn 3 november 2015

2

3 Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn Soortgericht onderzoek in het kader van de Flora- en faunawet

4

5 Verantwoording Titel Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn Opdrachtgever Gemeente Utrecht Projectleider Maikel Aragon van den Broeke MSc Auteur Jeroen Nagtegaal Tweede lezer Vincent Wisgerhof MSc Uitvoering veldwerk Daan Dekker, Saskia Wijte, Vincent Wisgerhof Projectnummer Aantal pagina's 18 (exclusief bijlagen) Datum 3 november 2015 Handtekening Ontbreekt in verband met digitale verwerking. Dit rapport is aantoonbaar vrijgegeven. Colofon Tauw bv BU Meten, Inspectie & Advies Australiëlaan 5 Postbus GA Utrecht Telefoon Dit document is eigendom van de opdrachtgever en mag door hem worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document blijven berusten bij Tauw. Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Tauw hoge prioriteit. Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: - NEN-EN-ISO 9001 Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn 5\18

6 6\18 Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn

7 Inhoud Verantwoording en colofon Inleiding Aanleiding en doel Natuurbeschermingswetgeving Huidige situatie en beoogde werkzaamheden Leeswijzer Methoden onderzoek Doel onderzoek Werkwijze Resultaten en interpretatie Vleermuizen Jaarrondbeschermde nesten Conclusies en aanbevelingen Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn 7\18

8 8\18 Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn

9 1 Inleiding 1.1 Aanleiding en doel In opdracht van de gemeente Utrecht heeft Tauw onderzoek gedaan naar de functie van de bomen langs de Zandweg te Utrecht voor vleermuizen en voor vogels met jaarrond beschermde nestlocatie. De gemeente Utrecht is voornemens de bomenrij langs de Zandweg te kappen. Dit kan negatieve effecten hebben op diersoorten die binnen de Flora- en faunawet (Ffw) beschermd zijn. De onderzoeken zijn erop gericht om de functies vast te stellen van het plangebied voor de in de regio voorkomende vleermuissoorten en/of in het plangebied broedende (roof)vogels met een jaarrond beschermde nestlocatie. Met dit onderzoek wordt de noodzaak voor een ontheffingsaanvraag van de Ffw vastgesteld. In de te kappen bomen zijn holtes aanwezig die door boombewonende vleermuissoorten zoals ruige dwergvleermuis, rosse vleermuis en watervleermuis gebruikt kunnen worden als verblijfplaats. Daarnaast kan niet worden uitgesloten dat de bomenrij van essentieel belang is als vliegroute of foerageergebied voor vleermuizen die in of in de nabijheid van het plangebied een verblijfplaats hebben. Daarom is nader onderzoek naar verblijfplaatsen, vliegroutes en foerageergebied van vleermuizen noodzakelijk. Ook is in eerder stadium vastgesteld dat zich in één van de bomen een nest van een vogel bevindt. Vermoedelijk is dit nest van zwarte kraai maar het kan niet worden uitgesloten dat dit nest van bijvoorbeeld buizerd, sperwer, boomvalk of ransuil is. Nesten van deze soorten zijn jaarrond beschermd in de Ffw. Daarom is onderzoek naar het gebruik van dit nest en eventuele andere nesten in de bomenrij noodzakelijk. De kans bestaat dat als gevolg van de kapwerkzaamheden (onderdelen van het leefgebied van) vleermuizen en vogels met een jaarrond beschermde nestlocatie worden verstoord of verdwijnen. Wanneer dit daadwerkelijk het geval is, dienen mitigerende maatregelen te worden getroffen om de functionaliteit van de voortplantings- en/of vaste rust- en verblijfplaatsen te garanderen. Deze maatregelen moeten worden voorgelegd aan de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RvO) van het Ministerie van EZ als onderdeel van een ontheffingsaanvraag van de Ffw. Indien het nemen van dergelijke maatregelen niet mogelijk is, dient de ontheffing van de Flora- en faunawet te worden aangevraagd op grond van een wettelijk belang uit de Habitat- en/of Vogelrichtlijn. Het bijvoegen van een alternatievenafweging is dan noodzakelijk. Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn 9\18

10 1.2 Natuurbeschermingswetgeving De Ffw gaat uit van het voorzorgsbeginsel en stelt dat een overtreding van verbodsbepalingen met zekerheid moet kunnen worden uitgesloten. Uitsluitsel is alleen mogelijk op basis van voldoende en actuele gegevens. Wanneer negatieve effecten op soorten mogelijk zijn, en wanneer op basis van het oriënterend veldbezoek of actuele verspreidingsgegevens niet met zekerheid vast te stellen is of een soort aanwezig is, is nader onderzoek naar de aanwezigheid van deze soorten noodzakelijk. Ook bij het aanvragen van een eventuele ontheffing dient de aanwezigheid van de betreffende soort aangetoond te worden. Hierbij geldt een omgekeerde bewijslast waarbij de initiatiefnemer verantwoordelijkheid draagt. 1.3 Huidige situatie en beoogde werkzaamheden Het plangebied is gelegen in de wijk Leidsche Rijn te Utrecht (zie figuur 1.1). De te kappen bomen staan in een grasberm en zijn recentelijk intensief gesnoeid. Ten zuiden van de bomenrij is een verlicht fietspad gelegen met aan de andere zijde van het fietspad een rij knotwilgen en een kanaal. Ten noorden van de te kappen bomen worden woningen gebouwd en zijn er diverse braakliggende gronden aanwezig. De gemeente Utrecht is voornemens de volledige bomenrij te kappen. De rij knotwilgen blijft behouden. De werkzaamheden vinden enkel overdag plaats. 10\18 Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn

11 Figuur 1.1 Globale ligging van het plangebied (rode contour) In figuur 1.2 is een foto impressie getoond van de planlocatie. Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn 11\18

12 Figuur 1.2 Impressie van het plangebied 1.4 Leeswijzer Dit rapport geeft in paragraaf 1.3 een beschrijving van het plangebied, in hoofdstuk 2 de gebruikte onderzoeksmethodieken, in hoofdstuk 3 de resultaten en in hoofdstuk 4 de conclusies van het onderzoek weer. In de conclusie wordt antwoord gegeven op de vraag of (en eventueel welke) mitigerende maatregelen noodzakelijk zijn, of dat een ontheffing van de Flora- en faunawet moet worden aangevraagd voor het mogelijkerwijs verstoren en/of verdwijnen van (onderdelen van het leefgebied van) vleermuizen en vogels met een jaarrond beschermde nestlocatie. 12\18 Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn

13 2 Methoden onderzoek 2.1 Doel onderzoek Het doel van het soortgericht onderzoek is om aan te tonen of en hoe het plangebied van belang is voor vleermuizen en/of (roof)vogels met een jaarrond beschermde nestlocatie. Het onderzoek richt zich vooral op het lokaliseren van (mogelijke) nestlocaties van vogels en verblijfplaatsen van vleermuizen gezien deze bij de kap van de bomen verloren kunnen gaan. Daarnaast richt het onderzoek zich op de functie van de bomenrij als vliegroute en foerageergebied voor vleermuizen. 2.2 Werkwijze Doordat de te kappen bomen mogelijk gebruikt worden door vleermuizen en (roof)vogels met een jaarrond beschermde nestlocatie is soortgericht onderzoek naar deze soorten uitgevoerd. Het soortgericht onderzoek is uitgevoerd conform de voorgeschreven onderzoeksprotocollen. Dit zorgt ervoor dat is voldaan aan de wettelijke onderzoekplicht. In tabel 2.1 zijn de data en weersomstandigheden van elk veldbezoek weergegeven. Het veldwerk is weersafhankelijk en is alleen bij (redelijk) gunstige weersomstandigheden uitgevoerd. Tabel 2.1 Data en weersomstandigheden van de uitgevoerde veldbezoeken Datum veldbezoek Tijdstip Focus Weersomstandigheden 4 juni :45-23:30 Vleermuizen Jaarrond beschermde nesten Onbewolkt, droog, weinig wind, ca. 16 graden 24 juni :30-05:20 Vleermuizen Jaarrond beschermde nesten Onbewolkt, droog, weinig wind, ca. 12 graden 3 september :15-22:20 Vleermuizen Kort licht miezer, daarna onbewolkt, droog, weinig wind, ca. 15 graden 24 september :00-24:00 Vleermuizen Bewolkt, droog, windstil, ca. 12 graden Vleermuizen De inventarisatie naar vleermuizen richt zich voornamelijk op het lokaliseren van verblijfplaatsen in de aanwezige bomen en op de overige essentiële onderdelen van het leefgebied. Er is onderzoek verricht naar zomer-, kraam-, paar- en winterverblijfplaatsen, foerageergebieden en vliegroutes. De veldbezoeken zijn uitgevoerd door twee ervaren ecologen van Tauw (om de kwaliteit en om de veiligheid van onze medewerkers te waarborgen). Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn 13\18

14 De onderzoeksmethode is gebaseerd op het recentste vleermuisprotocol (27 maart 2013) van het Netwerk Groene Bureaus. De methode houdt in: Onderzoeksperiode: half mei tot en met eind september 2015 Tijdstip onderzoek: avond en nacht, in de perioden tijdens en na zonsondergang en voor zonsopkomst Weersomstandigheden: geen regen en harde wind Methode: Bij het onderzoek is gebruik gemaakt van een bat-detector (Petterson D240x); een apparaat dat de ultrasone geluiden die vleermuizen produceren omzet in voor de mens hoorbare tonen. Uit ritme en frequentie kan de betreffende soort worden afgeleid. Daarnaast is opname apparatuur gebruikt om geluiden later met behulp van een computerprogramma te analyseren Werkzaamheden: om een goed beeld te krijgen van aanwezigheid van vleermuizen in het plangebied zijn meerdere veldbezoeken nodig Half mei half juli: in deze periode verblijven vleermuizen in de zomer- en kraamverblijfplaatsen. Er wordt (afwisselend) gebruik gemaakt van een netwerk van verschillende locaties. Om een goed beeld te krijgen van mogelijke zomer- en kraamverblijfplaatsen, vliegroutes en foerageergebieden in het plangebied zijn meerdere bezoeken nodig. In deze periode zijn twee veldbezoeken gebracht. Half augustus half oktober: In deze periode wordt gebruik gemaakt van tijdelijke verblijfplaatsen om te paren. Deze paarplaatsen liggen vaak langs trekroutes naar de winterverblijfplaatsen. Mannetjes laten in deze periode territoriaal geluid horen. In deze periode gaan de vleermuizen ook op zoek naar een geschikte verblijfplaats om de winter door te brengen. Vleermuizen vertonen zogenaamd zwermgedrag rondom potentiële winterverblijfplaatsen. Dit gedrag is goed vast te stellen en duidt vaak op de aanwezigheid van een winterverblijfplaats. In deze periode zijn eveneens twee veldbezoeken gebracht. Onderzoek jaarrond beschermde vogelsoorten In de te kappen bomen is één nest aanwezig, waarvan de locatie bekend is. Daarom zijn er twee veldbezoeken uitgevoerd om te kijken of, en door welke vogelsoort, het nest wordt gebruikt. Daarnaast zijn de overige bomen gecontroleerd op de aanwezigheid van (nieuw gebouwde) nesten. De twee veldbezoeken die gericht zijn op vogels zijn in juni uitgevoerd. Tussen de twee veldbezoeken moet minimaal 10 dagen zitten. 14\18 Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn

15 3 Resultaten en interpretatie In onderstaande paragrafen worden de resultaten weergegeven van de veldbezoeken. In figuur 3.1 is de veldkaart weergegeven met daarop de locaties en gebruiksfuncties van de waargenomen vleermuissoorten. 3.1 Vleermuizen Voor het onderzoek naar vleermuizen zijn vier veldbezoeken gebracht aan het plangebied. Hierbij zijn bij alle bezoeken (incidenteel) vleermuizen waargenomen bij de bomenrij. Tijdens de bezoeken zijn één of meer waarnemingen gedaan van gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis, laatvlieger, rosse vleermuis en watervleermuis. De bij de bomenrij waargenomen vleermuizen betreft vooral gewone dwergvleermuizen die enkel kort foeragerend zijn waargenomen. Daarnaast zijn tijdens de verschillende bezoeken enkele waarnemingen gedaan van langs- en overvliegende vleermuizen die geen (sterke) binding hadden met de bomenrij. Het betreft tweemaal een rosse vleermuis, tweemaal een laatvlieger en eenmaal een ruige dwergvleermuis. In de bomenrij bevinden zich geen verblijfplaatsen en de bomenrij fungeert niet als (belangrijke) vliegroute of als foerageergebied. Het kanaal vormt wél een (belangrijke) vliegroute en fungeert tevens als foerageergebied. Tijdens de bezoeken werden meermaals watervleermuizen aangetroffen boven het wateroppervlak. De beperkte mate waarin kunstmatig licht op het kanaal schijnt maakt het kanaal geschikt voor watervleermuizen. Buiten het plangebied zijn op diverse locaties foeragerende gewone dwergvleermuizen waargenomen (zie figuur 3.1), zoals ten zuiden van het kanaal en ten oosten en westen van de bomenrij. Hiermee biedt de omgeving meer dan voldoende alternatief voor de paar vleermuizen die in het plangebied kort foeragerend zijn waargenomen. Daarnaast is ten zuiden van het kanaal, aan de Rijksstraatweg 138b, een paarverblijfplaats aangetroffen van gewone dwergvleermuis. Elders zijn geen verblijfplaatsen aangetroffen. Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn 15\18

16 Figuur 3.1 Resultaten vleermuisonderzoek. Enkel buiten het plangebied zijn foerageergebieden vastgesteld. Het kanaal fungeert als belangrijke vliegroute voor de watervleermuis 3.2 Jaarrond beschermde nesten Op 4 en 24 juni 2015 is het plangebied bezocht om vast te stellen of en door welke soorten met een jaarrond beschermde nestlocatie gebroed wordt in de bomenrij of de directe omgeving ervan. Bij geen van de bezoeken is een nest aangetroffen in de bomen. De bomenrij was recentelijk flink gesnoeid en daardoor goed te inspecteren. Er zijn geen aanwijzingen dat de bomen in het plangebied door vogels met jaarrond beschermde nestlocatie als broedlocatie gebruikt worden. 16\18 Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn

17 4 Conclusies en aanbevelingen In opdracht van de gemeente Utrecht heeft Tauw onderzoek gedaan naar functies van de bomen langs de Zandweg voor vleermuizen en voor vogels met jaarrond beschermde nestlocatie. De gemeente Utrecht is voornemens deze bomenrij te rooien. Dit kan negatieve effecten veroorzaken op diersoorten die binnen de Flora- en faunawet (Ffw) beschermd zijn. De onderzoeken zijn erop gericht om de functies vast te stellen van het plangebied voor de in de regio voorkomende vleermuissoorten en/of in het plangebied broedende (roof)vogels met een jaarrond beschermde nestlocatie. Met dit onderzoek wordt de noodzaak voor een ontheffingsaanvraag van de Ffw vastgesteld. De Ffw gaat uit van het voorzorgsbeginsel en stelt dat een overtreding van verbodsbepalingen met zekerheid moet kunnen worden uitgesloten. Uitsluitsel is alleen mogelijk op basis van voldoende en actuele gegevens. Derhalve was het noodzakelijk nader onderzoek uit te voeren naar (roof)vogels met een jaarrond beschermde nestlocatie en vleermuizen. Tijdens het nader onderzoek zijn meerdere bezoeken gebracht aan het plangebied, waarbij het moment is afgestemd op de te onderzoeken soorten. In totaal zijn vier bezoeken gebracht aan het plangebied waarbij het onderzoek naar vleermuizen en vogels is gecombineerd. Op basis van de resultaten van deze veldbezoeken is voldoende aannemelijk gemaakt dat er geen verblijfplaatsen / nestlocaties aanwezig zijn van beschermde soorten. Toetsing van de voorgenomen kapwerkzaamheden aan door de Flora- en faunawet in relatie tot de aangetroffen soorten laat zien dat voor geen van de beschermde soorten een negatief effect verwacht wordt, mits negatieve effecten op vliegroutes/foerageergebied van de watervleermuis voorkomen worden (zie onder kopje Advies in deze paragraaf). Een ontheffing van de Flora- en faunawet is daarom niet nodig. Vanuit de Flora- en faunawet gelden daarom met uitzondering van de algemene zorgplicht en onderstaande adviezen, geen beperkingen voor de beoogde ontwikkeling. Advies Werken buiten het vogelbroedseizoen Het plangebied en de directe omgeving daarvan is geschikt als broedlocatie voor algemeen voorkomende broedvogels. De kapwerkzaamheden dienen uitgevoerd te worden buiten het vogelbroedseizoen (medio maart medio augustus) of als een ter zake kundige heeft vastgesteld dat er geen broedende vogels binnen de invloedsfeer van de werkzaamheden aanwezig zijn. Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn 17\18

18 Voorkomen van een toename van kunstlicht op het kanaal Voor watervleermuizen fungeert het kanaal als foerageergebied en vliegroute. Watervleermuizen zijn zeer gevoelig voor kunstmatig licht, daarom is het noodzakelijk om een (tijdelijke) toename van kunstmatig licht op het kanaal te voorkomen. Geldigheid Afhankelijk van de tijd tussen dit onderliggende onderzoek en de kap van de bomen kan een actualiserend of aanvullend onderzoek noodzakelijk zijn naar de aanwezigheid van beschermde planten- en diersoorten. Met name bij het in onbruik raken van grond en/of bebouwing is de kans op (nieuw)vestiging van beschermde soorten aanwezig. De conclusies van dit onderzoek zijn daarom hooguit enkele jaren (ga uit van maximaal 3 jaar) geldig. 18\18 Vleermuizen- en vogelonderzoek Zandweg Leidsche Rijn