Jaarverslag 2008 ISSN Toegewijd om ervoor te zorgen dat Europa s voedsel veilig is

Transcriptie

1 Jaarverslag 2008 ISSN Toegewijd om ervoor te zorgen dat Europa s voedsel veilig is

2 INHOUD Inhoud European Food Safety Authority, 2009 ISBN: doi: /24613 Reproductie is toegestaan, mits met bronvermelding, tenzij anders vermeld. De zienswijzen of standpunten die in deze publicatie worden vermeld, geven niet noodzakelijkerwijs in juridische zin het officiële standpunt van de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid weer. De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid aanvaardt geen verantwoordelijkheid of aansprakelijkheid voor eventuele fouten of onnauwkeurigheden.

3 INHOUD Voorwoord door Miroslav Ouzký 2 Voorwoord door Androulla Vassiliou 3 Bericht van Diána Bánáti 4 Bericht van Catherine Geslain-Lanéelle 5 I. DE EFSA EN HAAR PLAATS BINNEN HET EUROPESE VOEDSELVEILIGHEIDSSYSTEEM 6 II. HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN VOEDSELVEILIGHEID EN DE EFSA OP EEN KEERPUNT 9 De strategie van de EFSA voor de komende vijf jaar 9 EU-commissaris voor Gezondheid verwelkomd door de EFSA 10 Benoeming nieuwe leden van de raad van bestuur van de EFSA 11 Wereldwijd samen optrekken met lidstaten en daarbuiten VERDUBBELING RISICOBEOORDELINGEN EN WETENSCHAPPELIJKE ADVIEZEN 14 Wetenschappelijke producten van de EFSA De wetenschappelijke panels en afdelingen van de EFSA: een productief Wetenschappelijk comité: een breed werkterrein van harmoniseren van beoordelingsmethoden tot nanotechnologie 16 AFC: de veiligheid van smaakstoffen, bronnen van nutriënten, levensmiddelenadditieven en verpakkingen 17 ANS: de veiligheid van levensmiddelenadditieven en bronnen van nutriënten voor voedingssupplementen 18 CEF: de veiligheid van smaakstoffen beoordelen 19 AHAW: het welzijn van kweekvis 20 BIOHAZ: de overdracht van antimicrobiële resistentie via voedsel aan mensen 21 CONTAM: het beoordelen van de risico s en de voordelen van nitraten in een dieet dat rijk is aan groenten 22 FEEDAP: richtlijnen voor aanvragen over additieven in diervoeding 23 GMO: bijgewerkt advies over genetisch gemodificeerde planten 24 NDA: bijdrage aan een gezond dieet 25 PLH: richtinggevend wetenschappelijk advies over de risico s die worden veroorzaakt door bestrijdingsmiddelen bij gewassen 26 PPR: het effect van bestrijdingsmiddelen op vogels en zoogdieren 27 AMU: Colony collapse disorder bij Europese bijen 28 DATEX: inzicht in wie wat eet in Europa 29 EMRISK: nieuwe risico s voor de voedselveiligheid identificeren 30 PRAPeR: veiligheidsbeoordeling van actieve stoffen in bestrijdingsmiddelen 31 SCO: een database van deskundigen die extra slagkracht geeft aan de wetenschappelijke expertise van de EFSA 32 Zoönosen: de meest recente tendensen bij pathogenen van door voedsel veroorzaakte ziekten Wetenschappelijke hoogtepunten 34 Het klonen van dieren: een complexe aangelegenheid in ontwikkeling 34 Gezondheidsclaims: zorgen voor geïnformeerde en zinvolle keuzes voor de consument 35 Snel inspelen op risico s voor de volksgezondheid 36 Nieuw toetsingssysteem voor een betere kwaliteitsborging BEVORDEREN VAN EEN NAUWERE SAMENWERKING MET DE LIDSTATEN 39 Adviesforum: versterken van de pan-europese samenwerking 39 Focal points in alle lidstaten 40 Gebruikmaken van de nationale knowhow: ESCO-werkgroepen 41 Bevorderen van geharmoniseerde benaderingen voor risicobeoordeling in de lidstaten 42 Meer wetenschappelijke ondersteuning VOORLICHTING GEVEN OVER RISICO S HET BEREIK VAN DE EFSA VERGROTEN 44 Coherente risicovoorlichting: een duidelijke stem in heel Europa 44 Eenvoud: naar meer inzicht 46 Zichtbaarheid: een sterkere aanwezigheid 47 III. FINANCIEEL VERSLAG 50 IV. DE EFSA TREEDT DE TOEKOMST PROACTIEF TEGEMOET 54 V. BIJLAGEN Bijlage I Huidig organigram 56 Bijlage II Overzicht van acroniemen 58 Bijlage III Overzicht van adviezen en wetenschappelijke documenten die in 2008 zijn gepubliceerd 60 E F S A J A A R V E R S L A G

4 VOORWOORD door Miroslav Ouzký VOORZITTER VAN DE COMMISSIE MILIEUBEHEER, VOLKSGEZONDHEID EN VOEDSELVEILIGHEID, EUROPEES PARLEMENT De EFSA speelt een belangrijke rol in het waarborgen van voedselveiligheid in Europa. Zij verschaft onafhankelijk wetenschappelijk advies en beoordelingen van hoge kwaliteit die wij, in het Europees Parlement, als risicomanagers nodig hebben om Europese consumenten te beschermen. Ook in 2008 heeft de EFSA samen met het Europees Parlement bruggen geslagen, waarbij de leden op de hoogte werden gehouden van de laatste ontwikkelingen op het werkterrein van de EFSA, en relevante commissievergaderingen van het Europees Parlement werden bijgewoond. Dit laatste bood een goede mogelijkheid om uitvoerig in te gaan op punten die voor de Commissie van belang zijn en om voor beter inzicht te zorgen in het waardevolle werk van de EFSA. In het bijzonder namen vertegenwoordigers van de EFSA zowel wetenschappelijke deskundigen als functionarissen deel aan de vergaderingen van de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid (ENVI) van het Europees Parlement om het behandelingsproces van dossiers zoals inzake voedselverbeteraars, bestrijdingsmiddelen, het klonen van dieren, gezondheidsclaims en GMO's, van dichtbij te volgen. Dit sterkte de EFSA weer in haar missie om het onafhankelijke advies te geven dat wij nastreven bij het nemen van beslissingen op het gebied van risicobeheer. In april 2008 bezocht een delegatie van het Europees Parlement onder leiding van de leden van de ENVI-commissie de EFSA in Parma. De delegatie had een ontmoeting met de voorzitter van de raad van bestuur van de EFSA, de uitvoerend directeur en medewerkers van de EFSA. De onderwerpen die onder meer aan de orde kwamen, waren de prioriteiten van de EFSA in 2008, het selecteren van deskundigen, onafhankelijkheid en opgaven van belangen, kwaliteitsbeoordeling en risicoanalyse bij de EFSA, wetenschappelijke samenwerking en voorlichting over risico s. In dit jaarverslag zien we dat de EFSA in 2008 aanzienlijk is gegroeid gegroeid qua werkbelasting, personeel en qua producten. Het Strategisch plan staat nu stevig in de steigers en ik zie uit naar de verdere samenwerking met de EFSA en andere belangrijke partners, aangezien we hard werken aan het bewerkstelligen van een Europees voedselveiligheidssysteem waarop EU-burgers kunnen vertrouwen. Dankzij deze nauwe samenwerking kunnen consumenten in Europa erop vertrouwen dat hun voedsel veilig is en dat ons beleid er is om hen te beschermen en gezond te houden. Miroslav Ouzký, voorzitter van de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid, Europees Parlement 2 E F S A J A A R V E R S L A G

5 VOORWOORD door Androulla Vassiliou EU-COMMISSARIS VOOR GEZONDHEID Als Europees commissaris voor Gezondheid is een van mijn hoofdprioriteiten het in stand houden en het verbeteren van het hoge niveau van voedselveiligheid dat wij in de Europese Unie hebben, evenals het zorg dragen voor adequate reacties op gevaren die zich voor zouden kunnen doen. Dit is mogelijk dankzij het instrumentarium van wet en regelgeving, maar ook dankzij het degelijke wetenschappelijke advies van de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA). De oprichting van de EFSA beantwoordde aan de behoefte om de Gemeenschap extra slagkracht te geven om complexe wetenschappelijke zaken aan de orde te stellen die de kern vormen van voedselveiligheid iets waar wij allen als EU-burgers mee te maken hebben. De EFSA bestaat nog maar zes jaar, maar is nu reeds een gerenommeerde autoriteit, die brede erkenning geniet op grond van haar wetenschappelijke inbreng. Zij is het centrale wetenschappelijke onderdeel van Europees beleid ten aanzien van voedselveiligheid. De EFSA is opgericht als een agentschap dat onafhankelijk is van de Europese instellingen, lidstaten en de belangen van commerciële of andere belanghebbenden. Die onafhankelijkheid is essentieel voor de Commissie als beleidsmaker en risicobeheerder en draagt bij aan het vertrouwen van de consument in de Europese voedselvoorziening. Ik heb daarom grote waardering voor de rol van de Autoriteit en ik beschouw haar als een essentiële partner voor het waarborgen van de veiligheid van de voedselketen in de EU. De scheiding van verantwoordelijkheden tussen de EFSA en de politieke instellingen die rekenschap zijn verschuldigd aan het Europese publiek is cruciaal. Tegelijkertijd is er een nauwe samenwerking tussen de EFSA en de Commissie nodig om de consistentie en de doeltreffendheid van de Gemeenschap ten aanzien van het proces van risicobeheersing te waarborgen. De Commissie vertrouwt ook op de EFSA om wereldwijd bij te dragen aan de bescherming van de volksgezondheid. Om deze reden heb ik er een prioriteit van gemaakt om gedurende mijn mandaat nauw samen te werken met de EFSA en haar uitvoerend directeur om te kijken hoe we beter zorg kunnen dragen voor wetenschappelijk advies dat aansluit bij de urgentie van bepaalde besluiten, de prioriteiten van de Commissie en de verwachtingen van onze belanghebbenden. Bovendien is de interactie tussen de EFSA en de nationale instanties die verantwoordelijk zijn voor risicobeoordeling essentieel voor het waarborgen van consistentie in wetenschappelijke beoordeling in de EU. De functie van de EFSA is niet alleen het bieden van wetenschappelijk advies. Haar preventieve rol, met inbegrip van het vroeg benoemen van nieuwe risico's, is van fundamenteel belang. De EFSA verzamelt en analyseert wetenschappelijke gegevens en kan ons daarmee een betere kijk geven op de risico's die zijn gekoppeld aan de consumptie van voedingsmiddelen, waaraan individuen zijn blootgesteld, en langetermijnkwesties opnieuw beoordelen in het licht van wetenschappelijke voortgang en technologische ontwikkeling. We werken allen aan het realiseren van dezelfde doelstelling: het waarborgen van een veilige voedselketen. Hierbij moeten we ook streven naar het realiseren van de best mogelijke synergie. Ik zie de EFSA als een autoriteit van grote waarde en met een strategische rol in het realiseren van de beleidsdoelstellingen van de Commissie en het beantwoorden aan de verwachtingen van onze burgers. De afgelopen zes jaar heeft zij deze rol succesvol vervuld en ik ben ervan overtuigd dat zij dit zal blijven doen. Androulla Vassiliou, EU-commissaris voor Gezondheid E F S A J A A R V E R S L A G

6 BERICHT van Diána Bánáti VOORZITTER VAN DE RAAD VAN BESTUUR Elke dag kun je vooruitkomen. Elke stap kan vruchtbaar zijn. De weg die voor je ligt, wordt echter steeds langer, gaat steeds meer omhoog en wordt steeds beter. Je weet dat je de reis nooit zult voltooien. Maar dit is alles behalve ontmoedigend. Integendeel, het geeft de beklimming extra vreugde en glans. Sir Winston Churchill In 2008 werd ik tot mijn grote eer gekozen tot voorzitter van de raad van bestuur van Europa s belangrijkste organisatie op het gebied van risicobeoordeling van voedselveiligheid: de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid. Het voedselveiligheidssysteem heeft uitdagende tijden meegemaakt, maar ik ben er nog steeds van overtuigd dat de pijlers waarop de EFSA is gebouwd en de structuur die we hebben neergezet de komende jaren ten goede zullen komen aan alle burgers van de Europese Unie. In 2008 hebben we het Strategisch plan voor aangenomen, dat onze leidraad zal zijn voor de komende jaren. Het plan schetst hoe de EFSA de voordelen van de wetenschappelijke expertise die haar ter beschikking staat in Europa zal optimaliseren en tegelijkertijd haar geïntegreerde benadering van risicobeoordeling zal versterken om beleidsmakers van Europa de relevante, actuele wetenschappelijke adviezen te verschaffen die zij nodig hebben. De zes belangrijkste doelstellingen van het strategisch plan helpen ons om de juiste koers aan te houden, te beginnen met het Managementplan 2009, aangenomen in december 2008, dat de vervanging van leden van 8 van de 10 panels van de EFSA en van haar wetenschappelijk comité als prioriteit heeft benoemd. Deze vooraanstaande leden van het wetenschappelijk comité en de panels zijn essentieel voor de EFSA en het gedegen wetenschappelijke advies dat we continu leveren. Ik ben er trots op dat ik aan het roer sta van een volwassen EFSA. Een EFSA die is uitgegroeid tot bijna 400 getalenteerde medewerkers die sterke ondersteuning bieden aan onze toegewijde wetenschappelijke panels en werkgroepdeskundigen, een EFSA die tot op heden al meer dan wetenschappelijke beoordelingen en rapporten heeft geleverd, een EFSA die nu vol vertrouwen kan stellen klaar te zijn voor de strikte toepassing van voedselveiligheid als een ethisch systeem dat in toenemende mate te maken heeft met veranderingen met betrekking tot technologie, milieu, wetgeving en ingegeven door de markt. EFSA boekt ook grote vooruitgang op het gebied van het verbeteren van efficiëntie, productiviteit en reactievermogen. Dit draagt ertoe bij dat risicobeheerders in de Commissie, in de lidstaten en elders de best mogelijke wetenschappelijke beoordelingen en adviezen tijdig krijgen. Namens de raad van bestuur wil ik de uitvoerend directeur, mevrouw Catherine Geslain-Lanéelle, en alle EFSA-medewerkers danken voor hun inzet in 2008 en, nogmaals, voor het verleggen van grenzen ten aanzien van het soepel omgaan met een verhoogde werkdruk en productie. Tot slot wil ik mijn voorganger, professor Patrick Wall en mijn collegaraadsleden danken, zowel de nieuwe leden als degenen die al langer in de raad zitten, voor hun werk in Ik zie ernaar uit om de komende jaren met hen samen te werken om EFSA te helpen besturen en haar te helpen om aan de verwachtingen te voldoen teneinde te bewerkstelligen, dat de Autoriteit wordt erkend als de toonaangevende organisatie in Europa op het gebied van voedselveiligheid. Professor Diána Bánáti, voorzitter van de raad van bestuur van de EFSA 4 E F S A J A A R V E R S L A G

7 BERICHT van Catherine Geslain-Lanéelle UITVOEREND DIRECTEUR Voor de EFSA was 2008 een jaar van belangrijke organisatorische groei en consolidatie. We zijn nu een volwassen organisatie met sterke banden met nationale agentschappen voor voedselveiligheid in de lidstaten, EU-instellingen en internationale organisaties die actief zijn op terreinen die relevant zijn voor onze opdracht. Risicobeoordeling en voorlichting over risico s maken het belangrijkste deel uit van onze kerntaken en de schaal van deze activiteiten is in slechts één jaar verdubbeld. Alhoewel onze personele middelen maar met 15 % zijn toegenomen, hebben we 489 wetenschappelijke producties adviezen, rapporten, uitspraken, enzovoort in 2008 gepubliceerd. Zoals ons Strategisch plan voor aangeeft, willen we onze productiviteit de komende jaren gestaag laten groeien. In de afgelopen jaren hebben we ons gericht op het versterken van onze interne organisatie en het opzetten van expertisenetwerken. Deze investeringen hebben duidelijke resultaten opgeleverd, niet alleen voor de groei en het optimaal benutten van onze capaciteit, maar ook voor wat betreft het stroomlijnen van onze procedures en het consolideren van onze interne structuur. Tegenwoordig worden we in ons werk ondersteund door de nationale agentschappen van de lidstaten en buurlanden, bijna 400 artikel 36-organisaties en meer dan externe wetenschappelijke deskundigen. In 2009 zullen we onze netwerken van deskundigen en partners verder uitbreiden; in het bijzonder zullen acht panels en het wetenschappelijk comité van de EFSA halverwege het jaar opnieuw worden samengesteld. De EFSA staat risicobeheerders van Europa ten dienste middels het leveren van hoogwaardige en tijdige risicobeoordelingen. De kwaliteit van ons werk is onmiskenbaar: in 2008 hebben we een programma voor kwaliteitsbeoordeling gelanceerd en zijn we van start gegaan met het uitvoeren van de eerste fase: zelfevaluatie en interne toetsing van onze wetenschappelijke producten. We zullen op korte termijn een rapport uitbrengen met de bevindingen van onze kwaliteitsbeheerder. De tweede fase externe toetsing zal in 2009 worden ingevoerd. Reactievermogen was een belangrijk aspect van ons werk in In drie gevallen melamine in samengestelde voedselproducten uit China, onzuiverheden in zonnebloemolie uit de Oekraïne en dioxine in Iers varkensvlees is ons gevraagd om te reageren op urgente voedselveiligheidsincidenten en bij alle gevallen hebben we onze versnelde procedures in werking gesteld om risicobeheerders de wetenschappelijke basis te verschaffen voor hun besluitvorming. Op deze manier hebben we een belangrijke bijdrage geleverd aan de bescherming van Europese consumenten en de snelheid en de kwaliteit van de reacties van de EFSA strekken onze medewerkers en deskundigen tot eer. Onze resultaten in 2008 zijn mogelijk gemaakt door de geweldige inzet van onze deskundigen, partners en medewerkers. Parallel daaraan heeft de EFSA haar beleid en procedures versterkt op het gebied van personele middelen en ondersteuning voor haar deskundigen om te waarborgen dat de belangrijkste functies van de organisatie alle steun krijgen die zij nodig hebben. Zonder twijfel speelt de EFSA een cruciale rol in het beschermen van voedselveiligheid en volksgezondheid. Het eindresultaat van de gezamenlijke inspanning van onze medewerkers en deskundigen bij het volbrengen van die rol geeft redenen om trots te zijn. Catherine Geslain-Lanéelle, uitvoerend directeur EFSA E F S A J A A R V E R S L A G

8 6 I. DE EFSA EN HAAR PLAATS BINNEN HET EUROPESE VOEDSELVEILIGHEIDSSYSTEEM

9 DE EFSA EN HAAR PLAATS BINNEN HET EUROPESE VOEDSELVEILIGHEIDSSYSTEEM BSE en andere crises eind jaren negentig tonen de complexiteit van de voedselvoorziening aan en de noodzaak om op een geïntegreerde manier na te denken over voedselveiligheid door de risico s over de hele linie van de voedselketen te beoordelen van boer tot bord. Het voorbeeld van de BSE-crisis laat zien dat de gezondheid en voeding van dieren en primaire productiemethodes principieel van fundamenteel belang zijn voor de voedselveiligheid voor consumenten. Het Europese voedselveiligheidssysteem gaat ervan uit dat het waarborgen van de veiligheid van de voedselketen van begin tot einde een voorwaarde is voor het beschermen van de gezondheid van consumenten. Het centrale doel is om ervoor te zorgen dat Europese burgers veilig voedsel hebben op basis waarvan zij een gezond dieet kunnen kiezen en hun gezondheid kunnen beschermen. De meeste maatregelen die zijn gericht op het beschermen van de veiligheid van de voedselketen, inclusief die zijn gericht op de gezondheid en het welzijn van dieren, de gezondheid van gewassen, primaire productieaspecten, het produceren, verwerken en verkopen worden ontwikkeld op Europees niveau, waarbij de uitvoering in handen ligt van de lidstaten (*). Het Europese voedselveiligheidssysteem wordt geregeld in de Algemene levensmiddelenverordening waarin drie onderling samenhangende beginselen voor risicobeoordelingen zijn vastgelegd: risicobeoordeling de wetenschappelijke beoordeling van risico s, risicobeheer het besluitvormingsproces en voorlichting over risico s. Krachtens dit systeem is de onafhankelijke Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) belast met risicobeoordeling en voorlichting over risico s en ligt de verantwoordelijkheid voor beslissingen inzake risicobeheer bij de Europese Commissie, het Europees Parlement en de lidstaten. Derhalve maakt de EFSA integraal deel uit van het voedselveiligheidssysteem van de EU en kunnen risicobeheerders op grond van haar wetenschappelijke adviezen maatregelen nemen voor de waarborging van het door de Gemeenschap beoogde hoge niveau van gezondheidsbescherming. Via haar 10 wetenschappelijke panels en het wetenschappelijk comité van onafhankelijke wetenschappers kan de EFSA risico s over de gehele breedte van de voedselketen beoordelen, van de gezondheid van gewassen, het gebruik van bestrijdingsmiddelen en GMO s, landbouwmethoden, diervoeding, dierengezondheid en dierenwelzijn tot het produceren en verwerken en eventueel het leveren van voedsel aan de consument. In 2008 heeft de EFSA bijna 500 beoordelingen, rapporten en andere adviezen gepubliceerd ter ondersteuning van de Europese wetgeving. Doordat de EFSA de kennis en de expertise in huis heeft over de volle breedte van de voedselketen van boer tot bord, kan zij een complete risicobeoordeling verzorgen op basis waarvan risicobeheerders zich een volledig beeld kunnen vormen en kan zij hen steunen bij het ontwikkelen van geschikte maatregelen om het risico doeltreffend en op de meest adequate wijze te pareren. Door de nauwe samenwerking met de Europese Commissie, het Europees Parlement, met instanties van de lidstaten in Europa en daarbuiten, en met belangenorganisaties, kan de EFSA gegevens verzamelen, analyseren en genereren en integraal advies ontwikkelen ter ondersteuning van haar activiteiten op het gebied van risicobeoordeling. Europese risicobeheerders moeten snel en resoluut kunnen reageren om adequate maatregelen in werking te stellen wanneer er zich een calamiteit voordoet in de voedselketen die direct of indirect effect kan hebben op de gezondheid. Het benoemen van nieuwe risico s is een van de kernactiviteiten van de EFSA. In 2008 heeft de EFSA haar versnelde gestroomlijnde procedures voor het geven van wetenschappelijk advies verder ontwikkeld zodat risicobeheerders binnen een zeer kort tijdsbestek konden inspelen op het risico. De opdracht van de EFSA is om breed voorlichting te geven over haar bevindingen. In samenwerking met de Europese instellingen en nationale autoriteiten voor voedselveiligheid is de voorlichting van de EFSA erop gericht om nauwkeurige, zinvolle en tijdige informatie beschikbaar te stellen ten aanzien van de risicobeoordelingen van de Autoriteit en daarmee bij te dragen aan het vertrouwen in het Europese voedselveiligheidssysteem. (*) Verordening (EG) nr. 178/2002 van het Europees Parlement en de Raad van 28 januari 2002 tot vaststelling van de algemene beginselen en voorschriften van de levensmiddelenwetgeving, tot oprichting van een Europese Autoriteit voor voedselveiligheid en tot vaststelling van procedures voor voedselveiligheidsaangelegenheden. E F S A J A A R V E R S L A G

10 II. HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN

11 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN VOEDSELVEILIGHEID EN DE EFSA OP EEN KEERPUNT De EFSA is nu stevig gevestigd, met verbeterde middelen, een personeelsbestand van bijna 400 medewerkers en toegang tot een netwerk van meer dan externe wetenschappelijke deskundigen. De Autoriteit moet gelijke tred houden met grotere behoeften en nieuwe uitdagingen om te kunnen waarborgen dat aan consumentenbescherming en gezondheid degelijk wetenschappelijk bewijs ten grondslag ligt. Voor de EFSA ligt er met name op een aantal fronten een uitdaging. De mondialisering vergroot de kans op nieuwe of terugkerende risico s voor de Europese voedselvoorziening. De wetenschappelijke en voorlichtingsactiviteiten van de EFSA zullen te maken krijgen met complexe vraagstellingen door innovatieve technologieën en veranderende risicobeoordelingspraktijken. Duurzaamheid en klimaatverandering zullen het belang van een geïntegreerde benadering voor risicobeoordeling door de EFSA benadrukken. Sociodemografische verschuivingen en een veranderd consumentengedrag zullen van invloed zijn op de activiteiten van de EFSA, met name op het gebied van voeding, dieet en gezondheid, terwijl veranderingen in het beleids- en regelgevend kader ook gevolgen zullen hebben voor de algemene werkdruk en prioriteiten van de EFSA. De verwachtingen en de eisen die aan de EFSA worden gesteld, worden steeds hoger, omdat haar werkomgeving snel en steeds in verandering is. Evenwel was 2008, na gestage groei en een versterking van de infrastructuur in voorafgaande jaren, een jaar van consolidatie die de paraatheid en het reactievermogen van de EFSA in de komende jaren verder gestalte zullen geven. De strategie van de EFSA voor de komende vijf jaar In december 2008 heeft de raad van bestuur het Strategisch plan van de EFSA voor aangenomen als leidraad voor de Autoriteit in de komende jaren. De strategische doelstellingen van de EFSA voor de komende vijf jaar 1. Bieden van een geïntegreerde benadering van wetenschappelijke advisering over de volledige voedselketen van boer tot bord. 2. Zorgen voor tijdige, hoogwaardige evaluaties van producten, stoffen en claims van de voorgeschreven vergunningenprocedure. 3. Coördineren van de vergelijking, verspreiding en analyse van pan-europese gegevens op het werkterrein van de EFSA. 4. De EFSA in Europa en internationaal toonaangevend maken in methoden en praktijken voor risicobeoordeling. 5. Versterken van het vertrouwen in de EFSA en het voedselveiligheidssysteem van de EU via doeltreffende voorlichting over risico s en de dialoog met partners en belanghebbenden. 6. Waarborgen van reactievermogen, efficiëntie en doeltreffendheid van de EFSA. STRATEGIC PLAN OF THE EUROPEAN FOOD SAFETY AUTHORITY FOR Committed to ensuring that Europe s food is safe E F S A J A A R V E R S L A G

12 Commissaris Vassiliou bezoekt EFSA in juli 2008 Dit strategische vijfjarenplan beschrijft en analyseert de veranderende context waarin de EFSA, en voedselveiligheid in algemene zin, zich bevinden. Voor de EFSA zal het een leidraad zijn bij het reageren op die veranderingen en uiteindelijk bij het waarborgen dat de volksgezondheid volledig is beschermd en dat consumenten kunnen vertrouwen op het Europese voedselveiligheidssysteem. Het plan schetst hoe de EFSA de voordelen van de wetenschappelijke expertise die haar ter beschikking staat in Europa zal optimaliseren en haar geïntegreerde benadering van risicobeoordeling zal versterken om beleidsmakers van Europa relevante en tijdige wetenschappelijke adviezen te verschaffen. De EFSA heeft zes strategische doelstellingen benoemd (zie kader) om te kunnen inspelen op toekomstige uitdagingen en mogelijkheden. Het plan stelt de EFSA in staat om haar werk voor de komende jaren te structureren en dient als uitgangspunt voor het opstellen van de jaarlijkse beheerplannen van de Autoriteit. De EFSA erkent echter dat zij haar prioriteiten in deze periode voortdurend zal bijstellen en het plan is dan ook bedoeld als een dynamisch document dat regelmatig zal worden herzien. Onder de prioriteiten van de EFSA voor 2009 vallen het vervangen van leden van acht van haar tien panels en van haar wetenschappelijk comité. De Autoriteit is ook voornemens om haar Strategie voor samenwerken en netwerken meer slagkracht te geven door bijvoorbeeld met lidstaten samen te werken aan de uitbreiding van de lijst van artikel 36-organisaties die de Autoriteit kunnen ondersteunen met werkzaamheden zoals gegevensverzameling. Een evaluatie van deze strategie is in december 2008 aan de raad van bestuur aangeboden. In het strategisch plan zijn meningen uit uiteenlopende bronnen meegewogen. De Europese Commissie, het Europees Parlement, de Raad van ministers, het wetenschappelijk comité en adviesforum van de EFSA, andere Europese agentschappen en het platform voor overleg met belanghebbenden als ook de meningen die naar voren zijn gekomen bij de openbare raadpleging via de EFSA-website in het najaar van De voortgang bij het uitvoeren van dit strategisch plan zal worden bewaakt, geëvalueerd en periodiek worden herzien met het oog op aanpassing en in het kader van veranderende omstandigheden. EU-commissaris voor Gezondheid verwelkomd door de EFSA De Europese commissaris voor Gezondheid, Androulla Vassiliou, bezocht in juli de EFSA voor de eerste keer sinds haar benoeming als commissaris in april Haar bezoek bood gelegenheid voor een gedachtewisseling over de activiteiten en werkwijze van de EFSA en over de rol van de EFSA in het voedselveiligheidssysteem van de EU. Er werd speciaal aandacht besteed aan de nauwe samenwerking van de Autoriteit met de lidstaten. Het bezoek van de commissaris was buitengewoon belangrijk voor het bevorderen van een wederzijds inzicht in de relatie tussen de EFSA als een onafhankelijk risicobeoordelaar en de Europese Commissie als een risicobeheerder. Tijdens haar bezoek maakte zij kennis met leden van het wetenschappelijk comité van de EFSA, leden van de raad van bestuur van de EFSA en met medewerkers van de EFSA. Commissaris Vassiliou sprak haar waardering uit voor de prioriteiten die de EFSA samen met het directoraat-generaal Gezondheid en consumenten (DG SANCO) heeft 10 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

13 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 Bestuur EFSA, december 2008 benoemd. Er werd overeengekomen om meer nadruk te leggen op het stroomlijnen van prioriteiten en werkprogramma's en om de coördinatie te versterken van de voorlichting tussen DG SANCO en de EFSA. De Commissaris onderstreepte het belang van de onafhankelijkheid van de EFSA die in belangrijke mate bijdraagt aan het versterken van het vertrouwen van de consument in het Europese voedselveiligheidssysteem. Benoeming nieuwe leden van de raad van bestuur van de EFSA De Raad van de Europese Unie benoemde in juli 2008 zeven nieuwe leden van de raad van bestuur van de EFSA. Zij voegen zich bij de zeven zittende bestuursleden die zijn aangesteld in juni 2006 en de huidige vertegenwoordiger van de Europese Commissie. Zij hebben allen een aantoonbare deskundigheid en een lange staat van dienst in allerlei disciplines die zijn gekoppeld aan de missie van de EFSA, waaronder betrekkingen met instellingen, belanghebbenden en consumentenorganisaties. De beslissing van de Raad, waarbij rekening werd gehouden met het oordeel van het Europees Parlement, was gebaseerd op een lijst van kandidaten voorgedragen door de Europese Commissie. De onafhankelijke raad van bestuur waarborgt dat de EFSA haar opdracht conform de oprichtingsverordening van de EFSA uitvoert, dat zij doeltreffend en effectief te werk gaat en dat zij voldoet aan de verwachtingen van Europese en nationale instellingen, belanghebbenden en het publiek. De nieuwe leden, die zijn benoemd voor een periode van vier jaar, volgen zeven van de 14 leden van de in 2002 ingestelde eerste raad van bestuur van de EFSA op, van wie de ambtstermijn afliep op 30 juni Twee van de leden zijn opnieuw benoemd. De eerste vergadering van de nieuwe raad van bestuur vond in oktober 2008 in Parijs plaats en werd voorgezeten door de nieuwe voorzitter Diána Bánáti, directeur-generaal van het Hongaarse centraal instituut voor voedselonderzoek (CFRI). De nieuwe vicevoorzitters zijn Marianne Elvander en Bart Sangster. Nieuw benoemde leden van de raad van bestuur Sue Davies, hoofd beleidsadviseur van de Britse consumentenorganisatie Which? Piergiuseppe Facelli, directeur van het bureau Internationale zaken levensmiddelen en diergeneeskunde van het Italiaanse ministerie van Gezondheid Matthias Horst, directeur-generaal van de Duitse voedingsmiddelen- en drankenindustrie (BVE) Milan Pogačnik, minister van Landbouw, Bosbouw en Voedsel van de Republiek Slovenië Jiri Ruprich, directeur van het Tsjechische nationale instituut voor volksgezondheid Sinikka Turunen, secretaris-generaal van de Finse consumentenbond Bernhard Url, directeur van het Oostenrijkse agentschap voor gezondheid en voedselveiligheid (AGES) E F S A J A A R V E R S L A G

14 EFSA s grotere wetenschappelijke gemeenschap In 2008 groeide het personeelsbestand van de EFSA tot 395 medewerkers. Hiervan houdt 63 % zich bezig met wetenschappelijke activiteiten. Zij ondersteunen het wetenschappelijk comité en de panels van de EFSA die bestaan uit hooggekwalificeerde deskundigen op het gebied van wetenschappelijke risicobeoordelingen en -evaluaties op hun eigen terrein. De wetenschappers van de Autoriteit dragen ook bij aan de risicobeoordelingen van de EFSA via het verzamelen van gegevens, het rapporteren en analyseren van tendensen in zoönosen, collegiale toetsing van bestrijdingsmiddelen, wetenschappelijke samenwerking, nieuwe risico s en beoordelingsmethoden. Alle leden van het wetenschappelijk comité en de panels van de EFSA worden aangesteld via een openbare procedure en worden geselecteerd op grond van hun aantoonbare wetenschappelijke deskundigheid waaronder ervaring op het gebied van risicobeoordeling en collegiale toetsing van wetenschappelijk werk en publicaties en onafhankelijkheid. Ter ondersteuning van de beoordelingen en evaluaties van de EFSA doet de Autoriteit een beroep op de beschikbare deskundigheid in de lidstaten. Daartoe heeft de EFSA netwerken opgezet bestaande uit meer dan wetenschappelijke deskundigen, 30 nationale agentschappen voor voedselveiligheid en bijna 400 nationale wetenschappelijke organisaties. Wereldwijd samen optrekken met lidstaten en daarbuiten Tegenwoordig is de EFSA een belangrijke partner op het gebied van risicobeoordeling voor de lidstaten onderling en internationaal en erkennen toonaangevende instellingen en belanghebbenden haar als een autoriteit op het gebied van voedselveiligheid waarop zij zich kunnen verlaten. In 2008 haalde de Autoriteit de banden met de lidstaten nog verder aan door actief met de lidstaten samen te werken op een aantal fronten, zoals het adviesforum van de EFSA, het netwerk van nationale focal points, de projecten voor wetenschappelijke samenwerking van de EFSA en ook door het uitbesteden van voorbereidend wetenschappelijk werk aan organisaties in heel Europa. Daarnaast heeft de uitvoerend directeur van de EFSA in 2008 bilaterale bezoeken gebracht aan verschillende lidstaten om kennis te maken met nationale risicobeoordelaars, risicobeheerders en belanghebbenden om wederzijdse inzicht te bevorderen. Eind 2008 had de EFSA netwerken opgezet die bestaan uit meer dan deskundigen, nationale agentschappen uit de 27 lidstaten en buurlanden en bijna 400 artikel 36-organsisaties (zie blz. 39) die het wetenschappelijke werk van de EFSA ondersteunen. Samenwerking met EU-agentschappen en andere organisaties De EFSA heeft ook haar relatie versterkt met andere EU-agentschappen die op aanverwante werkterreinen actief zijn om te zorgen voor informatie-uitwisseling en samenwerking onderwerpen met een gemeenschappelijk belang. In april 2008 tekenden de EFSA en het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding een memorandum van overeenstemming. De overeenkomst voorziet in meer samenwerking en het delen van wetenschappelijke informatie, in het bijzonder op het gebied van voedselveiligheid, het beheersen van overdraagbare ziekten, het voorkomen van infectieziekten en bij noodsituaties. De twee organisaties hebben ook samengewerkt op het gebied van zoönosen en de vogelgriep. De EFSA heeft in november ook een samenwerkingsovereenkomst getekend met het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek van de Europese Commissie om wetenschappelijke samenwerking te bevorderen en bij te dragen aan de ontwikkeling van internationale normen voor veiligheid voor voeding voor mens en dier. Het doel is ervoor te zorgen dat aanvullende gegevens worden verstrekt voor risicobeoordelingen, dat geharmoniseerde normen worden toegepast om gegevens te 12 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

15 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 genereren en dat de beste analysepraktijken worden gedeeld. De EFSA en het GCO zullen ook verder nauw samenwerken bij het benoemen van probleemgebieden die effect hebben op Europese consumenten en bij het ontwikkelen van innovatieve wetenschappelijke oplossingen. Een bezoek van de uitvoerend directeur van de EFSA aan het Europees Geneesmiddelenbureau (EMEA) en een bezoek van vertegenwoordigers van het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA) aan de EFSA hebben ertoe geleid dat de EFSA ook met andere agentschappen in 2008 de banden heeft aangehaald. De EFSA heeft met betrekking tot antimicrobiële resistentie een gemeenschappelijke taakstelling met het EMEA en het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC), waarmee zij ook jaarlijks het communautaire verslag over zoönosen uitbrengt. Ondersteuning bij voedselveiligheid voor kandidaat-lidstaten Als onderdeel van het programma voor kandidaatlidstaten van de EU kreeg de samenwerking tussen instanties voor voedselveiligheid van Kroatië en Turkije een vervolg en werd er een begin gemaakt aan de samenwerking met de Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië. Seminars, workshops en studiereizen rond voedselveiligheid en risicobeoordeling, -voorlichting en -beheer konden plaatsvinden dankzij het door de Commissie gefinancierde programma voor kandidaat-lidstaten. Het programma richt zich onder meer via deelname aan de vergaderingen van de EFSA op voorbereiding van deskundigen uit kandidaat-lidstaten op een eventuele toekomstige samenwerking met de EFSA, wanneer hun landen als volwaardig lid zijn toegetreden tot de EU. Daarnaast organiseerde de EFSA voor Europese agentschappen de derde bijeenkomst over het opzetten van netwerken met speciale aandacht voor het programma voor kandidaat-lidstaten van de EU en het Europees nabuurschapsbeleid. In het najaar van 2008 kwamen negen EUagentschappen en vertegenwoordigers voor de Europese Commissie samen bij de EFSA om informatie en beste praktijken uit te wisselen. Nauwere banden met soortgelijke instellingen en internationale organisaties Internationale samenwerking is essentieel voor het delen van informatie, gegevens en beste praktijken. Wereldwijde partnerschappen zijn ook van zeer groot belang voor het vroegtijdig benoemen van nieuwe risico s en voor het ontwikkelen van samenhangende voorlichtingsactiviteiten over de risico s in de voedsel- en voederketen. Daarom is de Autoriteit ook in 2008 nieuwe partnerschappen aangegaan en heeft zij bestaande samenwerkingsverbanden versterkt. In heel 2008 heeft de EFSA ook bezoekende delegaties, vertegenwoordigers en functionarissen van de voedselveiligheidsautoriteiten van de VS, China, Nieuw-Zeeland en Japan ontvangen die meer te weten wilden komen over de werkwijze van de EFSA en de mogelijkheden voor verdere samenwerking wilden aftasten. De Autoriteit bereidde zich ook voor op haar bezoek in maart 2009 aan de US Food and Drug Administration (FDA) en aan andere organisaties zoals het Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (CDC) en het ministerie van Landbouw van de VS (USDA). Voor de eerste keer werkte de EFSA samen met de WHO en de FAO bij het organiseren van een seminar over een zaak van gemeenschappelijk belang:de gezondheidseffecten van klimaatverandering op de voedsel- en waterveiligheid en voeding. Deze manifestatie vond in oktober in Rome plaats binnen het kader van Wereldvoedseldag. E F S A J A A R V E R S L A G

16 2. VERDUBBELING RISICOBEOORDELINGEN EN WETENSCHAPPELIJKE ADVIEZEN In 2008 nam de wetenschappelijke werkdruk verder toe. Verzoeken voor wetenschappelijk advies, met name van de Europese Commissie, namen van circa één per dag in 2007 toe tot twee per dag in De wetenschappelijke productie nam ook in belangrijke mate toe. In totaal werden er 489 wetenschappelijke producten in 2008 afgerond. Opdrachten voor gegevensverzameling namen ook aanzienlijk toe tot een aantal van 129. Om te kunnen voldoen aan de verder toenemende werkbelasting met betrekking tot stoffen in voedsel en voedselverpakkingen, gingen twee nieuwe panels van start ter vervanging van het eerdere AFC-panel (zie blz. 17). Er waren meer initiatieven ter ondersteuning van de panels: het aantal medewerkers nam sterk toe, met name bij de afdelingen die zich bezig houden met aanvragen, en er werden meer activiteiten uitbesteed via getekende contracten en subsidies, ter waarde van 5,5 miljoen EUR in 2008 tegen 2,9 miljoen EUR in Bovendien nam het aantal externe deskundigen dat de panels ondersteunt in werkgroepen toe en werd de ondersteuning vanuit het directoraat Wetenschappelijke samenwerking en ondersteuning (SCA) versterkt, met name op het terrein van gegevensverzameling en statistieken. De kwaliteit van de wetenschappelijke producten kreeg in 2008 speciale aandacht. De EFSA voerde een eigen kwaliteitsborgingssysteem (zie blz. 38) met interne en externe toetsing in en ging van start met de zelfevaluatie van alle wetenschappelijke producten en een interne evaluatie van steekproefsgewijze geselecteerde producten. De kwaliteitsborging werd ook versterkt door het vastleggen van werkstromen en het ontwikkelen en invoeren van standaardwerkprocedures met een grotere releveantie. Ter ondersteuning van de prioriteitstelling van het werk zijn er ook instrumenten voor bewaken en plannen ontwikkeld. Het coördineren van prioriteiten met de Commissie droeg ertoe bij dat de EFSA zich kon toeleggen op de belangrijkste verzoeken. Een wekelijks bijeenkomend comité voor het beoordelen van de taakstelling, bestaande uit de uitvoerend directeur en de bestuursleden van de EFSA, werd eveneens ingesteld om alle verzoeken aan de EFSA te analyseren en deze op een geïntegreerde manier te benaderen. De organisatie van het wetenschappelijke werk van de EFSA is met het invoeren van al deze procedures, op een hoger plan gebracht. Dit zorgt ervoor dat de EFSA hoogwaardige en tijdige risicobeoordelingen kan bieden aan de risicobeheerders van Europa en dat zij op hun beurt zorg kunnen dragen voor bescherming van de Europese burgers en de veiligheid van voeding voor mens en dier in Europa. 14 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

17 Committed to ensuring that Europe s food is safe HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN A compendium of all EFSA scientific opinions, statements, guidance and reports Het vaststellen van de wetenschappelijke producten van de EFSA In 2008 legde de EFSA opnieuw vast hoe zij haar wetenschappelijke producten classificeert. Er zijn twee hoofdcategorieën van wetenschappelijke producten adviezen van het wetenschappelijk comité en de panels en overige wetenschappelijke producten. In de eerste categorie vallen de adviezen van het wetenschappelijk comité en de panels, zoals algemene adviezen en beoordelingen van aanvragen, verklaringen en richtsnoeren. In de tweede categorie vallen alle wetenschappelijke producten met inbegrip van de adviezen die zijn goedgekeurd door een panel of het wetenschappelijk comité. Dit kunnen uitspraken of richtsnoeren zijn van de EFSA, een conclusie gebaseerd op collegiale toetsing van bestrijdingsmiddelen, een met redenen omkleed advies (een term die wordt gebruikt voor de collegiale toetsing van residulimieten) en een wetenschappelijk of technisch rapport van de EFSA. Daarnaast werd in 2008 de classificatie van vragen gewijzigd. Net zoals in 2007 kreeg de EFSA in 2008 veel opdrachten vanuit het Europees Parlement, de Europese Commissie, lidstaten of kende zij zichzelf opdrachten toe binnen haar taakstelling. Waar er eerder sprake was van één opdracht die leidde tot één of meerdere wetenschappelijke producten, zijn de afzonderlijke onderdelen van de opdrachten nu onderverdeeld in verschillende vragen die één of meer wetenschappelijke producten kunnen opleveren. Dit verklaart ten dele de substantiële toename in het aantal vragen dat in 2008 is ontvangen ten opzichte van Wetenschappelijke producten van de EFSA Panel Adviezen wetenschappelijk comité/panels Overige wetenschappelijke producten Openbare raadplegingen Wetenschappelijk comité (SC) Levensmiddelenadditieven en verpakkingen (AFC) Gezondheid en welzijn van dieren (AHAW) Levensmiddelenadditieven en bronnen van nutriënten (ANS) Biologische gevaren (BIOHAZ) Materialen die met voedingsmiddelen in aanraking komen, enzymen, smaakstoffen (CEF) Contaminanten (CONTAM) Additieven in diervoeding (FEEDAP) Genetisch gemodificeerde organismen (GMO) 18* 0 3 Voeding (NDA) Gewasbeschermingsmiddelen (PPR) Gezondheid van gewassen (PLH) Beoordelingsmethodologie (AMU) Gegevensverzameling en -publicatie (DATEX) Nieuwe risico s (EMRISK) Wetenschappelijke samenwerking (SCO) Zoönosen Bestrijdingsmiddelen (PRAPeR) Totaal Totaal wetenschappelijke producten 489 *5 zijn co-adaptaties. E F S A J A A R V E R S L A G

18 Wetenschappelijk comité EAV, december De wetenschappelijke panels en afdelingen van de EFSA: een productief 2008 Wetenschappelijk comité: een breed werkterrein van harmoniseren van beoordelingsmethoden tot nanotechnologie Het wetenschappelijk comité is belast met het overleggen van oordelen en advies aan risicobeheerders inzake wetenschappelijke aangelegenheden met een multidisciplinair karakter. Daarnaast is het comité ook verantwoordelijk voor de algemene coördinatie van het wetenschappelijke werk van de EFSA en voor het waarborgen van de consistentie in de door de panels gehanteerde wetenschappelijke benaderingen. Het comité legt zich toe op het ontwikkelen en bevorderen van nieuwe en geharmoniseerde wetenschappelijke benaderingen voor het beoordelen van gevaren en risico s voor voeding voor mens en dier op terreinen waar EU-brede methoden nog niet altijd zijn vastgesteld. Het wetenschappelijk comité geeft ook strategisch advies aan de uitvoerend directeur van de EFSA. In heel 2008 was het wetenschappelijk comité betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe en geharmoniseerde benaderingen voor risicobeoordeling. In het bijzonder werd een richtsnoer voor transparantie bij risicobeoordeling vrijgegeven voor openbare raadpleging. Dit document is bedoeld om de methoden die worden toegepast om de transparantie van de wetenschappelijke aspecten van risicobeoordelingen te waarborgen, duidelijker en inzichtelijker te maken. De goedkeuring hiervan staat gepland voor begin Het wetenschappelijk comité heeft ook gewerkt aan beoordelingen van voedselveiligheidskwesties, variërend van klonen en nanotechnologie tot aan botanische preparaten. Botanische en afgeleide preparaten (supplementen verkregen uit planten, algen, schimmels of mossen) zijn in de hele EU overal verkrijgbaar in de vorm van voedingssuplementen. Veel van deze producten worden al jaren gebruikt. Aangezien er momenteel geen EU-wetgeving bestaat die een richtsnoer biedt voor het beoordelen van de veiligheid van deze producten, heeft de EFSA een wetenschappelijk gefundeerde methode ontwikkeld voor het evalueren van de voedselveiligheidsaspecten van botanische preparaten. In juni 2008 heeft de EFSA een ontwerp-voorstel gepubliceerd inzake de beoordeling van de veiligheid van botanische en afgeleide preparaten dat momenteel wordt getoetst. Een definitieve versie zal naar verwachting tegen de zomer van 2009 worden gepubliceerd. Het wetenschappelijk comité heeft ook een advies voorbereid over de potentiële risico s voor de veiligheid van voeding voor mens en dier en het milieu ten gevolge van de toepassing van nanowetenschap en nanotechnologie. Dit advies werd geformuleerd naar aanleiding van een vraag van de Europese Commissie of bestaande benaderingen voor risicobeoordeling een adequate toepassingsmethode zijn voor deze nieuwe technologie. Het advies van de EFSA gaat in op de mogelijke risico s die voortvloeien uit de toepassing van gemodificeerde nanomaterialen die bewust zouden kunnen worden verwerkt in de voedselketen en geeft richtlijnen voor risicobeoordeling, waarbij een geval-per-geval-benadering wordt aanbevolen. Daarin wordt ook opgeroepen tot verdere gegevensverzameling en onderzoek om huidige onzekerheden op dit terrein aan te pakken. Het ontwerp-voorstel werd in oktober voorgelegd aan belanghebbenden van de EFSA en via het adviesforum aan de lidstaten van de EU. Een openbare raadpleging werd medio oktoberdecember gelanceerd via de website van de EFSA. Het wetenschappelijk comité rondde zijn advies begin 2009 af, waarbij de meningen die naar voren zijn gekomen, zijn meegewogen. Het definitieve advies is een hulpmiddel voor de Commissie om adequate maatregelen op dit terrein te onderzoeken. 16 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

19 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 AFC: de veiligheid van smaakstoffen, bronnen van nutriënten, levensmiddelenadditieven en verpakkingen Sinds de oprichting van de EFSA levert het panel voor levensmiddelenadditieven, smaakstoffen, technische hulpstoffen en materialen die met levensmiddelen in aanraking komen (AFC-panel) een belangrijke bijdrage aan de risicobeoordeling door de Europese Unie van stoffen die aan levensmiddelen worden toegevoegd. Het werkterrein houdt verband met de veiligheid van smaakstoffen, materialen die met levensmiddelen in aanraking komen, bronnen van nutriënten en levensmiddelenadditieven, waaronder kleurstoffen. Het AFC-panel heeft ook een onderzoek uit het VK, de zogenaamde Southampton-studie beoordeeld. Volgens het onderzoek van McCann et al. zou er een verband zijn tussen het gedrag van kinderen en hun inname van twee mengsels van bepaalde kleurstoffen in levensmiddelen en het conserveringsmiddel natriumbenzoaat. De EFSA concludeerde dat vanwege het beperkte bewijs en aanzienlijke onzekerheden, het onderzoek niet kon worden gebruikt als basis voor het opnieuw beoordelen van de aanvaardbare dagelijkse inname van de stoffen die in dit onderzoek zijn gebruikt. Het panel onderzocht ook alle recente en nieuwe wetenschappelijke informatie die beschikbaar is over bisphenol A (BPA), een chemische stof die binnen de Europese Unie is toegestaan voor materialen die met levensmiddelen in aanraking komen. Mensen worden aan BPA in levensmiddelen blootgesteld door de aanwezigheid daarvan in bijvoorbeeld polycarbonaat plastic. Jonge kinderen kunnen meer worden blootgesteld aan BPA, met name als zij voeding krijgen uit babyflessen van polycarbonaat plastic. Een toelaatbare dagelijkse inname (TDI) van BPA is bepaald door de EFSA in haar risicobeoordeling, gepubliceerd in januari Het panel concludeerde dat deze TDI voldoende veiligheidsmarge biedt voor jonge kinderen en volwassenen. Op grond van nieuw bewijsmateriaal uit onder meer uit de VS en Canada, verrichtte het AFC-panel in 2008 verder onderzoek naar BPA en richtte zich daarbij op het verschil tussen kinderen en volwassen bij het elimineren van BPA uit het lichaam. Het panel concludeerde dat kinderen BPA uit het lichaam kunnen elimineren en dat de conclusies van de eerdere risicobeoordeling nog steeds relevant waren. In juli 2008 publiceerde het AFC-panel ook richtlijnen voor aanvragers inzake het evalueren van de veiligheid van recyclesystemen die worden gebruikt voor het recyclen van plastic voor levensmiddelenverpakkingen. Dit sluit aan op de nieuwe Europese regelgeving over plastic die voorschrijft dat gerecycled plastic alleen in aanraking met levensmiddelen mag komen als het recycleprocedé door de EFSA als veilig is aangemerkt. Het AFC-panel werd in 2008 opgeheven. Het werd vervangen door het panel voor levensmiddelenadditieven en bronnen van nutriënten die aan levensmiddelen worden toegevoegd (ANS) en het panel voor materialen die met levensmiddelen in aanraking komen, enzymen, smaakstoffen en technische hulpstoffen (CEF). Dankzij deze nieuwe regeling is de EFSA beter in staat om te voldoen aan de behoeften op de middellange en lange termijn op de werkterreinen binnen haar opdracht en kan zij eveneens ingaan op het grote aantal verzoeken voor wetenschappelijk advies met een krappe termijn. Voordat het AFC-panel het werk in 2008 overdroeg aan de twee nieuwe panels, hield het zich met name bezig met de beoordeling van de veiligheid van smaakstoffen, bronnen van nutriënten, levensmiddelenadditieven en materialen die met levensmiddelen in aanraking komen. E F S A J A A R V E R S L A G

20 ANS: de veiligheid van levensmiddelenadditieven en bronnen van nutriënten voor voedingssupplementen Het panel voor levensmiddelenadditieven en bronnen van nutriënten die aan levensmiddelen worden toegevoegd (ANS) houdt zich bezig met vragen over veiligheid met betrekking tot het gebruik van levensmiddelenadditieven, nutriënten en andere stoffen die bewust aan levensmiddelen worden toegevoegd, maar niet met smaakstoffen en enzymen. Het nieuwe ANS-panel ging van start in juli 2008, nadat het eerdere panel voor levensmiddelenadditieven, hulpstoffen en materialen die met levensmiddelen in aanraking komen (AFC) was vervangen door de ANS en de CEF. Voedingssupplementen zijn geconcentreerde bronnen van nutriënten of andere stoffen met een voedingsfysiologisch gevolg die bedoeld zijn als aanvulling op een normaal dieet. Deze worden op de markt gebracht in de vorm van pillen, tabletten, capsules of drankjes in voorgedoseerde vorm. Als onderdeel van het Europees-brede proces om voedingssupplementen in heel Europa te harmoniseren, is er een lijst opgesteld van toegestane bronnen van vitaminen of mineralen die toegevoegd mogen worden voor specifieke voedingsdoeleinden in voedingssupplementen. De Commissie heeft de EFSA om wetenschappelijke adviezen gevraagd over de veiligheid en de biologische beschikbaarheid van deze bronnen van nutriënten voorafgaand aan goedkeuring voor het voortgezet gebruik daarvan voor voedingsdoeleinden in voedingssuplementen. De EFSA heeft richtlijnen vastgesteld ten behoeve van bedrijven om hen inzicht te geven in het soort wetenschappelijke gegevens dat nodig is voor hun producten om een risicobeoordeling te kunnen uitvoeren. Sindsdien zijn er honderden dossiers beoordeeld en in het belang van het beschermen van de consument heeft de EFSA een aantal daarvan moeten retourneren vanwege gebrek aan informatie. Overeenkomstig de prioriteiten die samen met de Europese Commissie zijn bepaald, heeft het ANS-panel zich vooral gericht op de evaluatie van bronnen van nutriënten voor voedingssuplementen en in adviezen uitgebracht. Eerste vergadering van het ANS-panel, juli H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

21 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 CEF: de veiligheid van smaakstoffen beoordelen Eerste vergadering van het CEF-panel, juli 2008 Het CEF-panel houdt zich bezig met vragen op het gebied van de veiligheid van het gebruik van materialen die met levensmiddelen in aanraking komen, enzymen, smaakstoffen en technische hulpstoffen (CEF). Het panel ging in juli samen met het ANS-panel van start, nadat het eerdere panel voor levensmiddelenadditieven, hulpstoffen en materialen die met levensmiddelen in aanraking komen (AFC) was opgeheven. Voor het Europese regelgevend kader voor smaakstoffen vindt momenteel harmonisatie plaats. Ongeveer stoffen die op nationaal niveau zijn goedgekeurd moeten aanvullend een uniform EU-evaluatieprogramma voor veiligheid ondergaan. Smaakstoffen die positief worden beoordeeld komen op een lijst van goedgekeurde smaakstoffen die toegevoegd mogen worden aan levensmiddelen. De goedkeuringsprocedure voor deze stoffen is gebaseerd op een wetenschappelijke beoordeling door de EFSA. De EFSA heeft de stoffen die momenteel worden gebruikt in de EU, ondergebracht in groepen smaakstoffen die zijn gebaseerd op overeenkomsten in chemische samenstelling en op metabolisme. Elke groep wordt geëvalueerd om de veiligheid van de bestanddelen te waarborgen voor de menselijke gezondheid. Wetenschappers van de EFSA letten bij de beoordelingen van de groepen smaakstoffen op innameniveaus, opname, metabolisme en toxiciteitgegevens. Wanneer er een lacune wordt geconstateerd in de gegevens die nodig zijn voor de risicobeoordeling (bijv. over specificaties, toxiciteit, blootstelling), stelt de EFSA de aanvragers en de Europese Commissie hierover in kennis. De EFSA heeft van 360 stoffen vastgesteld dat deze op basis van hun chemische samenstelling genotoxisch zouden kunnen zijn. Zolang er nog geen duidelijkheid is over de genotoxiciteit zullen deze stoffen niet verder worden beoordeeld. De genotoxiciteitsgegevens die beschikbaar waren voor deze bestanddelen zijn beoordeeld en de ontbrekende informatie is in kaart gebracht. De relevante benodigde onderzoeken zijn opgenomen in een teststrategie voor genotoxiciteit die is ontwikkeld voor deze groep smaakstoffen. Eind 2008 is circa 85 % van de smaakstoffen die op nationaal niveau zijn goedgekeurd, positief beoordeeld door de EFSA. In 2008 heeft het AFCpanel 41 adviezen over smaakstoffen goedgekeurd en het CEF-panel heeft nog eens zeven adviezen en twee uitspraken over smaakstoffen vastgesteld. De termijn voor het afronden van het evaluatieprogramma is 31 december E F S A J A A R V E R S L A G

22 AHAW: het welzijn van kweekvis Het panel voor de gezondheid en het welzijn van dieren (AHAW) verstrekt beoordelingen en adviezen die in hoofdzaak betrekking hebben op voedselproducerende dieren, met inbegrip van vissen. Het beslaat alle aspecten van dierziekten en dierenwelzijn. In 2008 voerde het panel een diepgaand onderzoek uit naar welzijnsrisico s in aquacultuur en publiceerde vijf adviezen over het welzijn van vissen. Ongeveer de helft van de vis die in Europa wordt gegeten is tegenwoordig afkomstig van kweekvis. Met de toename van op grote schaal gekweekte vis en andere waterdieren gaat de aandacht van beleidsmakers, wetenschappers en consumenten uit naar de vraag hoe vissen tegenwoordig in feite worden gekweekt en hoe dit zich verhoudt tot hun welzijn. Daarom heeft de Europese Commissie de EFSA gevraagd om te onderzoeken hoe de verschillende kweeksystemen van invloed zijn op het welzijn van de belangrijkste vissoorten die in de EU worden gekweekt. In haar beoordelingen heeft de EFSA rekening gehouden met de EU-richtlijn inzake minimumnormen voor de bescherming van dieren die worden gekweekt of gehouden voor teelt, met inbegrip van vis, en andere internationale aanbevelingen en richtlijnen, waaronder de werkzaamheden die worden ontplooid door de Wereldorganisatie voor diergezondheid (OIE) en de Raad van Europa. In 2008 heeft het AHAW-panel vijf adviezen goedgekeurd met betrekking tot het welzijn van hoofdsoorten van kweekvis in Europa: Europese zalm, forel, paling, zeebaars, goudbrasem en karper. Bij alle risicobeoordelingen heeft het panel een classificatie aangebracht van mogelijke welzijnsrisico's. Deze geven risicobeheerders een solide basis aan de hand waarvan zij houderijsystemen kunnen beoordelen en verbeteren, teneinde onnodige pijn, ongemak en lijden van dieren te voorkomen en hun welzijn waar mogelijk te bevorderen. Voorbeelden van mogelijke risico's zijn: slechte waterkwaliteit met schadelijke effecten voor de gezondheid van vissen; beperkte beschikbaarheid van geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik; commercieel diervoeder dat niet voldoet aan de basisvoedingsvereisten voor de verschillende soorten en problemen die voortvloeien uit gewijzigde samenstellingen of slechte opslag. Aangezien de verschillende productiemethoden het welzijn van dieren op verschillende manieren beïnvloeden, beveelt de EFSA aan om dit continu te bewaken. Er is ook verder onderzoek nodig naar het voeden, de dierbezetting en het ontwikkelen van diergeneeskundige behandelmethoden en vaccins. Behalve de vijf adviezen over het welzijn van individuele vissoorten heeft het panel een advies goedgekeurd in januari 2009 over de algemene benadering van het welzijn van vissen, waarbij rekening is gehouden met de biologie en de fysiologie van vissen. 20 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

23 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 BIOHAZ: de overdracht van antimicrobiële resistentie via voedsel aan mensen Het panel van de EFSA voor biologische gevaren (BIOHAZ) houdt zich bezig met biologische gevaren met betrekking tot voedselveiligheid, door voedsel veroorzaakte ziekten, overdraagbare spongiforme encephalopathie (TSE s), microbiologie van voedsel, voedselhygiëne en aanverwante afvalbeheerkwesties. In 2008 werd door het panel veel aandacht besteed aan antimicrobiële resistentie. Blootstelling aan antimicrobieel resistente (AMR) bacteriën is een nieuw biologisch gevaar waardoor elk jaar duizenden Europeanen overlijden. Dit is een groot zorgpunt aangezien antimicrobiële middelen minder doeltreffend worden bij het bestrijden van infecties bij mensen. In 2008 besloot het BIOHAZ-panel om een grondig onderzoek in te stellen naar de rol van voedselconsumptie en voedselverwerking bij het blootstellen van mensen aan antimicrobieel resistente (AMR) bacteriën. Het definitieve advies werd in augustus 2008 na openbare raadpleging gepubliceerd. De EFSA ontving commentaren en aanvullende gegevens van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMEA), het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC), nationale autoriteiten voor voedselveiligheid en de levensmiddelenbranche. De hoofdconclusie is dat het huidige gebruik van antimicrobiële middelen in de voedselketen in belangrijke mate bijdraagt aan een groeiende en uiteenlopende variëteit aan resistente bacteriën, met name via: voedingsmiddelen besmet door bacteriën in levende dieren; verse producten van land dat recent is bevloeid met besmet water; voedingsmiddelen die zijn besmet tijdens verwerking en bereiding. Resistente salmonella en campylobacter worden meestal verspreid via voedsel: salmonella met name door besmet vlees van gevogelte, eieren, varkensvlees en rundvlees en campylobacter via vlees van gevogelte. Dierlijke producten zijn ook een mogelijk bron van methicilline- resistente staphylococcus aureus (MRSA) en kunnen een nieuw voedselgerelateerd risico inhouden. Gevogelte blijkt ook een belangrijke bron te zijn van blootstelling van de mens aan fluorchinolone resistentie en cephalosporineresistente bacteriën zijn aangetroffen in vlees van gevogelte, varkensvlees en rundvlees. In het advies worden aanbevelingen gedaan voor het voorkomen en het beheersen van overdracht, waarbij wordt benadrukt dat goede hygiënische praktijken in alle stadia van de voedselketen van essentieel belang zijn. Zo is het beheersen en beperken van het gebruik van antimicrobiële middelen het meeste effectief voor het tegengaan van AMR-bacteriën in voedingsmiddelen. Het panel concludeerde dat deze bevindingen met zich meebrengen dat alle belanghebbenden hieraan gevolg moeten geven om de ontwikkeling en de verspreiding van antimicrobiële resistentie te voorkomen. E F S A J A A R V E R S L A G

24 CONTAM: het beoordelen van de risico s en de voordelen van nitraten in een dieet dat rijk is aan groenten Het panel voor contaminanten in de voedselketen (CONTAM) is verantwoordelijk voor vragen over contaminanten in de voedsel- en voederketen en ongewenste stoffen zoals natuurlijke toxicanten, mycotoxinen en residuen van niet-toegestane stoffen die niet worden behandeld door andere panels. In 2008 heeft het panel onder meer een risico-batenanalyse uitgevoerd met betrekking tot nitraten in een dieet dat rijk is aan groenten, het eerste advies in zijn soort voor de EFSA. Nitraat komt van nature voor in voedingsmiddelen en is een toegestaan levensmiddelenadditief. Nitraat komt voor in fruit, groenten, vleesconserven en drinkwater. De concentraties zijn hoger in bladeren dan in zaden of knollen en kunnen ook variëren afhankelijk van de mate van kunstmestgebruik en blootstelling aan zonlicht. Hoewel nitraat op zichzelf niet giftig is, kan het, wanneer het menselijk lichaam nitraat omzet in stikstofmonoxide, schadelijk zijn voor de gezondheid. Het eten van meer groenten wordt algemeen aanbevolen omdat het de gezondheid ten goede komt, maar lopen consumenten een risico? De Europese Commissie heeft de EFSA gevraagd om de gezondheidsrisico s en -voordelen voor consumenten van nitraat in groenten tegen elkaar af te wegen, aangezien zij de EU-wetgeving die hierop betrekking heeft wil aanpassen. Het CONTAM-panel heeft gegevens geanalyseerd van nitraatgehaltes in groenten. Circa uitkomsten afkomstig uit 20 lidstaten en Noorwegen werden in samenhang met de kerndatabase Europese voedselconsumptie van de EFSA gebruikt om de blootstelling aan nitraat via voedsel in Europa te berekenen. In een uitgebalanceerd dieet wordt de inname van nitraat voor meer dan de helft of zelfs twee derde bepaald door groente en fruit. Het panel onderzocht verschillende dieetscenario s gebaseerd op een groenteen fruitconsumptie van 400 g per persoon per dag, zoals wordt aanbevolen door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De berekeningen van blootstellingen aan nitraat werden vergeleken met de aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) voor nitraat en voor de meeste Europeanen vallen de dagelijkse niveaus van nitraatinname ruim binnen de ADI. De doorslaggevende factor voor blootstelling aan nitraten via voedsel is niet de hoeveelheid groenten, maar het soort groente dat wordt geconsumeerd. Slechts 2,5 % van de bevolking in een aantal lidstaten eet grote hoeveelheden uitsluitend bladgroenten, wat ertoe zou kunnen leiden dat de ADI wordt overschreden. Voor vegetariërs en veganisten is het niet waarschijnlijk dat zij de ADI zullen overschrijden. Echter, mensen die meer dan 47 gram rucola per dag eten zouden de ADI kunnen overschrijden. In het algemeen was de conclusie na beoordeling van de risico s en voordelen voor consumenten van nitraat in groenten, dat de voordelen zwaarder wegen dan de eventuele risico s. 22 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

25 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 FEEDAP: richtlijnen voor aanvragen over additieven in diervoeding Het panel van de EFSA voor additieven en producten of stoffen die in diervoeding worden gebruikt (FEEDAP) evalueert alle nieuwe additieven en/of nieuw gebruik van additieven in diervoeding die worden voorgelegd voor goedkeuring. In 2008 heeft het panel verscheidene technische en administratieve richtsnoeren voor aanvragers aangenomen. In mei 2008 heeft de Europese Commissie nieuwe regels uitgevaardigd voor het opstellen van aanvragen over additieven in diervoeding en de beoordeling en goedkeuring daarvan. Deze regels bepalen welke wetenschappelijke gegevens moeten worden overlegd voor het identificeren en beschrijven van het additief in kwestie. De regels bepalen tevens welke onderzoeken vereist zijn om de werkzaamheid en de veiligheid voor mensen, dieren en het milieu aan te tonen. Aangezien de termijn voor het indienen van aanvragen voor her-evaluatie dichterbij kwam en de EFSA zich ervan bewust was wat dit betekende voor de aanvragers, ondernam zij actie. Het FEEDAP-panel werkte aan het opstellen van een gedetailleerde en gebruikersvriendelijke leidraad om aanvragers te begeleiden bij het voorbereiden en indienen van hun aanvragen. Dit leidde tot een richtsnoer dat in de tweede helft van 2008 werd gepubliceerd en erop was gericht om aanvragers meer inzicht te geven in de eisen die worden gesteld in de richtlijnen van de Commissie en aldus de consistentie en de kwaliteit van de ingediende dossiers te vergroten. Er zijn vijftien nieuwe richtsnoeren gepubliceerd. Deze kunnen worden verdeeld in drie categorieën van documenten over: de specifieke categorieën additieven in diervoeding (bijv. voedingsadditieven, technologische additieven); horizontale kwesties, waaronder bijvoorbeeld advies over tolerantie en effectiviteitsstudies bij dieren waarvoor het middel is bestemd, microbiële additieven, consumentenveiligheid, gebruikersveiligheid en risicobeoordeling van het milieu; de her-evaluatie van bepaalde additieven die al zijn goedgekeurd. Met deze gebruikersvriendelijke richtsnoeren laat de EFSA ook op transparante wijze zien hoe het FEEDAP-panel ingediende aanvragen beoordeelt. In de documenten is voor de benodigde achtergrondinformatie een aantal hyperlinks opgenomen die verwijzen naar regelgevende teksten en andere relevante documenten. Stroomschema's in de richtsnoeren ( Snelle controles ) begeleiden aanvragers bij het selecteren van de vereiste veiligheidsstudies. Tot slot zijn er sjablonen als hulpmiddel voor het rapporteren over vereiste veiligheids- en effectiviteitsstudies en voor het verkennende ontwerp van de studies. FEEDAP heeft ook een administratief richtsnoer voorbereid om aanvragers te helpen bij het voldoen aan alle verschillende administratieve procedures, die zijn voorgeschreven in de wetgevingsbesluiten, bij het opstellen en indienen van de dossiers en de aanvragen. E F S A J A A R V E R S L A G

26 GMO: bijgewerkt advies over genetisch gemodificeerde planten Het panel voor genetisch gemodificeerde organismen voert risicobeoordelingen uit van aanvragen over genetisch gemanipuleerde levensmiddelen en diervoeding, geeft wetenschappelijke adviezen in reactie op ad-hocverzoeken van risicobeheerders en identificeert wetenschappelijke kwesties die nadere aandacht vergen. Het GMOpanel produceert, als onderdeel van zijn opdracht, richtsnoeren om zijn methode van risicobeoordeling te verduidelijken en transparantie te waarborgen. Deze documenten geven bedrijven ook advies over het voorbereiden en indienen van aanvragen. Het panel herziet periodiek zijn richtsnoeren waarbij rekening wordt gehouden met wetenschappelijke ontwikkelingen en ervaring die is opgedaan met risicobeoordelingen. In juni 2008 publiceerde het panel zijn bijgewerkte richtsnoer voor de risicobeoordeling van genetisch gemodificeerde planten en daarvan afgeleide levensmiddelen en diervoeding. Het herziene document omvat een bijgewerkt richtsnoer over de rol van proeven met diervoeding met hele plantmaterialen voor het testen op toxiciteit, gebaseerd op het rapport dat is goedgekeurd in september 2007 en op het experimentele ontwerp voor veldproeven. Het document omvat ook een advies over de juiste statistische analyse van verzamelde gegevens en geeft een richtsnoer voor risicobeoordeling van genetisch gemodificeerde planten met gestapelde situaties. In de zomer van 2008 werd er een openbare raadpleging gehouden over het ontwerprichtsnoer. Het bijgewerkte richtsnoer is aangeboden aan de Europese Commissie en de lidstaten. Dit zal door de Commissie worden gebruikt voor het opstellen van een Commissieverordening inzake het beoordelen van risico s van genetisch gemodificeerde planten en daarvan afgeleide levensmiddelen en diervoeding. 24 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

27 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 NDA: bijdrage aan een gezond dieet Het NDA-panel houdt zich bezig met vragen met betrekking tot voeding voor mensen, dieetproducten en voedselallergieën. Het adviseert ook over aanverwante onderwerpen zoals nieuwe levensmiddelen (d.w.z. levensmiddelen of ingrediënten die tot 15 mei 1997 niet in belangrijke mate in de EU werden geconsumeerd). In 2008 richtte het panel zich voor een groot deel op het bijwerken van voedingsaanbevelingen voor nutriënten en voedingswaarde en de EU-regelgeving inzake voedings- en gezondheidsclaims. Voedingsaanbevelingen hebben primair als doel ervoor te zorgen dat consumenten van een dieet kunnen genieten dat hun een leven lang de voedingswaarde en nutriënten voor optimale groei, ontwikkeling, functioneren en gezondheid geeft. De Europese Commissie vroeg de EFSA om de eerdere aanbevelingen van het wetenschappelijk comité voor de menselijke voeding met betrekking tot referentiewaarden van voedingswaarde en bepaalde nutriënten, opnieuw te beoordelen en indien nodig bij te werken. Het werk van de EFSA zorgt ervoor dat de activiteiten van de EU op dit voedingsterrein worden onderbouwd door actueel wetenschappelijk advies. De EFSA ging in 2008 van start met bepalen van nieuwe voedingsreferentiewaarden (DRV s) voor voedingswaarde, water, koolhydraten, vetten en proteïnen. De voedingsreferentiewaarden bestaan uit voedingsaanbevelingen en referentiewaarden, zoals de gemiddelde behoefte, een adequaat innameniveau en de lagere drempelinname. In het kader van een consistente benadering werkte het panel eerst gedegen wetenschappelijke principes uit voor het bepalen van DRV s. Het panel stelde ook een advies op over voedingsreferentiewaarden voor water, omdat een adequate hydratering van het lichaam essentieel is voor het waarborgen van een voedingsbalans. Voor een algemeen begrip is het doorgaans beter om voor de inname van individuele nutriënten of stoffen aanbevelingen te doen op basis van voedingsmiddelen. In deze context heeft de Commissie de EFSA gevraagd om een richtsnoer op te stellen voor de lidstaten om aanbevelingen op basis van nutriënten te vertalen in praktische voedingadviezen. Deze voedingsadviezen zijn specifieke aanbevelingen voor voedselconsumptie voor een gezond eetpatroon gebaseerd op voedingsaanbevelingen en op wetenschappelijk bewijs over de relatie tussen voeding en chronische aandoeningen. Daarop volgend bracht het panel een ontwerpadvies uit over het wetenschappelijke proces dat ten grondslag ligt aan de ontwikkeling, bewaking en evaluatie van voedingsrichtlijnen in de EU. Het panel concludeerde dat het niet haalbaar is om gedetailleerde en doeltreffende richtlijnen te geven die in de hele EU gebruikt zouden kunnen worden. Prioriteiten voor de volksgezondheid ten aanzien van voeding en consumptiepatronen kunnen per land verschillen. Het advies aan de lidstaten van de EU was dan ook om de richtlijnen aan te passen aan de behoeften van hun burgers. Zowel het conceptvoorstel over praktische voedingsadviezen en de algemene benadering voor het bepalen van voedingsreferentiewaarden werden in 2008 onderworpen aan een openbare raadpleging. E F S A J A A R V E R S L A G

28 PLH: richtinggevend wetenschappelijk advies over de risico s die worden veroorzaakt door bestrijdingsmiddelen bij gewassen Het panel voor de gezondheid van gewassen (PLH) van de EFSA geeft wetenschappelijk advies over de risico s die worden veroorzaakt door bestrijdingsmiddelen die schadelijk kunnen zijn voor gewassen, plantaardige producten of de biodiversiteit in de EU. Het panel beoordeelt deze risico s om de veiligheid van de voedselketen te waarborgen. In 2008 vroeg de EFSA het PLH-panel om een richtsnoer te ontwikkelen met betrekking tot de evaluatie van risicobeoordelingen van bestrijdingsmiddelen die worden gedaan door lidstaten of andere partijen. Risicobeoordelingen van bestrijdingsmiddelen kunnen worden gebruikt voor de rechtvaardiging van fytosanitaire maatregelen die op grond van EU-wetgeving verplicht zijn. Dit werk betekent een innovatie op dit vlak aangezien een dergelijk richtsnoer er eerder niet was. Het richtsnoer beschrijft het proces en de criteria die moeten worden gebruikt voor een wetenschappelijk gefundeerde evaluatie van een risicobeoordeling van pesticiden. Een openbare raadpleging over dit document ging begin 2009 van start. Naar aanleiding van verzoeken van de Europese Commissie, produceerde het PLHpanel 30 wetenschappelijke adviezen over bestrijdingsmiddelen bij planten. Het panel beoordeelde de risico s die worden veroorzaakt door diverse bestrijdingsmiddelen bij bananenen citrusplanten voor de Franse overzeese departementen Guadeloupe, Frans-Guyana, Martinique en Réunion. Het panel onderzocht documentatie verstrekt door de Franse autoriteiten en identificeerde en evalueerde aanvullende wetenschappelijke en technische gegevens. De conclusie van het panel was dat de meeste onderzochte bestrijdingsmiddelen een gevaar zouden kunnen inhouden voor de voedselproductie in deze overzeese departementen en aldus in aanmerking moesten komen om opgenomen te worden op de EU-lijst van schadelijke organismen. 26 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

29 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 PPR: het effect van bestrijdingsmiddelen op vogels en zoogdieren Het PPR-panel houdt zich bezig met gewasbeschermingsmiddelen, veelal aangeduid als bestrijdingsmiddelen, en de residuen daarvan en kijkt daarbij naar de risico s voor de gebruiker/de persoon die ermee werkt, de omstander, de consument en het milieu. Het panel werkt nauw samen met de afdeling Collegiale toetsing risicobeoordeling van bestrijdingsmiddelen (PRAPeR) van de EFSA en geeft wetenschappelijk advies bij kwesties die niet kunnen worden opgelost via collegiale toetsing of wanneer er verdere wetenschappelijk advies vereist is, veelal op het gebied van toxicologie, ecotoxicologie en het verloop en vernietigen van bestrijdingsmiddelen en de residuen daarvan. In 2006 is het panel begonnen met het herzien en bijwerken van bestaande Europese richtsnoeren en met het opstellen van nieuwe richtsnoeren. Op grond van EU-wetgeving moeten bedrijven die om toestemming vragen voor het op de markt brengen van bestrijdingsmiddelen adequate informatie verstrekken zodat lidstaten het directe effect van die middelen op de gezondheid van mensen, dieren en het milieu kunnen beoordelen. In dit kader zijn er veel richtsnoeren die lidstaten en branches helpen bij het voldoen aan deze verplichtingen. Het PPR-panel is verantwoordelijk voor het bijwerken van deze richtsnoeren in het licht van wetenschappelijke ontwikkelingen en voor het opstellen van nieuwe richtsnoeren. Bij het herzien van het richtsnoer inzake de beoordeling van risico s voor vogels en zoogdieren erkende het panel dat de taak verscheidene risicobeheerkwesties behelsde die buiten het werkterrein van de EFSA vallen, zoals de beslissing over het vereiste beschermingsniveau. Daarom besloot het panel tot een tweefasenaanpak. In 2008 keurde het PPR-panel, na uitvoerig overleg met belanghebbenden en openbare raadpleging, een advies goed over de juiste methoden voor het beoordelen van het directe effect van bestrijdingsmiddelen op vogels en zoogdieren. Dit advies biedt een solide wetenschappelijke basis voor het uitvoeren van een verbeterde risicobeoordeling en helpt de branche en lidstaten bij het beschermen van vogels en zoogdieren tegen eventuele negatieve gevolgen. Het panel evalueerde het effect van bestrijdingsmiddelen op vogels en zoogdieren op basis van verschillende scenario s, waaronder verschillende oogsten en verschillende soorten gebruiksmethoden van bestrijdingsmiddelen (bijv. korrels, zaadbehandeling, sproeiers). Een trapsgewijze benadering werd gebruikt voor het beoordelen van het sterfterisico en de effecten op de voortplanting van vogels en zoogdieren. Bij een trapsgewijze benadering begint de risicobeoordeling van de bestrijdingsmiddelen met fundamentele conservatieve gegevens (bijv. van acuut laboratoriumonderzoek). Als het risico van deze beoordeling niet aanvaardbaar is volgens EU-regelgeving, dan worden gegevens van complexer onderzoek op een hoger plan erbij betrokken om de realiteit beter na te bootsen en onzekerheid te beperken. In een tweede fase zal een gezamenlijke werkgroep bestaande uit vertegenwoordigers van de EFSA en risicobeheerders van de Commissie en de lidstaten het advies gebruiken en zich richten op de risicobeheeraspecten. E F S A J A A R V E R S L A G

30 AMU: Colony collapse disorder bij Europese bijen De afdeling Beoordelingsmethodologie (AMU) biedt technische en methodische ondersteuning bij risicobeoordeling en kwantitatieve besluitvormingsondersteuning aan de verschillende afdelingen van alle directoraten van de EFSA. De afdeling voert ook projecten uit door het toepassen en het harmoniseren van kwantitatieve of kwalitatieve methoden voor risicobeoordeling en aan de hand van het ontwikkelen van nieuwe besluitvormingsondersteunende benaderingen. Sinds 2003 wordt er in Europa en Amerika melding gemaakt van grote sterfte bij de volwassen bijenvolken in bijenkorven. Imkers melden dat er wel een levende koningin in de bijenkorf is, maar geen werksters. Dit verschijnsel staat bekend als colony collapse disorder (CCD). De oorzaak van de sterfte van de volwassen bijen kan worden bepaald, maar deze wordt aan meerdere factoren toegeschreven. Pathogenen, parasieten, blootstelling aan bestrijdingsmiddelen, verhongering, teeltwijze en belasting door milieu-invloeden worden allemaal genoemd als mogelijke oorzaken. Een afname van de honingbijvolken zou grote invloed kunnen hebben op de agrarische productie, aangezien bijen een belangrijke rol spelen bij de bestuiving van gewassen. De werkgroep Mortality, collapse and weakening in bee hives van de Agence Française de Securité des Aliments (Afssa) nam in maart 2008 contact op met de EFSA, omdat men op zoek was naar informatie over evaluatieprogramma's voor chemische residuen in honing, surveillanceprogramma's voor instorten, verzwakken en sterfte bij bijen en ook naar gegevens en cijfers over honingproductie in de EU. Via haar netwerk van nationale focal points (zie blz. 40) stuurde de EFSA een vragenlijst naar nationale autoriteiten, waarin deze gegevens werden opgevraagd. De reacties uit 22 lidstaten en uit Noorwegen en Zwitserland vormden de basis voor het rapport over bijensterfte en surveillance van bijen in Europa dat in augustus 2008 door de afdeling Beoordelingsmethodiek van de EFSA werd gepubliceerd. Het rapport maakt melding van zeventien surveillanceprogramma's voor bijen in zestien landen. De gerapporteerde sterftecijfers lagen tussen de 7 % tot 50 %. Italië meldde in 2007 het hoogste sterftecijfer (40 %-50 %). Door de verschillende methoden die zijn gebruikt in de surveillanceprogramma's en de verschillend genoteerde uitkomsten is het moeilijk om de gerapporteerde sterftecijfers op Europees niveau te vergelijken. Daarom deed de EFSA krachtens artikel 36 (zie blz. 43) van haar oprichtingsverordening aansluitend een oproep voor voorstellen voor een EU-brede collectieve studie op het gebied van CCD en kende zij in 2008 een subsidie van EUR toe aan een consortium van Europese wetenschappelijke instituten. Het negen maanden durende project is in januari 2009 van start gegaan. De studie omvat een EU-breed literatuuroverzicht over het onderwerp, een beschrijving van actieve surveillanceprogramma's en een vergelijking van historische sterftecijfers om een objectieve beoordeling te faciliteren van alle mogelijke oorzaken van CCD. Het resultaat van de studie zal een fundament leggen en de koers uitzetten voor onderzoek naar geconstateerde leemten in wetenschappelijke kennis. 28 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

31 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 DATEX: inzicht in wie wat eet in Europa De afdeling Gegevensverzameling en -publicatie van de EFSA (DATEX) verzamelt en analyseert gegevens over voedselconsumptie en de aanwezigheid van chemische stoffen in voeding voor mens en dier voor Europabrede blootstellingsbeoordelingen. De afdeling draagt ook bij aan de wetenschappelijke ontwikkeling en toepassing van nieuwe methoden voor blootstellingsbeoordelingen. In 2008 stelde zij ook Europa s eerste database samen van EU-brede voedingsinformatie. Weten wat consumenten eten is van essentieel belang voor het beoordelen van de mate waarin zij aan risico's zijn blootgesteld, bijvoorbeeld met betrekking tot besmet eten. Daarom zijn gegevens over voedselconsumptie een vereiste voor risicobeoordelingen. De kwaliteit van de gegevens kan ook van invloed zijn op de risicobeoordelingen. Alhoewel er in de meeste Europese landen gegevens over voedselconsumptie uit voedingsoverzichten beschikbaar zijn, wordt er momenteel geen uniforme onderzoeksmethode gehanteerd in de lidstaten en was de beschikbaarheid van de gegevens beperkt. Als oplossing hiervoor heeft de afdeling DATEX in het voorjaar van 2008 de kerndatabase Europese voedselconsumptie gelanceerd. Dit is de eerste database in Europa met voedingsinformatie uit de meeste lidstaten van de EU. Eind 2008 bevatte de kerndatabase gegevens uit 19 Europese landen met betrekking tot de voedselconsumptie van volwassen met daarin zowel gemiddelde innames als hoge innamepercentielen. De database bevat 15 brede categorieën (bijv. melk en zuivelproducten) en 21 subcategorieën (bijv. kaas) De gegevens zijn zoveel mogelijk geharmoniseerd. Deze gegevens, die beschikbaar zijn op de website van de EFSA, zijn een hulpmiddel voor wetenschappers bij de EFSA, en mogelijk ook daarbuiten, om preliminaire blootstellingsbeoordelingen uit te voeren en prioriteiten te bepalen bij het beoordelen van voedingsgerelateerde risico's. Bijvoorbeeld in het geval van dioxinebesmetting bij Iers rundvlees in december 2008 werd de beoordeling van de EFSA ten aanzien van de risico's voor Europese consumenten ondersteund door de database. Voor het uitvoeren van volledige blootstellingsbeoordelingen is meer gedetailleerde informatie over voedselconsumptie in Europa nodig. De huidige database vormt voor de EFSA een basis om een uitgebreidere database te ontwikkelen met informatie over meer verfijnde voedingscategorieën en specifieke bevolkingsgroepen (bijv. kinderen). In 2008 is een begin gemaakt met het harmoniseren van onderzoeksmethoden op Europees niveau. Een geharmoniseerde database met betrouwbare gegevens over consumptie zal ook een belangrijk onderdeel uitmaken voor het werk van de EFSA met betrekking tot het beoordelen van voedings- en gezondheidsclaims van bepaalde soorten levensmiddelen en zal door risicomanagers worden gebruikt voor het vaststellen van een systeem van voedingsprofielen. E F S A J A A R V E R S L A G

32 EMRISK: nieuwe risico s voor de voedselveiligheid identificeren De afdeling Nieuwe risico s van de EFSA (EMRISK) is verantwoordelijk voor het vaststellen van procedures voor het systematisch verzamelen en actueel houden van gegevens om nieuwe risico s te kunnen identificeren en analyseren op het gebied van de veiligheid van voeding voor mens en dier. De klimaatverandering, die van invloed kan zijn op verschillende terreinen van voedsel- en voederveiligheid is een belangrijk aandachtspunt voor de EMRISK. De afdeling Nieuwe risico's van de EFSA (EMRISK) is opgericht om bij te dragen aan de veiligheid in Europa van voeding voor mens en dier door middel van het tijdig identificeren van nieuwe risico's op basis van standaardprocedures voor het bewaken, verzamelen en analyseren van informatie en gegevens. De EFSA, de lidstaten en andere belanghebbenden die betrokken zijn bij voedsel- en voederveiligheid, maken zich hard voor het vormgeven en ontwikkelen van een geïntegreerde benadering voor het bewaken en beheersen van dergelijke nieuwe risico s. Een dergelijke aanpak moet risicobeheerders in staat stellen om snel te reageren om zo de eventuele risico-effecten te beperken. Het identificeren van de eerste tekenen van nieuwe gevaren en risico s brengt een grote uitdaging met zich mee. De afdeling ontwikkelt specifieke bewaakinstrumenten voor deze taak. Onderdeel hiervan zijn de Europese mediamonitor (EMM) en het systeem voor snelle waarschuwingen voor levensmiddelen en diervoeders (RASFF) van de Europese Commissie, die momenteel worden getoetst. De wereldwijde klimaatverandering brengt mogelijk nieuwe uitdagingen voor voedselveiligheid, de continuïteit van de voedselvoorziening en daarmee potentiële bronnen van nieuwe risico's met zich mee. Dit zal waarschijnlijk gevolgen hebben voor de gehele voedselketen en naar verwachting zullen er zich met name problemen voordoen met betrekking tot de gezondheid van gewassen, de oogstopbrengst, de bodemkwaliteit, biologische gevaren, contaminanten in voedsel, de gezondheid van dieren en het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Als extreme weersomstandigheden zich vaker zullen voordoen, zal er naar verwachting een toename zijn van toxines uit schimmels die vochtige granen aantasten. Andere mogelijke effecten zijn onder meer een nieuwe geografische verspreiding van ziekten en het ontstaan van nieuwe ziekten. De EFSA heeft recent, in samenwerking met de lidstaten, een systematisch overzicht van bestaande gegevens en ontbrekende gegevens uitgebracht op het terrein van klimaatgegevens en de periodieke groeistadia van gewassen. Tijdens de Wereldvoedseldag die in oktober 2008 in Rome werd gehouden, organiseerde de EFSA samen met de WHO en de FAO een seminar over de mogelijke effecten van klimaatveranderdering op voedsel- en waterveiligheid, voeding en gezondheid. Vanaf 2009 zal EMRISK als eerste stap het verzamelen van gegevens op zich nemen van nieuwe risico's waarvan is vastgesteld dat deze veroorzaakt kunnen worden door de klimaatverandering en die in de nabije toekomst verder zullen worden onderzocht. 30 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

33 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 PRAPeR: veiligheidsbeoordeling van actieve stoffen in bestrijdingsmiddelen De afdeling Collegiale toetsing risicobeoordeling van bestrijdingsmiddelen (PRAPeR) is verantwoordelijk voor de collegiale toetsing van actieve stoffen die worden gebruikt in gewasbeschermingsmiddelen. De beoordelingen, met inbegrip van de collegiale toetsing, worden voorgelegd aan de Europese Commissie, zodat deze kan beslissen of de stof opgenomen zou moeten worden op de positieve lijst van de EU van toegestane stoffen die in heel Europa in middelen mogen worden gebruikt. Daarnaast is de afdeling ook betrokken bij de risicobeoordeling van consumenten die worden blootgesteld aan residuen van bestrijdingsmiddelen in voedsel. Deze risicobeoordeling vormt de basis voor het bepalen van residulimieten (MRL s) krachtens EU-wetgeving. In 1993 waren er ongeveer 900 actieve stoffen die werden gebruikt in gewasbeschermingsmiddelen in de lidstaten. In het kader van het beschermen van Europese consumenten, mensen die met bestrijdingsmiddelen werken en het milieu werd een oproep gedaan voor een geharmoniseerde risicobeoordelingsbenadering. Dit leidde tot het opzetten van een Europees programma voor collegiale toetsing van bestrijdingsmiddelen, belast met het evalueren van alle actieve stoffen die in 1993 op de markt waren in de EU ( bestaande actieve stoffen ). Nieuwe stoffen die sinds 1993 op de markt zijn werden ook beoordeeld. De lidstaten voeren een eerste beoordeling uit. De collegiale toetsing van deze eerste beoordeling valt binnen de verantwoordelijkheid van de afdeling PRAPeR en leidt tot een concluderend oordeel over elke actieve stof. Dit jaar heeft de PRAPeR drie keer zoveel rapporten gepubliceerd als vorig jaar. Dankzij de gestroomlijnde procedures voor collegiale toetsing gaf de afdeling een concluderend oordeel af over 62 actieve stoffen. Deze conclusies worden voorgelegd aan de Europese Commissie, zodat deze kan beslissen of de actieve stof gebruikt mag worden voor een middel in de EU. Indien dit het geval is wordt de actieve stof opgenomen op de positieve lijst van de EU. De afdeling is ook betrokken bij de risicobeoordeling van residuen van bestrijdingsmiddelen in voedsel. De EFSA legde de basis voor het bepalen van MRL s voor circa 200 actieve stoffen wat een voorwaarde was voor de inwerkingstelling van de MRLverordening van de EU. Sinds 1 september 2008 beoordeelt de afdeling het risico van het vaststellen of wijzigen van MRL s. In 2008 bracht de afdeling 7 met redenen omklede adviezen uit over het bepalen van nieuwe MRL s en, in reactie op een specifiek verzoek van de Commissie, 12 adviezen over MRL s met betrekking tot bepaalde actieve stoffen. De risicobeoordelingen die door de afdeling worden gegeven ondersteunen risicobeheerders bij het bepalen, wijzigen of opheffen van MRL s krachtens EU-wetgeving. In de komende jaren zal het herzien van MRL s voor meer dan 300 actieve stoffen een van de belangrijkste taken zijn van PRAPeR. Het voorbereidende werk voor dit project is in 2008 van start gegaan. E F S A J A A R V E R S L A G

34 SCO: een database van deskundigen die extra slagkracht geeft aan de wetenschappelijke expertise van de EFSA De afdeling Wetenschappelijke samenwerking (SCO) cultiveert de wetenschappelijke samenwerking en uitwisseling van wetenschappelijke informatie tussen de EFSA en nationale agentschappen voor voedselveiligheid in de lidstaten van de EU. In 2008 heeft de SCO vele activiteiten ontplooid, waaronder het opzetten van de EFSA-database van externe deskundigheden. De EFSA streeft ernaar om tijdig en hoogwaardig wetenschappelijk advies te geven als ondersteuning van het beleid en de beslissingen van de risicobeheerders van Europa. Dit kan alleen worden bewerkstelligd door een effectief samenbrengen van wetenschappelijke expertise uit Europa en daarbuiten. In dit kader heeft de EFSA, in samenwerking met de lidstaten, op 5 juni 2008 officieel een database gelanceerd van externe wetenschappelijke deskundigen. Het opzetten van deze onlinedatabase betekent een vergroting van de capaciteit van de EFSA om risicobeoordelingen uit te voeren en een grotere transparantie van het proces waarmee deskundigen worden geselecteerd. Uiteindelijk ondersteunt de database het wetenschappelijk comité en de panels van de EFSA bij het uitvoeren van hun wetenschappelijke taken. De database is ook toegankelijk voor alle lidstaten van de EU voor het selecteren van deskundigen voor hun eigen wetenschappelijke activiteiten. Daardoor kunnen zowel de EFSA als nationale autoriteiten doeltreffender en flexibeler inspelen op de groeiende werkbelasting, met name in die gevallen waarbij er vraag is naar gespecialiseerd, onvoorzien en spoedeisend werk. Wetenschappers met relevante ervaring op alle werkterreinen van de EFSA, zoals de veiligheid van voeding voor mens en dier, voeding, toxicologie, scheikunde, gezondheid en welzijn van dieren, gewasbescherming en de gezondheid van gewassen, zijn gevraagd om zich aan te melden. Eind 2008 hadden meer dan deskundigen zich aangemeld voor de database van deskundigen. De aanmeldingen die zijn ontvangen worden periodiek geverifieerd door de EFSA. De zoekfunctie waarmee de EFSA en de lidstaten, via de leden van het adviesforum, deskundigen kunnen traceren is sinds eind november 2008 operationeel. De database zal permanent open worden gehouden voor aanmeldingen van deskundigen. 32 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

35 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 Zoönosen: de meest recente tendensen bij pathogenen van door voedsel veroorzaakte ziekten De afdeling Gegevensverzameling zoönosen van de EFSA is verantwoordelijk voor het bewaken en onderzoeken van EU-brede gegevens over zoönosen, antimicrobiële resistentie en uitbraken van door voedsel veroorzaakte ziekten. De gegevens worden ingediend door lidstaten en andere rapporterende landen. Zoönosen zijn ziekten of infecties die worden overgedragen van dieren op mensen. Infecties kunnen rechtstreeks via dieren worden overgebracht of door het eten van besmet voedsel. Deze ziekten kunnen milde symptomen of levensbedreigende aandoeningen teweegbrengen. Elk jaar wordt door de afdeling Gegevensverzameling zoönosen het communautaire verslag gepubliceerd waarin de meeste recente tendensen worden belicht en wetenschappelijke ondersteuning en advies worden gegeven aan Europese risicobeheerders. Het verslag, het enige systematische internationale overzicht in zijn soort, wordt samen met het Europese Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) opgesteld. De werkgroep zoönosen, een pan-europees netwerk van nationale vertegenwoordigers, ondersteunt de EFSA bij het vergaren en uitwisselen van informatie over zoönosen bij dieren en voedsel in hun land. In 2008 ontving de werkgroep informatie van 27 lidstaten en vier landen die geen lidstaat zijn van de EU. De door voedsel veroorzaakte infecties die in de Europese Unie het meeste voorkomen bij mensen worden veroorzaakt door campylobacter, salmonella, en de listeria bacterie. De belangrijkste punten van het verslag uit 2007 zijn onder meer: Campylobacteriose was opnieuw de zoönotische ziekte bij mensen die het vaakst werd gemeld met een toenemend aantal gevallen in de meeste lidstaten. Het aantal gemelde gevallen van campylobacter in levensmiddelen was het hoogste bij vers gevogeltevlees, waarbij het testresultaat positief bleek bij gemiddeld 24 % van de monsters; voor het vierde achtereenvolgende jaar nam het aantal gevallen van salmonellose bij mensen af. Gelet op het aantal meldingen neemt salmonellose als zoönotische ziekte nog steeds een tweede positie in binnen de EU. De belangrijkste bronnen van besmetting voor de mens zijn eieren en vlees afkomstig van varkens en gevogelte; in 2007 werden voor het eerst nieuwe salmonella- beheersprogramma s verplicht gesteld voor de pluimveehouderij in lidstaten. 15 lidstaten hebben al een salmonella-incidentie gemeld die onder de in de EU-wetgeving vastgelegde reductiedoelstelling van 1 % ligt; het aantal gevallen van listeriose bij mensen (1 557) was hetzelfde als in 2006, alhoewel het sterftecijfer van 20 % hoger was, met name onder kwetsbare groepen zoals bejaarden. Listeria werd zelden boven de wettelijk toegestane veiligheidslimiet aangetroffen in kant-en-klare levensmiddelen, maar wanneer deze limiet werd overschreden, was dit meestal bij gerookte vis, vleesproducten en kaas. E F S A J A A R V E R S L A G

36 2.2. Wetenschappelijke hoogtepunten Het klonen van dieren: een complexe aangelegenheid in ontwikkeling Aangezien het klonen van dieren in ontwikkeling is, zouden voedingsproducten van klonen of hun nakomelingen een commerciële realiteit kunnen worden. Daarom heeft de Europese Commissie het verzoek gedaan voor een wetenschappelijk advies van de EFSA over de implicaties van het klonen van dieren voor de voedselveiligheid, de gezondheid en het welzijn van dieren en het milieu. De EFSA heeft haar wetenschappelijk comité (SC) gevraagd om dit advies op te stellen. Het wetenschappelijk comité baseerde zijn oordeel op wetenschappelijke publicaties en gegevens die door collega s zijn getoetst en op andere informatie die als betrouwbaar is aangemerkt. Het comité heeft ook om wetenschappelijke bijdragen van derde partijen gevraagd. In de risicobeoordeling van het SC werden onzekerheden geïdentificeerd vanwege het beperkt aantal onderzoeken dat beschikbaar was. In het bijzonder werd onderkend dat er kennis ontbrak over dierenwelzijnkwesties. Alleen varkens en rundvee zijn in het advies betrokken, aangezien er onvoldoende gegevens waren voor andere soorten. De SC publiceerde in januari 2008 een ontwerpvoorstel voor openbare raadpleging en ontving daarop 285 wetenschappelijke commentaren van meer dan 64 partijen, waaronder particulieren, nietgouvernementele organisaties, brancheorganisaties en nationale beoordelingsorganen. Deze werden meegewogen bij het afronden van het advies dat door het wetenschappelijk comité op de plenaire vergadering in juli 2008 werd goedgekeurd. De belangrijkste conclusies die naar voren zijn gekomen zijn onder meer: bij een deel van de surrogaatmoeders en klonen zijn er serieuze kwesties naar voren gekomen ten aanzien van de gezondheid en het welzijn van dieren. Deze kunnen frequenter en ernstiger zijn dan bij conventioneel gefokte dieren; de meest gebruikte techniek voor het klonen van dieren, somatische celkerntransplantie (SCNT), kan gezonde klonen van rundvee en varkens en gezonde nakomelingen opleveren; er is geen indicatie dat er verschillen zijn ten aanzien van de voedselveiligheid van vlees en melk van gezonde klonen en hun nakomelingen in vergelijking tot vlees en melk van conventioneel gefokte dieren; er was geen indicatie dat klonen en hun nakomelingen nieuwe of extra milieurisico's met zich meebrengen, maar de beschikbare gegevens waren beperkt. Het wetenschappelijk comité deed als aanbeveling de gezondheid en het welzijn van klonen te onderzoeken en te bewaken tijdens hun leven. Er moeten verdere risicobeoordelingen worden uitgevoerd op andere voedselproducerende dieren dan varkens en rundvee, die eveneens via SCNT zijn geproduceerd, wanneer de relevante gegevens beschikbaar zijn. Daarnaast adviseert de SC dat de oorzaken van ziekten en sterfte bij klonen verder onderzocht moeten worden. De kwetsbaarheid van klonen en hun nakomelingen voor ziekte onder conventionele houderijomstandigheden moet ook worden onderzocht. De Europese Commissie neemt in overweging of verdere acties of maatregelen nodig zijn met betrekking tot gekloonde dieren, hun nakomelingen en hun producten, zoals vlees en melk. Klonen trekt internationaal zeer veel belangstelling om wetenschappelijke en ethische redenen. Ethische vraagstukken vallen niet binnen de taakstelling van de EFSA en zullen apart worden behandeld door de Europese Groep voor ethiek in wetenschap en nieuwe technologie. 34 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

37 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 Gezondheidsclaims: zorgen voor geïnformeerde en zinvolle keuzes voor de consument In de EU zijn er in de winkels steeds meer levensmiddelen te vinden met een voedings- of gezondheidsclaim. Voedingsclaims verwijzen naar gezonde voedingseigenschappen, zoals weinig vet, vezelrijk of bevat geen toegevoegde suiker. Een gezondheidsclaim suggereert een verband tussen de consumptie van een bepaald voedingsmiddel en de gezondheid, zoals botontwikkeling of cholesterolverlagend. Richtsnoer en wetenschappelijk advies Het kunnen vertrouwen op dergelijke claims is essentieel om consumenten te helpen om geïnformeerde en zinvolle voedingskeuzes te maken. Daarom hebben beleidsmakers in de EU in december 2006 een verordening aangenomen over het gebruik van voedingsen gezondheidsclaims voor levensmiddelen en geharmoniseerde regels vastgesteld waaronder de eis dat producten die een claim voeren aan bepaalde voedingsprofielen moeten voldoen. De verordening waarborgt dat claims die worden gedaan over levensmiddelen duidelijk en nauwkeurig zijn en met wetenschappelijk bewijs kunnen worden onderbouwd. Alleen producten die daadwerkelijk voordelen bieden, mogen een gezondheids- of voedingsclaim vermelden op etiketten of die claim gebruiken bij de marketing. Het door de EFSA verstrekte wetenschappelijke advies is een hulpmiddel voor de Commissie en de lidstaten om voedingsprofielen vast te stellen. Het advies biedt ook een richtsnoer voor aanvragers bij het indienen van gezondheidsclaims. In 2008 waren de twee belangrijkste taken van de EFSA bij het ondersteunen van het invoeren van de verordening: geven van wetenschappelijk advies voor een EU-brede lijst van toegestane generieke gezondheidsclaims (zoals Calcium is goed voor u ) voor januari 2010; beoordelen of nieuwe generieke gezondheidsclaims op basis van nieuw ontwikkeld wetenschappelijk bewijs of claims met betrekking tot het beperken van ziekterisico's en claims gericht op de ontwikkeling of gezondheid van kinderen, wetenschappelijk betrouwbaar en gerechtvaardigd zijn. Lijst van generieke claims in de maak De generieke claims krachtens artikel 13 zijn gezondheidsclaims die verwijzen naar de rol van een nutriënt of stof bij de groei, de ontwikkeling en het functioneren van het lichaam, naar de psychologische effecten en gedragsfuncties, naar afvallen en gewichtsbeheersing of naar het hongerstillend effect. In juli 2008 heeft de Europese Commissie de EFSA gevraagd om een wetenschappelijk advies op te stellen inzake de EU-lijst van toegestane gezondheidsclaims en overlegde daarbij aan de EFSA een conceptlijst van hoofdtrefwoorden. Deze lijst was samengesteld op basis van zo n claims die de lidstaten hadden verstrekt en die door de Commissie waren onderzocht. De lijst van juli is door de Commissie in november en december 2008 bijgewerkt. De bijgewerkte versie omvat nieuwe claims die zijn overlegd door de lidstaten en wijzigingen van eerder ingediende claims. Elk trefwoord in de lijst is opgebouwd uit een voedingsbestanddeel, de relatie ervan met gezondheid en een voorbeeld van de tekst. Eind 2008 had de EFSA in totaal hoofdtrefwoorden met betrekking tot gezondheidsclaims, waarbij rekening is gehouden met de gebruiksomstandigheden en beschikbare referenties voor ongeveer vergelijkbare gezondheidsclaims. E F S A J A A R V E R S L A G

38 Voorafgaand aan de wetenschappelijke evaluatie van de claims heeft de EFSA de claims in de conceptlijst aan een eerste selectie onderworpen. Uit deze procedure kwam naar voren dat voor een aantal claims nadere informatie is vereist voordat deze kunnen worden geëvalueerd. Om het wetenschappelijke werk te kunnen stroomlijnen heeft het NDA-panel een aantal subwerkgroepen ingesteld die bestaan uit wetenschappelijke deskundigen met relevante kennis van de verschillende soorten claims. In 2008 heeft de EFSA veel voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd en zij streeft ernaar om aan de termijn van 31 juli 2009 te voldoen voor die claims van de julilijst waarvoor adequate gegevens zijn ontvangen. 40 adviezen in 2008 Eind december 2008 had het NDA-panel ook meer dan 35 adviezen goedgekeurd over claims met betrekking tot het beperken van ziekterisico s en over claims gericht op de ontwikkeling en gezondheid van kinderen en 5 adviezen met betrekking tot claims op basis van nieuw ontwikkeld wetenschappelijk bewijs. De rol van de EFSA is om te toetsen of de gezondheidsclaims kunnen worden onderbouwd met wetenschappelijk bewijs, waarbij zij binnen vijf maanden na ontvangst van de volledige aanvraag haar advies geeft. De adviezen zijn binnen de in de verordening gestelde termijn goedgekeurd en gepubliceerd en zijn nu beschikbaar op de website van de EFSA. Op basis van deze adviezen zullen de Commissie en de lidstaten beslissen of en hoe zij deze claims zullen toestaan bij toekomstig gebruik voor levensmiddelen. Snel inspelen op risico s voor de volksgezondheid De EFSA streeft ernaar om een betrouwbare bron van ondersteuning te zijn met een adequaat reactievermogen voor besluitvormers en risicobeheerders. In 2008 vergden verschillende incidenten met betrekking tot besmette voedselproducten een spoedreactie van de EFSA, zodat risicobeheerders snel actie konden ondernemen om consumenten te beschermen. Onzuiverheden in zonnebloemolie uit de Oekraïne, het aantreffen van melamine in uit China geïmporteerde melkproducten en dioxine in Iers varkensvlees waren allemaal urgente voedselveiligheidsincidenten die een snel antwoord vereisten. Binnen een paar dagen zorgde de EFSA voor het benodigde wetenschappelijke advies en ondersteuning aan de Europese Commissie. De in 2008 ingestelde kerndatabase Europese voedselconsumptie van de EFSA was van groot nut voor het beoordelen van de blootstelling en het tijdig reageren. Onzuiverheden in zonnebloemolie In april 2008 kreeg de EFSA een verzoek van de Europese Commissie voor een spoedadvies over zonnebloemolie die uit de Oekraïne was geïmporteerd en besmet bleek te zijn met hoge concentraties aardolie. Op dezelfde dag gaf de EFSA een eerste overzicht op basis van de gegevens die op dat moment beschikbaar waren. Nadat de EFSA op 21 mei aanvullende analysegegevens had ontvangen, berekende zij de blootstellingswaarden en stelde zij haar oorspronkelijke overzicht bij. De verklaring die vervolgens op 27 mei werd gepubliceerd vermeldde dat blootstelling aan zonnebloemolie die besmet is met aardolie met een hoge viscositeit weliswaar onwenselijk was voor menselijke consumptie, maar geen risico vormde voor de volksgezondheid in het onderhavige geval. De Commissie stelde toen speciale beheersvoorwaarden vast voor het importeren van zonnebloemolie uit de Oekraïne. 36 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

39 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 Melamine in samengestelde voedselproducten In september 2008 werden er in China gevallen gemeld van baby s en kinderen die leden aan nierfalen, in een aantal gevallen met een dodelijke afloop. Men ontdekte dat het melkpoeder dat was gebruikt voor babyvoeding besmet was melamine. Er kon niet worden uitgesloten dat samengestelde voedselproducten uit China, zoals koekjes en chocolade, met besmet melkpoeder de EU-markt hadden bereikt. In september vroeg de Commissie de EFSA om een wetenschappelijk spoedadvies te geven over de risico s voor de menselijke gezondheid en rekening te houden met doemscenario s bij de risicobeoordeling. De EFSA ontwikkelde theoretische blootstellingsscenario s die waren gebaseerd op Europese consumptiecijfers van koekjes en chocolade en de gemelde besmettingsniveaus. Binnen een week meldde de EFSA dat de berekende blootstelling geen reden tot zorg gaf voor de gezondheid van volwassen in Europa, zelfs niet bij een doemscenario. Echter, kinderen die zowel koekjes als chocola aten, zouden in theorie de toegestane dagelijkse inname met een factor drie kunnen overschrijden. De verklaring benadrukte dat het tot op dat moment onbekend was of dergelijke theoretische, hooggeconcentreerde blootstellingsscenario zich zouden kunnen voordoen in Europa. De Europese Commissie heeft onmiddellijk tijdelijke maatregelen ingevoerd om de consumenten in de EU te beschermen. Dioxine in varkensvlees In december 2008 werden er bij routinecontroles van Iers varkensvlees verhoogde concentraties polychloorbifenylen (PCB s) aangetroffen. De Europese Commissie vroeg de EFSA om binnen twee dagen advies te geven over het risico voor de menselijke gezondheid van dioxine in varkensvlees en van besmette varkensvleesproducten in samengestelde voedselproducten. Op basis van de beperkte set aan gegevens en uitgaande van de veronderstelling dat de blootstelling aan de verhoogde concentraties begon in september 2008, gaf de EFSA binnen twee dagen een verklaring die uit verschillende blootstellingsscenario s bestond voor zowel gemiddelde consumenten als consumenten van veel varkensvlees, uitgaande van verschillende besmettingsniveaus en verhoudingen van besmet vlees. De EFSA concludeerde dat in het onwaarschijnlijke geval van hoge consumptieniveaus van Iers varkensvlees, waarbij al het vlees besmet zou zijn met de hoogst gemeten dioxineconcentratie voor de hele periode van het incident, de in de toelaatbare wekelijkse inname ingebouwde veiligheidsfactor in het gedrang zou komen, maar dat dit niet per se zou leiden tot schadelijke effecten voor de gezondheid. In het meer waarschijnlijke scenario van een gemiddeld consumptieniveau van 10 % besmet varkensvlees gedurende 90 dagen, zou de belasting van het lichaam met ongeveer 10 % toenemen. De overweging van de EFSA was dat, hoewel de aanwezigheid van dioxine in voeding onwenselijk is, deze toegenomen belasting van het lichaam voor dit specifieke blootstellingsincident geen reden voor zorg gaf. Vanwege de snelle levering van het wetenschappelijk advies, konden de risicobeheerders de Europese Commissie en de lidstaten op dezelfde dag van het uitbrengen van de EFSA-verklaring met elkaar overleggen en overeenstemming bereiken over richtsnoeren voor maatregelen die genomen moesten worden. E F S A J A A R V E R S L A G

40 Nieuw toetsingssysteem voor een betere kwaliteitsborging Wetenschappelijke expertise en onafhankelijkheid zijn bepalend voor het werk van de EFSA. Beide zijn kritische factoren voor het bouwen aan en behouden van geloofwaardigheid en het vertrouwen van het publiek in het Europese voedselveiligheidssysteem. De EFSA functioneert binnen een beleidsmatig en procedureel kader dat de beste praktijk en onafhankelijkheid in alle stadia van het wetenschappelijk proces waarborgt. Interne en externe toetsing Het wetenschappelijk comité (SC) van de EFSA ontwikkelde in 2008 een voorstel voor een toetsingssysteem om de kwaliteit van wetenschappelijke producten te beoordelen door middel van zelfevaluatie tijdens het opstellen van alle wetenschappelijke adviezen en andere producten. Het toetsingssysteem bestaat uit drie modules: zelfevaluatie tijdens het tot stand komen van een wetenschappelijk document. Hiermee wordt gecontroleerd of de beste methode wordt gevolgd; interne toetsing door een senior wetenschappelijk medewerker bij de EFSA op basis van een steekproefsgewijze selectie van wetenschappelijke documenten; externe toetsing door hooggekwalificeerde onafhankelijke externe deskundigen. De zelfevaluatie en interne toetsing zijn in 2008 gelanceerd en de externe toetsing zal in 2009 worden ingevoerd. Versterken van het systeem van opgave van belangen De onafhankelijkheid van de wetenschappelijke deskundigen die betrokken zijn bij de activiteiten van de EFSA en van alle stafmedewerkers van de EFSA wordt gewaarborgd door een verplichte verklaring ten aanzien van hun onafhankelijkheid en een opgave van belangen (DoI). Volgend op een beslissing van de raad van bestuur in 2007 om het verwerken van DoI s te verbeteren, is het proces in 2008 verder versterkt. Aan alle wetenschappelijke deskundigen die door de EFSA worden ingezet, is in de zomer van 2008 gevraagd om hun jaarlijkse opgave van belangen voor het eerst elektronisch in te dienen. Het onlinesysteem vervangt de papieren formulieren die eerder werden verstrekt door deskundigen en medewerkers van de EFSA. Alle versies worden elektronisch gearchiveerd en kunnen gemakkelijk worden geëvalueerd. De experts krijgen automatisch bericht wanneer er bijgewerkte versies nodig zijn en wanneer hun opgaven zijn goedgekeurd en openbaar zijn gemaakt op de website van de EFSA. Elke deskundige heeft één jaarlijkse opgave voor al zijn/haar activiteiten, zelfs als hij/zij in verschillende werkgroepen voor verschillende panels zit. In het nieuwe systeem zal het ook makkelijker zijn om jaarlijkse opgaven bij te werken bij wijziging van omstandigheden. Bovendien moeten, om relevante belangen te kunnen behandelen die een relatie hebben met een specifieke activiteit, belangen ook worden vermeld in een specifieke opgave van belangen volgens de agenda voordat de vergadering plaatsvindt, onverminderd het mondelinge verzoek om opgave van belangen aan het begin van de vergadering. De elektronische procedure die hiervoor is ontwikkeld is een hulpmiddel voor de Autoriteit om wetenschappers te screenen op mogelijke belangenconflicten. Dit stelt de EFSA in staat om wetenschappers van specifieke discussies weg te sturen als er een belangenconflict is vastgesteld. Een herziening in oktober 2008 van de invoering van het DoI-beleid maakt een evaluatieprocedure mogelijk in die gevallen waar de betrokkenheid van een deskundige bij een specifiek EFSA-advies aanleiding geeft tot vragen. Samen versterken deze nieuwe procedures de transparantie en duidelijkheid voor de deskundigen, de EFSA en de buitenwereld. 38 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

41 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN BEVORDEREN VAN EEN NAUWERE SAMENWERKING MET DE LIDSTATEN Vergadering van het adviesforum in Rome, april 2008 Om haar rol te kunnen spelen in Europa s voedselveiligheidssysteem, moet de EFSA gegevens, informatie en beste praktijken uitwisselen, nieuwe risico s identificeren en op samenhangende wijze voorlichting geven over risico s in de voedselketen. In dat kader heeft de EFSA de banden met lidstaten nog verder aangehaald via bilaterale bezoeken en door nauw samen te werken via het adviesforum van de EFSA en met het netwerk van nationale focal points. Daarnaast werden er subsidies toegekend aan de bijna 400 organisaties in de lidstaten die, krachtens artikel 36 van de oprichtingsverordening van de EFSA, de Autoriteit kunnen helpen bij het opstellen van adviezen of het verzamelen van gegevens, en is het aantal contracten dat is toegekend aan onderzoeksorganisaties voor het uitvoeren van wetenschappelijk werk ook toegenomen. In 2008 heeft de EFSA 5,5 miljoen EUR uitgegeven aan subsidies en contracten, tegen de 2,9 miljoen EUR die is uitgegeven in Adviesforum: versterken van de pan-europese samenwerking Versterken van de Europabrede samenwerking De strategie voor samenwerken en netwerken van de EFSA, die het kader schetst en de prioriteiten aangeeft voor de samenwerking tussen de Autoriteit en de lidstaten, werd met de steun van het adviesforum ontwikkeld. Het adviesforum verbindt de EFSA met de nationale autoriteiten voor voedselveiligheid in alle 27 lidstaten en heeft waarnemers uit Noorwegen, IJsland, Zwitserland en de Europese Commissie. Het forum neemt een centrale plaats in in de samenwerkingsbenadering van de EFSA om samen met de lidstaten van de EU onderwerpen op het gebied van Europese risicobeoordeling en voorlichting over risico s aan te pakken. In 2008 brachten de leden ook een strategie ten uitvoer voor nauwere samenwerking, die zich speciaal richtte op het uitwisselen van wetenschappelijke informatie, het bundelen van middelen en het coördineren van werkprogramma s op het gebied van gezondheid van dieren en gewassen. Met het oog op de toenemende werkbelasting van de EFSA op deze terreinen, waren deze vergaderingen gericht op het stellen van prioriteiten en het stroomlijnen van het werk van de EFSA en nationale autoriteiten. Het adviesforum gaf in 2008 tijdens twee vergaderingen de aftrap voor deze onderwerpen. Gezondheid van dieren Streven naar snel uitwisselen van gegevens In mei 2008 kwamen vertegenwoordigers van het adviesforum voor de gezondheid van dieren voor de eerste keer samen in Parma. Tijdens de vergadering stelden de vertegenwoordigers zich op de hoogte van eerdere en huidige activiteiten van het panel voor de gezondheid en welzijn van dieren van de EFSA (zie blz. 20). In het licht van de algemene EU-strategie gezondheid van dieren , die een kader biedt voor maatregelen van de EU op het gebied van gezondheid en welzijn van dieren voor de komende zes jaar, werden de doelstellingen van de EFSA om haar geïntegreerde benadering te verbeteren, besproken. Dit omvat een mogelijke procedure voor een snelle en efficiënte samenwerking tussen de EFSA en de lidstaten. Er zal speciaal worden ingezet op het versnellen van het geven van wetenschappelijk E F S A J A A R V E R S L A G

42 Eerste vergadering van nationale contactpunten in Parma, maart 2008 advies via het snel uitwisselen van gegevens tussen de EFSA en relevante partnerorganisaties en via het mobiliseren en coördineren van EU-brede wetenschappelijke expertise over onderwerpen binnen de taakstelling van de EFSA. In deze context vroeg de EFSA aandacht voor haar elektronische platform voor informatie-uitwisseling dat in 2008 van start is gegaan (zie blz. 41). Welzijn van gewassen Meer richtsnoeren door de EFSA Twintig nationale deskundigen op het gebied van welzijn van gewassen van het adviesforum van de EFSA kwamen in oktober 2008 samen met gewassendeskundigen van de EFSA en de Europese Commissie. De EFSA en de nationale deskundigen spraken met elkaar over het harmoniseren van risicobeoordelingsmethoden van bestrijdingsmiddelen (PRA s) en de gegevens die nodig zijn voor verschillende soorten risicobeoordeling. De deelnemers kwamen overeen dat het harmoniseren van methoden de hoogste prioriteit had aangezien de huidige richtsnoeren werden ontwikkeld in verschillende kaders. Het panel voor de gezondheid van gewassen van de EFSA inventariseerde de huidige kwesties en de uitdagingen voor de toekomst op het gebied van risicobeoordeling van bestrijdingsmiddelen en verwees naar het richtsnoer voor het evalueren van PRA s, dat momenteel wordt opgesteld (zie blz. 27). Dit document zou een centrale rol kunnen spelen bij het beoordelen van bestrijdingsmiddelen die worden gebruikt bij gewassen en die een bedreiging vormen voor de productie van gewassen en de biodiversiteit, en zou van bijzonder nut kunnen zijn voor nationale autoriteiten in de hele EU. De deelnemers verwelkomden het initiatief van de EFSA om een inventaris op te stellen van de gegevensbronnen voor risicobeoordelingsmethoden van bestrijdingsmiddelen. Deze inventaris zal binnenkort beschikbaar zijn voor nationale autoriteiten. Focal points in alle lidstaten De focal points ondersteunen de leden van het adviesforum bij hun taken, bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat wetenschappelijke informatie wordt uitgewisseld tussen de EFSA en de lidstaten en door de zichtbaarheid van de EFSA te vergroten. In 2008 hebben alle 27 lidstaten van de EU focal points ingesteld en ter zake overeenkomsten ondertekend. Ook Noorwegen heeft officieel een focal point ingesteld en Zwitserland neemt deel als waarnemer. In de loop van het jaar werden er drie focal-pointvergaderingen gehouden om de activiteiten te coördineren en ervaringen uit te wisselen over het uitvoeren van hun taken. De nationale focal points hebben zich ook ingezet voor het opzetten van nationale netwerken. Deze zullen een bijdrage leveren bij het verzamelen en verspreiden van wetenschappelijke informatie die van essentieel belang is voor het werk van de Autoriteit. Steun voor de database van deskundigen van de EFSA Door het testen van en ruchtbaarheid geven aan de database van deskundigen van de EFSA (zie blz. 30), speelden de focal points een belangrijke rol bij het succesvol lanceren van de database in juni en ook bij de verdere ontwikkeling daarvan. Alle focal points verspreidden informatie over de database aan hun nationale netwerken van meer dan 140 instellingen en deskundigen. Dankzij hun steun ontvingen de lidstaten en de EFSA een continue stroom van aanmeldingen van wetenschappelijke deskundigen die bereid zijn om de lidstaten en de EFSA bij te staan bij wetenschappelijke ad-hocactiviteiten. Tegen het einde van het jaar hadden meer dan deskundigen hun gegevens ingestuurd. 40 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

43 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 Naast het promoten van de database van deskundigen hielpen de focal points ook bij het onder de aandacht brengen van de oproep voor nieuwe leden voor het wetenschappelijk comité en voor acht van de panels van de EFSA door publiciteitsmaterialen te verspreiden, presentaties te geven in hun eigen land en door een koppeling te plaatsen op hun eigen website naar de oproep op de website van de EFSA. Zij droegen ook bij aan twee seminars gericht op het vergroten van het aantal aanmeldingen van deskundigen uit de nieuwe lidstaten. Faciliteren van het uitwisselen van pan-europese informatie De focal points hebben doeltreffend bijgedragen aan de uitwisseling van informatie over nationale activiteiten op het gebied van risicobeoordelingen tussen de EFSA en de lidstaten. Een elektronisch instrument voor het uitwisselen van wetenschappelijke informatie binnen de lidstaten en de EFSA is ontwikkeld. Dit platform voor informatie-uitwisseling faciliteert het tijdig uitwisselen van informatie, met name van documenten die niet makkelijk toegankelijk zijn. Voor de ontwikkeling van het platform vormden de focal points een werkgroep die voor het eerst samenkwam in mei Het platform werd vier maanden daarna gelanceerd. Er werden ook verschillende vragenlijsten door de EFSA naar de focal points gestuurd met het verzoek om te assisteren bij het verzamelen van antwoorden op specifieke vragen. Hierop antwoordden zij deels rechtstreeks of zij stuurden de vragenlijsten door naar de relevante deskundigen of instellingen in hun eigen land (zoals bij het sterftecijfer onder bijenkoloniën). Dit leidde uiteindelijk tot verder onderzoek in samenwerking met de organisaties van de lidstaten (zie blz. 43). Bevorderen van de zichtbaarheid van de EFSA Om het werk van de EFSA een nog bredere bekendheid te geven in hun eigen land ontwikkelden de focal points in nauwe samenwerking met leden van de werkgroep voorlichting van het adviesforum diverse ondersteunende materialen. Zo stelden zij nieuwsbrieven, brochures en folders op waarin de rol en de activiteiten van de focal points en de samenwerking met de EFSA wordt beschreven. Daarnaast hebben de focal points meer dan 40 nationale wetenschappelijke manifestaties en bijeenkomsten in de lidstaten georganiseerd om de zichtbaarheid van de EFSA te vergroten en uit te leggen hoe men aansluiting kan vinden bij de EFSA. Gebruikmaken van de nationale knowhow: ESCO-werkgroepen Het mobiliseren van wetenschappelijke middelen binnen heel Europa is een belangrijke prioriteit voor de EFSA. De EFSA heeft daarom werkgroepen ingesteld om uitvoering te geven aan wetenschappelijke samenwerking. Deelnemers aan de ESCOprojecten zijn onder meer nationale deskundigen die door de lidstaten via het adviesforum zijn benoemd, leden van de wetenschappelijke panels of het wetenschappelijk comité en wetenschappelijke medewerkers van de EFSA. In 2008 waren vijf ESCO-werkgroepen (zie kader 42) actief betrokken bij specifieke wetenschappelijke aandachtsgebieden van de lidstaten en de EFSA, waarvan er twee hun taken hebben afgerond. Hun werk ondersteunt het werk van de panels en het wetenschappelijk comité van de EFSA. E F S A J A A R V E R S L A G

44 ESCO-werkgroepen in 2008 Botanische en afgeleide preparaten Deze werkgroep heeft gewerkt aan een ontwerp-voorstel inzake de beoordeling van de veiligheid van botanische en afgeleide preparaten. Nieuwe risico s Deze werkgroep houdt zich bezig met het benoemen van indicatoren voor nieuwe risico s en ontwikkelt procedures en beste praktijken voor het verzamelen, analyseren en evalueren van gegevens om nieuwe risico s te kunnen beoordelen. De werkgroep heeft ook aanbevelingen gedaan voor onderzoeksactiviteiten op dit terrein. Opzetten van de EFSA-database van externe deskundigheden Deze werkgroep heeft een database van externe wetenschappelijke deskundigen opgesteld (gelanceerd op 5 juni 2008) ter ondersteuning van de activiteiten van het wetenschappelijk comité, de wetenschappelijke panels en werkgroepen van de EFSA (zie blz. 30). Risico-batenanalyse van het toevoegen van foliumzuur aan voedingsmiddelen Deze werkgroep wisselt ervaringen en wetenschappelijke informatie uit over het toevoegen van foliumzuur aan voedingsmiddelen ter voorkoming van neuraalbuis-defecten. Bevorderen van geharmoniseerde benaderingen voor risicobeoordeling in de lidstaten Deze werkgroep is ingesteld om beter inzicht te krijgen in hoe de lidstaten risicobeoordelingen uitvoeren (zie hieronder). Bevorderen van geharmoniseerde benaderingen voor risicobeoordeling in de lidstaten Het harmoniseren van benaderingen voor risicobeoordeling tussen de lidstaten is belangrijk voor de EFSA. Dit harmoniseren is niet erop gericht om methoden voor risicobeoordeling te standaardiseren, maar op het identificeren van mogelijke verschillen in benaderingen die worden gehanteerd door de verschillende lidstaten. Het harmoniseren van de verschillende gehanteerde benaderingen zal de transparantie en het vertrouwen van de lidstaten in elkaars riscobeoordelingen vergroten. EFSA bevorderde het harmoniseren door het opzetten van een ESCOwerkgroep om het institutionele kader, de organisatiestructuur en de procedurele aspecten van risciobeoordelingen in de lidstaten van de EU, Noorwegen en Zwitserland in kaart te brengen. In dit kader heeft de werkgroep informatie van de relevante nationale organisaties voor risicobeoordeling verzameld via een vragenlijst die werd verspreid door focal points. Het hoge responscijfer was een duidelijke indicatie van het belang en de belangstelling die lidstaten hebben met betrekking tot het harmoniseren van benaderingen voor risicobeoordeling voor heel Europa. In december 2008 gaf de EFSA de uitvoerend directeur van de EFSA een gedetailleerd rapport inclusief een aantal aanbevelingen op 42 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

45 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 basis van de onderzoeksresultaten. Hoewel landen hun risicobeoordelingsactiviteiten verschillend organiseren, lijken veel procedures ter plaatse aan te sluiten bij of niet in conflict te zijn met procedurele richtsnoeren die worden ontwikkeld en toegepast door de EFSA. Een van de uitdagingen bij het uitvoeren van wetenschappelijke risicobeoordelingen is het ontbreken van beschikbare en betrouwbare gegevens. Samenwerken op het vlak van het zoeken, verzamelen en uitwisselen van gegevens zal daarom een belangrijke prioriteit blijven voor de EFSA en de lidstaten. Om het harmonisatieproces te bevorderen waren de aanbevelingen van de werkgroep als volgt: de EFSA en de lidstaten moeten zogenaamde landprofielen ontwikkelen om beter zicht te krijgen op de rol en de deskundigheid van nationale organisaties voor risicobeoordeling in de verschillende landen; relevante risicobeoordelingsproducten van nationale organisaties moeten openbaar toegankelijk worden gemaakt; instrumenten voor kwaliteitsbeheer moeten een plek krijgen in het risicobeoordelingsproces; benaderingen voor risicobeoordeling moeten binnen de specifieke wetenschappelijke gebieden verder worden geharmoniseerd. Meer wetenschappelijke ondersteuning Het toevertrouwen van wetenschappelijke en technische taken via subsidies en aanbestedingen aan vakkundige organisaties zijn voorbeelden van manieren waarop de EFSA wetenschappelijk samenwerkt met de lidstaten. Ingevolge artikel 36 van de oprichtingsverordening van de EFSA heeft de raad van bestuur in 2006 een lijst goedgekeurd van organisaties op wie de EFSA een beroep kan doen voor ondersteuning via oproepen voor voorstellen. Deze lijst is gebaseerd op benoemingen van de lidstaten. In december 2008 heeft de raad van bestuur van de EFSA een bijgewerkte lijst van artikel 36-organisaties goedgekeurd. Hierdoor werden er 128 nieuw aangewezen organisaties toegevoegd aan de 243 die al eerder op de lijst stonden een toename van meer dan 50 %, waardoor de wetenschappelijke expertise en vakkundigheid die beschikbaar zijn voor de EFSA aanzienlijk werden versterkt en verbreed. De focal points hielpen de EFSA bij het bijwerken en het onderhouden van deze lijst door geschikte instellingen in hun eigen land te identificeren. In 2008 plaatste de EFSA 18 artikel 36-oproepen voor voorstellen voor wetenschappelijke ondersteuning ter waarde van in totaal 2,2 miljoen EUR. In 2008 werden artikel 36-oproepen geplaatst op de volgende gebieden: verzamelen en analyseren van gegevens en ander voorbereidend werk dat bijdraagt aan de werenschappelijke adviezen van de Autoriteit op het gebied van contaminanten, dierengezondheid en voedseladditieven; voorbereidend werk bij het opstellen van nieuwe en geharmoniseerde methoden voor benaderingen en richtsnoeren op het gebied van zoönosen, bestrijdingsmiddelen, gezondheid van gewassen en dierenwelzijn; het verzamelen en analyseren van gegevens waaronder het ontwikkelen van een database voor het bevorderen van risicobeoordelingen op het gebied van bestrijdingsmiddelen, chemische samenstellingen, gezondheid van bijen en blootstellingsbeoordelingen. E F S A J A A R V E R S L A G

46 4. VOORLICHTING GEVEN OVER RISICO S HET BEREIK VAN DE EFSA VERGROTEN De EFSA blijft zich inzetten voor het actief en breed voorlichting geven over haar wetenschappelijk advies. De Autoriteit streeft ernaar om relevante, nauwkeurige en zinvolle informatie tijdig aan risicobeheerders, risicobeoordelaars, wetenschappers en andere belanghebbenden en geïnteresseerde partijen te leveren. Deze benadering wordt geschraagd door de drie overkoepelende doelstellingen van de voorlichtingsstrategie van de Autoriteit: samenhang benadrukken in haar voorlichtingsuitingen via het versterken van de samenwerking met relevante autoriteiten in heel Europa; zorg dragen voor de verspreiding van toegankelijke en begrijpelijke berichten; het bewustzijn vergroten en inzicht in de EFSA en haar wetenschappelijk werk. De voorlichting van de EFSA boekte grote voortgang door deze doelstellingen te vertalen naar actie: meer proactieve, stevige en sterke voorlichting die de doelgroepen van de EFSA bereikt en via hen een breder publiek. Daarnaast droegen een nauwere samenwerking met nationale autoriteiten voor voedselveiligheid bij aan een grotere algemene samenhang in risicovoorlichting, wat leidde tot consistente berichten in heel Europa en daarbuiten. Coherente risicovoorlichting: een duidelijke stem in heel Europa Netwerken: kracht uit diversiteit Het geven van voorlichting over complexe wetenschappelijke kwesties kan op zichzelf uitdagend zijn. Voeg de dagelijkse rol van de EFSA hieraan toe om de beïnvloeders te beïnvloeden en beleidsmakers, risicobeheerders, belanghebbenden, de media en wetenschappers in heel Europa te bereiken, en de uitdaging neemt toe. Om het bereik in de lidstaat te bevorderen, werkt de EFSA nauw samen met nationale autoriteiten voor voedselveiligheid in de lidstaten. Een dergelijke samenwerking is cruciaal om te kunnen waarborgen dat de cultureel en taalkundig diverse bevolking van bijna 500 miljoen burgers begrijpelijke en consistente berichten krijgt die zijn gebaseerd op onafhankelijke en op wetenschappelijk bewijs gebaseerde informatie. Hier speelde de Werkgroep voorlichting van het adviesforum van de EFSA (AFWGC) opnieuw een belangrijke rol, die verder werd 44 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

47 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 versterkt in Deze werkgroep verbindt de voorlichtingsafdelingen van nationale agentschappen voor voedselveiligheid en bouwt aan een meer op samenwerking gerichte en geïnformeerde benadering van de voorlichting over risico's in de voedselketen en aan het bevorderen van samenhang van berichten over voedselveiligheid binnen de EU. De autoriteiten in de lidstaten werden vooraf geïnformeerd over belangrijke berichten die door de EFSA werden uitgebracht en op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen. Voorbeelden in 2008 zijn onderwerpen als TSE s in de melk van herkauwers, het klonen van dieren, nanotechnologie, gezondheidsclaims en de veiligheid van kleurstoffen in voeding. Deze samenwerking maakt het mogelijk dat nationale partners nadere mededelingen, afgestemd op de behoeften van individuele consumentengroepen in hun eigen landen, konden voorbereiden. Ervaringslessen delen met de lidstaten en agentschappen van de EU De werkgroep streeft er ook naar om beste praktijken voor risicovoorlichting te ontwikkelen. Ervaringslessen worden gedeeld door het evalueren van voorlichtingsinitiatieven en campagnes die zijn uitgevoerd door de EFSA en nationale agentschappen. De werkgroep analyseerde bijvoorbeeld hoe Oostenrijk zijn voorlichting deed over fruit en planten die waren behandeld met antibiotica als bescherming tegen het uitbreken van bacterievuur en hoe dierenwelzijnkwesties werden behandeld in Finland. Samen met diverse andere agentschappen van de EU nam de EFSA ook deel aan de workshop van het Europees agentschap voor chemische stoffen over risicovoorlichting en het informatie- en communicatienetwerk van de agentschappen van de EU. Snel reageren als waarborg voor bescherming en vertrouwen De EFSA bevordert een algemene samenhang in publieke uitspraken over risico s en coördineert haar risicovoorlichting met risicobeheerders, in het bijzonder de Europese Commissie. Dit is van essentieel belang tijdens een crisis. In heel 2008 reageerde de EFSA snel op urgente situaties zoals het aantreffen van dioxine in Iers varkensvlees, het ontdekken van melamine in samengestelde voedselproducten die melk bevatten dat afkomstig is uit China of de besmetting van de bakolie uit de Oekraïne met aardolie. In het geval van de dioxine werden de wetenschappelijke verklaring en het gerelateerde persbericht al binnen twee dagen uitgebracht na ontvangst van het verzoek van de Commissie voor urgente wetenschappelijke assistentie. E F S A J A A R V E R S L A G

48 Wijdverspreid bereik De berichtgeving in de media in 2008 was 62 % hoger dan in 2007 en dit werd ondersteund door bijna drie keer zoveel media-interviews dat jaar in vergelijking tot Het aantal persberichten en -verklaringen nam met bijna 40 % toe. Deze stijging werd bevorderd door persbijeenkomsten met de Europese media, zoals de gezamenlijke persbijeenkomst die werd gehouden met de Europese Commissie in februari over het advies van de EFSA over voedselprofielen voor producten met een voedings- en gezondheidsclaim. In juli werd de persbijeenkomst in Brussel over het definitieve advies van de EFSA over het klonen van dieren bijgewoond door meer dan 30 mediakanalen, kranten en omroepen. Invloedrijke media, variërend van de Washington Post tot aan Le Monde en The Financial Times, alsmede internationale radio- en tv-stations uit verscheidene EU-landen, berichtten allemaal over het advies van de EFSA over klonen. Onderwerpen zoals melamine, nanotechnologie, bestrijdingsmiddelen, GMO s, gezondheidsclaims en de nieuwe leden van het wetenschappelijk comité en de panels, werden in heel Europa allemaal door de media belicht. Eenvoud: naar meer inzicht Eenvoud is de rode draad die door de voorlichting van de EFSA loopt. De voorlichting is erop gericht om het algemene inzicht in het werk van de EFSA en haar rol in het Europese voedsel- en voederveiligheidssysteem tussen partners, belanghebbenden en het publiek, te vergroten. Zo is er bijvoorbeeld een afbeelding van een werkstroom op de website geplaatst die laat zien hoe EFSA adviezen ontwikkelt om de risicobeoordelingsprocessen van de EFSA duidelijker en inzichtelijker te maken Ook de rubriek onderwerpen, die in 2007 werd geïntroduceerd en thema s behandelt zoals door voedsel veroorzaakte ziekten, gezondheid van dieren en voedingsreferentiewaarden, heeft het aantal thema s fors uitgebreid. Hier wordt het werk van de EFSA op een gemakkelijk te begrijpen en samenhangende manier gepresenteerd, met een algemene inleiding op het onderwerp, het regelgevende kader van de EU, een uitleg van het wetenschappelijke werk van de EFSA en koppelingen naar gerelateerde meningen en andere belangrijke documenten. Transparant proces Om het beleid ten aanzien van de opgaven van belangen (DoI s) van de EFSA efficiënt in te voeren, moest dit in 2008 ingrijpend worden bijgewerkt, zodat de meer dan deskundigen hun DoI s elektronisch, als vervanging van de papieren formulieren, konden invullen. (zie blz. 38) Een nieuwe elektronische DoI-database is op de website van de EFSA geplaatst die gebruikers snel en gemakkelijk toegang biedt tot actuele gegevens van deskundigen van de EFSA. Dit draagt bij aan het verbeteren van de algemene toegankelijkheid en transparantie van de EFSA. 46 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

49 to disease, finds EFSA 1 > EFSA quickly responds to dioxins in Irish pork 2 > Low risk to human health from gossypol used in animal feed, finds EFSA 2 > Revise maximum vitamin A levels in feed for main food producing animals, recommends EFSA 3 presumed safe 3 > EFSA begins Europe-wide research project on bee decline 4 > EFSA evaluates Salmonella contamination of pigs at slaughter 5 > EFSA s networking with Member States forges closer ties, finds review 5 of controlling Campylobacter in the food chain 6 > Meeting to discuss feed additive applications 7 > Interagency meeting shares best risk assessment practices 7 > Article 36 calls awarded 8 assessments 9 Latest mandates received 10 Opinions and other documents 12 In a recent review of available scientific data, EFSA has found a wide range of fish and shellfish, susceptible to certain diseases. Many species are also susceptible to many diseases, such as Epizootic Ulcerative Syndrome, Viral Haemorrhagic Septicaemia and White Spot Disease. The review follows a request from the European Commission to consider new scientific evidence regarding the susceptibility of species of fish, molluscs and crustaceans to a list of 14 different diseases specified by the European Union. Scientists were able to single out various species whose susceptibility is demonstrated by clear scientific evidence, including some which are not currently part of the list. According to EFSA, these newly-identified susceptible species should be possibly added to the list. ISSUE 03 - APRIL 2009 However, for many fish species there was only partial evidence or no evidence at all of susceptibility to specific pathogens. For these species, EFSA recommends further research. Some species were found to be susceptible to several disease agents. Scientists stressed that these species are likely to present a higher level of risk with regard to the spreading of disease for example when they are traded than the species which are susceptible to only one disease. EFSA s advice will help the Commission to update the list of susceptible species farmed in Europe and/or imported into Europe, and to help establish the most appropriate disease control measures. For more information EFSA in focus - Animals ISSUE 03 - APRIL > Rubrique Key topics > Exposure to two common ingredients in energy drinks not a safety concern, concludes EFSA 1 > EFSA quickly responds to dioxins in Irish pork 2 > Low risk to human health from gossypol used in animal feed, finds EFSA 3 > Revise maximum vitamin A levels in feed for main food producing animals, recommends EFSA 3 > EFSA advises on nanomaterials, case-by-case 4 EFSA at work > Evaluating Article 13 health claims: EFSA s progress to date 5 > EFSA updates list of microorganisms presumed safe 5 > EFSA evaluates Salmonella contamination of pigs at slaughter 6 > EFSA s networking with Member States forges closer ties, finds review 7 > EFSA seeks external scientific experts to review the quality of its scientific outputs 8 Meeting Report > Meeting discusses latest scientific developments on folic acid 8 > EFSA colloquium on assessing the health benefits of controlling Campylobacter in the food chain 9 > Interagency meeting shares best risk assessment practices 9 > Third meeting of expert group on food consumption data 10 Calls > Article 36 calls awarded 10 Publications > Annual Zoonoses report now available 11 Consultations > Public consultation on bacteriophages in food production 11 > Public consultation on transparency in risks assessments 11 Latest mandates received 12 Opinions and other documents 15 Exposure to taurine and d-glucuronolactone, two ingredients commonly used in so-called energy drinks, through regular consumption, is not a safety concern, according to a scientific opinion recently adopted by EFSA. This opinion evaluated the safety of these two ingredients as constituents of energy drinks, rather than energy drinks themselves which contain different combinations of a number of different substances, said John Christian Larsen, Chair of the EFSA Panel behind the evaluation. Looking at the available consumption fi gures and taking into account new toxicological data, the Panel considered that specific questions previously raised on the safety of these ingredients by the EU s former Scientific Committee on Food [SCF] have been resolved. Taurine and d-glucuronolactone occur as natural ingredients in food, and are normal human metabolites. However, they are also used at much higher levels in energy drinks. The new data confirmed a No Observed Adverse Effect Level (NOAEL) of 1,000mg per kilogram of bodyweight per day for both substances. ISSUE 03 - MAY 2009 EFSA concluded that a sufficient margin of safety exists for mean and high-level regular consumers of energy drinks, drinking on average 125ml (0.5 cans) and 350ml (1.4 cans) per person per day >>> EFSA in focus - Food ISSUE 03 - MAY Key topics > Climate not a barrier to citrus black spot entering Europe, finds EFSA 1 EFSA at work > A milestone for EU pesticide legislation 2 According to EFSA, climatic conditions > EFSA begins Europe-wide research project are not a barrier to Guignardia citricarpa on bee decline 3 Kiely, a fungus that causes citrus black > EFSA s networking with Member States spot (CBS) disease, establishing itself in forges closer ties, finds review 3 Europe. Meeting reports The European Commission asked EFSA > European plant health experts discuss cooperation and data collection 4 for its scientific advice after South Africa asked for a review of current EU > Meeting to help revise birds and mammals guidance document 5 phytosanitary regulations on the import > Interagency meeting shares of South Africa citrus fruit into the best risk assessment practices 5 European Union. Events G. citricarpa, is currently not present in > Stakeholder consultation workshop of Europe and a series of phytosanitary EFSA s revision of the persistence in soil guidance document 6 measures are in place to help protect Europe s citrus crops from CBS. G. citricarpa, Publications attacks a wide variety of citrus species > New reports on emissions of pesticides from protected crop systems 6 causing black spots and blemishes making them unsuitable for sale. Calls > EFSA s call for external reviewers 7 EFSA based its advice on the evidence > Article 36 calls awarded 7 provided by South African authorities and additional data collected. It also looked at Consultations the likelihood of an introduction of CBS > Public consultation on the revision of the existing guidance document to Europe through infected fruit, and the on dermal absorption of pesticides 8 appropriateness of the current control > Public consultation on guidance on measures. the evaluation of pest risk assessments prepared by third parties to justify EU South African authorities believe that phytosanitary measures 9 citrus-growing areas in Europe do not > Public consultation on transparency in risks assessments 9 have a climate suitable for the disease to take hold, and therefore the current EU Latest mandates received 9 phytosanitary measures regarding the Opinions and other documents 11 import of fresh citrus fruit from South Africa should be revised. EFSA disagreed with this view. It concluded that the harmful organism could enter citrus-producing areas in ISSUE 03 - APRIL 2009 Europe and this would be more likely especially if the symptoms of the disease could not be easily seen on the fruit, making it difficult to intercept them at EU borders. Once introduced, G. citricarpa could easily establish itself in Europe as there are many susceptible citrus host plants. EFSA also pointed out that the assessment of climatic suitability provided by South Africa was based on the use of specialised software which has many limitations for the evaluation of organisms such as G. citricarpa. For example, the software used does not capture climatic factors of short duration, such as leaf wetness that play an important role in the lifecycle of this fungus. >>> EFSA in focus - Plants ISSUE 03 - APRIL HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 Versterken van de mediarelaties voor verbetering van begrip Periodieke ontmoetingen met uiteenlopende media namen toe en droegen bij aan inzicht in het werk van de EFSA. Waar de raad van bestuur van de EFSA ook maar was in 2008 of dit nu bij het bezoek was aan het Hongaarse kantoor voor voedselveiligheid in Boedapest, of bij het bijwonen van een werkshop in Helsinki, of bij het geven van een workshop in Warschau werden er ontmoetingen met de pers ingepast. Eén-op-één interviews, persconferenties, mediaontbijten, briefings en rondetafelgesprekken waren allemaal manieren om de missie en het werk van de EFSA nader te verklaren aan dagbladen en zakelijke kranten, landbouw- en consumententijdschriften, wetenschappelijke bladen en tv- en radiostations uit heel Europa en aan internationale persbureaus. Wereldwijde en lokale erkenning opbouwen De EFSA heeft ook manifestaties georganiseerd en op doelgroepen afgestemd informatiemateriaal ontworpen om zichzelf, haar werk en haar rol in het voedselveiligheidssysteem van de EU te presenteren aan een internationaal, Europees, regionaal en lokaal gehoor (zie blz. 48 Grotere bewustwording ). Eén keer in de twee jaar wordt er in mei de CIBUS-internationale beurs voor de voedingsmiddelenbranche in Parma gehouden met standhouders. Hier neemt de EFSA aan haar eigen stand of tijdens de rondetafelgesprekken deel aan de dialoog met vakmensen uit de voedingsmiddelenbranche. Een gezamenlijke persconferentie om het 1 week lang durende evenement Festa dell Europa te lanceren werd ook door de EFSA georganiseerd in samenwerking met de gemeente Parma, de provincie Parma en Europass. Meer dan bezoekers van in en uit Parma bezochten de door de EFSA georganiseerde activiteiten en de stand van de EFSA. De Europass conferenties en rondetafelgesprekken in verschillende regionale steden gaven de EFSA verdere mogelijkheden om haar werk op het gebied van diervoederveiligheid, voedings- en gezondheidsclaims, uitdagingen voor de toekomst en nieuwe risico s te presenteren. Zichtbaarheid: een sterkere aanwezigheid Ook in 2008 was het vergroten van de wetenschappelijke zichtbaarheid een prioriteit voor de EFSA. Dit werd gerealiseerd via verschillende publicaties en manifestaties. EFSA in focus ANIMALS Contents Key topics > Wide range of aquatic species susceptible EFSA at work > EFSA updates list of microorganisms Meeting reports > EFSA colloquium on assessing the health benefits Calls > EFSA s call for external reviewers 8 Publications > Annual Zoonoses report now available 9 Consultations > Public consultation on transparency in risks > Key topics Wide range of aquatic species susceptible to disease, finds EFSA ISSN EFSA in focus FOOD Contents > Key topics Exposure to two common ingredients in energy drinks not a safety concern, concludes EFSA EFSA in focus PLANTS Contents > Key topics Climate not a barrier to citrus black spot entering Europe, finds EFSA ISSN E F S A J A A R V E R S L A G

50 Lancering nieuwe thematische nieuwsbrieven De nieuwe thematische serie van drie gemakkelijk leesbare nieuwsbrieven EFSA in focus werd in 2008 gelanceerd. De nieuwsbrieven zijn in hoofdzaak gericht op risicobeheerders, risicobeoordelaars en beleidsmakers. In elke uitgave wordt op een specifiek onderwerp ingegaan (levensmiddelen, dieren of gewassen), waarbij er wordt ingezoomd op de meest recente activiteiten van de EFSA en een samenvatting wordt gegeven van evenementen, contracten, mandaten en wetenschappelijke adviezen op elk terrein. De nieuwsbrieven geven belanghebbenden een informatiebron op maat over de activiteiten van de EFSA in hun respectieve aandachtsgebieden. De uitgaven zijn beschikbaar in het Engels, Frans, Duits en het Italiaans en worden breed verspreid in de lidstaten door de EFSA en de focal points. Zij vormen een aanvulling op de Moving together -nieuwsbrief over Europese samenwerking op het gebied van voedselveiligheid die voor het eerst werd gepubliceerd in december Grotere bewustwording bij wetenschappers en belanghebbenden De bewustwording van het werk van de EFSA werd in 2008 binnen de internationale wetenschappelijke gemeenschap verder gestimuleerd. Dit werd bewerkstelligd met de publicatie van aanvullingen in toonaangevende wetenschappelijke bladen Trends in Food Science and Technology en Preventive Veterinary Medicine door de campagnes waarmee de nieuwe samenstelling van de leden van het wetenschappelijk comité en de panels van de EFSA werden begeleid en door de nieuwe database van deskundigen (zie blz. 30). De nationale focal points hielpen de EFSA bij het onder de aandacht brengen van beide campagnes (zie blz. 40). De wetenschappelijke colloquia van de EFSA bieden wetenschappers een platform voor het uitwisselen van informatie en te debatteren over actuele wetenschappelijke onderwerpen. In 2008 hield de EFSA twee van deze colloquia. Eén colloquium ging over carcinogeniteit van acrylamide en het tweede over het beoordelen van het gezondheidsnut van het beheersen van campylobacter in de voedselketen. Beide colloquia trokken ongeveer 85 wetenschappelijke deskundigen uit de lidstaten van de EU, de VS, Nieuw-Zeeland en Brazilië. De deelname van de Autoriteit aan belangrijke internationale conferenties zoals de International Conference of Plant Pathology, Prion2008, en het European Open Science Forum, waren extra mogelijkheden voor de EFSA om zich wereldwijd verder te profileren. Tijdens de evenementen konden wetenschappers, beleidsmakers, professionele instellingen, niet-gouvernementele organisaties, branchevertegenwoordigers en publiek de stands van de EFSA bezoeken, lezingen van de EFSA bijwonen en beter bekend raken met de EFSA en het werk van de EFSA. De zichtbaarheid in de lidstaten werd verder versterkt door evenementen die gezamenlijk werden georganiseerd door de EFSA en nationale autoriteiten voor voedselveiligheid, waarbij de rol en de samenwerking van de EFSA en de lidstaten werd toegelicht. In 2008 was de EFSA betrokken bij conferenties met relevante instellingen in Denemarken, Hongarije, Frankrijk, Nederland en Noorwegen (zie hoofdstuk II.3). 48 H O O G T E P U N T E N E N R E S U L T A T E N I N

51 HOOGTEPUNTEN EN RESULTATEN IN 2008 Communicatieparameters Gestage groei In 2008 registreerde de website van de EFSA, het belangrijkste communicatiekanaal van de Autoriteit, 2,1 miljoen bezoeken, een stijging van meer dan 40 % in vergelijking tot Andere voorlichtingsproducten van de EFSA lieten in vergelijking tot het jaar ervoor een vergelijkbare stijging zien aanmeldingen voor nieuwsbrieven, berichtgeving in de media, interviews en evenementen toonden allemaal een significante stijging in 2008 (zie tabel). Parameters 2008 Stijging in vergelijking tot 2007 Bezoek website 2,1 mln + 43 % Aanmeldingen nieuwsbrief (EFSA Highlights) 21, % Berichtgeving in de media 11, % Onderzoeken in de media % Interviews % Evenementen % Publicaties % E F S A J A A R V E R S L A G

52 50 III. FINANCIEEL VERSLAG

53 FINANCIEEL VERSLAG In 2008 is het uitputtingspercentage van het beschikbare budget van 66,4 miljoen EUR (inclusief het programma voor kandidaat-lidstaten) gestegen naar 97 % (2007: 91 %). Budget per activiteit Activiteit 1 49 % Activiteit 2 22 % Activiteit 3 12 % Activiteit 4 17 % Activiteit 1: het geven van wetenschappelijke oordelen en advies aan de Europese Commissie, het Europees Parlement en de lidstaten Activiteit 2: het verbeteren van de methodologie voor risicobeoordeling in Europa Activiteit 3: het geven van voorlichting over wetenschappelijk advies en het voeren van de dialoog met geïnteresseerde partijen Activiteit 4: het beheren en geven van administratieve ondersteuning Personeelskosten vertegenwoordigen ongeveer de helft van het bestede budget (30,2 miljoen EUR, 47 %) en het bestedingsniveau daarvan ligt op 98 %. De infrastructuur gebouwen, apparatuur en overige uitvoeringskosten waren goed voor 18 % van het bestede budget (11,8 miljoen EUR). Het uitputtingspercentage van 99 % kwam zeer dicht bij het geplande bestedingsniveau. Onder uitvoeringskosten vallen onder meer wetenschappelijke contracten of subsidies, externe betrekkingen en voorlichting over risico s en de daaraan gekoppelde kosten voor vergaderingen. Deze vertegenwoordigen 35 % (22,2 miljoen EUR) van het bestede budget. De uitvoeringskosten zijn voor 94 % besteed. Aangezien er minder is besteed aan wetenschappelijke en voorlichtingsactiviteiten dan verwacht, was er een kleine onderbesteding. De budgettering per activiteit laat evenals in 2007 zien dat ongeveer twee derde van het budget was toegekend aan het wetenschappelijke werk van de EFSA. Het grootste aandeel (49 %) had betrekking op activiteiten rond het geven van wetenschappelijke oordelen en advies aan de Europese Commissie, het Europees Parlement en de lidstaten. 22 % was bestemd voor activiteiten gericht op het verbeteren van methoden voor risicobeoordeling in Europa. Activiteiten rond het geven van voorlichting over wetenschappelijk advies en het voeren van de dialoog tussen geïnteresseerde partijen waren goed voor 12 % van het bestede budget. Activiteiten met betrekking tot beheer en administratieve ondersteuning daalden licht naar 17 % (2007: 19 %). Het cashflowpercentage was stabiel op 73 % (2007: 74 %), waarbij 48,7 miljoen EUR van de totale verplichtingen is betaald. 15,5 miljoen EUR of 23 % is doorgeschoven voor betaling in Budget per activiteit Activiteit Uitvoering 2008 Begroting 2008 Uitvoering/ begroting ,3 32,3 97 % 2 14,3 14,8 97 % 3 7,6 8,1 93 % ,1 99 % Totaal 64,2 66,4 97 % E F S A J A A R V E R S L A G

54 Uitvoering activiteitenbegroting 2008 Activiteit Initiële budgetreservering (in miljoen EUR) Vastleggingskredieten Uitgevoerde kredieten % vastgelegd Betalingen % betaald Nog betaalbaar te stellen bedragen Activiteit 1 32,7 32,3 31,3 97 % 25,4 78 % 5,9 Activiteit 2 13,5 14,8 14,3 97 % 8,7 59 % 5,6 Activiteit 3 9,5 8,1 7,6 93 % 5,5 68 % 2,0 Activiteit 4 10,7 11,1 11,0 99 % 9,1 82 % 1,9 TOTAAL 66,4 66,4 64,2 97 % 48,7 73 % 15, EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR Betalingen Uitgevoerde kredieten Vastleggingskredieten 0 Activiteit 1 Activiteit 2 Activiteit 3 Activiteit 4 52 F I N A N C I E E L V E R S L A G

55 FINANCIEEL VERSLAG EUR Uitvoering begroting EUR EUR EUR EUR EUR EUR Betalingen Uitgevoerde kredieten Vastleggingskredieten 0 EUR Personeel Infrastructuur Logistiek Activiteit Activiteit (in miljoen EUR) Vastleggingskredieten Uitgevoerde kredieten % vastgelegd Betalingen % betaald Nog betaalbaar te stellen bedragen Personeel 34,1 30,9 30,2 98 % 28,9 94 % 1,3 Infrastructuur 8,7 11,9 11,8 99 % 6,9 58 % 4,9 Logistiek 23,6 23,6 22,2 94 % 12,9 55 % 9,3 Initiële budgetreservering 0,5 0,5 0,4 81 % 0,3 59 % 0,1 TOTAAL 66,4 66,4 64,2 97 % 48,7 73 % 15,5 E F S A J A A R V E R S L A G

56 54 IV. DE EFSA TREEDT DE TOEKOMST PROACTIEF TEGEMOET

57 DE EFSA TREEDT DE TOEKOMST PROACTIEF TEGEMOET De belangrijkste doelstelling van de EFSA is het bieden van degelijk wetenschappelijk advies als fundament voor consumentenbescherming en om de veiligheid van Europa's voedsel- en voederketen te waarborgen, maar zij moet ook haar werk doen in een wereld die steeds complexer wordt. Wetenschappelijke en technologische innovaties, wereldwijde handel en reizen, klimaatverandering, vergrijzende bevolking en wijzigingen in het verwachtings- en perceptiepatroon van consumenten zijn allemaal factoren die van invloed zijn op het werk van de EFSA en een permanente evaluatie vereisen. Aangezien veel van de huidige voedselgerelateerde risico's een wereldwijd karakter hebben, is het ook van primair belang dat de EFSA een sterkere en meer besluitvormende positie inneemt op het gebied van internationale risicobeoordeling en bijdraagt aan het wetenschappelijke werk dat nodig is om wereldwijde risico's het hoofd te bieden. Bijgevolg maakte de EFSA in 2008 de balans op en richtte haar blik op de toekomst. In december keurde de raad van bestuur van de EFSA een Strategisch plan voor de periode goed, waarin de doorslaggevende factoren voor veranderingen worden benoemd en geanalyseerd. Dit stelde de Autoriteit in staat om haar koers voor de toekomst uit te zetten en de prioriteiten en de organisatie van de EFSA voor de middellange en de lange termijn te bepalen. Het Strategisch plan vormt ook de basis voor de jaarlijkse werkplannen van de EFSA. Voor wat betreft 2009 is het streven van de EFSA om: haar geïntegreerde benadering van boer tot bord te versterken op basis van haar uitstekende multidisciplinaire expertise; haar capaciteit te versterken om nieuwe risico's te benoemen; de doeltreffende levering van tijdige, hoogwaardige wetenschappelijke adviezen te waarborgen; het zeer hoge niveau te versterken van haar wetenschappelijke producten door middel van kwaliteitsborging bestaande uit zelfevaluatie en interne en externe toetsing; verdere voortgang te boeken op het gebied van haar Strategie voor samenwerken en netwerken, waaronder het harmoniseren van benaderingswijzen in de hele EU en het consolideren van een EU-brede gegevensverzameling; haar strategische benadering in te voeren voor haar internationale activiteiten. Het bedrijven van uitmuntende wetenschap en risicobeheerders adviseren is slechts één onderdeel, zij het een essentieel onderdeel, van het werk van de EFSA. Versterken van de geloofwaardigheid van en het vertrouwen in de EFSA en het voedselveiligheidssysteem van de EU via doeltreffende en samenhangende voorlichting met partners en belanghebbenden blijft een fundamentele prioriteit voor 2009 en later. Tot besluit, na de groei en de ontwikkeling van de afgelopen jaren is de EFSA nu uitgegroeid tot een volwassen organisatie die goed voorbereid is op de uitdagingen van de toekomst. E F S A J A A R V E R S L A G

58 BIJLAGE I HUIDIG ORGANIGRAM Bijlage I 56

59 BIJLAGEN - HUIDIG ORGANIGRAM RAAD VAN BESTUUR WETENSCHAPPELIJK COMITÉ & ADVIESFORUM D. Liem UITVOEREND DIRECTEUR Catherine Geslain-Lanéelle ZETEL VAN DE UITVOE- REND DIRECTEUR & RAAD VAN BESTUUR G. Gizzi STRATEGIE & PROGNOSE C. Majewski INTERNE CONTROLE D. Caira KWALITEITSBEHEER A. Van Impe BEDRIJFSVOERING Olivier Ramsayer RISICOBEOORDELING R. Maijala WETENSCHAPPELIJKE SAMENWERKING & ONDERSTEUNINGE H. Deluyker COMMUNICATIE A.-L. Gassin ACCOUNTS P. Pinhal DATA PROTECTION C. Reunis DIERENGEZONDHEID & DIERENWELZIJN (AHAW) J. Serratosa Vilageliu ADDITIEVEN IN DIER- VOEDING (FEEDAP) C. Roncancio Pena WETENSCHAPPELIJKE SAMENWERKING (SCO) B. Berger BEOORDELINGSME- THODOLOGIE (AMU) D. Verloo PERSBUREAU S. Pagani PUBLIEKSINFOR- MATIE & MANIFES- TATIES (PIE) C. Buller FINANCIËN F. Monnart IT & ONDERSTEU- NING Filippo Angelucci LEVENSMIDDELENAD- DITIEVEN & NUTRIËN- TEN (ANS) H. Kenigswald GENETISCH GEMODI- FICEERDE ORGANIS- MEN (GMO) P. Bergman (ai) NIEUWE RISICO S (EMRISK) T. Robinson (ai) GEGEVENSVERZAME- LING & -PUBLICATIE (DATEX) S. Fabiansson INTERNET Y. Gamming PERSONEELS- ZAKEN JURIDISCHE & BELEIDSZAKEN BIOLOGISCHE GEVAREN (BIOHAZ) VOEDING (NDA) PESTICIDEN (PRAPeR) ZOÖNOSEN (Gegevensverzameling) N. Le Gourierec D. Detken M. Hugas J. Kleiner H. Fontier P. Makela MATERIALEN DIE MET VOE- DINGSMIDDELEN IN AAN- RAKING KOMEN, ENZYMEN, SMAAKSTOFFEN (CEF) A. Feigenbaum CONTAMINANTEN (CONTAM) C. Heppner GEZONDHEID VAN GEWASSEN (PLH) E. Ceglarska GEWASBESCHER- MINGSMIDDELEN (PPR) M. Dunier-Thomann Directoraat Onderafdeling Afdeling E F S A J A A R V E R S L A G

60 BIJLAGE II OVERZICHT VAN ACRONIEMEN Bijlage II 58

61 BIJLAGE II OVERZICHT VAN ACRONIEMEN ADI AFC Afssa AFWGC AGES AHAW AMR AMU ANS BIOHAZ BPA BSE BVE CCD CEF CFRI CIBUS CONTAM DATEX DG SANCO DoI DRV(s) EC ECDC ECHA EFSA EMEA EMM EMRISK ENVI EP Aanvaardbare dagelijkse inname Wetenschappelijk panel voor levensmiddelenadditieven, aroma s, technische hulpstoffen en materialen die met levensmiddelen in aanraking komen Agence Française de Sécurité des Aliments (Frans bureau voor de voedselveiligheid) Werkgroep voorlichting van het adviesforum Oostenrijks agentschap voor gezondheid en voedselveiligheid Wetenschappelijk panel voor de gezondheid en welzijn van dieren Antimicrobiële resistentie Afdeling Beoordelingsmethodologie Panel voor levensmiddelenadditieven en nutriënten in levensmiddelen Wetenschappelijk panel voor biologische gevaren Bisphenol A Boviene spongiforme encephalopathie Federatie van de Duitse voedings- en drankenindustrie Colony Collapse Disorder Panel voor materialen die met levensmiddelen in aanraking komen, enzymen, aroma s en technische hulpstoffen Hongaars centraal instituut voor voedselonderzoek Internationale beurs voor de voedingsmiddelenbranche in Parma Wetenschappelijk panel voor contaminanten in de voedselketen Afdeling Gegevensverzameling en -publicatie Directoraat-generaal Gezondheid en consumenten Opgave van belangen Voedingsreferentiewaarde(n) Europese Commissie Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding Europees Agentschap voor chemische stoffen Europese Autoriteit voor voedselveiligheid Europees Geneesmiddelenbureau Europese mediamonitor Afdeling Nieuwe risico s Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid van het Europees Parlement Europees Parlement ESCO EU FAO FEEDAP FGE GM GMO(s) JRC MRL(s) MRSA NDA OIE PCB s PLH PPR PRA PRAPeR RASFF SC SCA SCNT SCO TDI TSE UK US WHO Wetenschappelijke samenwerking Europese Unie Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties Panel voor additieven en producten of stoffen die in diervoeding worden gebruikt Evaluaties groepen smaakstoffen Genetisch gemodificeerd Genetisch gemodificeerd(e) organisme(n) Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek Residulimiet(en) Methicillin-resistente staphylococcus aureus Wetenschappelijk panel voor dieetproducten, voeding en allergieën Wereldorganisatie voor diergezondheid Polychloorbifenylen Wetenschappelijk panel voor de gezondheid van gewassen Wetenschappelijk panel voor gewasbeschermingsmiddelen en residuen ervan Risicoanalyse bestrijdingsmiddelen Afdeling Collegiale toetsing risicobeoordeling van bestrijdingsmiddelen Systeem voor snelle waarschuwingen voor levensmiddelen en diervoeders van de Europese Commissie Wetenschappelijk comité Directoraat Wetenschappelijke samenwerking en ondersteuning Somatische celkerntransplantatie Afdeling Wetenschappelijke samenwerking Toelaatbare dagelijkse inname Overdraagbare spongiforme encephalopathie Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten Wereldgezondheidsorganisatie E F S A J A A R V E R S L A G

62 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD Bijlage III 60

63 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD Scientific Committee (SC) Scientific Opinions Guidance Documents Scientific or technical reports Scientific Opinion of the Scientific Committee on a request from the European Commission on Food Safety, Animal Health and Welfare and Environmental Impact of Animals derived from Cloning by Somatic Cell Nucleus Transfer (SCNT) and their Offspring and Products Obtained from those Animals. Adopted: 15 July 2008 Published: 24 July 2008 Draft Guidance document of the Scientific Committee on the Safety assessment of botanicals and botanical preparations intended for use as ingredients in food supplements. Adopted: 22 April 2008 for further testing by the ESCO Working Group on Botanicals Published: 20 June 2008 Safety assessment of botanicals and botanical preparations intended for use as ingredients in food supplements. Report back on comments received during the public consultation and how they have been addressed by the EFSA Scientific Committee. Issued on 10 April 2008 Public comments received during public consultation of EFSA draft scientific opinion on Food Safety, Animal Health and Welfare and Environmental Impact of Animals derived from Cloning by Somatic Cell Nucleus Transfer (SCNT) and their Offspring and Products Obtained from those Animals (compilation). Issued on 24 July 2008 Outcome of Public Consultation on the EFSA Draft Animal Cloning Opinion. Issued on 24 July 2008 Interim Report of the ESCO Working Group on Botanicals and Botanical Preparations. Adopted by the Advisory Forum on 21 November 2008 and by the Scientific Committee on 1 December 2008 ESCO Report prepared by the EFSA Scientific Cooperation Working Group on Fostering Harmonised Risk Assessment Approaches in Member States. Issued on 3 December 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

64 Food additives, flavourings, processing aids and materials in contact with food (AFC) Scientific Opinions Vanadium citrate, bismaltolato oxo vanadium and bsiglycinato oxo vanadium added for nutritional purposes to foods for particular nutritional uses and foods (including food supplements) intended for the general population and vanadyl sulphate, vanadium pentoxide and ammonium monovanadate added for nutritional purposes to food supplements Adopted: 29 January 2008 Published: 26 February 2008 Use of lycopene as a food colour Adopted: 30 January 2008 Published: 14 April th list of substances for food contact materials Adopted: 31 January 2008 Published: 19 February 2008 Flavouring Group Evaluation 34: One tetrahydroquinoline derivative from chemical group 28 Adopted: 31 January 2008 Published: 27 August 2008 Flavouring Group Evaluation 69: Consideration of aromatic substituted secondary alcohols, ketones and related esters evaluated by JECFA (57 th meeting) structurally related to aromatic ketones from chemical group 21 evaluated by EFSA in FGE.16 Adopted: 31 January 2008 Published: 10 November 2008 Flavouring Group Evaluation 76: Consideration of sulphur-containing heterocyclic compounds evaluated by JECFA (59 th meeting) structurally related to thiazoles, thiophene, thiazoline and thienyl derivatives from chemical group 29, miscellaneous substances from chemical group 30 evaluated by EFSA in FGE.21 Adopted: 31 January 2008 Published: 25 November 2008 FGE.10 Rev1: Aliphatic primary and secondary saturated and unsaturated alcohols and esters containing an additional oxygenated functional groups and lactones from chemical group 9, 13, and 30 Adopted: 31 January 2008 To be published in 2009 FGE.18 Rev1: Aliphatic, alicyclic and aromatic saturated and unsaturated tertiary alcoholc and esters with esters containing tertiary alcohols. Esters may contain any acid component. From chemical group 6 Adopted: 31 January 2008 To be published in BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

65 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>> AFC continued FGE.64 aliphatic acyclic diols, triols, and related agents evaluated by JECFA Adopted: 31 January 2008 To be published in 2009 FGE.45 One tertiary amine from chemical group 28 Adopted: 31 January 2008 To be published in 2009 FGE.74 Simple Aliphatic Sulfides and Thiols evaluated by JECFA Adopted: 31 January 2008 To be published in 2009 FGE.77 Pyridines evaluated by JECFA Adopted: 31 January 2008 To be published in 2009 Opinion on mixed tocopherols, tocotrienol tocopherol and tocotrienols as sources for vitamin E added as a nutritional substance in food supplements Adopted: 22 February 2008 Published: 10 March 2008 Flavouring Group Evaluation 73: Consideration of alicyclic primary alcohols, aldehydes, acids and related esters evaluated by JECFA (59 th meeting) structurally related to primary saturated or unsaturated alicyclic alcohol, aldehyde and esters evaluated by EFSA in FGE.12 Adopted: 6 March 2008 Published: 10 November 2008 FGE.46 Ammonia and two ammonium salts from chemical group 30 Adopted: 6 March 2008 To be published in 2009 FGE.78 Hydrocarbons evaluated by JECFA Adopted: 6 March 2008 To be published in 2009 Flavouring Group Evaluation 88: Consideration of Phenol and Phenol Derivatives Adopted: 6 March 2008 Published: 6 November 2008 Asessment of the results of the study by McCann et al. (2007) on the effect of some colours and sodium benzoate on children s behaviour Adopted: 7 March 2008 Published: 14 March 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

66 >>> AFC continued Use of rosemary extracts as a food additive Adopted: 7 March 2008 Published: 12 June 2008 Flavouring Group Evaluation 84: Consideration of Anthranilate derivatives evaluated by JECFA Adopted: 1 April 2008 Published: 6 November 2008 Flavouring Group Evaluation 75: Consideration of tetrahydrofuran derivatives and a furanone derivative evaluated by JECFA (63 rd meeting) structurally related to tetrahydrofuran derivatives evaluated by EFSA in FGE.33 Adopted: 1 April 2008 Published: 15 December 2008 Flavouring Group Evaluation 33: Six Tetrahydrofuran Derivatives from Chemical Groups 13, 14, 16 and 26 Adopted: 1 April 2008 Published: 15 December 2008 Flavouring Group Evaluation 25: Aliphatic and aromatic hydrocarbons from chemical group 31 Adopted: 1 April 2008 Published: 16 December 2008 Flavouring Group Evaluation 83: Consideration of 6-keto-1,4-dioxane derivatives substances evaluated by JECFA Adopted: 1 April 2008 Published: 16 December 2008 Flavouring Group Evaluation 80: Consideration of alicyclic, alicyclic-fused and aromatic-fused ring lactones evaluated by JECFA (61 st meeting) structurally related to a aromatic lactone evaluated by EFSA in FGE.27 Adopted: 1 April 2008 Published: 16 December 2008 Flavouring Group Evaluation 9, Revision 1: Secondary alicyclic saturated and unsaturated alcohols, ketones and esters containing secondary alicyclic alcohols from chemical groups 8 and 30, and an ester of a phenol carboxylic acid from chemical group 25 Adopted: 1 April 2008 Published: 5 January 2008 FGE monocyclic and bicyclic secondary alcohols, ketones and related esters evaluated by JECFA Adopted: 01 April 08. To be published in BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

67 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>> AFC continued FGE.60 Eugenol related substances by JECFA Adopted: 1 April 08. To be published in 2009 FGE.32 Phenol derivatives containing ring-alkyl1, ring-alkoxy, and side-chains with an oxygenated functional group (Flavonoids) Adopted: 1 April 08. To be published in 2009 FGE.82 Epoxides evaluated by JECFA Adopted: 1 April 08. To be published in 2009 FGE.04: 2-Ethylhexyl derivatives from chemical group 2 Adopted: 03 April 2008 To be published in th list of substances for food contact materials Adopted: 22 April 2008 (by written procedure) Published: 28 April 2008 Opinion on certain bisglycinates as sources of copper, zinc, calcium, magnesium and glycinate nicotinate as source of chromium in foods intended for the general population (including food supplements) and foods for particular nutritional uses Adopted: 22 May 2008 Published: 9 June 2008 Safety of aluminium from dietary intake Adopted: 22 May 2008 Published: 15 July 2008 Camphor in flavourings and other food ingredients with flavouring properties Adopted: 22 May 2008 Published: 30 July 2008 Flavouring Group Evaluation 85: Consideration of miscellaneous nitrogen-containing substances evaluated by JECFA Adopted: 22 May 2008 Published: 22 September 2008 Flavouring Group Evaluation 31: One Epoxide from Chemical Group 32 Adopted: 22 May 2008 Published: 14 November 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

68 >>> AFC continued Flavouring Group Evaluation 86: Consideration of aliphatic and aromatic amines and amides evaluated by JECFA Adopted: 22 May 2008 Published: 28 November 2008 Flavouring Group Evaluation 47: Bicyclic secondary alcohols, ketones and related esters from chemical group 8 Adopted: 22 May 2008 Published: 4 December 2008 Flavouring Group Evaluation 87: Consideration of bicyclic secondary alcohols, ketones and related esters evaluated by JECFA (63 rd meeting) structurally related to bicyclic secondary alcohols, ketones and related esters evaluated by EFSA in FGE.47 Adopted: 22 May 2008 Published: 16 December 2008 Flavouring Group Evaluation 36: Two triterpene glycosides from the priority list Adopted: 22 May 2008 Published: 18 December 2008 Flavouring Group Evaluation 49: Xanthin alkaloids from the Priority list from chemical group 30 Adopted: 22 May 2008 Published: 5 January 2009 Flavouring Group Evaluation 35: Three quinine salts from the Priority list from chemical group 30 Adopted: 22 May 2008 Published: 5 January 2009 FGE.29 - A : Substance from the Priority list: Vinylbenzene Adopted: 22 May 2008 To be published in 2009 FGE.86 Aliphatic and aromatic amines and amides evaluated by JECFA Adopted: 22 May 2008 To be published in 2009 Safety in use of the treatments for the removal of manganese, iron and arsenic from natural mineral waters by oxyhydroxide media Adopted: 12 June 2008 Published: 16 September 2008 Flavouring Group Evaluation 17, Revision 1: Pyrazine derivatives from chemical group 24 Adopted: 30 June 2008 Published: 25 September BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

69 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>> AFC continued Opinion on Pyridoxal 5 -phosphate as a source for vitamin B6 added for nutritional purposes in food supplements Adopted: 8 July 2008 Published: 21 July 2008 Magnesium L-lysinate, calcium L-lysinate, zinc L-lysinate as sources for magnesium, calcium and zinc added for nutritional purposes in food supplements Adopted: 8 July 2008 Published: 21 July 2008 Coumarin in flavourings and other food ingredients with flavouring properties Adopted: 8 July 2008 Published: 7 October 2008 Selenium-enriched yeast as source for selenium added for nutritional purposes in foods for particular nutritional uses and foods (including food supplements) for the general population Adopted: 9 July 2008 Published: 22 July 2008 Toxicokinetics of Bisphenol A Adopted: 9 July 2008 Published: 23 July 2008 Flavouring Group Evaluation 48: Aminoacetophenone from chemical group 33 Adopted: 9 July 2008 Published: 17 September 2008 Flavouring Group Evaluation 44: cis-2-heptyl-cyclopropanecarboxylic Acid from Chemical Group 30 Adopted: 9 July 2008 Published: 25 September 2008 Flavouring Group Evaluation 38: 3-Butenyl isothiocyanate Adopted: 9 July 2008 Published: 31 October 2008 FGE.66 Furfuryl alcohol and related flavouring agents evaluated by JECFA Adopted: 9 July 2008 To be published in 2009 FGE.218: Alpha, beta-unsaturated aldehydes and precursors from subgroup 4.2 of FGE.19: Furfural derivatives Adopted: 9 July 2008 To be published in 2009 E F S A J A A R V E R S L A G

70 >>> AFC continued Panel Statement Guidance Document Possibility to assess the safety of nutrient sources added for nutritional purposes in food supplements and the bioavailability of the nutrients from these sources based on the supporting dossiers Adopted: 1 April 2008 Published: 28 April 2008 Guidelines on the submission and preparation of applications for the safety evaluation of recycling processes for plastics intended for food contact Adopted: 22 May 2008 Published: 01 July 2008 Food additives and nutrient sources added to food (ANS) Scientific Opinions Pantethine as source for pantothenic acid added as a nutritional substance in food supplements Adopted: 23 September 2008 Published: 13 November 2008 Calcium sulphate for use as a source of calcium in food supplements Adopted: 24 September 2008 Published: 6 October 2008 Benfotiamine, thiamine monosphate chloride and thiamine pyrophosphate chloride, as sources of vitamin B1 added for nutritional purposes to food supplements Adopted: 24 September 2008 Published: 13 November deoxyadenosylcobalamin and methylcobalamin as sources for Vitamin B12 added as a nutritional substance in food supplements Adopted: 25 September 2008 Published: 10 October 2008 Calcium L-threonate for use as a source of calcium in food supplements Adopted: 24 October 2008 Published: 24 November BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

71 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>> ANS continued Mixture of chromium di- and tri-nicotinate as a source of chromium added for nutritional purposes in food supplements and in foods for particular nutritional uses Adopted: 26 November 2008 Published: 18 December 2008 Sodium monofluorophosphate as a source of fluoride added for nutritional purposes to food supplements Adopted: 27 November 2008 Published: 11 December 2008, EFSA-Q Magnesium aspartate, potassium aspartate, magnesium potassium aspartate, calcium aspartate, zinc aspartate, and copper aspartate as sources for magnesium, potassium, calcium, zinc, and copper added for nutritional purposes to food supplements Adopted: 27 November 2008 Published: 18 December 2008 Calcium fluoride as a source of fluoride added for nutritional purposes to food supplements Adopted: 27 November 2008 Published: 17 December 2008 Panel Statements Calcium L-methionate, magnesium L-methionate and zinc mono-l-methionine sulphate added for nutritional purposes to food supplements Adopted: 17 December 2008 Published: 29 January 2009 Inability to assess the safety of stannic chloride added for nutritional purposes as a source of tin in food supplements and the bioavailability of tin from this source based on the supporting dossier Adopted: 26 November 2008 Published: 10 December 2008 Inability to assess the safety of a silver hydrosol added for nutritional purposes as a source of silver in food supplements and the bioavailability of silver from this source based on the supporting dossier Adopted: 26 November 2008 Published: 17 December 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

72 Food contact materials, enzymes, flavourings and processing aids (CEF) Scientific Opinions 20 th list of substances for food contact materials Adopted: 25 September 2008 Published: 9 October 2008 FGE Alkylated aliphatic acylic alpha, beta unsaturated aldehydes and precursors with or without additional double-bonds from chemical subgroup of FGE.19 Adopted: 25 September 2008 To be published in 2009 FGE Alkylated aliphatic acylic alpha, beta unsaturated aldehydes and precursors with or without additional double-bonds from chemical subgroup of FGE.19 Adopted: 25 September 2008 To be published in st list of substances for food contact materials Adopted: 27 November 2008 Published: 16 December 2008 FGE.213 Alpha,beta-Unsaturated alicyclic ketones and precursors from chemical subgroup 2.7 of FGE.19 Adopted: 27 November 2008 To be published in 2009 FGE.212 Alpha,beta-Unsaturated alicyclic ketones and precursors from chemical subgroup 2.6 of FGE.19 Adopted: 27 November 2008 To be published in 2009 FGE.203 Alpha,beta-Unsaturated aldehydes and precursors from chemical subgroup of FGE.19 with two or more conjugated double-bonds and with or without additional non-conjugated double-bonds Adopted: 27 November 2008 To be published in 2009 FGE.216 Alpha,beta-Unsaturated aldehydes and precursors from chemical subgroup 3.3 of FGE.19: 2-Phenyl-2-alkenales Adopted: 27 November 2008 To be published in 2009 FGE.214 Alpha,beta-Unsaturated aldehydes and precursors from chemical subgroup 3.1 of FGE.19: Cinnamyl derivatives Adopted: 27 November 2008 To be published in BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

73 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>> CEF continued Panel Statements EFSA Statement Genotoxicity Test Strategy for Substances belonging to Subgroups of FGE.19 Adopted: 31 October 2008 Published: 11 December 2008 List of alpha, beta-unsaturated Aldehydes and Ketones representative of FGE.19 substances for Genotoxicity Testing Adopted: 27 November 2008 Published: 11 December 2008 Statement of EFSA on a study associating bisphenol A with medical disorders. Prepared by the Unit on food contact materials, enzymes, flavourings and processing aids (CEF) and the Unit on Assessment Methodology (AMU) Adopted: 22 October 2008 Published: 24 October 2008 Animal health and welfare (AHAW) Scientific Opinions Tuberculosis testing in deer Adopted: 31 January 2008 Published: 11 March 2008 Scientific opinion on Avian Influenza Adopted: 07 May 2008 Published: 05 June 2008 Scientific opinion on bluetongue virus Adopted: 19 June 2008 Published: 16 July 2008 Animal welfare aspects of husbandry systems for farmed fish - Atlantic salmon Adopted: 19 June 2008 Published: 10 July 2008 Scientific opinion on risk of bluetongue transmission during transit Adopted: 11 September 2008 Published: 18 November 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

74 >>> AHAW continued Request for a scientific opinion on susceptible species with regard to the diseases listed in Annex IV part II to Directive 2006/88/EC Adopted: 11 September 2008 Published: 13 November 2008 Animal welfare aspects of husbandry systems for farmed fish - European eal Adopted: 11 September 2008 Published: 20 October 2008 Animal welfare aspects of husbandry systems for farmed fish - Trout species Adopted: 11 September 2008 Published: 20 October 2008 Animal welfare aspects of husbandry systems for farmed fish - Sea bass and gilthead seabream Adopted: 22 October 2008 Published: 26 November 2008 Animal welfare aspects of husbandry systems for farmed fish - Carp species Adopted: 22 October 2008 Published: 17 December 2008 Animal health safety of fresh meat derived from pigs vaccinated against Classic Swine Fever Adopted: 11 December 2008 Published: 30 January 2009 Panel Statement Control and eradication of Classic Swine Fever in wild boar Adopted: 11 December 2008 Published: 30 January 2009 Statement of the AHAW panel on usage of definitions for disease, susceptible disease and vector and related issues in aquaculture Adopted at the XXXIV plenary meeting May BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

75 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD Biological hazards (BIOHAZ) Scientific Opinions Hydrolysis on farm of dead pigs Adopted:23 January 2008 Published: 05 February 2008 Hydrolysis on farm of dead rabbits Adopted: 23 January 2008 Published: 05 February 2008 Quantitative microbiological risk assessment on Salmonella in meat Adopted: 24 January 2008 Published: 18 February 2008 Assessment of the possible effect of the four antimicrobial treatment substances on the emergence of antimicrobial resistance Adopted: 06 March 2008 Published: 02 April 2008 Consumption of beef tongue Adopted: 17 April 2008 Published: 29 April 2008 Microbiological risk assessment in feedingstuffs for food producing animals Adopted: 05 June 2008 Published: 15 July 2008 Request for an assessment on the risk related to Transmissible Spongiform Encephalopathies (TSEs) from carcasses of ovine and caprine animals below 6 months of age intended for human consumption Adopted: 05 June 2008 Published: 15 July 2008 Foodborne antimicrobial resistance as a biological hazard Adopted: 09 July 2008 Published: 04 August 2008 Overview of methods for source attribution for human cases of foodborne microbiological hazards Adopted: 09 July 2008 Published: 21 July 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

76 >>> BIOHAZ continued Risk for human and animal health related to the revision of the BSE monitoring regime in some Member States Adopted: 10 July 2008 Published: 17 July 2008 Further consideration of age-related parameters on the Risk for Human and Animal Health related to the revision of the BSE Monitoring regime in some Member States Adopted: 10 July 2008 Published: 17 July 2008 TSE infectivity in milk products from small ruminants Adopted: 22 October 2008 Published: 06 November 2008 Food Safety aspects of Animal welfare of husbandry systems for farmed fish Adopted: 23 October 2008 Published: 18 December 2008 Scientific or technical reports Other scientific documents Maintenance for the QPS list for microorganisms used for feed and food production Adopted: 10 December 2008 Published: 16 December 2008 Scientific and technical support in the interpretation and consideration of certain aspects of the conclusions of the Opinion of 8 March 2007 of the Scientific Panel on Biological Hazards on certain aspects related to the risk of Transmissible Spongiform Encephalopathies (TSEs) in ovine and caprine animals Adopted: 24 January 2008 Published: 13 February 2008 Prospective challenges facing the EFSA Biological Hazards Panel Adopted: 23 October 2008 Published: 19 December 2008 Addition of nitrites in meat products Published: 10 April 2008 EFSA reply to the European Commission s request for clarification on the basis of Regulation (EC) 178/2002, Article 30 (4) Published: 25 February BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

77 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD Contaminants in the food chain (CONTAM) Scientific Opinions Cross-contamination of non-target feedingstuffs by decoquinate authorised for use as a feed additive Adopted: 19 February 2008 Published: 21 April 2008 Cross-contamination of non-target feedingstuffs by halofuginone hydrobromide authorised for use as a feed additive Adopted: 19 February 2008 Published: 21 April 2008 Cross-contamination of non-target feedingstuffs by robenidine authorised for use as a feed additive Adopted: 19 February 2008 Published: 21 April 2008 Mercury as undesirable substance in animal feed Adopted: 20 February 2008 Published: 09 April 2008 Cross-contamination of non-target feedingstuffs by nicarbazin authorised for use as a feed additive Adopted: 09 April 2008 Published: 30 April 2008 Tropane alkaloids (from Datura sp.) as undesirable substances in animal feed Adopted: 09 April 2008 Published: 05 August 2008 Cross-contamination of non-target feedingstuffs by diclazuril authorised for use as a feed additive Adopted: 30 May 2008 Published: 30 May 2008 Ricin (from Ricinus communis) as undesirable substances in animal feed Adopted: 10 June 2008 Published: 12 September 2008 Theobromine as undesirable substances in animal feed Adopted: 10 June 2008 Published: 09 September 2008 Gossypol as undesirable substance in animal feed Adopted: 04 December 2008 Published: 28 January 2009 Perfluorooctane sulfonate (PFOS), perfluorooctanoic acid (PFOA) and their salts Adopted: 21 February 2008 Published: 21 July 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

78 >>> CONTAM continued Nitrate in vegetables Adopted: 10 April 2008 Published: 05 June 2008 Marine biotoxins in shellfish Azaspiracid group Adopted: 09 June 2008 Published: 08 October 2008 Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Food Adopted: 09 June 2008 Published: 04 August 2008 Panel Statements EFSA Statements Marine biotoxins in shellfish yessotoxin group Adopted: 02 December 2008 To be published in 2009 Statement of the Scientific Panel on Contaminants in the Food chain (CONTAM) on a request from the European Commission related to 3-MCPD esters Adopted: 28 March 2008 Published: 31 March 2008 EFSA statement on the contamination of sunflower oil with mineral oil exported from Ukraine Adopted: 28 April 2008 Published: 29 May 2008 Statement of EFSA on risks for public health due to the presence of melamine in infant milk and other milk products in China Adopted: 24 September 2008 Published: 25 September 2008 Statement of EFSA on the risks for public health due to the presence of dioxins in pork from Ireland Adopted: 10 December 2008 Published: 10 December BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

79 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD Additives and products or substances used in animal feed (FEEDAP) Scientific Opinions Safety and efficacy of the product Quantum Phytase 5000 L and Quantum Phytase 2500 D (6-phytase) as a feed additive for chickens for fattening, laying hens, turkeys for fattening, ducks for fattening and piglets (weaned) Adopted: 30 January 2008 Published: 08 February 2008 Comment: In co-adoption with GMO Safety and efficacy of Mintrex Mn (Manganese chelate of hydroxy analogue of methionine) as feed additive for all species Adopted: 15 April 2008 Published: 08 May 2008 Safety and efficacy of Mintrex Zn (Zinc chelate of hydroxy analogue of methionine) as feed additive for all species Adopted: 16 April 2008 Published: 08 May 2008 Safety and efficacy of Mintrex Cu (Copper chelate of hydroxy analogue of methionine) as feed additive for all species Adopted: 16 April 2008 Published: 08 May 2008 Maximum Residue Limits for Clinacox 0.5% (diclazuril) for turkeys for fattening, chickens for fattening and chickens reared for laying Adopted: 16 April 2008 Published: 28 April 2008 Safety of Clinacox 0.5% (diclazuril) used in rabbits for fattening and breeding Adopted: 16 April 2008 Published: 28 April 2008 Efficacy and safety of L-valine from a modified E.coli K12 for all animal species Adopted: 17 April 2008 Published: 27 May 2008 Comment: In co-adoption with GMO Safety and efficacy of Econase XT P/L as feed additive for chickens for fattening, chickens reared for laying, turkeys for fattening, turkeys reared for breeding and piglets (weaned) Adopted: 21 May 2008 Published: 17 June 2008 Comment: In co-adoption with GMO Withdrawal period for Elancoban for chickens for fattening, chickens reared for laying and turkeys for fattening Adopted: 18 June 2008 Published: 09 July 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

80 >>> FEEDAP continued Withdrawal period for Coxidin for chickens and turkeys for fattening and re-examination of the provisional Maximum Residue Limit Adopted: 18 June 2008 Published: 09 July 2008 Safety and efficacy of the product Sorbiflore, a preparation of Lactobacillus rhamnosus and Lactobacillus farciminis, as feed additive for piglets Adopted: 15 July 2008 Published: 07 August 2008 Safety and efficacy of Levucell SC20/Levucell SC10ME, a preparation of Saccharomyces cerevisiae, as feed additive for lambs for fattening Adopted: 16 July 2008 Published: 07 August 2008 Safety and efficacy of Ecobiol (Bacillus amyloliquefaciens) as feed additive for chickens for fattening Adopted: 16 July 2008 Published: 07 August 2008 Proposal for MRLs and withdrawal period for Cycostat 66G for chickens and turkeys for fattening Adopted: 16 September 2008 Published: 03 October 2008 Safety and efficacy of Biosaf Sc47 (Saccharomyces cerevisiae) as feed additive for dairy buffaloes Adopted: 21 October 2008 Published: 03 November 2008 Safety and efficacy of Advastat (containing 10% acarbose produced by Actinoplanes utahensis CBS ) as feed additive for cattle for fattening and dairy cows Adopted: 22 October 2008 Published: 11 November 2008 Compatibility of the microbial product BioPlus 2B (Bacillus licheniformis and Bacillus subtilis) with lasalocid sodium Adopted: 22 October 2008 Published: 11 November 2008 Compatibility of the microbial product 035 (Bacillus subtilis) with decoquinate and narasin/nicarbazin Adopted: 22 October 2008 Published: 11 November 2008 Safety and efficacy of the product Ronozyme NP (6-phytase) for chickens for fattening Adopted: 18 November 2008 Published: 01 December 2008 Comment: In co-adoption with GMO 78 BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

81 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>> FEEDAP continued Guidance Documents Safety of L-valine for all animal species Adopted: 18 November 2008 Published: 05 December 2008 Consequences for the consumer of the use of vitamin A in animal nutrition Adopted: 19 November 2008 Published: 02 February 2009 Safety and efficacy of Probiotic LACTINA (Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus helveticus, Lactobacillus bulgaricus, Lactobacillus lactis, Streptococcus thermophilus, Enterococcus faecium) for chickens for fattening, piglets and pigs Adopted: 09 December 2008 Published: 28 January 2009 Safety and efficacy of Natugrain TS (endo-1,4-ß-xylanase and endo-1,4-ß-glucanase) as a feed additive for piglets (weaned), chickens for fattening, laying hens, turkeys for fattening and ducks Adopted: 09 December 2008 Published: 17 December 2008 Comment: In co-adoption with GMO Safety and efficacy of Toyocerin (Bacillus cereus var. toyoi) as feed additive for rabbit breeding does Adopted: 09 December 2008 Published: Under proof-reading. Safety and efficacy of Phyzyme XP (TPT/L), 6-phytase, as feed additive for chickens for fattening, laying hens, ducks for fattening, turkeys for fattening, piglets (weaned), pigs for fattening and sows Adopted: 10 December 2008 Published: 17 December 2008 Functional groups of additives as described in Annex 1 of Regulation (EC) No 1831/2003 Adopted: 11 December 2008 Published: 16 December 2008 Technical Guidance - Compatibility of zootechnical microbial additives with other additives showing antimicrobial activity Adopted: 05 March 2008 Published: 12 March 2008 Technical Guidance Update of the criteria used in the assessment of bacterial resistance to antibiotics of human or veterinary importance Adopted: 18 June 2008 Published: 14 July 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

82 >>> FEEDAP continued Technical Guidance Tolerance and efficacy studies in target animals Adopted: 17 July 2008 Published: 23 September 2008 Guidance for the preparation of dossiers for the re-evaluation of certain additives already authorised under Directive 70/524/EEC Adopted: 17 July 2008 Published: 23 September 2008 Guidance for the preparation of dossiers for technological additives Adopted: 16 September 2008 Published: 23 September 2008 Guidance for the preparation of dossiers for sensory additives Adopted: 16 September 2008 Published: 23 September 2008 Guidance for the preparation of dossiers for nutritional additives Adopted: 16 September 2008 Published: 23 September 2008 Guidance for the preparation of dossiers for zootechnical additives Adopted: 16 September 2008 Published: 23 September 2008 Guidance for the preparation of dossiers for coccidiostats and histomonostats Adopted: 16 September 2008 Published: 23 September 2008 Guidance for the preparation of dossiers for additives already authorised for use in food Adopted: 16 September 2008 Published: 23 September 2008 Technical Guidance for establishing the safety of additives for the consumer Adopted: 16 September 2008 Published: 23 September 2008 Technical Guidance Extrapolation of data from major species to minor species regarding the assessment of additives for use in animal nutrition Adopted: 17 September 2008 Published: 23 September 2008 Technical Guidance Studies concerning the safety of use of the additive for users/workers Adopted: 17 September 2008 Published: 23 September BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

83 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>> FEEDAP continued Technical Guidance Microbial studies Adopted: 21 October 2008 Published: 21 October 2008 Technical Guidance for assessing the safety of feed additives for the environment Adopted: 22 October 2008 Published: 29 October 2008 Administrative guidance to applicants on the preparation and presentation of applications for authorisation of additives for use in animal nutrition Issued in September 2008 Genetically modified organisms (GMO) Scientific Opinions Opinion on applications (References EFSA-GMO-UK and EFSA-GMO-RX-T45) for the placing on the market of the glufosinate-tolerant genetically modified oilseed rape T45, for food and feed uses, import and processing and for renewal of the authorisation of oilseed rape T45 as existing product, both under Regulation (EC) No 1829/2003 from Bayer CropScience Adopted: 30 January 2008 Published: 5 March 2008 Opinion on a request from the European Commission related to the notification (Reference C/NL/06/01) for the placing on the market of the genetically modified carnation Moonaqua with a modified colour, for import of cut flowers for ornamental use, under Part C of Directive 2001/18/EC from Florigene Adopted: 12 March 2008 Published: 26 March 2008 Request from the European Commission related to the enzyme preparation of trade name Danisco Xylanase G/L (endo-1-4-beta-xylanase) as a feed additive for laying hens and chickens and ducks for fattening Adopted: 21 May 2008 Published: 28 May 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

84 >>> GMO continued Request from the European Commission on the non authorised genetically modified event DAS in US maize Adopted: 22 May 2008 Published: 26 May 2008 Opinion on application (Reference EFSA-GMO-NL ) for the placing on the market of the glyphosatetolerant genetically modified soybean MON89788, for food and feed uses, import and processing under Regulation (EC) No 1829/2003 from Monsanto Adopted: 2 July. Published: 11 July 2008 Request from the European Commission related to the safeguard clause invoked by Hungary on maize MON810 according to Article 23 of Directive 2001/18/EC Adopted: 2 July 2008 Published: 11 July 2008 Request from the European Commission related to the safeguard clause invoked by Greece on maize MON810 according to Article 23 of Directive 2001/18/EC Adopted: 2 July 2008 Published: 11 July 2008 Request from the European Commission related to the safeguard clause invoked by France on maize MON810 according to Article 23 of Directive 2001/18/EC and the emergency measure according to Article 34 of Regulation (EC) No 1829/2003 Adopted: 29 October 2008 Published: 31 October 2008 Request from the European Commission to review scientific studies related to the impact on the environment of the cultivation of maize Bt11 and 1507 Adopted: 29 October 2008 Published: 31 October 2008 Opinion on application (Reference EFSA-GMO-UK ) for the placing on the market of the insect-resistant and herbicide-tolerant genetically modified maize x NK603, for food and feed uses, and import and processing under Regulation (EC) No 1829/2003 from Pioneer Hi-Bred International Adopted: 19 November. Published: 1 December BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

85 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>> GMO continued Opinion on application (Reference EFSA-GMO-NL ) for the placing on the market of the insectresistant genetically modified maize MON89034, for food and feed uses, import and processing under Regulation (EC) No 1829/2003 from Monsanto Adopted: 3 December 2008 Published: 18 December 2008 Request from the European Commission related to the safeguard clause invoked by Austria on maize MON810 and T25 according to Article 23 of Directive 2001/18/EC Adopted: 4 December 2008 Published: 10 December 2008 Efficacy and safety of L-valine from a modified E.coli K12 for all animal species Adopted: 30 January 2008 Published: 27 May 2008 Comment: In co-adoption with FEEDAP Safety and efficacy of the product Quantum Phytase 5000 L and Quantum Phytase 2500 D (6-phytase) as a feed additive for chickens for fattening, laying hens, turkeys for fattening, ducks for fattening and piglets (weaned) Published: 8 February 2008 Comment: In co-adoption with FEEDAP Safety and efficacy of Econase XT P/L as feed additive for chickens for fattening, chickens reared for laying, turkeys for fattening, turkeys reared for breeding and piglets (weaned) Adopted: 16 April 2008 Published: 17 June 2008 Comment: In co-adoption with FEEDAP Safety and efficacy of the product Ronozyme NP (6-phytase) for chickens for fattening Adopted: 29 October 2008 Published: 1 December 2008 Comment: In co-adoption with FEEDAP Safety and efficacy of Natugrain TS (endo-1,4-ß-xylanase and endo-1,4-ß-glucanase) as a feed additive for piglets (weaned), chickens for fattening, laying hens, turkeys for fattening and ducks Adopted: 3 December 2008 Published: 17 December 2008 Comment: In co-adoption with FEEDAP Scientific Opinion of the Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies on a request from the European Commission on the safety of Ice Structuring Protein (ISP) Adopted: 2 July 2008 Published: 8 August 2008 Comment: In co-adoption with NDA E F S A J A A R V E R S L A G

86 >>> GMO continued Panel Statement Statement of the Scientific Panel on Genetically Modified Organisms in response to the request of the European Commission on the need for a 90 day rodent feeding study with genetically modified rice LLRICE62 Adopted: 2 July 2008 Published: 21 July 2008 Scientific or technical reports Safety and Nutritional Assessment of GM Plants and derived food and feed: The role of animal feeding trials Published: 10 March 2008 Dietetic products, nutrition and allergies (NDA) Scientific Opinions The setting of nutrient profiles for foods bearing nutrition and health claims pursuant to Article 4 of the Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 31 January 2008 Published: 26 February 2008 Safety of Synthetic Lycopene Adopted: 10 April 2008 Published: 30 April 2008 Safety of Lycopene oleoresin from tomatoes Adopted: 24 April 2008 Published: 30 April 2008 Safety of synthetic Zeaxanthin as an ingredient in food supplements Adopted: 24 April 2008 Published: 25 June 2008 Safety of Ice Structuring Protein (ISP) Adopted: 09 July 2008 Published: 08 August 2008 Comment: In co-adoption with GMO Safety of leaves from Morinda citrifolia L. Adopted: 10 July 2008 Published: 11 August 2008 Safety of fungal oil from Mortierella alpina Adopted: 10 July 2008 Published: 11 August BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

87 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>> NDA continued Scientific substantiation of a health claim related to linolenic acid and linoleic acid and growth and development of children pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 11 July 2008 Published: 21 August 2008 Scientific substantiation of a health claim related to regulat.pro.kid IMMUN and immune system of children during growth pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 11 July 2008 Published: 21 August 2008 Scientific substantiation of a health claim related to plant sterols and lower/reduced blood cholesterol and reduced risk of (coronary) heart disease pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 11 July 2008 Published: 21 August 2008 Scientific substantiation of a health claim related to Femarelle and induces bone formation and increases bone mineral density reducing the risk for osteoporosis and other bone disorders pursuant to Article 14 of the Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 04 August 2008 Published: 21 August 2008 Scientific substantiation of a health claim related to dairy foods and healthy body weight pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 08 August 2008 Published: 21 August 2008 Scientific substantiation of a health claim pursuant related to dairy products (milk and cheese) and dental health to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 12 August 2008 Published: 21 August 2008 Scientific substantiation of a health claim related to Elancyl Global Silhouette and regulation of body composition in people with light to moderate overweight pursuant to Art. 13(5) of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 12 August 2008 Published: 21 August 2008 Scientific substantiation of a health claim related to NeOpuntia and improvement of blood lipid parameters associated with cardiovascular risk, especially HDL-cholesterol, pursuant to Art. 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 13 August 2008 Published: 21 August 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

88 >>> NDA continued Scientific substantiation of a health claim related to Docosahexaenoic Acid (DHA) and Arachidonic Acid (ARA) and support of the neural development of the brain and eyes pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 08 September 2008 Published: 25 September 2008 Scientific substantiation of a health claim related to Lactobacillus helveticus fermented Evolus low-fat milk products and reduction of arterial stiffness pursuant to Article 14 of the Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 02 October 2008 Published: 22 October 2008 Scientific substantiation of a health claim related to regulat.pro.kid BRAIN and mental and cognitive developments of children pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 02 October 2008 Published: 22 October 2008 Scientific substantiation of a health claim related to I omega kids /Pufan 3 kids and serenity pursuant to Article14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 02 October 2008 Published: 22 October 2008 Scientific substantiation of a health claim related to I omega kids /Pufan 3 kids and calming pursuant to Article14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 02 October 2008 Published: 22 October 2008 Scientific substantiation of a health claim related to I omega kids /Pufan 3 kids and vision pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 02 October 2008 Published: 22 October 2008 Scientific substantiation of a health claim related to vitamin D and bone growth pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 02 October 2008 Published: 22 October 2008 Scientific substantiation of a health claim related to calcium and vitamin D and bone strength pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 02 October 2008 Published: 22 October BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

89 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>> NDA continued Scientific substantiation of a health claim related to calcium and bone growth pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 02 October 2008 Published: 22 October 2008 Safety, bioavailability and suitability of lutein for the particular nutritional use by infants and young childrencategory: Infant Formulae. Adopted: 02 October 2008 Published: 14 November 2008 Scientific substantiation of a health claim related to plant stanol esters and lower/reduced blood cholesterol and reduced risk of (coronary) heart disease pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 02 October 2008 Published: 31 October 2008 Vitamin K2 added for nutritional purposes in foods for particular nutritional uses, food supplements and foods intended for the general population and Vitamin K2 as a source of vitamin K added for nutritional purposes to foodstuffs, in the context of Regulation (EC) N 258/97 Adopted: 02 October 2008 Published: 14 November 2008 Scientific substantiation of a health claim related to I omega kids /Pufan 3 kids and mental development pursuant to Article14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 24 October 2008 Published: 31 October 2008 Scientific substantiation of a health claim related to I omega kids /Pufan 3 kids and concentration pursuant to Article14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 24 October 2008 Published: 31 October 2008 Scientific substantiation of a health claim related to I omega kids /Pufan 3 kids and thinking capacity pursuant to Article14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 24 October 2008 Published: 31 October 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

90 >>> NDA continued Scientific substantiation of a health claim related to I omega kids /Pufan 3 kids and learning ability pursuant to Article14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 24 October 2008 Published: 31 October 2008 Scientific substantiation of a health claim related to LACTORAL (a combination of three probiotic strains: Lactobacillus plantarum, Lactobacillus rhamnosus, Bifidobacterium longum) and building of the natural intestinal barrier pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 28 October 2008 Published: 10 December 2008 Scientific substantiation of a health claim related to LACTORAL (a combination of three probiotic strains: Lactobacillus plantarum, Lactobacillus rhamnosus, Bifidobacterium longum) and maintenance of natural intestinal microflora during travel, pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 28 October 2008 Published: 10 December 2008 Scientific substantiation of a health claim related to LACTORAL (a combination of three probiotic strains: Lactobacillus plantarum, Lactobacillus rhamnosus, Bifidobacterium longum) and living probiotic bacteria, pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 28 October 2008 Published: 10 December 2008 Scientific substantiation of a health claim related to LACTORAL (a combination of three probiotic strains: Lactobacillus plantarum, Lactobacillus rhamnosus, Bifidobacterium longum) and normal functioning of the alimentary tract pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 28 October 2008 Published: 10 December 2008 Scientific substantiation of a health claim related to LACTORAL (a combination of three probiotic strains: Lactobacillus plantarum, Lactobacillus rhamnosus, Bifidobacterium longum) and improvement of the general immunity pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 28 October 2008 Published: 10 December 2008 Scientific substantiation of a health claim related to LGG MAX and reduction of gastro-intestinal discomfort pursuant to Article 13(5) of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 30 October 2008 Published: 14 November BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

91 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>> NDA continued Scientific substantiation of a health claim related to xylitol chewing gum/pastilles and reduction the risk of tooth decay pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/200 Adopted: 30 October 2008 Published: 14 November 2008 Scientific substantiation of a health claim related to animal protein and bone growth pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 31 October 2008 Published: 14 November 2008 Scientific substantiation of a health claim related to Efalex and learning ability pursuant to Article14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 04 December 2008 Published: 19 December 2008 Dairy product enriched with milk peptide and magnesium and help to moderate signs of anxiety in mildly stress-sensitive adult pursuant to Article 13(5) of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 04 December 2008 Published: 19 December 2008 Scientific substantiation of a health claim related to Eye q and brain functions pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 04 December 2008 Published: 19 December 2008 Scientific substantiation of a health claim related to Eye q baby and central nervous system development pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 04 December 2008 Published: 19 December 2008 Scientific substantiation of a health claim related to Efalex and eye development and function pursuant to Article14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 04 December 2008 Published: 19 December 2008 Scientific substantiation of a health claim related to Efalex and concentration pursuant to Article14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 04 December 2008 Published: 19 December 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

92 >>> NDA continued Scientific substantiation of a health claim related to Efalex and brain development and function pursuant to Article14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 04 December 2008 Published: 19 December 2008 Scientific substantiation of a health claim related to Eye q and concentration pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 04 December 2008 Published: 19 December 2008 Milk product, rich in fibre and protein, and reduction of the sense of hunger pursuant to Article 13(5) of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 04 December 2008 Published: 19 December 2008 Scientific substantiation of a health claim related to Efalex and coordination pursuant to Article14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 04 December 2008 Published: 19 December 2008 Scientific substantiation of a health claim related to Mumomega and central nervous system development pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 04 December 2008 Published: 19 December 2008 Safety of Lycopene Cold Water Dispersible Products from Blakeslea trispora Adopted: 04 December 2008 Published: 19 December 2008 Scientific substantiation of a health claim related to black tea from Camellia sinensis and helps to focus attention, pursuant to Article 13(5) of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 04 December 2008 Published: 22 December 2008 Scientific substantiation of a health claim related to dairy fresh cheese and bone growth pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006 Adopted: 04 December 2008 Published: 15 January BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

93 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD Plant Health (PLH) Scientific Opinions Pest risk assessment made by France on Hop stunt viroid (HSVd) Adopted: 20 February 2008 Published: 21 May 2008 Pest risk assessment made by France on Citrus exocortis virus (CEVd) Adopted: 20 February 2008 Published: 21 May 2008 Pest risk assessment made by France by Banana bract mosaic virus Adopted: 20 February 2008 Published: 31 March 2008 Pest risk assessment made by France on Ralstonia sp pathogenic agent of banana blood disease Adopted: 21 February 2008 Published: 31 March 2008 Pest risk assessment made by France on Mycosphaerella fijiensis Adopted: 21 February 2008 Published: 31 March 2008 Pest risk assessment made by France on Banana streak virus (BSV) Adopted: 12 March 2008 Published: 31 March 2008 Pest risk assessment made by France on Citrus chlorotic dwarf virus Adopted: 12 March 2008 Published: 21 May 2008 Pest risk assessment made by France on Citrus yellow mosaic virus or Citrus mosaic badnavirus Adopted: 12 March 2008 Published: 21 May 2008 Pest risk assessment made by France on Erionota thrax L Adopted: 12 March 2008 Published: 31 March 2008 Pest risk assessment made by France on Nacoleia octasema Adopted: 12 March 2008 Published: 31 March 2008 Pest risk assessment made by France on Odioporus longicollis Adopted: 12 March 2008 Published: 31 March 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

94 >>> PLH continued Pest risk assessment made by France on Ralstonia solanacearum race 2 Adopted: 12 March 2008 Published: 31 March 2008 Pest risk assessment made by France on Xanthomonas campestris pv. Musacearum Adopted: 12 March 2008 Published: 31 March 2008 Pest risk assessment made by France on Aceria sheldoni (Ewing) Adopted: 12 March 2008 Published: 21 May 2008 Pest risk assessment made by France on Brevipalpus californicus, Breviplapus phoenicis and Brevipalpus obovatus (Acari: Tenuipalpidae) Adopted: 12 March 2008 Published: 21 May 2008 Pest risk assessment made by France on Mycosphaerella eumusae Adopted: 12 March 2008 Published: 31 March 2008 Pest risk assessment made by France on Fusarium oxysporum f.sp. cubense Adopted: 12 March 2008 Published: 31 March 2008 Pest risk assessment made by France on Trachysphaera fructigena Adopted: 12 March 2008 Published: 31 March 2008 Pest risk assessment made by France on Phyllosticta musarum (Cooke) van der Aa Adopted: 12 March 2008 Published: 31 March 2008 Pest risk assessment made by France on Banana bunchy top virus (BBTV) Adopted: 12 March 2008 Published: 31 March 2008 Pest risk assessment made by France on Sphaeropsis tumefaciens Hedges Adopted: 13 March 2008 Published: 21 May 2008 Pest risk assessment made by France on Panonychus citri Adopted: 13 March 2008 Published: 21 May BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

95 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>> PLH continued Pest risk assessment made by France on Prays citri Adopted: 13 March 2008 Published: 21 May 2008 Pest risk assessment made by France on Prays endocarpa Adopted: 13 March 2008 Published: 21 May 2008 Pest risk assessment made by France on Xanthomonas axonopodis pv.citri Adopted: 13 March 2008 Published: 21 May 2008 Pest risk assessment made by France on Metcalfa pruinosa (Say) Adopted: 24 April 2008 Published: 21 May 2008 Pest risk assessment made by France on Parlatoria ziziphi (Lucas) Adopted: 30 April 2008 Published: 21 May 2008 Pest risk assessment made by France on Mycosphaerella citri Adopted: 30 April 2008 Published: 21 May 2008 Pest risk assessment made by France on Ceratocystis fimbiata Adopted: 30 April 2008 Published: 21 May 2008 Guidance Document Scientific opinion on a pest risk assessment and additional supporting evidence provided by South Africa on Guignardia citricarpa Kiely Adopted: 17 December 2008 Published: 20 January 2009 Development of a Guidance Document on the evaluation of pest risk assessments for phytosanitary measures made by third parties to justify phytosanitary measures under Directive 2000/29/EC Endorsed for public consultation on 18 December 2008 Published for public and stakeholder consultation on 16 January 2009 (deadline 2 March). E F S A J A A R V E R S L A G

96 >>> PLH continued Other scientific outputs Report of 10 th EFSA Scientific Colloquium: Pest risk assessment Science in support of phytosanitary decision making in the European Union Published August 2008 Plant protection products and their residues (PPR) Scientific Opinions Opinion on the evaluation of the suitability of existing methodologies and identification of new approaches to assess cumulative and synergic risks from pesticides to human health with a view to set MRLs. Adopted: 15 April 2008 Published: 30 May 2008 Opinion on the science behind the Guidance Document on risk assessment for birds and mammals Adopted: 17 June 2008 Published: 24 July 2008 Opinion on the developmental neurotoxicology of deltamethrin Adopted: 9 December 2008 Published: 13 January 2009 The usefulness of total concentrations and pore water concentrations of pesticides in soil as metrics for the assessment of ecotoxicological effects. Adopted: 10 December 2008 Published: 23 January BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

97 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD Assessment Methodology (AMU) EFSA Statement Scientific or technical report Statement of EFSA on a study associating bisphenol A with medical disorders. Prepared by the Unit on food contact materials, enzymes, flavourings and processing aids (CEF) and the Unit on Assessment Methodology (AMU) Adopted: 22 October 2008 Published: 24 October 2008 Bee Mortality and Bee Surveillance in Europe - A Report from the Assessment Methodology Unit in Response to Agence Francaise de Securite Sanitaire des Aliments (AFSSA) Adopted: 11 May 2008 Published:11 August 2008 Statistical Report on the study by McCann et al. (2007) on the effect of some colours and sodium benzoate on children s behaviour Published: 11 March 2008 Data collection and exposure (DATEX) EFSA Statements Statement of EFSA on risks for public health due to the presence of melamine in infant milk and other milk product in China Adopted: 24 September 2008 Published: 25 September 2008 Statement of EFSA on the risks for public health due to the presence of dioxins in pork from Ireland Adopted: 10 December 2008 Published: 10 December 2008 Guidance Documents Guidance Document for the use of the Concise Food Consumption Database in Exposure Assessment Published: 17 March 2008 Scientific or technical report Consumption of Food and Beverages with Added Plant Sterols in the European Union Adopted: 20 February 2008 Published: 4 March 2008 Updated: 17 March 2009 E F S A J A A R V E R S L A G

98 Emerging risks (EMRISK) Scientific or technical report EFSA Emergency Manual Issued: 5 February 2009 Pesticide Risk Assessment Peer Review (PRAPeR) Conclusion regarding the peer review of the pesticide risk assessment of the active substances: Benfluralin Finalised: 3 March 2008 Published: 28 July 2008 Flutolanil Finalised: 3 March 2008 Published: 28 July 2008 Fluazinam Finalised: 26 March 2008 Published: 29 July 2008 Epoxiconazole Finalised: 26 March 2008 Published: 28 July 2008 Bromuconazole Finalised: 26 March 2008 Published: 28 July 2008 Buprofezin Finalised: 3 March 2008 Published: 28 July 2008 Napropamide Finalised: 26 March 2008 Published: 28 July 2008 Tralkoxydim Finalised: 26 March 2008 Published: 28 July 2008 Mepiquat Finalised: 14 April 2008 Published: 28 July 2008 Imidacloprid Finalised: 29 May 2008 Published: 28 July 2008 Fenpropimorph Finalised: 14 April 2008 Published: 29 July BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

99 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>> PRAPeR continued Metazachlor Finalised: 14 April 2008 Published: 29 July 2008 Abamectin Finalised: 29 May 2008 Published: 29 July 2008 Tetraconazole Finalised: 31 July 2008 Published: 16 Oct Acetochlor Finalised: 31 July 2008 Published: 16 Oct Sulcotrione Finalised: 31 July 2008 Published: 16 Oct Flurprimidol Finalised: 31 July 2008 Published: 16 Oct Aclonifen Finalised: 31 July 2008 Published: 21 Oct Dodemorph Finalised: 17 Sept Published: 17 Oct Cymoxanil Finalised: 17 Sept Published: 17 Oct Cyromazine Finalised: 17 Sept Published: 21 Oct Dimethachlor Finalised: 17 Sept Published: 30 Oct Tebuconazole Finalised: 25 Sept Published: 17 Oct Triadimenol Finalised: 25 Sept Published: 17 Oct Penconazole Finalised: 25 Sept Published: 30 Oct ,5 dichlorobenzoic acid methylester Finalised: 26 Sept Published: 21 Oct Bensulfuron Finalised: 26 Sept Published: 21 Oct Metamitron Finalised: 29 Sept Published: 22 Oct E F S A J A A R V E R S L A G

100 >>> PRAPeR continued Calcium phosphide Finalised: 29 September 2008 Published: 22 October 2008 Teflubenzuron Finalised: 29 September 2008 Published: 15 January 2009 Aluminium phosphide Finalised: 29 September 2008 Published: 15 January 2009 Zeta-cypermethrin Finalised: 30 September 2008 Published: 15 January 2009 Copper compounds Finalised: 30 September 2008 Published: 22 October 2008 Magnesium phosphide Finalised: 30 September 2008 Published: 15 January 2009 Diphenylamine Finalised: 30 September 2008 Published: 15 January 2009 Fenpyroximate Finalised: 16 October 2008 Published: 30 October 2008 Metam Finalised: 26 November 2008 Published: 15 January 2009 Chlormequat Finalised: 29 September 2008 Published: 25 February 2009 Triflumuron Finalised: 30 September 2008 Published: 6 March 2009 Propaquizafop Finalised: 26 November 2008 Published: 17 March 2009 Chlorsulfuron Finalised: 26 November 2008 Published: 6 March 2009 Paraffin oil (CAS , chain lengths C17-C31) Finalised: 19 December 2008 Published: 9 March BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

101 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD Conclusions finalised but not yet published These conclusions will be published on the EFSA website. Triazoxide Tri-allate Triflusulfuron Lufenuron Tebufenpyrad Bifenthrin Sodium 5-nitroguaiacolate, sodium o-nitrophenolate and sodium p-nitrophenolate Chlorthal-dimethyl Quizalofop-P Etofenprox Ethanol Sulphur 2-phenyphenol Difenacoum Didecyldimethylammonium chloride >>> PRAPeR continued E F S A J A A R V E R S L A G

102 >>> PRAPeR continued Paraffin oil (CAS , chain lengths C18-C30) Paraffin oils (CAS , and ) Methomyl Ethephon Reasoned opinions Addendum to the Reasoned Opinion on the potential chronic and acute risk to consumers health arising from proposed temporary EU MRLs according to regulation (EC) 396/2005 on maximum residue levels of pesticides in food and feed of plant and animal origin Published: 15 March 2008 Adopted: 15 February 2008 MRLs of concern for the active substances: Methamidophos Published: 27 November 2008 Adopted: 15 September 2008 Fenarimol Published: 27 November 2008 Adopted: 15 September 2008 Carbendazim Published: 27 November 2008 Adopted: 15 September 2008 Fenamiphos Published: 27 November 2008 Adopted: 15 September 2008 Ethephon Published: 27 November 2008 Adopted: 15 September 2008 Procymidone Published: 27 November 2008 Adopted: 15 September 2008 Oxydemeton-methyl Published: 27 November 2008 Adopted: 16 September BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

103 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>> PRAPeR continued Scientific or technical report Pirimiphos-methyl Published: 27 November 2008 Adopted: 18 September 2008 Vinclozolin Published: 27 November 2008 Adopted: 16 September 2008 Methomyl and thiodicarb Published: 27 November 2008 Adopted: 26 September 2008 Benfuracarb and carbosulfan Published: 27 November 2008 Adopted: 26 September 2008 Dimethoate and omethoate Adopted: 20 October 2008 Azoxystrobin in turnips Published: 27 November 2008 Adopted: 24 November 2008 Fludioxonil in pomegranates Published: 27 November 2008 Adopted: 18 November 2008 Azoxystrobin in passion fruit Published: 18 December 2008 Adopted: 12 December 2008 Teflubenzuron on peppers Published: 17 December 2008 Adopted: 12 December 2008 Trifloxystrobin in passion fruit Published: 22 December 2008 Adopted: 18 December 2008 Fluroxypyr in leeks Published: 22 December 2008 Adopted: 18 December 2008 Thiram in bananas Published: 22 December 2008 Adopted: 16 December 2008 Evaluation of the European Union Pesticide Safety Review Process Issued by the working group on the review of the efficiency of the pesticide peer-review process on 27 August 2008 E F S A J A A R V E R S L A G

104 Scientific Cooperation (SCO) Scientific or technical reports Colloquium Reports ESCO REPORT. Prepared by the EFSA Scientific Cooperation Working Group on Fostering Harmonised Risk Assessment Approaches in Member States. Issued on 03 December 2008 EFSA Scientific Colloquium Report 8: Environmental Risk Assessment of Genetically Modified Plants - Challenges and Approaches EFSA Scientific Colloquium Report 9: Nutrient Profiling For Foods Bearing Nutrition and Health Claims EFSA Scientific Colloquium Report 10: Pest risk assessment - Science in support of phytosanitary decision making in the European Community EFSA Scientific Colloquium Report 11: Acrylamide carcinogenicity - New evidence in relation to dietary exposure Zoonoses Data Collection Zoonoses Data Collection Reports Zoonoses country reports 2006 Published: 10 January 08 Report on Evaluation of the Community Reporting system for Food-borne Outbreaks under Directive 2003/99/EC Endorsed: 01 December 2007 Published: 07 March 2008 Report of the Task Force on Zoonoses Data Collection on the Analysis of the baseline survey on the prevalence of Salmonella in turkey flocks, in the EU, Part A: Salmonella prevalence estimates Adopted: 28 April 2008 Published: 13 May BIJLAGE III - OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD

105 BIJLAGE III OVERZICHT VAN ADVIEZEN EN WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN DIE IN 2008 ZIJN GEPUBLICEERD >>>Zoonoses Data Collection continued Report of the Task Force on Zoonoses Data Collection on the Analysis of the baseline survey on the prevalence of Salmonella in slaughter pigs, in the EU, Part A: Salmonella prevalence estimates Adopted: 30 May 2008 Published: 09 June 2008 Report of Task Force on Zoonoses Data Collection on proposed technical specifications for a coordinated monitoring programme for Salmonella and Campylobacter in broiler meats at retail in the EU Adopted: 29 August 2008 Published: 02 September 2008 Report of the Task Force on Zoonoses Data Collection on the Analysis of the baseline survey on the prevalence of Salmonella in turkey flocks, in the EU, : Part B: factors related to Salmonella flock prevalence and distribution of Salmonella serovars Adopted: 10 October 2008 Published: 28 October 2008 Guidance Documents Report of the Task Force on analysis of the baseline survey on the prevalence of Salmonella in slaughter pigs, in the EU, Part B: factors associated with Salmonella infection in lymph nodes, Salmonella surface contamination of carcasses, and the distribution of Salmonella serovars Adopted: 14 November 2008 Published: 22 December 2008 Report from the Task Force on Zoonoses Data Collection including guidance for harmonized monitoring and reporting of antimicrobial resistance in commensal Escherichia coli and Enterococcus spp. from food animals Adopted: 11 March 2008 Published: 03 April 2008 Report of the Task Force on Zoonoses Data Collection Manual for Reporting on Zoonoses, Zoonotic Agents and Antimicrobial Resistance in the framework of Directive 2003/99/EC and of some other pathogenic microbiological agents for information derived from the reporting year 2007 Adopted: 11 March 2008 Published: 03 April E F S A J A A R V E R S L A G

106 104