Ontwerp Herbestemming en Nieuwbouw St. Jozef Kerk, Stein april 2018

Transcriptie

1 Ontwerp Herbestemming en Nieuwbouw St. Jozef Kerk, Stein april

2 INHOUD Inleiding 3 Moodboards 4 Ambitie 12 Ontwerp 18 Impressies 27 Resultaat 39 MAURER UNITED ARCHITECTS INHOUDSOPGAVE 2

3 OPDRACHT Stichting Wijkcentrum St. Jozef Kerensheide verzocht de architectenbureau s Jac Hendrix (Elsloo) en Maurer United Architects (Maastricht), om afzonderlijk van elkaar een ontwerpvoorstel te ontwikkelen voor de herbestemming van de St. Jozef Kerk. Uitgangspunt voor het ontwerp vormen enerzijds de monumentale waardestelling van de kerk (Jac Hendrix) en anderzijds het integraal stedenbouwkundige advies (Maurer United Architects). Voorliggend het ontwerp van Maurer United Architects, dat voortborduurt op de gemaakte stedenbouwkundige analyse. Het ontwerp kenmerkt zich door een vernieuwende aanpak, waarbij de icoonfunctie van de kerk en haar ruimtelijke en fysieke waarden behouden blijven. De kerk wordt niet verbouwd volgens de huidige eisen van de woonwet regelgeving, omdat dit het karakter van het monumentale gebouw teniet zou doen. In plaats daarvan wordt voorgesteld, de kerk te openen en te transformeren tot een gemeenschappelijke buitenruimte met rondom voorzieningen voor welzijn en zorg. Er ontstaan op deze wijze zowel binnen als buiten niet alleen nieuwe routes, maar ook verschillende nieuwe ontmoetingsplekken, die als schakels in de wijk functioneren. Het complex voor seniorenwoningen is stedenbouwkundig van aard. Het ontwerp genereert oplossingen voor de geconstateerde sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen binnen het plangebied. In de vorm van hofjes en pleinen worden de verschillende verblijfsgebieden aan elkaar geschakeld tot een verhalend landschap. Gangenstelsels zonder daglicht zijn vermeden. Er is gezocht naar gezonde en verstandige architectuur, die ruimte biedt voor functionele (=rechthoekige) en rolstoelvriendelijke woningplattegronden en domotica mogelijkheden. Deze woningen zijn georiënteerd op het daglicht en hebben grote ramen naar mooie uitzichten. De ontwerpoplossing toont een fascinatie voor het vakkundige spel van ruimte, licht en route. Daarbij heeft het ontwerp van de kerk van de oorspronkelijke architect Alphons Boosten als inspiratie bron gefungeerd om te komen tot een hedendaagse, ruimtelijk en programmatische transformatie en interpretatie: In de plattegrond zijn duidelijk de sporen van Romeinse archetypen Basilica en Mausoleum af te lezen. De apsys, kooromgang en straalkapellen vormen exact een halve octagoon (Mausoleum), de overgang naar kruisgang en transept verloopt via een hexagonaal stelsel, resulterend in een orthogonaal schip met zijbeuken (Basilica). De Basilica had vroeger een centrale sociale functie, gelegen aan het forum van elke Romeinse stad en had op de eerste plaats een commerciële functie: het was een markthal, bankgebouw en beursgebouw. Daarnaast werd de basilica gebruikt voor de rechtspraak. Deze sociale functie is terug gebracht als nieuwe motor voor de wijk. Het gebouw opent zich voor de inwoners en deze worden op een laagdrempelige wijze uitgenodigd om de indrukwekkende binnenplaats te bezoeken. Via een divers programma aanbod afgestemd op de zelfredzaamheid voor de wijk (waaronder ook een horecafunctie) wordt de sociale interactie onder elkaar (en dus ook met de bewoners van de seniorenwoningen) gestimuleerd. MAURER UNITED ARCHITECTS INLEIDING Opdracht en aanpak 3

4 CONTEXT Ontwikkelingen in zorg, welzijn, woningbouw en herbestemming 4

5 MOODBOARD Hedendaagse senioren 5

6 MOODBOARD Lounge in plaats van Achter de Geraniums 6

7 MOODBOARD Van binnen naar buiten en vice versa 7

8 MOODBOARD Materiaal en detail in baksteen 8

9 MOODBOARD Actieve senioren 9

10 MOODBOARD Gezond leven en eten 10

11 MOODBOARD Oud en jong gaan samen 11

12 AMBITIE Aansluiten bij ruimtelijkheid en detailniveau van architect Alphons Boosten 12

13 AMBITIE Terug naar de oorsprong van het archetype Christelijke Kerk: de Basilica als ontmoetingsruimte. 13

14 Het Schip Middenbeuk Arcade Straalkapel (Kleine Apsis) Koor Nartex Klokketoren Kooromgang Zijbeuken Dwarsbeuken MAURER UNITED ARCHITECTS AMBITIE Behoud van de kenmerken van een kerk 14

15 BASILICA MAUSOLEUM CHRISTELIJKE KERK CHRISTELIJKE KERK MAURER UNITED ARCHITECTS AMBITIE Betekenisvolle ruimtelijke opzet van de kerk respecteren en behouden. 15

16 AMBITIE: Strategisch behoud van een icoon. Niet door het te verbouwen naar de huidige stand van (isolatie-) eisen, maar door de transformatie ervan naar een openbare monumentale buitenruimte. 16

17 AMBITIE Van binnen naar buiten: Klassieke voorbelden zijn het Christal Palace en de kaart van Nolli 17

18 STAP 1 Verbouwing en herbestemming van het monumetale kerkgebouw 18

19 A D Z Z E B F H Z C G A Terras B Binnenplaats C Woonkamer D Horeca E Binnen Horecaplein F Functie G Functie H Terras Binnenplaats Z Eventuele Zorghotel Functies MAURER UNITED ARCHITECTS PLATTEGROND Functies en relaties 19

20 Woonkamer met lichthappers en zicht op binnenplaats MAURER UNITED ARCHITECTS DOORSNEDE Bestaand en nieuw 20

21 STAP 2 Combinatie met nieuwbouwgedeelte: Seniorenwoningen met ontmoetingshofjes en -pleintjes. 21

22 SCENARIO ZONDER ZORGHOTEL Plattegrond BG / 1E / 2E 22

23 SCENARIO ZORGHOTEL OP BEGANE GROND NIEUWBOUW Plattegrond BG / 1E / 2E 23

24 SCENARIO ZORGHOTEL AAN BINNENPLAATS Plattegrond BG / 1E / 2E 24

25 VOORPLEIN TERRAS BINNENPLAATS PARKEERPLEIN GROENBUFFER OMSLOTEN HOF GROENBUFFER MAURER UNITED ARCHITECTS HOFJES EN PLEINTJES Ontmoetingsplaats voor de lokale gemeenschap 25

26 TOPVIEW Stedenbouwkundige inbedding 26

27 IMPRESSIE Aansluiting met omliggende bebouwing (voltooiing van pleintje Gommerswijk) 27

28 IMPRESSIE Openen van het bouwwerk in zijgevel (horeca buitenterras) / Aanpassing dakvorm 28

29 IMPRESSIES Transformatie van kerkgebouw naar binnenplaats. 29

30 IMPRESSIE Ruimtelijke kwaliteit van de kerk blijft behouden / wordt onderstreept. 30

31 IMPRESSIE Spel met transparanties en lichtinval 31

32 IMPRESSIE Binnenplaats met beschut horecaplein (glasdak mogelijk) 32

33 IMPRESSIE Zicht op geïsoleerde doos-in-doos constructie 33

34 IMPRESSIES Zicht vanuit woonkamer en gedeelde verblijfsruimten 34

35 IMPRESSIE Ingang van de seniorenwoningen (links de woonkamer) 35

36 IMPRESSIES Nieuwbouw seniorenwoningen in relatie met kerk en pastorie 36

37 IMPRESSIES Alternatieve ingang van seniorenwoningen (Gommerswijk) en zicht op hofje (verschillende functies mogelijk) 37

38 SCHAAL Schaalvergelijk: Kerensheide / Centrum Stein / Vrijthof Maastricht / Fortuna Stadion Sittard-Geleen 38

39 RESULTAAT Maurer United Architects koos in de uitwerking voor de strategie Waardecreatie, waardoor in het ontwerp uiteindelijk zes belangrijke ambities waargemaakt zijn: 1. Maak van de het gesloten kerkgebouw een toegankelijk icoon voor de wijk. De kerk dient niet alleen voor zorghotel gasten en dagbesteding uitnodigend te zijn, maar voor iedereen in de wijk. Er moet vermeden worden, dat men denkt ik wil niet in de kerk terecht komen. Het moet juist een open en bruisend middelpunt van de gemeenschap worden, en niet slechts geassocieerd worden met ziek en oud zijn. Van introvert naar extrovert! 2. Creëer nieuwe ontmoetingsplekken. De stedenbouwkundige ligging van de kerk sluit niet naadloos aan op de omliggende woningen en infrastructuur. Er dienen niet alleen nieuwe routes, maar veelmeer nieuwe ontmoetingsplekken te worden geïntroduceerd, zowel buiten als binnen. Deze kunnen een privaat of juist openbaar karakter vertonen, passend bij de functie. 3. Realiseer een upgrading van het monument. Een herbestemming van een monumentaal gebouw kan gauw resulteren in een downgrading van de monumentale waarde. In het geval van de St.Jozefkerk van Boosten dient de architectonische ruimtelijkheid en materialiteit te worden behouden en indien mogelijk te worden versterkt. 4. Vindt een passende architectuur bij de aanwezige zorgvraag. De transformatie van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving vraagt om nieuwe vormen van inclusiviteit. De architectuur van kerken, kloosters, kruisgangen en kloosterhofjes vormen herkenbare en daarmee voor senioren aantrekkelijke archetypen, passend bij de eigen cultuur en traditie. 5. Maak comfortabele woningen. De woningen voor senioren dienen een beter alternatief te vormen voor de huidige (meerlaagse) woning van deze doelgroep. Gezonde, gelijkvloerse, integraal toegankelijke, mooie woningen met veel licht en uitzicht dienen compact maar functioneel te zijn opgezet. De woningen dienen optimaal plaats te bieden aan de eigen kasten, tafels, bedden en bankstellen. Het design van de woningen dient hierin orthogonaal en terughoudend te zijn, om het eigen interieur goed tot zijn recht te laten komen. Ook de gangpaden naar de woningen toe dienen van daglicht en mooi uitzicht te zijn voorzien. 6. Ontwikkel een duurzame oplossing. Om de functies in de kerk te laten voldoen aan de eisen van duurzaamheid, wordt ingezet op doos-in-doos oplossingen, die het monument niet aantasten, maar wel voldoen aan de huidige eisen van warmte isolatie en luchtverversing. Deze aanpak zorgt ervoor dat alle ingrepen ook weer reversibel zijn, in het geval dat er bijvoorbeeld in de toekomst andere programma s of hogere technische eisen van toepassing zijn. MAURER UNITED ARCHITECTS RESULTAAT Behaalde ambities 39

40 RAMING Dak(constructie) deels verwijderen (900 m3) Nieuwe dakconstructie (300 m2) Nieuwe binnenplaatsgevel (150 m2) Openingen in kerk (10 stuks) Vloer in kerk (500 m2) Verbouwing (woonkamer) (150 m2) Lichthappers (4 stuks) Doos-in-doos volumes (300m2) Verbouwing Pastorie (300m2) Nieuwbouw (1600 m2) Doos-in-doos zorghotel (320 m3) Restauratie/onderhoud monument Euro ,- Euro ,- Euro ,- Euro ,- Euro ,- Euro ,- Euro ,- Euro ,- Euro ,- Euro ,- Euro ,- Euro ,- Euro ,- excl. inrichting buitenruimte. excl. honoraria adviseurs excl. btw MAURER UNITED ARCHITECTS RESULTAAT Raming investering 40

41 REFERENTIES Voorbeelden van andere vergelijkbare transformaties. 41

42 REFERENTIES Voorbeelden van andere vergelijkbare transformaties. 42

43 REFERENTIES Voorbeelden van andere vergelijkbare architectuurprojecten. 43

44 RESULTAAT Behoud van het monument door doos-in-doos principes. 44

45 RESULTAAT Niet alleen nieuwe routes maar ontmoetingspleinen. 45

46 RESULTAAT De getransformeerde kerk als nieuwe spil voor ontmoeting binnen de wijk Kerensheide 46

47 TOT SLOT Het herbestemmen van bestaand vastgoed (zoals in dit geval de kerk, de klokkentoren en de pastorie), de terreininrichting en de nieuwbouw in combinatie met een integraal multifunctioneel programma van gebruik vergt intensieve afstemming in het ontwikkeling proces waarbij veel stakeholders betrokken zijn. Een inventieve, integrale projectontwikkeling (regie en exploitatie) met deskundigen uit de bouwketen, zorgsector, burgers, overheid en andere investeerders en de daarbij horende uitwisseling van informatie is essentieel om te komen tot het gewenste resultaat. Building Information Modelling of Bouw Informatie Model, is een virtueel model waarin alle informatie over de bouw en het beheer van een gebouw is verzameld. Alle bouwpartijen kunnen informatie aan het model toevoegen en bewerken. BIM (Building Information Model), is uitgegroeid tot dé vorm van samenwerking in de bouwketen. In het traject van de herbestemming van de St.Jozefkerk zal de communicatie er omheen een belangrijke plaats innemen. Voor de gebruikers kunnen uit het BIM model diverse animaties, filmpjes en VR toepassingen ontwikkeld worden ten behoeve van verschillende doelgroepen: opdrachtgever, gebruikers, ingenieurs, leveranciers, vrijwilligers etc. Vanuit BIM is het tevens mogelijk functionaliteiten te koppelen aan het 3D model gericht op het toekomstig beheer en onderhoud. Vooruitgangsdenken vormt de drijfveer van Maurer United Architects. Het werk van het architectenbureau kan gezien worden als een voortdurende reactie op maatschappelijke vraagstukken en technologische veranderingen. Het oeuvre bevat dan ook veel voorbeelden van nieuwe manieren waarop de architectuurpraktijk en de daarin besloten verantwoordelijkheden zich in de afgelopen 20 jaar hebben ontwikkeld. Maurer United Architects heeft in de loop van de jaren projecten ontwikkeld en gerealiseerd op het gebied van architectuur en urbanistiek, design en engineering en onderzoek en onderwijs. Het bureau beschikt over de creatieve- en bouwkundige expertise die vereist zijn voor de opdracht (financieel, bouwkundig, architectonisch, conceptueel, exploitatie technisch). Maurer United Architects werkt al sinds 2008 met BIM software en heeft ervaring op het gebied van 3D printing, 3D mapping en diverse interactieve media installaties. MAURER UNITED ARCHITECTS April