Hoe gezond zijn jongeren in Zuidoost?

Transcriptie

1 GGD Amsterdm Hoe gezond zijn jongeren in Zuidoost? Uitkomsten Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO Om goed lokl jeugdgezondheidsbeleid te kunnen mken, is inzicht nodig in de gezondheid, het welzijn en de leefstijl vn jongeren. De GGD Amsterdm verzmelt en presenteert deze gegevens met de Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO. Wt blijkt? Jongeren uit Zuidoost zijn over het lgemeen tevreden met hun gezondheid, ondnks dt ze iets minder tevreden zijn dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Ook het schoolklimt is goed: spijbelen en pesten komen weinig voor. Het lgemene beeld is dt jongeren uit Zuidoost minder gunstig scoren dn hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. Ze hebben vker gedchten n zelfdoding, vker één (of meer) ingrijpende gebeurtenis(sen) meegemkt, zijn vker slchtoffer geweest vn een strfbr feit en voelen zich vker onveilig. Wt betreft leefstijl hebben jongeren in Zuidoost vker ongezonde voedings- en beweeggewoonten, vertonen ze vker problemtisch gebruik vn socile medi, hebben ze vker een ongewenst seksueel voorstel vi internet gekregen, lopen ze een groter risico op gehoorbeschdiging, vrijen ze vker onveilig, proberen ze wterpijp en lcohol vker uit en drinken ze vker smen met hun. Gunstig is dt ze minder vk roken en blowen. De resultten voor socilemotionele problemen, mishndeling, gmen, ongewenste seksuele ervringen en houding ten opzichte vn homoseksuliteit zijn in Zuidoost vergelijkbr met de rest vn Amsterdm. Voor het eerst worden resultten vn de Jeugdgezondheidsmonitor ook gepresenteerd op gebiedsniveu. In deze rpportge kunt u zien op welke them s de gebieden in Zuidoost vn elkr verschillen.

2 Inleiding Specifieke gegevens over de gezondheidssitutie vn jongeren zijn nodig om gezondheidsbeleid goed te onderbouwen. De GGD Amsterdm verzmelt deze gegevens voor de gemeenten in hr werkgebied met de Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO. Wt is E-MOVO? E-MOVO 1 is een digitle vrgenlijst die in Amsterdm op lle scholen voor regulier voortgezet onderwijs (VO) wordt fgenomen. Leerlingen uit kls en bentwoorden vi internet vrgen over hun gezondheid, welzijn en leefstijl. Met E-MOVO wordt een betrouwbr beeld verkregen vn de gezondheidssitutie vn jongeren. Informtie uit E-MOVO wordt genonimiseerd gebruikt voor epidemiologisch onderzoek. De Jeugdgezondheidszorg gebruikt de gegevens ook ter ondersteuning vn het preventief gezondheidsonderzoek (PGO). Wt levert E-MOVO op? E-MOVO levert een scht n gegevens. Met de uitkomsten vn E-MOVO kunnen de gemeente, stdsdelen, scholen en de GGD het jeugdgezondheidsbeleid formuleren en collectieve mtregelen opzetten en uitvoeren om de gezondheid vn jongeren te verbeteren. E-MOVO levert ook iets op voor de individuele leerling: op bsis vn de verzmelde informtie ontvngt de leerling een persoonlijk gezondheidsprofiel en voorlichting op mt. Hoe, wt en wrom in drie vrgen E-MOVO : wie deden er mee? In schooljr deden 1458 jongeren uit Zuidoost mee n E-MOVO; uit heel Amsterdm wren dt jongeren. De kenmerken vn de onderzoeksgroep uit Zuidoost en vn de hele onderzoeksgroep uit Amsterdm worden gepresenteerd in tbel 1. In de onderzoeksgroep uit Zuidoost zitten meer vmbo-b,k,g leerlingen, meer jongeren vn Surinmse en Antillins/Arubnse herkomst en meer jongeren die beide in vergelijking met de rest vn Amsterdm. Leeftijdsverdeling vn de jongeren uit Zuidoost nr kls: kls 2: kls 4: 12 jr 1% 14 jr 4% 13 jr 45% 15 jr 47% 14 jr 46% 16 jr 39% 15 jr of ouder 8% 17 jr of ouder 10% 1 Hoe is de onderzoeksgroep smengesteld? Tijdens schooljr is E-MOVO op 61 VO scholen in Amsterdm en op cht VO scholen in de regio Amstellnd fgenomen. De onderzoeksgroep bestt uit leerlingen vn scholen uit Amsterdm (N=10771) of de regio Amstellnd (N=245) die wonen in Amsterdm. 2 Wt betekent een gevonden verschil tussen groepen? Met sttistische toetsen worden de resultten vn Zuidoost vergeleken met de resultten vn de ndere zes stdsdelen smen. Let op: in de tbellen worden steeds de cijfers voor heel Amsterdm gepresenteerd. Ook toetsen we verschillen tussen het ene gebied en de ndere gebieden smen en verschillen nr geslcht, kls, opleidingsniveu, etnische herkomst en gezinssmenstelling. Significnte verschillen tussen groepen worden met een (*) ngegeven. Significnt betekent dt de kns klein is (mximl 5%) dt een gevonden verschil op toevl berust. 3 Wrom wordt deze monitor uitgevoerd? Gemeenten hebben volgens de Wet publieke gezondheid (Wpg) de tk om de gezondheid vn hun inwoners in krt te brengen. Dit geldt ook voor de jeugd. De GGD voert deze tk voor de gemeente uit met de Jeugdgezondheidsmonitor. De Inspectie voor de Gezondheidszorg houdt toezicht mede op bsis vn de Jeugdgezondheidsmonitor. Tbel 1 Achtergrondkenmerken vn jongeren uit Zuidoost en Amsterdm (%) Zuidoost N=1458 Amsterdm N= kls kls vmbo-b,k,g * hvo/vwo Nederlnds * Surinms Antillins/Arubns * beide * significnt verschil tussen Zuidoost en de ndere stdsdelen (p<0.05) bij minder dn 50 jongeren in een groep worden groepen smengevoegd; voor Zuidoost geldt: Mrokkns en Turks worden Leeswijzer Dit rpport is opgebouwd uit tien hoofdstukken: 1 gezondheid, 2 psychosocile gezondheid, 3 voeding, 4 bewegen, 5 gmen, socile medi en muziek luisteren, 6 genotmiddelen, 7 seksuliteit, 8 schoolklimt en 9 fysieke omgeving. Dit rpport focust op prevlenties en risicogroepen. Drnst worden de jongeren uit Zuidoost vergeleken met de jongeren uit de rest vn Amsterdm. Tot slot worden verschillen tussen de gebieden in Zuidoost gepresenteerd in hoofdstuk De vrgenlijst is te vinden op onze website Gezondheid in Beeld. 2

3 1 Gezondheid In Nederlnd is het met de gezondheid vn jongeren over het lgemeen goed gesteld. Hoe een jongere de eigen gezondheid ervrt, geeft een goed beeld vn de huidige gezondheid en voorspelt de gezondheid in de toekomst. Ervren gezondheid Jongeren uit Zuidoost zijn over het lgemeen tevreden met hun gezondheid; 73% noemt de eigen gezondheid (heel) goed, 24% vindt dt het met de eigen gezondheid wel gt en 3% vindt de eigen gezondheid niet zo best of slecht. Jongens en vmbo-b,k,g leerlingen ervren hun gezondheid vker positief. Jongeren uit Zuidoost zijn minder positief over hun gezondheid dn hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. Chronische ndoeningen en llergieën Vn de jongeren heeft 26% één of meerdere chronische ziekten of ndoeningen (door een rts vstgesteld) of heeft deze in het fgelopen jr gehd. Meisjes geven vker n miniml één chronische ndoening te hebben en jongeren vn e herkomst geven dit minder vk n. Astm/bronchitis komt het vkst voor (zie kder). Een derde vn de jongeren heeft miniml één llergie (31%). Meisjes en jongeren vn Surinmse herkomst het vkst. Jongeren uit Zuidoost hebben even vk chronische ndoeningen, mr vker llergieën dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Top 4 chronische ziekten/ndoeningen stm of bronchitis 8% eczeem 7% migrine of ernstige hoofdpijn 4% buikklchten 3 mnden 3% Mondgezondheid Eén op de negen jongeren uit Zuidoost gt niet jrlijks nr de tndrts (11%). Vierdeklssers, vmbo-b,k,g leerlingen en jongeren die beide wonen, bezoeken minder vk jrlijks een tndrts. Vn de jongeren die wel minstens één keer per jr nr de tndrts gn, gt 20% één keer en 69% keer per jr. De meerderheid vn de jongeren (85%) poetst keer per dg de tnden en 15% poetst één keer per dg. Jongens poetsen het minst vk ml dgs hun tnden. Jongeren uit Zuidoost gn minder vk miniml één keer per jr nr de tndrts dn hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm, mr poetsen vker ml dgs de tnden. Tbel 2 Gezondheid nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuidoost geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie ervren gezondheid (heel) goed * * * tenminste één chronische ziekte of ndoening * * tenminste één llergie b * * * tndrtsbezoek miniml één keer per jr * * * * tndenpoetsen keer per dg * * nu of in het fgelopen jr door een rts vstgesteld (exclusief llergieën) * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 b door een rts vstgesteld hvo/vwo Nederlnds Surinms Antillins/ Arubns beide 3

4 2 Psychosocile gezondheid Een goede gezondheid is meer dn niet ziek zijn. Het gt ook over goed in je vel zitten en gelukkig en tevreden zijn over jezelf en je leven. Reltie met Jongeren uit Zuidoost voelen zich minder begrepen en hebben minder het gevoel dt hun vn hen houden dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. In voelt 68% zich begrepen door de eigen. Jongens voelen zich het meest begrepen door hun. Vn de jongeren geeft 92% n het gevoel te hebben dt hun vn hen houden. Wnneer jongeren socil-emotionele problemen hebben, kn dit negtieve gevolgen hebben voor het dgelijks functioneren thuis én op school. Socil-emotionele gezondheid Eén op de tien jongeren (10%) heeft socil-emotionele problemen (verhoogde SDQ-score). Dit is vergelijkbr met de rest vn Amsterdm. Meisjes hebben vker socil-emotionele problemen dn. Jongeren vn e herkomst hebben minder vk socil-emotionele problemen. Bij komen met nme emotionele problemen vker voor. Jongens hebben vker gedrgsproblemen en vertonen minder vk prosocil gedrg. Jongeren vn e herkomst hebben minder vk emotionele problemen en hyperctiviteit/ndchtstekort. Jongeren uit Zuidoost hebben minder vk emotionele problemen en zijn minder vk hyperctief dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Drentegen hebben ze vker gedrgsproblemen, problemen met leeftijdsgenoten en vertonen ze minder vk prosocil gedrg. Het percentge jongeren met socil-emotionele problemen wordt in figuur 1 weergegeven nr gebieden in Amsterdm. Legend Figuur 1 Centrum Centrum-West, b Centrum-Oost West c Westerprk, d Bos en Lommer, e Oud-West, f De Brsjes Nieuw-West g Slotermeer, h Geuzenveld, i Osdorp, j De Aker - Nieuw Sloten, k Slotervrt Zuid l Zuid-Noord-West, m Zuid-Noord-Midden, n Buitenveldert- Zuids, o De Pijp, p Rienbuurt Oost q Oud-Oost, r Indische buurt, s Oostelijk Hvengebied, t Wtergrfsmeer, u IJburg-Zeeburger eilnd Noord v Noord-West, w Oud-Noord, x Noord-Oost Zuidoost y Bijlmer-Centrum, z Bijlmer-Oost, Gsperdm-Driemond Figuur 1 Socil-emotionele problemen (SDQ-score) nr gebieden in Amsterdm (%) Tbel 3 Psychosocile gezondheid (reltie met, socil-emotionele gezondheid) nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuidoost geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie begrepen door * * vn gehouden door * socil-emotionele problemen (SDQ-score) * * emotionele problemen 8 6 * 2 10 * * * gedrgsproblemen * * * * hyperctiviteit/ndchtstekort * * * problemen met leeftijdsgenoten * * prosocil gedrg b * * * * verhoogde SDQ-score, SDQ: Strenghts nd Difficulties Questionnire is een vrgenlijst die bestt uit 25 vrgen en geeft een score en resultten voor de vijf subschlen b prosocil gedrg betekent dt je rekening houdt met gevoelens vn nderen, vriendelijk bent en vrijwillig hulp nbiedt * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 hvo/vwo Nederlnds Surinms Antillins/ Arubns beide 4

5 Mishndeling An de jongeren is gevrgd of zij weleens geestelijk (vk getreiterd, gekleineerd of uitgescholden) en/of lichmelijk (bijvoorbeeld geschopt, geslgen, vstgebonden) mishndeld worden. Geestelijke mishndeling komt ruim drie keer vker voor dn lichmelijke mishndeling (13% versus 4%). Geestelijke mishndeling komt vker voor bij, hvo/vwo leerlingen en jongeren vn overig e herkomst. De dder vn geestelijke mishndeling is meestl een ndere jongere op school en de dder vn lichmelijke mishndeling is meestl een volwssene thuis (zie kder). Lichmelijke mishndeling komt minder vk voor bij hvo/vwo leerlingen en vker bij jongeren vn e herkomst. Voor mishndeling verschilt Zuidoost niet vn de rest vn Amsterdm. Top 3 dder geestelijke mishndeling onder jongeren die ngeven geestelijk mishndeld te zijn (N=195): - door een jongere op school 60% - door een jongere in de buurt 14% - door een volwssene thuis 9% Top 3 dder lichmelijke mishndeling onder jongeren die ngeven lichmelijk mishndeld te zijn (N=60): - door een volwssene thuis 36% - door een jongere op school 17% - door een jongere in de buurt 12% Top 3 ingrijpende gebeurtenissen Gedchten over zelfdoding komen reltief vk voor onder jongeren. Ook doen enkele jongeren een poging tot zelfdoding. Dt een jongere overlijdt door zelfdoding komt zelden voor. Zelfdoding Vn de jongeren zegt 15% in de voorgnde twlf mnden er weleens serieus over te hebben gedcht een einde n het leven te mken. Voor Zuidoost ligt dit percentge hoger dn voor de rest vn Amsterdm. Bij en deklssers komen de gedchten vker voor. In zegt 2,5% vn de jongeren in de voorgnde twlf mnden een poging tot zelfdoding te hebben ondernomen (Amsterdm: 1,8%). mee te mken (gehd) (nog) problemen mee ziek/gehndicpt gezinslid 36% 8% regelmtig ruzies tussen onderling 29% 6% echtscheiding vn de 27% 5% Soms krijgen jongeren te mken met een ingrijpende gebeurtenis. Denk n de dood of ziekte vn een fmilielid. Deze gebeurtenissen kunnen een diepe indruk chterlten en vn invloed zijn op het (ltere) functioneren vn de jongere. Ook een echtscheiding vn de of discrimintie kn diepe sporen chterlten. Ingrijpende gebeurtenissen Jongeren uit Zuidoost hebben vker één (of meerdere) ingrijpende gebeurtenis(sen) meegemkt (70%) dn jongeren uit de rest vn Amsterdm (65%). Opgroeien met een ziek of gehndicpt gezinslid komt het vkst voor (zie kder). Ingrijpende gebeurtenissen komen vker voor bij en jongeren die beide wonen. Deze jongeren hebben ook vker (nog) problemen met de gebeurtenis(sen). Jongeren vn e herkomst hebben minder vk (nog) problemen met de gebeurtenis(sen). Jongeren uit Zuidoost geven even vk n dt zij (nog) problemen hebben met deze gebeurtenis(sen) ls jongeren uit de rest vn Amsterdm. Tbel 4 Psychosocile gezondheid (mishndeling, zelfdoding, ingrijpende gebeurtenissen) nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuidoost geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie geestelijk mishndeld (ooit) * * * lichmelijk mishndeld (ooit) * * 4 4 gedchten n zelfdoding * 9 21 * * één (of meer) ingrijpende gebeurtenis(sen) * * * problemen met de gebeurtenis(sen) * * * in de fgelopen twlf mnden hvo/vwo Nederlnds Surinms Antillins/ Arubns beide * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 5

6 3 Voeding Een gezond voedingsptroon is belngrijk voor een gezond gewicht en het voorkómen vn ziekten. Eetgewoonten worden vk l in de jeugd gevormd. Ontbijten bevordert de concentrtie en drmee de leerprestties op school. Bovendien gn leerlingen minder snel snoepen of sncken lter in de ochtend. Figuur 2 Ontbijten, fruit- en groenteconsumptie, dgen vn de week (%) Ontbijten Vn de jongeren uit Zuidoost ontbijt 59% vijf of meer dgen per week. Dit betekent dt op de tien leerlingen (41%) minstens één dg in de week zonder ontbijt nr school gn. Meisjes, vmbo-b,k,g leerlingen, jongeren vn Surinmse herkomst en jongeren die beide wonen, gn vker miniml één dg in de week zonder ontbijt nr school. Figuur 2 geeft weer op hoeveel dgen vn de week jongeren uit Zuidoost ontbijten. Iets minder dn de helft geeft n dgelijks te ontbijten (48%). ontbijten fruitconsumptie groenteconsumptie dgen /week 5-6 dgen /week 7 dgen /week Het lndelijk dvies vn het Voedingscentrum: stuks fruit en 200 grm groente per dg. Fruit- en groenteconsumptie An het dvies vn het Voedingscentrum om elke dg stuks fruit te eten (de fruitnorm ) voldoet slechts 10%. Iets meer dn een derde vn de jongeren (36%) eet wel vijf dgen of meer per week fruit ongecht de hoeveelheid (zie ook figuur 2). Vmbo leerlingen, jongeren vn Surinmse herkomst en jongeren die beide wonen, eten minder vk fruit. In eet 67% vn de jongeren minstens vijf dgen in de week groente. Jongens, k,g leerlingen en jongeren vn e herkomst eten minder vk groente. In figuur 3 is te zien dt jongeren uit Zuidoost het minste fruit eten vn lle de- en deklssers die in Amsterdm wonen. Jongeren uit Zuidoost ontbijten ook minder vk en eten ook minder vk groente dn hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. Figuur 3 Fruitconsumptie op miniml vijf dgen per week nr gebieden in Amsterdm (%) Zuidoost y Bijlmer-Centrum, z Bijlmer-Oost, Gsperdm- Driemond Legend voor de overige gebieden zie pgin 4 Tbel 5 Voeding nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuidoost geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie ontbijten vijf dgen per week * * * * * voldoet n fruitnorm * * * 13 8 * fruit eten vijf dgen per week * * * * groente eten vijf dgen per week * * * * hvo/vwo Nederlnds Surinms Antillins/ Arubns beide stuks fruit per dg * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 6

7 4 Bewegen Lichmelijke beweging heeft een positief effect op de conditie, het welzijn en het lichmsgewicht. Het verkleint de kns op gezondheidsproblemen die voorl lter in het leven kunnen ontstn, zols hrt- en vtziekten en dibetes. Het dvies vn het Nederlnds Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) n jongeren vn twlf tot chttien jr is om elke dg minstens één uur mtig intensief te bewegen. Dit noemen we de Nederlndse Norm Gezond Bewegen. Bewegen Slechts 14% vn de jongeren uit Zuidoost voldoet n de Nederlndse Norm Gezond Bewegen en is op lle dgen vn de week miniml één uur ctief. Jongens en jongeren vn e herkomst voldoen vker n deze norm. Een grotere groep (44%) is gemiddeld tenminste één uur per dg lichmelijk ctief. Meisjes, deklssers en jongeren vn e herkomst zijn minder ctief. In figuur 4 zien we de verdeling in ctegorieën vn het ntl uren dt jongeren per week ctief zijn. Een kwrt vn de jongeren uit Zuidoost is inctief (26%); deze groep is minder dn drie uur per week ctief. Jongeren uit Zuidoost bewegen gemiddeld minder vk dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. In figuur 5 is te zien dt jongeren uit lle drie de gebieden in Zuidoost reltief weinig bewegen. Lidmtschp vn een sportvereniging Jongeren uit Zuidoost zijn minder vk lid vn een sportvereniging dn jongeren uit de rest vn 44% 13% 26% 17% inctief (< 3 uur) semi-inctief (3-5 uur) semi-ctief (5-7 uur) normctief ( 7 uur) Figuur 4 Lichmelijk ctief, uren per week (%) Amsterdm. Vier op de tien jongeren (40%) is lid vn een sportvereniging. Wie zijn minder vk lid vn een sportvereniging? Dt zijn, deklssers en jongeren vn e herkomst. Tv/computeren Bijn driekwrt vn de jongeren (72%) besteedt uur per dg of meer n tv-kijken of computeren (niet voor school of huiswerk). Jongeren uit Zuidoost zitten veel vker chter een beeldscherm dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Vmbo-b,k,g leerlingen, jongeren vn Antillinse/Arubnse herkomst en jongeren die beide wonen, zitten het vkst chter een beeldscherm. Figuur 5 Lichmelijk ctief (gemiddeld tenminste één uur per dg) nr gebieden in Amsterdm (%) Zuidoost y Bijlmer-Centrum, z Bijlmer-Oost, Gsperdm- Driemond Legend voor de overige gebieden zie pgin 4 Tbel 6 Bewegen nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuidoost geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie voldoet n Nederlndse Norm Gezond Bewegen * 18 9 * * lichmelijk ctief gemiddeld één uur per dg * * * * lid vn één (of meerdere) sportvereniging(en) b * * * * tv-kijken/computeren gemiddeld uur per dg * * * * hvo/vwo Nederlnds Surinms Antillins/ Arubns beide in de fgelopen week elke dg één uur mtig intensieve lichmelijke ctiviteit b sporten zols zwemmen, voetbllen, dnsen, bllet, prdrijden etc * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 7

8 5 Gmen, socile medi en muziek luisteren Het gebruik vn internet en socile medi is niet meer weg te denken uit het dgelijkse leven vn jongeren. Ook spelen veel jongeren (online) gmes. Positieve specten zijn het opdoen vn kennis en het onderhouden vn vriendschppen. Risicovol socile medi gebruik of gmen kn leiden tot schoolproblemen, slpproblemen en problemen in de socil-emotionele ontwikkeling. Vn problemtisch gmen of socile medi gebruik is sprke ls: (1) iemnd zich onrustig en gestrest voelt ls hij/ zij niet kn gmen of op socile medi kn én (2) hij/zij het moeilijk vindt om te stoppen én (3) hij/zij gmen of socile medi gebruikt ls hij/zij zich rot voelt. Een verslving komt zelden voor (<1%). Gmen en socile medi Vn de jongeren uit Zuidoost vertoont 6% problemtisch gmegedrg. Bij 12% is sprke vn problemtisch gebruik vn socile medi. Jongens en verschillen sterk; hebben ruim vijf keer zo veel risico op problemtisch gmen, hebben ruim keer zo veel risico op problemtisch socile medi gebruik. Jongeren uit Zuidoost vertonen vker problemtisch gebruik vn socile medi dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Cyberpesten kn de hele dg doorgn, ook bij het slchtoffer thuis, terwijl trditioneel pesten vk gebonden is n school. Internet ervringen Vn de jongeren is 5% in de fgelopen zes mnden gepest vi internet. Vn de jongeren geeft 13% n in de fgelopen zes mnden vi internet een ongewenst seksueel voorstel te hebben gekregen. Dit percentge ligt hoger dn voor de rest vn Amsterdm. Meisjes, jongeren vn Surinmse herkomst en jongeren die beide wonen, krijgen vker een ongewenst seksueel voorstel. Vn de jongeren uit Zuidoost heeft 5% meegemkt dt iemnd weleens tegen zijn of hr zin vervelende foto s of filmpjes heeft verspreid (bijvoorbeeld op internet gezet of vi de mobiele telefoon nr nderen gestuurd). Bij deklssers komt dit vker voor dn bij deklssers. Vn de jongeren zegt 1,5% dt hij of zij weleens voor de webcm borsten, geslchtsdelen of billen heeft lten zien of iets nders seksueels heeft gedn (Amsterdm: 1,8%). Veel jongeren luisteren met oordopjes of koptelefoon nr muziek op bijvoorbeeld een mp3-speler, ipod of mobiele telefoon. Te lng luisteren nr te hrde muziek kn ervoor zorgen dt iemnd minder goed gt horen of ltijd een piep hoort, dt geluiden vervormen of dt overgevoeligheid voor geluid ontstt. Muziek luisteren Ruim een derde vn de jongeren uit Zuidoost zet het volume vn de muziekspeler meestl op hrd (35%). In Zuidoost is het percentge jongeren met risico op gehoorschde hoger dn in de rest vn Amsterdm. Welke jongeren lopen vker risico op gehoorschde? Dt zijn, vmbo-b,k,g leerlingen, jongeren vn Surinmse herkomst en jongeren die beide wonen. Tbel 7 Gmen, socile medi en muziek luisteren nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuidoost geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie problemtisch gmen * problemtisch gebruik socile medi * 7 16 * door iemnd gepest op internet ongewenst seksueel voorstel gekregen vi internet 9 13 * 9 17 * * * foto s of filmpjes zijn tegen de zin verspreid vi internet * volume muziekspeler met koptelefoon meestl hrd b * * * * * in het fgelopen hlf jr b % hvo/vwo Nederlnds Surinms Antillins/ Arubns beide * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 8

9 6 Genotmiddelen Tieners bevinden zich in een levensfse wrin ze experimenteren met diverse genotmiddelen zols tbk, lcohol en drugs. Nicotine is l n enkele sigretten verslvend. De meeste jongeren beginnen met roken tussen twlf en vijftien jr. Roken is de belngrijkste oorzk vn ziekte en sterfte in Nederlnd. Roken Vn de deklssers heeft 22% roken weleens uitgeprobeerd, onder deklssers is dt 31%. Vmbo-t leerlingen, jongeren vn Surinmse herkomst en jongeren die beide wonen, hebben roken ook vker uitgeprobeerd. Vn de deklssers zegt 1% tenminste wekelijks te roken, vn de deklssers is dt 5%. Vn de deklssers rookt 3% dgelijks. Jongeren vn Nederlndse herkomst roken het vkst. Jongeren uit Zuidoost roken minder vk minstens één keer per week en minder vk dgelijks dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Vn lle jongeren uit Zuidoost zegt 20% dt er in de fgelopen week bij hen in huis is gerookt wr de jongere bij ws (Amsterdm: 20%). Het gebruik vn de wterpijp komt het meest voor onder jongeren vn vijftien tot en met 24 jr. Het roken vn een wterpijp is schdelijk voor de gezondheid. De hoeveelheid rook is groot en bevt schdelijke stoffen. Wterpijp roken Jongeren uit Zuidoost proberen wterpijp voornmelijk uit. Vn de jongeren geeft 32% n weleens wterpijp te hebben gerookt. Dit percentge ligt hoger dn voor de rest vn Amsterdm. Vmbo-b,k,g leerlingen, jongeren vn Surinmse en Antillinse/Arubnse herkomst en jongeren die beide wonen, proberen wterpijp roken vker uit. Recent gebruik (in de fgelopen weken) zien we bij 9% vn de jongeren en is vergelijkbr met de rest vn Amsterdm. Hvo/vwo leerlingen hebben minder vk recent wterpijp gerookt. Cnnbisgebruik vermindert het korte termijngeheugen en het rectie- en concentrtievermogen. Dit kn onder meer leiden tot slechtere schoolprestties. Blowen In Zuidoost wordt minder vk geblowd dn in de rest vn Amsterdm. Net ls voor roken, zien we voor blowen ook een verbnd met leeftijd. Vn de deklssers heeft 8% weleens en 3% recent hsj of wiet gebruikt. Vn de deklssers heeft 2% weleens hsj of wiet gebruikt en 1% recent. Nst jongeren uit de de kls, blowen jongeren vn Nederlndse herkomst ook vker. Vmbo-t leerlingen proberen hsj of wiet vker uit en hebben vker recent geblowd. Vn de jongeren uit Zuidoost zegt 15% weleens hsj of wiet ngeboden te hebben gekregen (Amsterdm: 22%). Hrddrugs In zegt 1,0% vn de jongeren uit Zuidoost weleens hrddrugs te hebben gebruikt (XTC, cocïne, pddo s, mfetminen, heroïne, LSD of GHB) (Amsterdm: 1,6%). Vn de jongeren heeft 3% weleens hrddrugs ngeboden gekregen (Amsterdm: 5%). Tbel 8 Genotmiddelen (roken, wterpijp roken, blowen) nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuidoost geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie roken weleens * * * * roken minstens één keer per week 5 3 * * * 2 3 roken dgelijks 3 1 * * * 1 2 wterpijp roken weleens * * * * wterpijp roken recent * blowen weleens 10 5 * * * * 4 6 blowen recent 5 2 * 2 1 * 1 3 * * 1 2 in de fgelopen weken hvo/vwo Nederlnds Surinms Antillins/ Arubns beide * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 9

10 Schdelijke gevolgen vn overmtig lcoholgebruik voor jongeren zijn onder meer lcoholvergiftiging, risicovol seksueel gedrg en ongevllen. In Nederlnd is het lcoholgebruik onder jongeren onder de zestien jr in het fgelopen decennium flink gedld. Met ingng vn 1 jnuri 2014 is de leeftijd wrop jongeren lcohol mogen kopen verhoogd vn zestien nr chttien jr. Alcoholgebruik Jongeren uit Zuidoost proberen lcohol nzienlijk vker uit dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Het lcoholgebruik in de fgelopen weken verschilt niet vn de rest vn Amsterdm. Net ls voor roken en blowen, is er voor lcoholgebruik een verbnd met leeftijd. Vn de deklssers heeft 28% weleens gedronken en 9% dronk recent. De helft vn de deklssers (48%) heeft weleens gedronken en een kwrt (23%) dronk recent. Andere risicogroepen zijn:, vmbo leerlingen, jongeren vn Surinmse en Antillinse/Arubnse herkomst en jongeren die beide wonen. Voor binge drinken zien we ook een verbnd met leeftijd, geslcht, opleidingsniveu en etniciteit. Figuur 6 brengt de percentges jongeren die recent binge hebben gedronken op gebiedsniveu in beeld. Opmerkelijk: de meerderheid vn lle binge drinkers (97%) vindt zelf niet dt hij/zij te veel drinkt. Jongeren drinken het vkst (bij nderen) thuis en in een discotheek. Drinken onder de zestien Bijn cht op de tien jongeren uit Zuidoost in de onderzoeksgroep is onder de zestien jr (77%). Een derde vn deze jongeren heeft weleens lcohol gedronken (32%), 12% dronk in de fgelopen weken lcohol en 9% deed in diezelfde periode n binge drinken. Vn de jongeren onder de zestien zegt 19% weleens smen met de gedronken te hebben. Wt vinden je ervn dt je drinkt? In heeft 21% vn de jongeren weleens smen met (één vn) de gedronken; 1% zegt dt vk te doen, 8% zegt dt soms te doen en 12% zegt dt dt één keer gebeurd is. In Zuidoost gebeurt dit vker dn in de rest vn Amsterdm. Meisjes, deklssers, vmbo leerlingen, jongeren vn Surinmse en Antillinse/Arubnse herkomst en jongeren die beide wonen, hebben vker weleens smen met de gedronken. An de jongeren die weleens lcohol drinken, is gevrgd wt hun /verzorgers ervn vinden dt ze drinken. Volgens de jongeren vindt 15% vn de het goed, 2% zegt dt de vinden dt de jongere minder moet drinken, 25% vn de rdt het f, 11% verbiedt het, 23% vn de weet niet dt de jongere drinkt en 24% zegt dt de er niets vn zeggen. Figuur 6 Binge drinken (recent) nr gebieden in Amsterdm (%) Zuidoost y Bijlmer-Centrum, z Bijlmer-Oost, Gsperdm- Driemond Legend voor de overige gebieden zie pgin 4 Tbel 9 Genotmiddelen (lcoholgebruik) nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuidoost geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie lcohol weleens * * * * * * lcohol recent * 9 23 * * * * binge drinken b recent * 9 13 * * * 9 12 drinkt weleens smen met * * * * * * hvo/vwo Nederlnds Surinms Antillins/ Arubns beide in de fgelopen weken b vijf drnkjes bij één gelegenheid * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 10

11 7 Seksuliteit In de puberteit hebben veel jongeren hun eerste ervringen met de liefde. Het is dn ook belngrijk dt jongeren tijdig leren over veilig vrijen om een ongewenste zwngerschp en seksueel overdrgbre ndoeningen (so) te voorkomen. Weerbrheid is hierbij ook een belngrijk them. Het condoom is het meest gebruikte nticonceptiemiddel bij de eerste keer. Veilig vrijen Jongeren uit Zuidoost zijn vker seksueel ctief en vrijen vker onveilig dn hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. In Zuidoost heeft 14% vn de jongeren weleens geslchtsgemeenschp gehd. Ruim een derde vn deze jongeren gebruikt niet ltijd een condoom (5%). Wie vrijen het vkst zonder condoom? Dt zijn deklssers, vmbo leerlingen, jongeren vn Surinmse herkomst en jongeren die beide wonen. Er is vker sprke vn ongewenste seksuele hndelingen wnneer prtners elkr mr een week kennen. Ongewenste seksuele ervring Jongeren is gevrgd of zij weleens zonder dt zelf te willen een seksuele ervring met iemnd hebben gehd. Onder een ongewenste seksuele ervring wordt verstn: lles vn zoenen, intiem betsten tot nr bed gn. Vn de jongeren uit Zuidoost heeft 4% ooit een ongewenste seksuele ervring gehd en 4% wil geen ntwoord geven op deze vrg. Zuidoost verschilt hierin niet vn de rest vn Amsterdm. Vierdeklssers, vmbo leerlingen en jongeren vn Surinmse herkomst hebben vker een ongewenste seksuele ervring gehd. Jongens stn gemiddeld negtiever tegenover homoseksuliteit dn. Jongeren hebben een negtieve houding ls ze in de vrgenlijst hebben ngegeven dt ze: (1) geen vriendschp willen sluiten met een homoseksuele jongere én (2) een homoseksuele jongere lten merken dt hij/zij vn hen f moet blijven én (3) liever nst iemnd nders gn zitten in de puze. Houding ten opzichte vn homoseksuliteit Jongeren uit Zuidoost hebben dezelfde houding ten opzichte vn homoseksuliteit ls hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. Vn de jongeren heeft 17% een negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit. Jongens, vmbo-b,k,g leerlingen en jongeren vn e herkomst zijn minder tolernt. Vn de jongeren denkt 44% dt op hun school een homoseksuele jongere eerlijk kn uitkomen voor zijn/ hr seksuele gerdheid. Meisjes, deklssers, hvo/ vwo leerlingen en jongeren vn Nederlndse herkomst zijn hierover vker positief. Tbel 10 Seksuliteit nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuidoost geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie weleens geslchtsgemeenschp gehd * * 7 23 * * * 9 20 * niet ltijd een condoom gebruikt 4 5 * * * * 4 7 * weleens een ongewenste seksuele ervring gehd * * * 4 5 negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit * * * positief homoklimt op school * * * * hvo/vwo Nederlnds Surinms Antillins/ Arubns beide lles vn zoenen, intiem betsten tot nr bed gn * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 11

12 8 Schoolklimt Plezier op school is belngrijk voor het psychisch en socil welbevinden vn jongeren en komt de schoolprestties ten goede. Schoolbeleving Jongeren uit Zuidoost vinden school minder vk (hrstikke) leuk dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Vier op de tien jongeren (42%) vindt het (hrtstikke) leuk op school, 50% zegt gt wel en 8% geeft n het niet leuk of vreselijk te vinden op school. Tweedeklssers, hvo/ vwo leerlingen en jongeren die wonen, hebben het meer nr hun zin op school. Leerlingen die het minder nr hun zin hebben op school vinden voorl dt de meeste vkken niet leuk zijn of dt de mnier vn lesgeven niet leuk is. Driekwrt vn de leerlingen zegt met een docent op school te kunnen prten ls hij/zij ergens mee zit (76%). Jongens, jongeren vn Nederlndse herkomst en jongeren die wonen, geven vker n met een docent op school te kunnen prten ls hij/zij ergens mee zit. Leerlingen die regelmtig gepest worden, hebben vker gezondheidsklchten en minder zelfvertrouwen. Een deel vn de gepeste jongeren is zelf ook dder. Pesten Vn de jongeren wordt 4% regelmtig op school gepest, 4% wordt incidenteel gepest (minder dn keer per mnd) en 92% wordt nooit gepest. Het percentge jongeren dt zelf regelmtig pest is vergelijkbr (5%). Jongeren uit Zuidoost pesten vker dn hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. Veel schoolverzuim (door ziekte of spijbelen) kn leiden tot voortijdig schoolverlten. Frequent spijbelen verhoogt drnst de kns op vndlisme, diefstl en geweld. Verzuim Vn de jongeren spijbelt 5% frequent (drie uur of meer in de fgelopen weken). Jongeren vn Antillinse/ Arubnse herkomst en jongeren die beide wonen, spijbelen het vkst. De belngrijkste reden om te spijbelen is geen zin in school. Eén op de negen jongeren (11%) is in de fgelopen weken drie dgen of meer ziek thuis gebleven. Welke jongeren verzuimen het vkst door ziekte? Dt zijn en jongeren vn Nederlndse herkomst. Het spijbelen en ziekteverzuim in Zuidoost is vergelijkbr met de rest vn Amsterdm. Tbel 11 Schoolklimt nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuidoost geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie school (hrtstikke) leuk * * * * kunnen prten met docent * * * regelmtig gepest worden op school regelmtig pesten op school 3 5 * spijbelen drie uur b * 3 6 * verzuim door ziekte drie dgen b * * keer per mnd in de fgelopen drie mnden b in de fgelopen weken hvo/vwo Nederlnds Surinms Antillins/ Arubns beide * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 12

13 9 Fysieke omgeving Fysiek geweld, vndlisme en diefstl zijn fctoren die een school, buurt of uitgnsgelegenheid onveilig mken en een negtieve invloed hebben op het veiligheidsgevoel. Slchtoffer vn criminliteit Vier op de tien jongeren uit Zuidoost is in het fgelopen jr slchtoffer geweest vn één of meer strfbre feiten zols diefstl, vernieling of geweld (40%). Dit percentge ligt hoger dn in de rest vn Amsterdm. Jongeren zijn het vkst geconfronteerd met diefstl (33%) en vernielde spullen (13%). Bedreiging (6%), chntge (4%) en lichmelijk geweld (1%) komen minder vk voor. Tweedeklssers, vmbo-b,k,g leerlingen en jongeren die beide wonen, zijn vker slchtoffer geweest vn een strfbr feit. Top 3 locties wr jongeren zich weleens onveilig voelen op strt buiten de eigen woonbuurt 13% op het sttion (trein, bus, metro) 9% in de trein, bus, metro 8% Onveiligheidsgevoelens An de jongeren is gevrgd op welke plekken zij zich weleens onveilig voelen (zie kder). Ruim een derde vn jongeren uit Zuidoost (35%) voelt zich weleens onveilig. Dit percentge ligt hoger dn voor de rest vn Amsterdm. Meisjes voelen zich veel vker onveilig dn. Het percentge jongeren dt slchtoffer is geweest vn een strfbr feit en het percentge jongeren dt zich weleens onveilig voelt, worden in figuur 7 en 8 weergegeven nr gebieden. Figuur 8 Gevoelens vn onveiligheid nr gebieden in Amsterdm (%) Figuur 7 Slchtoffer geweest vn een strfbr feit nr gebieden in Amsterdm (%) Zuidoost y Bijlmer-Centrum, z Bijlmer-Oost, Gsperdm- Driemond Legend voor de overige gebieden zie pgin 4 Tbel 12 Fysieke omgeving nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuidoost geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie slchtoffer geweest vn een strfbr feit () * * * * - slchtoffer bestolen/spullen vernield * * * * - slchtoffer bedreiging/lichmelijk geweld/chntge 7 8 * voelt zich weleens onveilig * * hvo/vwo Nederlnds Surinms Antillins/ Arubns beide in de fgelopen twlf mnden * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 13

14 Tbel 13 Achtergrondkenmerken en gezondheidsuitkomsten nr gebieden in Zuidoost (%) 10 Gebieden Sinds 1 jnuri 2015 heeft de gemeente er nieuwe tken bij gekregen in het socil domein. Met de Jeugdwet, de Nieuwe Wmo en de Prticiptiewet is de gemeente nu verntwoordelijk voor bijn het hele stelsel vn mtschppelijke ondersteuning en zorg voor kinderen, volwssenen en ouderen. Met deze nieuwe verntwoordelijkheid is de behoefte n cijfers op gebiedsniveu toegenomen. Als problemen en behoeften per gebied verschillen, is in het beleid mtwerk vereist. Zijn er verschillen tussen de gebieden in Zuidoost? J, zeker. In tbel 13 worden de chtergrondkenmerken en de resultten vn een ntl gezondheidsthem s gepresenteerd voor de drie gebieden in Zuidoost. Het lgemene beeld is dt in Gsperdm/Driemond jongeren slechter scoren dn in de rest vn Zuidoost. Jongeren uit Gsperdm/Driemond zijn vker geestelijk mishndeld en hebben vker nog problemen met één (of meer) meegemkte ingrijpende gebeurtenis(sen). Ze drinken en blowen vker en vrijen vker onveilig. Gunstig is dt jongeren uit Gsperdm/Driemond vker tenminste vijf dgen in de week ontbijten. In Bijlmer-Oost hebben jongeren minder vk in de fgelopen weken lcohol gedronken. In Bijlmer-Centrum wordt het minst vk ontbeten en fruit gegeten. Drnst stn jongeren uit Bijlmer-Centrum vker negtief ten opzichte vn homoseksuliteit dn jongeren uit de rest vn Zuidoost. Gunstig is dt jongeren uit Bijlmer- Centrum minder vk geestelijk mishndeld zijn, minder vk (nog) problemen hebben met één (of meer) meegemkte ingrijpende gebeurtenis(sen) en minder vk een ongewenste seksuele ervring hebben gehd dn jongeren uit de rest vn Zuidoost. Stdsdeel Zuidoost Bijlmer-Centrum Gebieden Bijlmer-Oost Gsperdm- Driemond (N=571) (N=1458) (N=370) (N=504) chtergrondkenmerken kls kls vmbo-b,k,g hvo/vwo Nederlnds Surinms Antillins/Arubns gezondheidsuitkomsten ervren gezondheid (heel) goed socil-emotionele problemen lichmelijk mishndeling, ooit geestelijk mishndeling, ooit gedchten n zelfdoding, in de fgelopen twlf mnden één (of meer) ingrijpende gebeurtenis(sen) - meegemkt problemen met deze gebeurtenis(sen) ontbijten vijf dgen per week fruit eten vijf dgen per week groente eten vijf dgen per week voldoet n beweegnorm b lichmelijke ctief gemiddeld één uur per dg roken, minstens één keer per week lcohol drinken, in de fgelopen weken binge drinken, in de fgelopen weken blowen, in de fgelopen weken wterpijp roken, in de fgelopen weken geslchtsgemeenschp zonder condoom weleens een ongewenste seksuele ervring gehd negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit slchtoffer vn een strfbr feit voelt zich weleens onveilig verhoogde SDQ-score b NNGB: in de fgelopen week elke dg één uur mtig intensieve lichmelijke ctiviteit Groen kder: het gebied scoort significnt beter dn de ndere gebieden smen, p<0,05 Rood kder: het gebied scoort significnt slechter dn de ndere gebieden smen, p<0,05 14

15 Tot slot Dit rpport beschrijft de lokle cijfers voor stdsdeel Zuidoost en geeft inzicht in de risicogroepen voor een groot ntl gezondheidsthem s ten behoeve vn het Jeugdgezondheidsbeleid. Gezondheid in Beeld Voor elk stdsdeel in Amsterdm verschijnt een eigen rpport. De zeven rpporten kunt u vinden op de website vn de GGD. Nst deze stdsdeelrpportge is er ook de website Gezondheid in Beeld. Op Gezondheid in Beeld vindt u de resultten vn deze rpportge, mr ook (extr) resultten voor Amsterdm, de stdsdelen en de gebieden nr leeftijd, geslcht, etniciteit, opleidingsniveu en gezinssmenstelling. Op Gezondheid in Beeld vindt u ook de onderzoeksresultten vn voorgnde jren en uitleg over de gebruikte onderzoeksmethode. Een gesprek? De GGD gt grg in gesprek over de in dit rpport gepresenteerde resultten. Het stdsdeel Zuidoost kn smen met de GGD Amsterdm en ndere prtijen werken n een betere gezondheid vn jongeren. Voor vrgen of informtie kunt u contct opnemen met de fdeling Epidemiologie en Gezondheidsbevordering (zie colofon). Lndelijke cijfers E-MOVO is in schooljr met identieke vrgen uitgevoerd door lle GGD en in de provincie Noord- Hollnd. Vi de website vn ndere GGD en in Noord- Hollnd kunt u de resultten voor E-MOVO voor deze regio s vinden. Een beperking vn deze monitor is dt een directe vergelijking met lndelijke cijfers op dit moment niet mogelijk is. Beschikbre lndelijke gegevens hebben meestl betrekking op ndere onderzoekspopulties en er worden ndere onderzoeksmethoden gebruikt. Op dit moment werken GGD-GHOR Nederlnd en het RIVM, in smenwerking met het Trimbos Instituut, n de lndelijke hrmonistie vn de jeugdmonitor. Het doel vn deze smenwerking is om vnf 2016 de beschikking te hebben over een lndelijk cijfer voor een groot ntl gezondheidsthem s. Colofon Uitgve Auteurs Met dnk n Vormgeving Krten Fotogrfie Contct Website GGD Amsterdm, fdeling E&G / JGZ C.L. vn Vuuren, C.E. Verhgen, M.F. vn der Wl H. Stegemn, W.A. Steenkmer S.J. Frnssen, L. vn Dieren S. Mos A.P. Jnssen Fotobnk Gemeente Amsterdm, Gemeente Uithoorn De tekst heeft geen betrekking op de personen op de foto s. Leonie vn Vuuren lvvuuren@ggd.msterdm.nl E&G september

16 16